Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 września 2024 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 września 2024 roku w W.

sprawy I. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania I. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 25 listopada 2022 roku, znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje I. K. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 lipca 2022 roku do 20 kwietnia 2023 roku oraz rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 21 kwietnia 2023 roku na stałe;

2.  wniosek I. K. o przyznanie odsetek przekazuje do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W..

UZASADNIENIE

W dniu 19 stycznia 2023r. I. K. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 listopada 2022r., znak: (...), odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wnosząc o jej zmianę i przyznanie ponownego prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Uzasadniając odwołanie ubezpieczona wskazała, że komisja lekarska ZUS wydała orzeczenia bez wezwania jej na badanie i bez zbadania. W uzasadnieniu orzeczenia napisała, że orzeczenie zostało wydane po dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji medycznej, ale ubezpieczona nie jest w stanie odnieść się do tej dokumentacji medycznej, jak również do dokumentacji, na którą powołał się lekarz orzecznik, wydając orzeczenie w dniu 27 września 2022r., ponieważ w trakcie badania lekarskiego nie miał ze sobą dokumentów, które ubezpieczona złożyła w dniu 28 lipca 2022r. i wcześniej, jako załączniki do kolejnych wniosków o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Po drugie ubezpieczona wskazała, że na badanie dostarczyła lekarzowi orzecznikowi między innymi kolejne orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane w dniu 1 września 2022r. na stałe. Podczas badania nie była w stanie wykonać polecenia skłonu, jak również miała problemy z rozbieraniem się, poruszaniem odcinkiem szyjnym, podnoszeniem rąk do góry, a chodzenie było wspomagane przez kulę ze względu na niemożność obciążania lewej nogi, spowodowaną zestarzałymi uszkodzeniami w stawie kolanowym oraz zmianami wrodzonymi i nabytymi w stopie. Poza tym lekarz orzecznik nie wyraził żadnego zainteresowania podstawowymi jednostkami chorobowymi, które mają charakter trwały i były powodem dotychczasowej nieprzerwanej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 marca 2015r. do 30 czerwca 2022r., czyli przez okres 7 lat i 4 miesięcy.

Ubezpieczona podniosła także, że w wydanych orzeczeniach, tak przez lekarza orzecznika, jak i przez komisję lekarską, brak jest wskazania, że jej stan zdrowia w jakimkolwiek stopniu uległ poprawie. Oba orzeczenia ignorują fakt, że stale się pogarsza, uniemożliwiając jej normalne funkcjonowanie w życiu zawodowym i prywatnym. Od 2020r. ubezpieczona, ze względu na pandemię, miała znacząco ograniczony dostęp do służby zdrowia i rehabilitacji, w związku z tym doszło do pogorszenia, szczególnie w zakresie narządu ruchu. Lekarze z komisji lekarskiej nie tylko sami nie wykonali badania ubezpieczonej w ramach procedury odwoławczej ZUS, ale również zignorowali potrzebę konsultacji z lekarzami specjalistami w dziedzinach reumatologii i okulistyki, a także historię konsultacji lekarskich ubezpieczonej i wnioski biegłych sądowych z dziedziny reumatologii i okulistyki, do których mieli dostęp.

Ubezpieczona wskazała, że jest w dalszym częściowo niezdolna do pracy, ponieważ utraciła - w znacznym stopniu - zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji. Komisja lekarska nie dokonała analizy zdolności do pracy, do której konieczna jest wiedza z zakresu okulistyki, reumatologii, ortopedii i medycyny pracy. Lekarz orzecznik i komisja lekarska nie zapoznali się ze specyfiką wykonywanego przez ubezpieczoną zawodu. Według ubezpieczonej w orzeczeniu komisji lekarskiej:

- pominięto analizę dokumentacji medycznej dotyczącej jednostek chorobowych M45, M47 i M54 oraz kwestię dalszej degradacji i upośledzenia narządu ruchu w ich następstwie, stałe ostre stany bólowe uniemożliwiające długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej i stojącej, uporczywe drętwienie lewej ręki w nocy oraz w pozycji ułożenia rąk do pracy przy klawiaturze komputera na biurku, stałe wybudzanie badanej w okolicach godziny 4 nad ranem spowodowane silnymi bólami kręgosłupa w odcinku piersiowym oraz znacznym spłycaniem oddechu z powodu bólu;

- nie ustosunkowano się do ograniczonych możliwości aktywności zawodowej badanej przy tak zaawansowanych dwóch chorobach przewlekłych jakimi są jednowidzenie spowodowane zanikiem pola widzenia w prawym oku wskutek postępującej jaskry oraz usztywnienie kręgosłupa spowodowane przez M45, M47, M54, przepukliny i wypukliny w odcinku szyjnym kręgosłupa oraz uszkodzenie łąkotek kolana lewego i ostroga piętowa, a także stan przedoperacyjny lewej stopy;

- nie wzięto pod uwagę liczby i długości przerw, które są konieczne dla doprowadzenia narządu wzroku do możliwości dalszej pracy przy monitorze ekranowym i materiałach drukowanych, jak również przerw wymuszonych dolegliwościami bólowymi kręgosłupa;

- nie wzięto pod uwagę potrzeby i liczby stałych kontroli i rehabilitacji, na które ubezpieczona musi się stale zgłaszać z powodu swoich dolegliwości;

- nie uwzględniono, że praca szkoleniowca wymaga długotrwałej pracy w wymuszonych pozycjach podczas standardowej metody przygotowywania materiałów szkoleniowych za pomocą komputera i prowadzenia szkoleń on-line w wymuszonej pozycji przed kamerą;

- nie wzięto pod uwagę, że prowadzenie działalności jako szkoleniowiec (w szczególności szkolenia z tematyki finansowej) oraz akwizycja szkoleń wymagają dyspozycyjności do odbywania, jako kierujący, podróży służbowych samochodem po całej Polsce, a ubezpieczona nie jest w stanie pokonywać jako kierowca długich tras i ze względu na niedowidzenie prowadzi samochód wyłącznie w dobrych warunkach pogodowych i tylko do zapadnięcia zmroku, co znacznie ogranicza możliwości wykonywania tego zajęcia;

- nie uwzględniono, że stany bólowe kręgosłupa przy regularnych i uporczywych zaostrzeniach (...) wymagają stałego przyjmowania leków typu (...) celem uśmierzenia bólu do poziomu pozwalającego na samodzielną egzystencję (odwołanie z 29 grudnia 2022r. – k. 3-8 a.s).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 § 1 k.p.c., a uzasadniając przedstawione stanowisko wskazał, że I. K. do 30 czerwca 2022r. pobierała przyznaną wyrokiem sądu rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W dniu 17 maja 2022r. złożyła wniosek o ponowne ustalenie uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 21 listopada 2022r. uznała, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy. W oparciu o powyższe orzeczenie organ rentowy wydał decyzją z 25 listopada 2022r., którą odmówił prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, mając na uwadze art. 102 ust. 1 i art. 107 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022r., poz. 504) (odpowiedź na odwołanie – k. 41 a.s.).

W toku postępowania w piśmie złożonym w dniu 20 lutego 2024r. I. K. zmieniła pierwotne żądanie zawarte w odwołaniu w ten sposób, że oprócz dotychczasowego wniosku o przyznanie ponownego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, wniosła także o odsetki od niezapłaconej w terminie renty (pismo procesowe ubezpieczonej – k. 147-150 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

I. K., urodzona (...), ma wykształcenie wyższe, jest magistrem ekonomii, ukończyła Akademię (...) w K.. W latach 1991-1993 pracowała na stanowisku asystenta na uczelni, następnie, w latach 1993-1997, na stanowisku audytora finansowego, zaś w latach 1998-2008 jako dyrektor finansowy. Ostatnia praca etatowa miała miejsce w 2009r. i 2010r. Ubezpieczona była wówczas kierownikiem projektów, ale zrezygnowała z pracy na etacie ze względów zdrowotnych. Od 2010r. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie szkoleń finansowych (opinia biegłej sądowej medycyny pracy M. K. – k. 174-176 a.s.).

W młodości stwierdzono u ubezpieczonej w obu oczach wadę wzroku – krótkowzroczność i astygmatyzm. Następnie, rozpoznano jaskrę obu oczu z ubytkami w polu widzenia i zanikami włókien nerwowych na dnie oczu. Ze względu na progresję zmian w 2016r. i w 2017r. ubezpieczona przebyła operację przeciw jaskrową – kanaloplastykę w oku prawym i lewym (opinia biegłego okulisty R. S. – k. 62 – 63 a.s.).

Ubezpieczona od około 30 lat uskarża się na przewlekłe bóle grzbietu i okolicy lędźwiowo – krzyżowej odcinka kręgosłupa. W 1991r. stwierdzono u niej dodatni antygen (...) 27. Stosowała niesteroidowe leki przeciwzapalne, była wielokrotnie, przewlekle rehabilitowana. Z powodu nasilenia bólu szyjnego i piersiowego odcinka kręgosłupa była hospitalizowana od 10 do 15 maja 2015r. w Klinice (...) w W.. Zdiagnozowano wówczas zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa / (...)/ w postaci osiowej z zajęciem stawów krzyżowo – biodrowych, chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo – krzyżowego z wielopoziomową dyskopatią i chorobę zwyrodnieniową stawów obwodowych. W czerwcu 2018r. ubezpieczona przeszła leczenie operacyjne prawostronnego zespołu cieśni kanału nadgarstka, w październiku 2021r. leczenie artroskopowe prawego stawu kolanowego, zaś w grudniu 2022r. operację palucha koślawego stopy lewej (opinia biegłego sądowego reumatologa C. W. – k. 81 - 85 a.s.).

W okresie od 31 lipca 2023r. do 3 sierpnia 2023r. ubezpieczona była hospitalizowana w Klinice i (...) w W., gdzie potwierdzono nieskuteczność stosowanych dotąd leków z grupy niesterydowych leków przeciwzapalnych. Została zakwalifikowana do leczenia biologicznego w ramach programu lekowego. W dniu 3 października 2023r. ponownie była konsultowana w ww. Klinice z rozpoznaniem zeszty­wniającego zapalenia stawów kręgosłupa, gdzie po wykluczeniu przeciwwskazań podano 1 amp. H. 40mg s.c. Została wypisana do dalszego leczenia ambulatoryjnego. Od 2017r. jest objęta opieką psychiatryczną ambulatoryjną z rozpoznaniem zaburzeń depresyjnych i lękowych mieszanych, ale szpitalnie psychiatrycznie nie była leczona (opinia biegłej sądowej z zakresu medycyny pracy – k. 174-176 a.s).

Ubezpieczona od 1 marca 2015r. do 30 czerwca 2022r. pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy (okoliczność bezsporna).

Miejski Zespół d/s Orzekania o Niepełnosprawności w W. w dniu 1 września 2021r. wydał orzeczenie o zaliczeniu ubezpieczonej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe. Ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 24 maja 2016r. Symbol niepełnosprawności określono jako 05-R i 04-0 (okoliczność bezsporna).

I. K. w dniu 17 maja 2022r. złożyła wniosek o ponowne ustalenie uprawnienia do renty z tytułu niezdolności do pracy (wniosek – k. 317 a.r). W toku postępowania przed organem rentowym została skierowana do Lekarza Orzecznika ZUS, który po analizie dokumentacji medycznej, zebraniu wywiadu chorobowego i badaniu ubezpieczonej, w orzeczeniem z 27 września 2022r. uznał ją za osobę zdolną do pracy. Lekarz orzecznik rozpoznał zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, uszkodzenie łąkotki lewego stawu kolanowego bez ograniczenia ruchomości stawu i bez dysfunkcji chodu, zmiany zwyrodnieniowo - dyskopatyczne szyjnego i lędźwiowo - krzyżowego odcinka kręgosłupa bez utrwalonych deficytów neurologicznych, stwierdzając równocześnie mały stopień ograniczenia funkcji organizmu, który umożliwia opiniowanej wykonywanie pracy (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS – k. 327 a.r.). Następnie, w wyniku wniesionego przez I. K. sprzeciwu od ww. orzeczenia, Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z 21 listopada 2022r., po analizie dokumentacji medycznej i orzeczniczej, podtrzymała wcześniejsze orzeczenie lekarza orzecznika ZUS (orzeczenie Komisji Lekarskiej – k. 328 a.r).

W dniu 25 listopada 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...), którą odmówił I. K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres, co uzasadnił tym, że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 21 listopada 2022r. stwierdziła brak niezdolności do pracy (decyzja ZUS z 25 listopada 2022r. – k. 329 a.r.).

W dniu 19 stycznia 2023r. I. K. odwołała się ww. decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., a sąd postanowieniem z 31 stycznia 2023r. dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych reumatologa i okulisty celem ustalenia, czy ubezpieczona jest niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, a jeśli tak, to czy jest to niezdolność częściowa czy całkowita i na jaki okres (postanowienie z 31 stycznia 2023r. – k. 43 a.s.).

W opinii z dnia 9 maja 2023r. biegły sądowy okulista R. S. stwierdził u I. K. obniżenie ostrości wzroku w obu oczach z przewagą w oku prawym po zastosowaniu korekcji okularowej ze względu na wadę wzroku, tj. krótkowzroczność i astygmatyzm oraz znaczny stopień zawężenia pola widzenia w obu oczach z powodu częściowego zaniku nerwów wzrokowych. Biegły ustalił także, że ostrość wzroku oka prawego wynosi 0,3 z korekcją -6,0 dioptrie sferyczne i +3,0 dioptrie cylindryczne, zaś ostrość wzroku oka lewego wynosi - 0,4 z korekcją -8,0 dioptrii sferycznych i +2,0 dioptrie cylindryczne. Biegły ustalił także obniżoną ostrość wzroku do bliży w obu oczach, ciśnienie śródgałkowe w obu oczach w granicach normy, tj.16 mmHg, w przednim odcinku obu oczu początkowe zmętnienia w soczewkach. Wyjaśnił, że z dokumentacji okulistycznej z Centrum Medycznego (...) w W. wynika, że w 2018r. ostrość wzroku ubezpieczonej w korekcji okularowej była dość dobra i wahała się w granicach 0,8-1,0 w oku prawym i 0,5-1,0 w oku lewym. Biegły odniósł te wyniki do badania pola widzenia ubezpieczonej, jakie wykonała w dniu 27 marca 2019r., które wykazało w oku prawym rozległy ubytek od strony nosowo-górnej z poszerzeniem i tzw. wyłączeniem plamy ślepej, a w oku lewym poszerzenie plamy ślepej i mroczek w skrajnym obszarze od strony nosowej – co stanowi typowe zmiany jaskrowe. Kolejne badanie pola widzenia z dnia 21 kwietnia 2023r. wykazało progresję zmian. W prawym oku nastąpił rozległy zanik pola widzenia od góry do centrum z zachowaniem obszaru pola tylko od dołu. W lewym oku doszło do zaniku pola widzenia od strony nosowej sięgającego do centrum, zachowana została tylko „wyspa” od strony skroniowej wielkości ok. 10°-20°.

Biegły wskazał także, że w przeszłości badał ubezpieczoną dwukrotnie i wydawał co do niej opinie w 2015r. i w 2020r. w sprawach o sygnaturach akt VII U 717/15 i VII U 4572/20. Dokonał więc porównania poprzedniego stanu okulistycznego ubezpieczonej ze stanem obecnym i stwierdził pogorszenie ostrości wzroku do bliży, a zwłaszcza istotne pogorszenie pola widzenia obu oczu. Ocenił, że stan ten powoduje całkowitą niezdolność do wykonywania pracy. Niezdolność ta wynika ze złego pola widzenia, które stwierdzono w dniu 21 kwietnia 2023r. i od tej daty ma ona charakter trwały (opinia biegłego okulisty R. S. – k. 62 – 63 a.s).

Biegły sądowy reumatolog C. W. w opinii z 27 września 2023r. uznał I. K. za częściowo niezdolną do pracy od dnia 1 lipca 2022r. z powodu zaostrzenia procesu chorobowego narządu ruchu, okresowo do dnia 31 lipca 2024r. Biegły ocenił, że po dniu 30 czerwca 2022r. nie nastąpiła poprawa stanu zdrowia pacjentki, jej organizm nie zareagował w sposób długotrwały na zastosowane leczenie. Rozpoznane u ubezpieczonej choroby - zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa / (...)/ w postaci osiowej z zajęciem stawów krzyżowo – biodrowych, choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo – krzyżowego z wielopoziomową dyskopatią i choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych - powodują naruszenie funkcji organizmu ubezpieczonej w stopniu średnim z koniecznością wykonywania pracy lekkiej, w dobrych warunkach mikroklimatycznych i środowiskowych, w warunkach pracy chronionej lub na przystosowanym stanowisku pracy. Ubezpieczona wymaga systematycznej rehabilitacji i leczenia farmakologicznego, systematycznej kontroli lekarskiej, głównie w Poradni Reumatologicznej i Rehabilitacyjnej z oceną stanu klinicznego i wyników badań laboratoryjnych. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa o zmiennej aktywności zapalnej, jakie obserwuje się u ubezpieczonej, wymaga dalszej obserwacji klinicznej, a w razie potrzeby zmiany leczenia farmakologicznego. Biegły podkreślił także, że rozpoznane (...) ma okresowo zaostrzający się przebieg, nie zawsze odpowiada na zastosowane leczenie i może wymagać hospitalizacji z powodu zaostrzeń. Aktualnie ubezpieczona została zakwalifikowana do leczenia biologicznego w Klinice i (...) w W., a z hospitalizacji w 2023r. udokumentowano klinicznie cechy aktywnego zapalenia stawów (opinia biegłego sądowego reumatologa C. W. – k. 81-85 a.s.).

Sąd postanowieniem z 20 października 2023r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty medycyny pracy na okoliczności jak w postanowieniu z 31 stycznia 2023r. (postanowienie sądu z dnia 20 października 2023r. – k. 95 a.s.).

Biegła sądowa z zakresu medyny pracy M. K. w opinii z 2 marca 2024r. stwierdziła, że ubezpieczona z powodu stwierdzonych chorób, tj. zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa i choroby zwyrodnieniowo-dyskopatycznej odcinka szyjnego kręgosłupa, nadal po 30 czerwca 2022r. była częściowo niezdolna do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji z prze­ciwwskazaniem do pracy w pozycji wymuszonej, a więc zgodnej z kwalifikacjami. Biegła wskazała także, że u ubezpieczonej występuje schorzenie współistniejące w postaci stopniowego pogorszenia widzenia. W tym zakresie biegła powołała się na opinię biegłego z dziedziny chorób oczu, z której wynika, że w trakcie postępowania, w dniu 21 kwietnia 2023r. doszło u ubezpieczonej do pogorszenia ostrości wzroku do bliży, a zwłaszcza nastąpiło istotne pogorszenie pola widzenia obu oczu i z tego powodu biegły okulista stwierdził, że ubezpieczona stała się osobą całkowicie niezdolną do pracy w sposób trwały. W zawartych w opinii wnioskach biegła potwierdziła, że I. K. jest trwale całkowicie niezdolna do pracy od dnia 21 kwietnia 2023r., a przyczyną jest stan narządu wzroku opisany w kolejnym badaniu pola widzenia z progresją zmian. Poprzednio, po 1 lipca 2022r. ubezpieczona była osobą nadal częściowo niezdolną do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji z powodu schorzenia układu kostno-stawowego, bez poprawy w stosunku do badań przeprowa­dzonych ostatnio (opinia biegłej sądowej z medycyny pracy M. K. – k. 174 -176 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną I. K., konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziła zastrzeżeń.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także opinie wydane przez biegłych sądowych: okulistę, reumatologa i lekarza medycyny pracy. Sąd ocenił je jako fachowe i rzetelne, ponieważ każda opinia została wydana przy uwzględnieniu dokumentacji medycznej I. K. oraz po zbadaniu ubezpieczonej, a poza tym opiniujący ubezpieczoną biegli – reumatolog i okulista – posiadają specjalizację odpowiadającą rozpoznanym u niej schorzeniom. Treść ich opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Ponadto prezentowane przez biegłych wnioski dotyczące istnienia u ubezpieczonej częściowej niezdolności do pracy oraz czasu, na jaki niezdolność do pracy powinna być orzeczona, mają charakter stanowczy i jednoznaczny oraz są spójne.

Podobnej oceny Sąd dokonał w odniesieniu do opinii biegłej sądowej M. K.. Wskazana biegła jest specjalistką z zakresu medycyny pracy, a jak wskazuje orzecznictwo, do kompleksowej oceny stanu zdrowia osoby cierpiącej na wiele schorzeń niezbędne jest zasięgnięcie łącznej opinii lekarzy o specjalnościach właściwych dla tych schorzeń ( art. 285 § 2 k.p.c. ) albo zasięgnięcie opinii innego (kolejnego) biegłego (lub innych biegłych - art. 286 k.p.c. ) - na przykład specjalisty z zakresu medycyny pracy - który po przeanalizowaniu dotychczas wydanych opinii biegłych i opierając się na ich wnioskach, przedstawiłby całościową ocenę stanu zdrowia strony i jej zdolności do pracy (m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2023 roku, I USK 115/22; postanowienie Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2023 roku, II USK 206/22). W przedmiotowej sprawie Sąd mając na uwadze, że I. K. cierpi na wiele schorzeń, dopuścił więc, po wydaniu opinii okulistycznej i reumatologicznej, dowód z opinii biegłego z zakresu medycyny pracy. Wnioski, jakie biegła ww. specjalności przedstawiła w opinii są umotywowane i oparte na szerokiej analizie dokumentacji medycznej. Z tych względów opinie nie budziły wątpliwości i zastrzeżeń i Sąd uwzględnił je wszystkie jako podstawę dokonanych ustaleń, uznając, że brak jest podstaw do ich negowania mimo zastrzeżeń organu rentowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie I. K. podlegało uwzględnieniu.

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 504, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1.  jest niezdolny do pracy,

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4.  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że I. K. od 1 marca 2015r. do 30 czerwca 2022r. była częściowo niezdolna do pracy i w związku z tym pobierała rentę. Ze względu na upływ terminu, na jaki świadczenie zostało jej przyznane ostatnio, w maju 2022 roku wnioskowała o jego przedłużenie, ale została wydana decyzja odmowna. Sąd, badając zgodność z prawem tej decyzji, miał na względzie art. 107 ustawy emerytalnej, który wskazuje, że prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Cytowany przepis wskazuje, że prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy może ulec zmianom w przypadku zmiany kwalifikacji niezdolności do pracy, jej ustania lub ponownego powstania. W aspekcie formalnoprawnym następuje więc zmiana rodzaju pobieranej renty, utrata prawa do renty lub ponowne nabycie uprawnień. W kontekście powyższego przyjmuje się, że przy rozpoznawaniu spraw o dalsze prawo do renty, zgodnie z art. 107 ustawy emerytalnej, należy zbadać czy aktualny na dzień wydania decyzji stan zdrowia osoby ubiegającej się o rentę uległ zmianie w stosunku do stanu od ustania prawa do ostatnio pobieranego świadczenia. Poprawa stanu zdrowia, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, jest podstawą do odmowy dalszego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (zob. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 16 lutego 2016r.). Jeśli tej poprawy brak, a contrario nie ma podstaw do odmowy przyznania świadczenia rentowego na dalszy okres. O zmianach w prawie i wysokości świadczeń rentowych przesądza wynik badania lekarskiego przeprowadzanego przez Lekarza Orzecznika ZUS/Komisję Lekarską ZUS, które to organy orzecznicze dokonują oceny niezdolności do pracy, jej stopnia i trwałości. Treść orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS/Komisji Lekarskiej ZUS w przedmiocie zmiany kwalifikacji niezdolności do pracy, braku tej niezdolności lub jej ponownego powstania, powinna w równym stopniu wynikać z profesjonalnej oceny stanu zdrowia badanego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2001r., II UKN 181/00).

Dokonanie oceny niezdolności do pracy ubezpieczonego powinno nastąpić przy uwzględnieniu regulacji art. 12 ustawy emerytalnej, zgodnie z którą niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu. Przepis art. 12 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. W myśl ww. przepisów osobą częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia w postępowaniu odwoławczym wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. W tym znaczeniu biegły jest pomocnikiem sądu, jednakże prezentuje własne stanowisko w kwestii, którą sąd rozstrzyga. Biegły zachowuje niezawisłość co do merytorycznej treści opinii,
co zapewnia prawidłową rolę tej opinii w postępowaniu sądowym. Dlatego też opinie sądowo-lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń ubezpieczonego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 stycznia 1997r., I CKN 44/96; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe z uwzględnieniem dokumentacji medycznej ubezpieczonej oraz ustalił stan faktyczny w oparciu o jej analizę dokonaną przez powołanych w sprawie biegłych sądowych z zakresu reumatologii, medycyny pracy i okulistyki. Ocena opinii, jakie wskazani biegli wydali, została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, jednak warto jeszcze raz podkreślić, że żaden z biegłych nie podzielił stanowiska organu rentowego o zdolności ubezpieczonej do pracy. Wszyscy byli zgodni co do tego, że I. K. jest niezdolna do pracy, a różnice, jakie wystąpiły w opiniach okulisty i reumatologa, wynikały z tego, że wskazani biegli oceniali stan ubezpieczonej przy uwzględnieniu różnych schorzeń. Wszystko podsumowała zaś biegła z zakresu medycyny pracy, podzielając ocenę poprzedników. Sąd nie miał podstaw do jej kwestionowania, choć organ rentowy wnosił zastrzeżenia. Trzeba jednak wspomnieć, że opinia okulistyczna nie została zakwestionowana. Organ rentowy wskazał, że całkowita niezdolność do pracy została orzeczona przez okulistę od daty przypadającej po wydaniu zaskarżonej decyzji. Jednocześnie, z uwagi na pogorszenie stanu narządu wzroku, potwierdzone wynikiem badania pola widzenia, nie został zakwestionowany przez ZUS wniosek o całkowitej niezdolności do pracy od daty tego badania, tj. od 21 kwietnia 2023r. (k. 73-74 a.s.).

Jeśli chodzi zaś o opinię biegłego reumatologa, który wskazał, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy od 1 lipca 2022r., to organ podniósł, że ubezpieczona – pomimo niezaprzeczalnych schorzeń reumatologicznych – nie utraciła zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami i wykształceniem, czyli pracy umysłowej. Zarazem powołał się na stwierdzone przez C. W. pogorszenie stanu ubezpieczonej i zaostrzenie choroby, ale wnioski te zupełnie zignorował, choć ich nie zakwestionował. Polemikę, którą Sąd ocenił jako nieskuteczną, oparł na argumentacji niemedycznej, a związanej z wykonywaną przez ubezpieczoną pracą i jej prawem do leczenia w ramach czasowej niezdolności do pracy. Prawo to jednak, aczkolwiek niewątpliwie ubezpieczonej przysługuje, nie niweczy okoliczności jej niezdolności do pracy w znaczeniu, jakie pojęciu temu nadaje art. 12 ustawy emerytalnej, szczególnie że w porównaniu do okresu do 30 czerwca 2022r., kiedy ubezpieczona pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jej stan zdrowia pogorszył się. W tej sytuacji biegły reumatolog miał podstawy do orzeczenia istniejącej nadal okresowej, częściowej niezdolności do pracy. Potwierdziła to również biegła z zakresu medycyny pracy, która uwzględniając wszystkie schorzenia ubezpieczonej, a także aspekt związany z jej kwalifikacjami, wskazała, że I. K. od 1 lipca 2022r. była częściowo niezdolna do pracy, zaś od 21 kwietnia 2023r. wystąpił u niej stan całkowitej niezdolności do pracy, który jest trwały. Organ rentowy, kwestionując również opinię biegłej specjalistki z medycyny pracy, podkreślił, że w ostatnich latach ubezpieczona nie przebywała na zwolnieniach lekarskich z powodu wzroku i „raczej nadal pracuje”. Organ rentowy zajął stanowisko, że zasadnym byłoby więc orzeczenie wobec ubezpieczonej całkowitej, okresowej niezdolności na nie dłużej niż rok. W ocenie Sądu twierdzenia organu rentowego są tylko polemiką, oderwaną od okoliczności wynikających z materiału dowodowego – dokumentacji medycznej ubezpieczonej, wskazującej na znaczną progresję schorzenia narządu wzroku i ruchu, co uniemożliwia ubezpieczonej pracę dydaktyczną w charakterze szkoleniowca, a także przebywanie w pozycji wymuszonej.

Dodatkowo Sąd zwraca uwagę, że organ rentowy należycie umotywowanym opiniom biegłych zarzuca ich nie merytoryczny charakter, podczas gdy sam ani jego organy orzecznicze nie wskazują, czy, a jeśli tak, to w jakim zakresie stan zdrowia ubezpieczonej uległ zmianie – poprawie, zważywszy że ubezpieczona przez wiele lat pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Zdaniem Sądu – wobec treści spójnych opinii biegłych do takiej poprawy nie doszło, a wręcz przeciwnie - stan zdrowia I. K. uległ pogorszeniu, tak w aspekcie reumatologicznym, jak i okulistycznym.

Uwzględniając powyższe okoliczności, zdaniem Sądu, brak było podstaw do sięgania po dowód z opinii innego lekarza reumatologa i po dowód z opinii uzupełniającej specjalisty medycyny pracy. W orzecznictwie niezmiennie od wielu lat przyjmuje, że jeżeli opinia biegłego jest jednoznaczna i tak przekonująca, że Sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1974r., II CR 638/74). Tego rodzaju dowód ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mają więc zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych, czy też z opinii instytutu w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. W świetle art. 286 k.p.c., sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, czy nie wyjaśnia istotnych okoliczności. W niniejszej sprawie Sąd nie znalazł podstaw do takiej oceny i do kontynuowania postępowania dowodowego.

Ze wskazanych przyczyn Sąd, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c., pominął wniosek Zakładu o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego reumatologa
i uzupełniającej opinii lekarza medycyny pracy. Biorąc pod uwagę zgromadzoną dokumentację medyczną i wydane w sprawie opinie, nie było niewyjaśnionych okoliczności, które powodowałyby w sprawie konieczność poszerzania materiału dowodowego.

Konkludując, Sąd oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, jako wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy, uznał, że organ rentowy nieprawidłowo ocenił stan zdrowia ubezpieczonej, a w konsekwencji niezasadnie przyjął, że po 30 czerwca 2022r. stała się zdolna do pracy.

Mając powyższe na uwadze, odwołanie podlegało uwzględnieniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. poprzez przyznanie ubezpieczonej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 lipca 2022r. do 20 kwietnia 2023r. oraz renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 21 kwietnia 2023 roku na stałe. Wskazana data, od której Sąd przyznał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy – 1 lipca 2022r. – jest konsekwencją ustaleń, jakich dokonał w oparciu o opinie biegłego reumatologa i biegłej z zakresu medycyny pracy, z których wynika, że od 1 lipca 2022r., zatem nadal, ubezpieczona była częściowo niezdolna do pracy. Zarazem w związku z ustaleniem przez biegłego okulistę i lekarza medycyny pracy pogorszenia się od 21 kwietnia 2023r. stanu zdrowia ubezpieczonej z przyczyn okulistycznych, wobec dalszego postępu negatywnych zmian w obrębie narządu wzroku, tj. pogorszenia ostrości wzroku do bliży, a zwłaszcza rozległego zaniku pola widzenia – Sąd od ww. daty, tj. 21 kwietnia 2023r., przyjął że dotychczas częściowa niezdolność do pracy ubezpieczonej przybrała postać niezdolności całkowitej i trwałej. Odnośnie trwałości ustalonego stopnia niezdolności do pracy, która uzasadniała przyznanie ubezpieczonej świadczenia na stałe, wskazać należy, że ubezpieczona nie rokuje poprawy, a stan jej zdrowia ulega negatywnej progresji. Ubezpieczona nie ma możliwości wykonywania żadnej pracy – tak pracy dotychczasowej, jak i innej, gdyż występujące u niej schorzenie pogłębia się, co obrazują kolejne badania okulistyczne.

Jeśli chodzi o wniosek ubezpieczonej zgłoszony w piśmie z 20 lutego 2024r. (k. 147-150 a.s.) o przyznanie odsetek od renty z tytułu niezdolności do pracy, to Sąd nie rozpoznał go i nie odniósł się do niego merytorycznie, ponieważ w orzecznictwie (zob. uzasadnienie uchwały SN z dnia 9 maja 2007r., I UZP 1/07, OSNPUSiSP 2007, nr 21-22, poz. 323; wyrok SN z dnia 20 maja 2004r., II UK 395/03, OSNPUSiSP 2005, nr 3, poz. 43 i wyrok SA w Lublinie z dnia 22 maja 2013r., III AUa 346/13, LEX nr 1315695) i piśmiennictwie (zob. M. Cholewa-Klimek, Postępowanie sądowe w sprawach..., s. 176; M. Gajda-Durlik, Postępowanie w sprawach z zakresu..., s. 372) utrwalony jest pogląd, że sądowe postępowanie odwoławcze ma charakter kontrolny, co oznacza, że jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem, w aspekcie formalnym i materialnym, decyzji organu rentowego z uwzględnieniem stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania rozstrzygnięcia zaskarżonego odwołaniem (zob. też wyrok SN z dnia 20 maja 2004r., II UK 395/03, OSNPUSiSP 2005, nr 3, poz. 43 i wyrok SN z dnia 3 grudnia 1998r., II UKN 341/98, OSNAPiUS 2000, nr 2, poz. 72). Zakres i przedmiot rozpoznania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza przedmiot decyzji organu rentowego i żądanie zgłoszone w odwołaniu wniesionym do sądu (zob. tezę 4 wyroku SN z dnia 7 kwietnia 2011r., I UK 357/10, LEX nr 863946; tezę 1 wyroku SN z dnia 1 września 2010r., III UK 15/10, LEX nr 667499; wyrok SN z dnia 9 kwietnia 2008r., II UK 267/07, LEX nr 469168 oraz tezę 2 postanowienia SN z dnia 26 stycznia 2012r., I UK 310/11, LEX nr 1215418; postanowienie SN z dnia 22 lutego 2012r., II UK 275/11, LEX nr 1215286), gdyż sąd, rozpoznając odwołanie od decyzji organu rentowego, rozstrzyga o zasadności odwołania w granicach wyznaczonych zakresem samego odwołania oraz treścią zaskarżonej decyzji (zob. wyrok SN z dnia 9 września 2010r., II UK 84/10, LEX nr 661518 i wyrok SN z dnia 23 kwietnia 2010r., II UK 309/09, LEX nr 604210). Ostatecznie więc to treść decyzji wyznacza maksymalne granice rozpoznania sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych (zob. uchwałę SN z dnia 11 lutego 2014r., I UZP 4/13, LEX nr 1433767). Sąd nie może wyjść poza te granice (mogłoby to bowiem naruszać zakaz wyrokowania obok czy ponad żądanie), toteż odwołujący się nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował (zob. wyrok SN z dnia 18 lutego 2010r., III UK 75/09, OSNPUSiSP 2011, nr 15-16, poz. 215).

Podobnie wskazał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w postanowieniu z dnia 22 października 2012r. wskazując, że Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego, w związku z czym nie ustala ab initio prawa do świadczeń i choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie związane z prawem lub wysokością świadczenia objętego decyzją, to jego rozstrzygnięcie odnosi się do zaskarżonej decyzji ( art. 477 § 2, art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c. ). Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 października 2012r., w sprawie o sygn. akt III AUz 98/12). Postępowanie sądowe ma bowiem charakter kontrolny w stosunku do decyzji organu rentowego ( art. 477 ⁹ k.p.c. ). Oznacza to, że o roszczeniu w pierwszej kolejności powinien orzekać i o nim rozstrzygać pozwany organ rentowy. Dotyczy to również odsetek (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 22 maja 2013r., sygn. akt III AUa 346/13).

Sąd Okręgowy podziela stanowisko wyrażone w powołanych w orzeczeniach. W przedmiotowej sprawie skutkuje ono niemożnością orzeczenia o odsetkach, lecz koniecznością przekazania sprawy organowi rentowemu, aby to organ rentowy najpierw wydał decyzję odnośnie odsetek, którą Sąd będzie mógł skontrolować. Z tego względu Sąd - na podstawie art . 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. – przekazał wniosek o odsetki do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W..