Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i (...)

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 sierpnia 2024 r. w W.

sprawy K. B. (1)

z udziałem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym i wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek odwołania K. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 10 lutego 2023 roku nr (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od K. B. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 15 marca 2023 r. ubezpieczona K. B. (2) odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 10 lutego 2023 r., znak: (...) wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie, że podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości 5.000,00 zł oraz o zasądzenie o zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, ewentualnie na wypadek nieuwzględniania powyższego wniosku, o uchylenie ww. decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi rentowemu.

W uzasadnieniu stanowiska odwołująca podniosła, że w okresie od listopada 2021 r. do grudnia 2021 r. była zatrudniona w (...) sp. z o.o. na połowę etatu i pobierała wynagrodzenie odpowiadające połowie etatu – 1.400,00 zł. Następnie w okresie od stycznia 2022 r. do kwietnia 2022 r. w wysokości 1,505,00 zł, a od maja 2022 r. przeszła na pełen etat i wówczas jej wynagrodzenie ustalono na 5.000,00 zł brutto i zostały od niego opłacone składki na ubezpieczenia społeczne. Ubezpieczona wskazała, że organ rentowy przekwalifikował jej zatrudnienie z umowy o pracę na umowę cywilno-prawną i przyjął jako podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne w miesiącach od 11/2021 do 12/2021 kwotę 1.400,00 zł natomiast od (...), a więc do dnia wydania decyzji na kwotę 1.505,00 zł.

Ubezpieczona podniosła, że w uzasadnieniu decyzji nie został podany powód, z którego nie przyjęto za podstawę wymiaru składek od otrzymywanego pobieranego przez ubezpieczoną przychodu, od maja 2022 r. w kwocie 5.000,00 zł. Zdaniem odwołującej się, w uzasadnieniu decyzji organ rentowy błędnie przyjął, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne została ustalona w celu uzyskania wyższych świadczeń, przysługujących z tytułu zasiłku macierzyńskiego i w konsekwencji niezasadnie określił podstawę wymiary składek na ubezpieczenie społeczne w kwocie 1.400,00 zł, a następnie 1.505,00 zł.

Ubezpieczona zanegowała słuszność oceny dokonanej przez organ rentowy i wskazała, że w dniu podpisywania aneksu do umowy nie miała wiedzy o ciąży, a tym samym nie była świadoma okresu przewidywanego macierzyństwa. Podkreśliła, że od 12 lat bez powodzenia starała się zajść w ciąże, a zdaniem lekarzy prawdopodobieństwo zajścia w ciążę było znikome, zatem – w ocenie odwołującej – trudno mówić o celowej zmianie umowy o pracę. Wskazała także, że w ciąży stwierdzono u niej szereg chorób, które zagrażały życiu i zdrowiu jej dziecka, a ciąża zakończyła się nagle i przedwcześnie 31 grudnia 2022 r. U jej syna stwierdzono szereg zagrażających życiu chorób min. dziurę w płucach i sepsę. Dziecko miało problemy z sercem, przetaczaną krew i trzy tygodnie znajdowało się na oddziale (...) pod respiratorem, a ze szpitala, wypisano je 26 stycznia 2023 r. i do dziś wymaga stałej kontroli lekarskiej i rehabilitacji.

Ubezpieczona podniosła, że decyzja ZUS jest dla niej bardzo niesprawiedliwa i krzywdząca, a w jej następstwie organ rentowy pozbawił ubezpieczoną środków, które są niezbędne do leczenia i rehabilitowania syna. Ubezpieczona wspomniała, że także jej zdrowie psychiczne jest na skraju wyczerpania, ponieważ jej syn cudem przeżył, sama ma problemy zdrowotne, a ZUS bezpodstawnie odebrał jej prawo do wypłaty świadczeń, które każdej matce się należą. Ubezpieczona podkreśliła, że obecnie nie otrzymuje żadnych wypłat, co powoduje kolejne problemy, ponieważ zmuszona jest pożyczać pieniądze.

Odnosząc się do zarzutów ZUS o braku podporządkowania pracodawcy, wskazała, że pracowniczego podporządkowania nie można utożsamiać z permanentnym nadzorem przełożonego nad sposobem, czy też właściwym tempem wykonywania czynności pracowniczych, gdyż wystarczy wskazanie zadania i zakreślenie terminu jego wykonania, a następnie kontrola jakości i terminowości wykonanej pracy. Ubezpieczona wskazała, że umowa o pracę, jaką zawarła z (...) sp. z o.o. nie była fikcyjną umową o pracę Podniosła, że o fikcyjności umowy o pracę świadczy zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego bez rzeczywistego wykonywania tej umowy. Nie jest istotne, czy strony zawierające umowę o pracę miały realny zamiar wzajemnego zobowiązania się przez pracownika do świadczenia pracy, a przez pracodawcę do zapewnienia pracy i wynagrodzenia za nią – lecz to, czy taki zamiar stron został w rzeczywistości zrealizowany. Ubezpieczona zaznaczyła, że jest zatrudniona w spółce (...) sp. z o.o., otrzymywała wynagrodzenie w wysokości ok 3.500 zł i wypełniała cały zakres obowiązków wynikających z podpisanej umowy. Jako pracownik firmy (...) sp. z o.o. obsługiwała klientów, wystawiała faktury VAT, przyjmowała zamówienia, zamawiała towar od dostawców, a dodatkowo zajmowała się reklamą i marketingiem. (odwołanie – k. 3 – 5 a.s).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w odpowiedzi na odwołanie, wniósł o jego oddalenie o na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie od odwołującej się kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych okoliczności sprawy takie jak brak cech świadczących podporządkowaniu pracowniczemu, brak nadzoru oraz ewidencjonowanego czasu pracy wskazują, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do nawiązania stosunku pracy wykonywania pracy w myśl kodeksu pracy. Brak w zaistniałym stanie faktycznym możliwości realizacji przez ubezpieczoną pracy w sposób charakterystyczny dla stosunku pracy, a tym samym umowa, jaka została zawarta nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniami społecznymi pracownika od 1 listopada 2021 r. Organ rentowy podkreślił, że w toku postępowania strony przedstawiły dowody faktycznego świadczenia pracy przez Panią K. B. (1). Nie przedłożyły natomiast orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania przez pracowniku pracy na danym stanowisku, zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, ewidencji czasu pracy. (odpowiedź na odwołanie – k.36-38v).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ł. B. i ubezpieczona K. B. (1) są małżeństwem. Rodzice K. B. (1) prowadzą działalność gospodarczą zajmującą się sprzedażą stali, a ubezpieczona nieformalnie była zaangażowana w działalność gospodarczą rodziców, pomagała im – jednocześnie zdobywając doświadczenie i wiedzę o specyfice branży. Ł. B. także, z racji wcześniejszego zatrudnienia w spółce należącej do swoich aktualnych teściów, posiadał wiedzę z zakresu przedmiotu działalności spółki. To spowodowało, że małżonkowie wspólnie podjęli decyzję o założeniu własnej działalności gospodarczej o takim samym profilu, jak działalność rodziców K. B. (3). W 2021 r. powstała spółka (...) Sp. z o.o., która została wpisana do KRS w dniu 2 września 2021 r. Przedmiotem działalności spółki (...) sp. z o.o. była sprzedaż stali. Małżonkowie wspólnie zarządzają spółką, każde z nich ma prawo do jej reprezentacji, tożsame są ich uprawnienia i obowiązki. Ł. B. i K. B. (1) objęli po 50 % udziałów w spółce. Ł. B. został prezesem zarządu spółki, a K. B. (1) członkiem zarządu. Za działanie spółki każde z małżonków jest odpowiedzialne w takim samym zakresie. Także czynności jakie podejmowali w spółce były tożsame m. in. każde z nich mogło wystawiać i podpisywać faktury, każde z nich mogło składać zamówienia u kontrahentów i obsługiwać klientów. Czynności te małżonkowie wykonywali zamiennie, częściej jednak to K. B. (1) zajmowała się obsługą klienta, a Ł. B. zaopatrywał spółkę (zeznania Ł. B. – k. 125 – 126 a.s, zeznania K. B. (1) – k. 127 a.s., wydruk KRS – k.120-122 a.s., zeznania A. M. – k. 103 a.s., zeznania A. W. – k. 104 a.s., zeznania M. R. – k. 105 a.s., zeznania K. K. (1) – k. 105 – 106 a.s., faktury podpisane przez ubezpieczoną – k.)

Małżonkowie oprócz pełnienia w spółce funkcji związanych z zarządem spółką są w niej zatrudnieni na podstawie umowy o pracę w celu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Ł. B. zawarł ze spółką umowę o pracę w wymiarze 1/8 etatu na stanowisku sprzedawcy, za wynagrodzeniem w kwocie 400 zł. Przy tej czynności spółkę reprezentowała K. B. (1). W dniu 1 listopada 2021 r. doszło do zawarcia umowy o pracę pomiędzy (...) Sp. z o.o. reprezentowaną przez Ł. B. a K. B. (1), która została zatrudniona w wymiarze ½ etaty na stanowisku: kasjer-sprzedawca, za wynagrodzeniem w kwocie 1.400 zł brutto, a jako miejsce świadczenia pracy określono siedzibę pracodawcy lub inne miejsce przez niego wskazane (umowa o pracę – nienumerowana karta akt rentowych, listy płac – k. 23-35 a.s.).

W spółce czas pracy nie był nigdy normowany i nie prowadzono jego ewidencji (bezsporne, zeznania Ł. B. – k. 125-126, zeznania K. B. (1) – k. 127).

K. B. (1) nie podlegała służbowo Ł. B., sama wiedziała, jakie czynności należy wykonać na rzecz spółki, sama także organizował swoją pracę (zeznania K. B. (1) – k. 127).

K. B. (1) od dnia 1 listopada 2021 r. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika składek (...) Sp. z o.o. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Zgłoszenie do ubezpieczeń od ww. daty wpłynęło do organu rentowego w dniu 16 listopada 2021 r. (druk (...) nienumerowana karta akt rentowych).

W dniu 30 kwietnia 2022 r. został podpisany aneks do umowy o pracę zgodnie z którym od 1 maja 2022 r. rozszerzono zakres czynności K. B. (1) i zaczęła świadczyć pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku doradcy zarządu spółki, miesięcznym wynagrodzeniem 5.000,00 zł brutto (aneks do umowy o pracę – nienumerowana karta akt rentowych, k. 22 a.s.).

W złożonych imiennych raportach miesięcznych o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek ( (...)) płatnik składek wykazał za K. B. (1) od dnia 3 października 2022 r. do 4 listopada 2022 r. wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, finansowane ze środków pracodawcy, za okres od 5 listopada 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. za K. B. (1) został wykazany zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego. (bezsporne).

W dniu 31 grudnia 2022 r. K. B. (1) urodziła dziecko i od tej daty wystąpiła z wnioskiem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego (bezsporne).

W złożonych za ww. dokumentach rozliczeniowych (ZUS RCA) zostały zadeklarowane podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: od 11/2021 r. do 12/2021 r. - po 1 400,00 zł, od 01/2022 r. do 04/2022 r. – po 1.505,00 zł, od 05/2022 r. do 09/2022 r. - po 5 000,00 zł, za 10/2022 r. - 166,67 zł, za 11/2022 r. - 0,00 zł (bezsporne).

Po przejściu K. B. (1) na zwolnienie lekarskie, na jej miejsce nie został zatrudniony przez spółkę żaden nowy pracownik, a czynności jakie dotychczas wykonywali małżonkowie wspólnie, w tym te które wykonywała K. B. (1), zaczął wykonywać samodzielnie Ł. B.. (zeznania K. B. (1) – k. 127 a.s., zeznania Ł. B. – k. 125-126 a.s.).

W celu ustalenia prawidłowości zgłoszenia ww. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz wykazanych podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie, o czym powiadomił płatnika składek i ubezpieczoną K. B. (1) pismami z dnia 13 grudnia 2022 r. (zawiadomienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego – nienumerowana karta akt rentowych).

Pismem z dnia 19 stycznia 2023 r. organ rentowy powiadomił płatnika składek i ubezpieczoną o zakończeniu postępowania wyjaśniającego. (nienumerowana karta akt rentowych).

Następnie, w dniu 10 lutego 2023 r. organ rentowy wydał decyzję nr (...), którą na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt. 4, art. 11 ust. 2, art.12 ust. 1, art. 13pkt. 2, art. 18 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 734 i art. 750 k.c. stwierdził, że:

1)  K. B. (1) od 1 listopada 2021 r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek (...) SP. Z O.O.;

2)  od 1 listopada 2021 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek (...) SP. Z O.O.;

3)  podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne
(emerytalne, rentowe wypadkowe i dobrowolne ubezpieczenie chorobowe) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia wynoszą:

- za okres od 11/2021 r. do 12/2021 r. - po 1 400,00 zł miesięcznie,

- za okres od 01/2022 r. do nadal - po 1 505,00 zł miesięcznie.

W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie został nawiązany stosunek pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. w myśl którego jego istotą jest wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Organ rentowy podkreślił, że powyższa cecha charakterystyczna dla stosunku pracy nie występuje na gruncie tej sprawy, co uniemożliwia zakwalifikowanie łączącego strony umowy o pracę stosunku prawnego jako stosunku pracy. Nie wskazano bowiem, że praca Pani K. B. (1) podlegała nadzorowi pracodawcy, a w wyjaśnień stron wynika także, że czas pracy ww. nie był w jakikolwiek sposób ewidencjonowany. W ocenie Zakładu okoliczności sprawy takie jak brak cech świadczących o podporządkowaniu pracowniczemu, brak nadzoru oraz ewidencjonowanego czasu pracy wskazują, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do nawiązania stosunku pracy i wykonywania pracy w myśl kodeksu pracy. Brak w zaistniałym stanie faktycznym możliwości realizacji przez K. B. (1) pracy w sposób charakterystyczny dla stosunku pracy, tym samym ww. nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniami społecznymi pracowników od 1 listopada 2021 r. Organ rentowy wskazał, że w toku postępowania strony przedstawiły dowody faktycznego świadczenia pracy przez K. B. (1). Nie przedłożyły natomiast orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania przez pracownika pracy na danym stanowisku, zaświadczenia o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, ewidencji czasu pracy. Ze względu na to, że umowa zawarta 1 listopada 2021 r. nie ma cech stosunku pracy, można stwierdzić, że posiada cechy umowy cywilnoprawnej, o której mowa w art. 750 k.c. (decyzja nr (...) – nienumerowana karta akt rentowych).

Ubezpieczona K. B. (1) odwołała się od ww. decyzji organu rentowego, co zainicjowało przedmiotowe postępowanie sądowe (odwołanie – k. 3-5 a.s.).

W toku postępowania sądowego pismem z dnia 23 czerwca 2023 r. ubezpieczona doprecyzowała, że wnosi o ustalenie, że od dnia 1 listopada 2021 r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. oraz o ustalenie podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę za okres od 1 listopada 2021 r. do nadal w wysokości po 5.000 zł miesięcznie (pismo ubezpieczonej z 23 czerwca 2023 r. – k. 58 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów złożonych przez stronę odwołującą i zainteresowaną oraz zgromadzonych w aktach organu rentowego. Ponadto, w niewielkim zakresie, podstawę ustaleń faktycznych stanowiły zeznania świadków: A. M. (k. 103 a.s.), A. W. (k. 104 a.s.), M. R. (k. 105 a.s.) i K. K. (1) (k. 105 – 106 a.s.) oraz ubezpieczonej K. B. (1) (k. 127 a.s.) i przesłuchanego za zainteresowaną spółkę prezesa zarządu Ł. B.. (k. 125-126 a.s.).

Dowody z dokumentów nie były kwestionowane przez strony, a zatem Sąd ocenił je jako wiarygodne przyjmując, że mogą one stanowić podstawę ustaleń faktycznych co do istotnych w sprawie okoliczności, takich jak: zawiązanie przez ubezpieczoną i jej małżonka spółki z ograniczoną odpowiedzialności i rodzaj oraz zakres wykonywanych czynności przez ubezpieczoną, odpłatność zatrudnienia ubezpieczonej i jej małżonka w spółce oraz relacje pomiędzy wspólnikami.

Przechodząc do oceny zeznań ubezpieczonej Sąd przyjął, że były one wiarygodne w zakresie, w jakim pozwoliły na ustalenie braku zależności ubezpieczonej od drugiego wspólnika spółki, jej samodzielności i wszechstronnego zakresu czynności, jaki miała w spółce jeszcze przed dniem 1 maja 2022 r., zanim doszło do sporządzenia aneksu. Sąd nie obdarzył przymiotem wiarygodności zeznań ubezpieczonej w zakresie w jakim wskazywała na realne zwiększenie zakresu swoich czynności na rzecz spółki od 1 maja 2022 r., ponieważ ocenił, że zakres ten nie uległ zmianie, a jedynie w tej dacie został on nazwany i sprecyzowany, jednak te same czynności – ubezpieczona wykonywała wcześniej, zamienne ze swoim mężem. Ubezpieczona, oprócz aneksu – w którym jedynie opisano szerszy zakres czynności – nie przedłożyła dowodów potwierdzających wykonywanie ich w zakresie wynikającym z aneksu.

Tak samo jak zeznania ubezpieczonej, ocenił Sąd zeznania Ł. B., tj. przyjął, że w dominującej większości są one wiarygodne, ponieważ stanowią szczerą relację na okoliczność tego, jak funkcjonowała spółka i jakie było zaangażowanie ubezpieczonej w jej działalność oraz jak kształtowały się relacje pomiędzy wspólnikami spółki. Natomiast, Sąd nie dał wiary tej części zeznań Ł. B., w której podnosi on realność potrzeby zwiększenia zakresu obowiązków ubezpieczonej od 1 maja 2022 r. – w ocenie Sądu, o czym szerzej będzie mowa w dalszej części uzasadnienia – twierdzenia przedstawiciela płatnika składek w tym zakresie nie zasługują na obdarzenie ich przymiotem wiarygodności ponieważ, K. B. (1) już wcześniej tj. przed 1 maja 2022 r. wykonywała w spółce wiele czynności – na równi z mężem – zatem zarówno formalne rozszerzenie od daty 1 maja 2022 r. zakresu czynności K. B. (1) jak i stworzenie dla niej stanowiska doradcy zarządu było działaniem pozornym, ponieważ nie wiązało się z nim od tej daty żadne zwiększenie obowiązków – a ubezpieczona, po objęciu stanowiska doradcy zarządu w zasadzie nie podejmowała żadnych innych czynności niż te, którymi zajmowała się przed 1 maja 2022 r. - ani ubezpieczona, ani płatnik składek nie przedstawili dowodów w tym zakresie.

Przesłuchani w toku postępowania sądowego świadkowie – A. M., A. W., M. R. i K. K. (2) nie mieli wiedzy o okolicznościach zawarcia przez ubezpieczoną umowy o pracę ze spółką (...) Sp. z o.o., nie znali zasad tej współpracy, nie mieli również wiedzy na temat okoliczności związanych z zatrudnieniem ubezpieczonej oraz zmianą zasad zatrudnienia od mają 2022 roku. W wyżej wskazanym zakresie, zeznania świadków nie były więc przydatne, natomiast pozwoliły na ustalenie wykonywania przez ubezpieczoną czynność w spółce polegających m.in. wystawianiu faktur, składaniu zamówień czy obsłudze klientów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej nie zasługiwało na uwzględnienie.

Kwestią sporną w sprawie było podleganie przez K. B. (1), będącą wspólnikiem spółki z o.o. i zarazem członkiem jej zarządu, pracowniczemu ubezpieczeniu z tytułu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o.

Przepis art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, zwanej dalej ustawą systemową stanowi, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy systemowej następuje to od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. O tym jednak, czy dany stosunek prawny łączący dwa podmioty może być uznany za stosunek pracy, rozstrzygają przepisy prawa pracy. Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tegoż stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

Istotne jest zatem, czy praca, którą wykonuje wspólnik na rzecz spółki, polega na wykonywaniu pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem i na jego ryzyko. Innymi słowy praca musi mieć charakter właściwy dla podporządkowania pracowniczego

Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi istotne jest zatem, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Zasadnicze znaczenie w procesie sądowego badania, czy dany stosunek prawny jest stosunkiem pracy, ma ustalenie faktyczne, czy praca wykonywana w ramach analizowanego stosunku prawnego rzeczywiście ma cechy wymienione w art. 22 § 1 k.p. W tym celu bada się okoliczności i warunki, w jakich dana osoba wykonuje czynności na rzecz innego podmiotu prawa i dopiero w wyniku tego badania (poczynienia stosownych ustaleń) rozstrzyga się, czy czynności te świadczone są w warunkach wskazujących na stosunek pracy. Dla objęcia wspólnika ubezpieczeniami społecznymi konieczne jest zatem, aby wykreowany umową stosunek pracy był rzeczywiście realizowany i by nosił cechy kategorialne wynikające z art. 22 § 1 k.p. w tym podporządkowanie pracownicze (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2017 r., II UK 451/16).

Mając na uwadze powyższe rozważania należało przyjąć, że brak jest podstaw do ustalenia podlegania przez K. B. (1) ubezpieczeniom społecznym jako pracownika u płatnika składek (...) Sp. z o.o.

W tym miejscu zaznaczyć należy, że organ rentowy – wbrew temu, co twierdzi odwołująca – nie negował faktu wykonywania przez nią pracy w spółce (...) Sp. z o.o., a jedynie kwestionował okoliczność, że praca ta zasługuje na przymiot pracy świadczonej na podstawie stosunku pracy.

Sąd podzielił zapatrywania organu rentowego, tj. za niewątpliwe uznał wykonywanie przez ubezpieczoną – i to w bardzo szerokim zakresie – czynności w spółce (...) Sp. z o.o., jednak ocenił, że nie można uznać, że były one wykonywane w ramach stosunku pracy zgodnie z przepisem art. 22 k.p., ponieważ K. B. (1) nie świadczyła pracy w reżimie pracowniczym, z uwagi na brak w relacji, jaka łączyła strony umowy o pracę, elementu podległości.

Wskazać należy, że ubezpieczona świadczyła szereg czynności na rzecz spółki. Okoliczności sprawy wskazują, że częściowo czynności te mogły być wykonywane w stosunku charakteryzującego się elementami stosunku pracy, a więc pracy w określonych godzinach, określonym miejscu, na ryzyko pracodawcy z określonym zakresem czynności, zabrakło jednak istotnego elementu stosunku pracy, a więc podporządkowania pracowniczego. Pracodawca nie ewidencjonował czasu pracy K. B. (1). Ubezpieczona w wykonywaniu czynności w spółce była samodzielna, sama organizowała sobie pracę i sama wiedziała jakie działania kolejno podejmować. Jej stanowiska – początkowo kasjer-sprzedawca, a następnie doradca zarządu wiązały się cały czas z wykonywaniem tych samych czynności w spółce. Ubezpieczona, przy ich wykonywaniu nie była podległa innemu podmiotowi – spółka nie posiadała rady nadzorczej, a mąż ubezpieczonej – zarazem drugi wspólnik spółki nie miał dominującej wobec ubezpieczonej pozycji w strukturze spółki, nie wydawał jej żadnych poleceń ani nie rozliczał jej z wykonanych czynności. Ubezpieczona sama nadzorowała swoją pracę. W spółce nie występował inny organ lub podmiot mogący stanowić realną kontrolę (nadzór) nad czynnościami ubezpieczonej w ramach podporządkowania pracowniczego W ocenie powyższa charakterystyka przemawia za oceną, że ubezpieczona nie mogła świadczyć pracy w reżimie pracowniczym, ponieważ zabrakło elementu podporządkowania pracowniczego. Należy ocenić, że żaden z istniejących organów spółki nie był w stanie realnie kontrolować działalności ubezpieczonej, mając szczególnie na uwadze to, że pomiędzy członkami organów spółki – zgromadzenia wspólników i zarządu – a ubezpieczoną występują powiązania rodzinne, a ponadto w istocie członkowie organu zarządzającego są sobie równi, a jako wspólnicy posiadają po 50 % udziałów.

Zdaniem Sądu nie sposób uznać, że spółka miała realną możliwość „kontrolować” pracę ubezpieczonej. Po pierwsze, ubezpieczona jest jej wspólnikiem, co jest istotne biorąc pod uwagę strukturę spółki, która jest dwuosobowa, a wspólnicy mają taką samą ilość udziałów. Po drugie, drugi wspólnik jest mężem ubezpieczonej. Sytuację taką, doświadczenie życiowe nakazuje traktować z jak największą ostrożnością, gdyż w oczywisty sposób relacje służbowe między członkami najbliższej rodziny są inne niż między osobami obcymi. W realiach sprawy zwraca uwagę, że ubezpieczona i jej mąż – mając możliwość zamiennego wykonywania za siebie czynności w spółce, nie kontrolowali się wzajemnie.

Zdaniem Sądu bez znaczenia ostatecznie pozostawała kwestia faktycznego wykonywania czynności, gdyż samo ich wykonywanie zostało jednoznacznie wykazane. Na podstawie całokształtu dowodów przeprowadzonych przez Sąd a zaoferowanych przez strony, w tym również na podstawie dowodu z zeznań ubezpieczonej i płatnia, zdaniem Sądu nie można przyjąć, że ubezpieczona będąca członkiem zarządu spółki rodzinnej i jednym z jej dwóch wspólników, z których żaden nie ma pozycji dominującej, wykonywała czynności w reżimie pracowniczym.

W ocenie Sądu, sposób wykonywania tych czynności przez ubezpieczoną – wobec braku podległości służbowej – przemawia za przyjęciem, że K. B. (1) nie wykonywała ich na rzecz spółki jako pracownik, a jako zleceniobiorca. Czynności realizowane na podstawie umowy zlecenia również stanowią jeden z tytułów do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym, rentowymi i wypadkowym – zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 4 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Natomiast, odnośnie do zmiany zasad zatrudnienia ubezpieczonej od maja 2022 r., za zwiększonym do kwoty 5.000 zł brutto wynagrodzeniem, Sąd przyjął, że było to działanie celowe, wykreowane na potrzeby uzasadnienia podpisania aneksu rozszerzającego zakres czynności ubezpieczonej w spółce i w konsekwencji podniesienia kwoty podstawy wymiaru składek, nadto obliczone na uzyskanie korzyści z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Istotne jest, że funkcjonowanie spółki nie wymagało takiej zmiany. K. B. (1) – jak wynika z zeznań jej męża od samego początku powstania spółki angażowała się w jej działalność i miała takie same uprawnienia, jak jej mąż. Każde z nich mogło podpisywać faktury, obsługiwać klientów czy dbać o bieżące funkcjonowanie spółki. Dlatego, w ocenie Sądu – formalne od dnia 1 maja 2022 r. rozszerzenie zakresu czynności K. B. (1) było zbędne, w sytuacji, gdy i tak dotychczas już miała ona nieograniczone kompetencje w spółce, zaś nastąpiło jedynie po to, by stworzyć warunki uzasadniające zwiększenie wynagrodzenia ubezpieczonej i tym samym podnieść podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia. Istotne jest, że pomimo że oboje małżonkowie wykonywali na rzecz spółki takie same czynności, aneks dotyczący rozszerzenia zakresu obowiązków i podwyższenia wynagrodzenia dotyczył jedynie K. B. (1). Nadto znamienne jest, że zgodnie z aneksem ubezpieczona miała objąć stanowisko doradcy zarządu, pomimo że zakres jej nowych czynności nie korelował z tym stanowiskiem, a jak wynika z zeznań jej męża – określenie stanowiska w aneksie – nie miało związku z faktycznymi potrzebami spółki, a stanowiło jedynie konsekwencję „potrzeby” uzasadnienia większych zarobków przez ubezpieczoną i było wynikiem porady księgowej, która zasugerowała użycie takiego stanowiska. Wszystkie powyżej opisane działania wiążące się ze zmianą zasad zatrudnienia ubezpieczonej, należy w ocenie Sądu interpretować jako działanie celowe, w sytuacji planowanego i być może – zważywszy na zbieżność czasową – spodziewanego już macierzyństwa ubezpieczonej.

Uwzględniając wskazane argumenty, Sąd przyjął, że zaskarżona decyzja organu rentowego odpowiada prawu i prawidłowo stwierdził on, że płatnika składek i K. B. (1) nie łączył stosunek pracy, zaś czynności wykonywane przez ubezpieczoną na rzecz spółki należało kwalifikować, jako świadczone w ramach zlecenia. Konstatacja ta znalazła odzwierciedlenie w pkt 2 zaskarżonej decyzji, w którym organ rentowy przyjął, że od 1 listopada 2021 r. K. B. (1) podlegała obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia u płatnika składek (...) Sp. z o.o. Określając podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne tytułu tak ustalonego zatrudnienia za okres od 11/2021 do 12/2021 - po 1 400,00 zł miesięcznie i za okres od (...) do nadal – po 1.505,00 zł miesięcznie organ rentowy opierał się na danych wynikających ze złożonych przez płatnika dokumentach rozliczeniowych ZUS RCA, w których w ww. okresie zostały zadeklarowane powyżej określone kwoty, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Mając powyższe na uwadze Sąd oddalił odwołanie K. B. (1) na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.

Ponieważ odwołująca się jest stroną, która przegrała sprawę, a organ rentowy był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, Sąd w oparciu o art. 98 k.p.c. w związku z § § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych w pkt 2 wyroku orzekł o obowiązku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i zasądził od odwołującej K. B. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. kwotę 180 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia, za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.