Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 listopada 2023 roku w Warszawie

sprawy K. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania K. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 19 kwietnia 2023 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

K. R. w dniu 5 czerwca 2023r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 19 kwietnia 2023r., znak: (...) wnosząc o jej zmianę i ponowne ustalenie emerytury oraz zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wyjaśniła, że decyzją z dnia 19 kwietnia 2023r. organ rentowy odmówił jej prawa do ponownego ustalenia emerytury, a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że na podstawie ustawy w brzmieniu z dnia 1 października 2017r. przyjął średnią trwania życia obliczoną na dzień osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Dalej odwołująca powołała się na fakt, że corocznie, w terminie do 31 marca, GUS ogłasza tablice trwania życia. Określa się w nich przeciętną liczbę miesięcy dalszego trwania życia osób w danym wieku, obliczaną na podstawie danych „o liczbie dożywających mężczyzn i kobiet z uwzględnieniem odpowiednich proporcji płci". W końcu 2020r., na podstawie danych o przyznanych zasiłkach pogrzebowych w październiku i listopadzie, ZUS zauważył istotny, ponadprzeciętny wzrost liczby zgonów. Opublikowany w kwietniu 2021r. komunikat Prezesa GUS w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn potwierdził zmiany w tym zakresie, kluczowe dla obliczania przez ZUS wysokości hipotetycznej emerytury. Z tablic wynika, że nastąpił spadek przeciętnej długości trwania życia odnotowany we wszystkich grupach wiekowych (m.in. o 13,8 miesiąca dla 60-latków, o 13,3 miesiąca dla 65-latków). Następnie odwołująca powołała się na algorytm służący do wyliczania wysokości emerytury wskazując, że skrócenie trwania życia oznacza wyższą kwotę przyznawanego świadczenia. W rezultacie aktualne dane opublikowane w tabelach trwania życia powodują, że emerytura 60-latka wzrasta o 5,6%, a 65-latka o 6,5% w stosunku do wartości wyliczonych na podstawie ubiegłorocznych tabel.

Odnosząc się bezpośrednio do Komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 27 marca 2023r. w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn, K. R. podkreśliła, że w jej przypadku, według stanu na miesiąc czerwiec 2023r. średnia trwania życia wynosi 197,5 m-cy, ale ZUS dokonał już obliczenia średniego dalszego trwania życia, przyjmując tablicę trwania życia obowiązującą w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego i wskazał, że jest ona korzystniejsza. Z tym jednak nie zgodziła się odwołująca. Podkreśliła także, że organ rentowy nie odniósł się do sygnalizowanych różnic w długości średniego trwania życia, jak również wpływu waloryzacji emerytury na średnią trwania życia oraz nie wskazał o ile będzie różniła się wysokość emerytury w odniesieniu do średniej trwania życia z dnia złożenia przez nią wniosku. W dalszej części odwołania K. R. powołała się na treści art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazując, że w okresie od 6 sierpnia 1976r. do 31 stycznia 1979r. odbywała staż jako laborant ruchowy, a potem pracowała jako laborant od dnia 3 kwietnia 1979r. do 13 czerwca 1980r. i pobierała z tego tytułu wynagrodzenie. Organ rentowy wskazał, że do ustalenia kapitału początkowego przyjęto najkorzystniejsze lata 1989- 1998. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 115,3%, ale to stoi w opozycji do decyzji organu rentowego z dnia 25 listopada 2011r., w której przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych od 1993r. do 2002r. oraz wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w wysokości 128,69%. Odwołująca wskazała, że na podstawie treści uzasadnienia decyzji nie sposób jest ustalić, dlaczego organ rentowy przyjął, że wskaźnik podstawy wymiaru wynoszący 115,3% jest korzystniejszy od wskaźnika z decyzji z 2011r. (odwołanie z dnia 5 czerwca 2023r., k. 3-5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając swe stanowisko wyjaśnił, że decyzją z dnia 19 kwietnia 2023r. odmówił K. R. ponownego ustalenia wysokości emerytury. Ubezpieczona domaga się przeliczenia kapitału początkowego (i w konsekwencji wysokości emerytury) poprzez doliczenie okresu od 6 sierpnia 1976r. do 31 stycznia 1979r., przedkładając jako nowy dowód kserokopie legitymacji ubezpieczeniowej. Do wniosku o ustalenie wartości kapitału początkowego dołączyła m.in. kwestionariusz okresów składkowych i nieskładkowych z dnia 16 grudnia 2003r., świadectwo pracy z dnia 1 lutego 1979r. oraz druk Rp-7 za wskazany okres, który został już uwzględniony podczas ustalenia wartości kapitału początkowego. Wartość wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ustalono z najkorzystniejszego dla ubezpieczonej okresu, tj. z lat 1989 - 1998, zatem wysokość zarobków ze wskazanego wcześniej okresu nie ma wpływu na wartość kapitału początkowego. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 115,3 %. Dalej organ rentowy powołał się na art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. Decyzją z dnia 25 listopada 2011r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury (w części ustalanej w oparciu o przepis art. 53 przywołanego aktu) wyniósł 128,69 % i został ustalony przy uwzględnieniu lat 1993-2002, gdyż jak wskazuje art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury ustala się z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, ewentualnie z okresu 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Wobec powyższego, uwzględniając dyspozycję art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zdaniem ZUS, nie ma podstaw prawnych do zastosowania przy ustaleniu wartości kapitału początkowego, wskaźnika wysokości podstawy (128,69 %), jaki został przyjęty do ustalenia emerytury. Okres, z jakiego został on ustalony, wykracza poza datę graniczną 31 grudnia 1998r., która jest ustawowo określona dla ustalenia wartości kapitału początkowego.

W dalszej części odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wyjaśnił, że zgodnie z brzmieniem art. 26 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Zgodnie z ust. 6 wskazanego przepisu, jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Organ rentowy decyzją z dnia 22 stycznia 2018r., znak: (...) działając w oparciu o przepis art. 24 ustawy emerytalnej, przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym z tym, że wypłata świadczenia została wstrzymana z uwagi na okoliczność, iż świadczenie obliczone na podstawie art. 183 było bardziej korzystne. Ustalając wysokość emerytury przyjęto średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablic trwania życia obowiązujących w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego (na podstawie Komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn z dnia 25 marca 2016r. - M.P. z 2016r. poz. 291). J uż wówczas zastosowano „wariantowanie”, stosując tablice dalszego trwania życia w oparciu o przepis art. 26 ust. 6 ustawy emerytalnej. W związku z powyższym brak jest podstawy prawnej dla kolejnego ustalenia wartości emerytury w oparciu o inne niż przyjęte tablice średniego dalszego trwania życia. W świetle powyższego organ rentowy podkreślił, że decyzja została wydana zasadnie, a odwołanie jako bezzasadne powinno podlegać oddaleniu ( odpowiedź na odwołanie z dnia 26 czerwca 2023r., k. 7-8 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. R., ur. (...), w dniu 28 stycznia 2004r. wniosła o ustalenie kapitału początkowego, dołączając do wniosku m.in. świadectwo pracy z dnia 1 lutego 1979r. na stanowisku stażysty, laboranta ruchowego i laboranta kwantometru w (...) Kombinacie (...) od dnia 6 sierpnia 1976r. do dnia 31 stycznia 1979r. oraz zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (wniosek o ustalenie kapitału początkowego z dnia 28 stycznia 2004r., k. 1 -2 akt kapitałowych; świadectwo pracy z dnia 1 lutego 1979r., k. 3 akt kapitałowych; zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 4 i 6 akt kapitałowych).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z dnia 7 marca 2006r. ustalił kapitał początkowy dla K. R., przyjmując do obliczenia podstawy wymiaru wskaźnik wysokości z lat 1989 – 1998, wynoszący 115,37%. Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto okresy składkowe wynoszące łącznie 18 lat, 10 miesięcy i 6 dni, w tym m.in. okres zatrudnienia od 6 sierpnia 1976r. do 31 stycznia 1979r. oraz okresy nieskładkowe w łącznym wymiarze 3 lat, 4 miesięcy i 22 dni (decyzja z dnia 7 marca 2006r., k. 8 - 9 akt kapitałowych).

Dokonując wyliczenia na potrzeby ustalenia wartości kapitału początkowego, organ rentowy przyjął dochód oraz stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy, wynoszące:

- w 1976r.- 13.706 zł i 26,68 %

- w 1977r.- 42.117 zł i 76,37 %

- w 1978r.- 43.738 zł i 74,58 %

- w 1979r.- 32.731 zł i 51,20%

- w 1980r.- 18.378 zł i 25,36

- w 1981r.- 12.218 zł i 13,24 %

- w 1982r.- 86.401 zł i 61,90 %

-w 1983r.- 58.339 zł i 33,59 %

- w 1985r.- 42,911 zł i 17,88 %

- w 1986r.- 170.774 zł i 59,06%

- w 1987r.- 253.474 zł i 72,38%

- w 1988r.- 491.469 zł i 77,14%

- w 1989r.- 1.672.601 zł i 67,41%

- w 1990r.- 9.187.818 zł i 74,36%

- w 1991r.- 19.124.670 zł i 90,04 %

- w 1992r.- 31.996,100 zł i 90,85%

- w 1993r.- 68.092.000 zł i 142,04%

- w 1994r.- 96.746.600 zł i 151,32%

- w 1995r.- 12.453,49 zł i 147,70 %

-w 1996r.- 14.553,44 zł i 138,92 %

-w 1997r.- 17.276,26 zł i 135,57%

-w 1998r.- 17.175,13 zł i 115,47 %

(wykaz wprowadzonych dochodów ubezpieczonej, k. 11-13 akt kapitałowych)

Kolejnymi decyzjami ZUS dokonywał przeliczenia kapitału początkowego ubezpieczonej (decyzja o przeliczeniu kapitału początkowego z dnia 23 listopada 2011r., k. 15 akt kapitałowych; decyzja o ponownym ustaleniu kapitału początkowego z dnia 5 kwietnia 2012r., k. 17 akt kapitałowych; decyzja z dnia 11 kwietnia 2012r., k. 19 akt kapitałowych; decyzja z dnia 6 sierpnia 2015r., k. 26-27 akt kapitałowych; decyzja z dnia 15 stycznia 2018r., k. 28-29 akt kapitałowych; decyzja o przeliczeniu kapitału początkowego z dnia 19 stycznia 2018r., k. 30 akt kapitałowych).

W dniu 3 października 2011r. K. R. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie emerytury, do którego dołączyła kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych, kserokopię legitymacji ubezpieczeniowej, świadectwa pracy oraz formularze Rp-7. Po rozpoznaniu wniosku, decyzją z 25 listopada 2011r. organ rentowy przyznał zaliczkę na poczet przysługującej emerytury, począwszy od dnia 2 listopada 2011r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została obliczona na podstawie art. 183 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy czym:

- 55% emerytury zostało wyliczone na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej przy uwzględnianiu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z lat 1993-2002, wynoszącego 128,69%;

- 45% emerytury zostało wyliczone na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej (wniosek z dnia 3 października 2011r., k. 1 tom I akt emerytalnych; decyzja z dnia 25 listopada 2011r., k. 49 tom I akt emerytalnych). Następnie decyzją z dnia 16 kwietnia 2012r. została odwołującej przyznana emerytura od 2 listopada 2011r., tj. od dnia osiągniecia wieku emerytalnego. Sposób jej obliczenia był taki sam, jak w decyzji zaliczkowej (decyzja z dnia 16 kwietnia 2012r., k. 61 tom I akt emerytalnych).

W późniejszym czasie organ rentowy kilkukrotnie dokonywał przeliczenia świadczenia emerytalnego przyznanego K. R. (decyzja z dnia 23 maja 2012r., k. 69 tom I akt emerytalnych; decyzja z dnia 29 maja 2012r., k. 81 tom I akt emerytalnych; decyzja z dnia 11 sierpnia 2015r., k. 91 tom I akt emerytalnych).

W dniu 7 listopada 2017r. K. R. wystąpiła o ponowne przeliczenie świadczenia emerytalnego (wniosek z dnia 7 listopada 2017r., nienumerowana karta tomu I akt emerytalnych). Decyzją z dnia 17 listopada 2017r. organ rentowy odmówił przeliczenia emerytury z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia, ponieważ przy ustalaniu wysokości świadczeń przyznanych z tytułu ukończenia niższego od powszechnego wieku emerytalnego przeliczenie nie ma zastosowania, a odwołującej emerytura została przyznana w wieku 55 lat (decyzja z dnia 17 listopada 2017r., nienumerowana karta tomu I akt emerytalnych).

K. R. w dniu 7 grudnia 2017r. złożyła w ZUS wniosek o emeryturę (wniosek z dnia 17 listopada 2017r., k. 1 tom II akt emerytalnych). Decyzją z dnia 22 stycznia 2018r. organ rentowy przyznał odwołującej emeryturę od dnia 1 grudnia 2017r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. W decyzji wskazał, że do obliczenia świadczenia przyjęto średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, ponieważ jest to dla odwołującej korzystniejsze niż średnie dalsze trwanie życia ustalone na podstawie tablicy trwania życia obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę. Wypłata emerytury została zawieszona, gdyż było to świadczenie mniej korzystne dla odwołującej niż emerytura wcześniejsza (decyzja z dnia 22 stycznia 2018r., k. 5 tom II akt emerytalnych).

W dniu 9 grudnia 2022r. K. R. wystąpiła z wnioskiem o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno- rentowego (wniosek z dnia 9 grudnia 2022r., k. 9- 10 tom II akt emerytalnych). Decyzją z dnia 19 grudnia 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ponownego przeliczenia świadczenia emerytalnego, powołując się na przepis art. 26 ust. 6 ustawy emerytalnej oraz wskazując, że do obliczenia emerytury K. R. przyjęto średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, ponieważ jest to korzystniejsze niż średnie dalsze trwanie życia ustalone na podstawie tablicy trwania życia odwołującej obowiązującej w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę (wniosek z dnia 9 grudnia 2022r., k. 9 tom II akt emerytalnych; decyzja z dnia 19 grudnia 2022r., k. 11 tom II akt emerytalnych).

W dniu 28 marca 2023r. K. R. ponownie wniosła o obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego i z zastosowaniem najkorzystniejszego średniego dalszego trwania życia. Do wniosku dołączyła kserokopię legitymacji ubezpieczeniowej. Organ rentowy decyzją z dnia 19 kwietnia 2023r. odmówił ponownego ustalenia wysokości emerytury, wskazując w uzasadnieniu, że dokonał już obliczenia średniego dalszego trwania życia, przyjmując średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablicy trwania życia obowiązującej w dniu osiągniecia powszechnego wieku emerytalnego, ponieważ było to dla odwołującej korzystniejsze. Ponadto Zakład odmówił przeliczenia świadczenia w związku z przeliczeniem kapitału początkowego, gdyż dołączone do wniosku dodatkowe dokumenty nie spowodowały zmiany wartości kapitału początkowego. Wyjaśnił, że do obliczenia kapitału początkowego przyjęto najkorzystniejsze lata 1989-1998. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 115,37%. Wobec tego wysokość emerytury odwołującej pozostała bez zmian (wniosek z dnia 28 marca 2023r., k. 12 tom II akt emerytalnych; decyzja z dnia 19 kwietnia 2023r., k. 15 tom II akt emerytalnych).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana przez strony procesu. Sąd ocenił więc dokumenty jako mogące stanowić podstawę ustaleń w sprawie i w oparciu o nie poczynił przedstawione ustalenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w analizowanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2023r., poz. 1550), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności istotne w sprawie zostały wyjaśnione i ostatecznie ustalone poprzez dowody przeprowadzone na posiedzeniu niejawnym. Nie było więc potrzeby wyznaczania rozprawy, tym bardziej że strony o to nie wnosiły. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że wyznaczenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Przechodząc do rozważań, tytułem wstępu – z uwagi na zarzuty skonstruowane przez K. R. – przypomnieć należy regulacje dotyczące zasad ustalania kapitału początkowego i emerytury. Znajdują się one w ustawie z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251, zwana dalej ustawą emerytalną). Art. 26 tej ustawy przewiduje, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 (ust. 1). Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach (ust. 2). Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach (ust. 3). Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2 (ust. 4). Tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust. 6 (ust. 5). Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn (ust. 6).

Kapitał początkowy, stanowiący jeden ze składników decydujących o wysokości emerytury, o której mowa w art. 26 ustawy emerytalnej, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 tejże ustawy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Z kolei w myśl art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. Dyspozycja powołanego art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej odsyła do treści art. 15. Zgodnie z ust. 1 i 6 tego przepisu, podstawę wymiaru emerytury stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę, albo

2) w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W przedmiotowej sprawie K. R. domagała się przeliczenia kapitału początkowego poprzez doliczenie okresu od 6 sierpnia 1976r. do 31 stycznia 1979r., przedstawiając jako nowy dowód kserokopię legitymacji ubezpieczeniowej. Odnosząc się do wskazanego żądania ubezpieczonej podkreślić należy, że aczkolwiek ww. dokument nie został wcześniej przedstawiony organowi rentowemu, to fakt zatrudnienia K. R. w okresie od 6 sierpnia 1976r. do 31 stycznia 1979r. został udokumentowany już na etapie składania pierwszego wniosku o ustalenie kapitału początkowego. Składając ten wniosek odwołująca dołączyła do niego m.in. świadectwo pracy z dnia 1 lutego 1979r. oraz zaświadczenie Rp-7 za wskazany okres. W związku z tym okres ten, o jakim mowa w odwołaniu, został już przez ZUS uwzględniony przy ustalaniu okresów składkowych i nieskładkowych. Wynika to z decyzji z 7 marca 2006r. Została ona wydana również przy uwzględnieniu zarobków ubezpieczonej osiąganych w okresie od 6 sierpnia 1976r. do 31 stycznia 1979r., z tym że – co należy zaakcentować – zarobki te, jako stosunkowo niskie (obrazuje to przedstawiony w części obejmującej ustalenia faktyczne stosunek dochodu do przeciętnego wynagrodzenia za każdy kolejny rok kalendarzowy) nie zostały przyjęte do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego. O tym, jak oblicza się taki wskaźnik stanowią przepisy wcześniej powołane. Wynika z nich, że nie przyjmuje się dochodów ze wszystkich udokumentowanych lat, tylko wybiera 10 lat kolejnych, w których zarobki te, a tym samym stosunek zarobków do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy, był najwyższy. W przypadku ubezpieczonej były to przede wszystkim lata 90-te, bo wówczas ubezpieczona zarabiała najwięcej. Z tego względu w jej przypadku wskaźnik wysokości podstawy wymiaru został wyliczony z lat 1989-1998, jako najkorzystniejszych i wyniósł 115,3 %.

Odnosząc się do zarzutu odwołującej, że w decyzji z dnia 25 listopada 2011r. wysokość tego wskaźnika była wyższa i ustalona z innych lat, przypomnieć należy, że ww. decyzja dotyczy przyznania emerytury na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej. Emerytura w oparciu o ten przepis jest w części wyliczana na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej, a więc stosuje się art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepis ten – w przypadku emerytury, inaczej niż w przypadku kapitału początkowego – wskazuje, że wskaźnik wysokości podstawy emerytury ustala się z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, a ewentualnie z okresu 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Z uwagi na taką regulację, ZUS wyliczając emeryturę na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej, w części, o której była mowa, mógł wybrać inne lata niż wyliczając kapitał początkowy. W przypadku kapitału początkowego datą graniczną, poza którą nie można wyjść jest rok 1998 i tak też stało się w przypadku odwołującej. Natomiast w sytuacji wyliczania emerytury, art. 15 ustawy emerytalnej pozwala, by 10 lub 20 lat przypadało bezpośrednio przed rokiem, w którym został złożony wniosek (w przypadku K. R. datą graniczną z uwagi na datę złożenia wniosku był więc rok 2010). Organ rentowy mógł więc przyjąć inne lata, wychodzące poza rok 1998 i tak też uczynił. Jako najkorzystniejszy przyjął okres od 1993r. do 2002r., z którego wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 128,59%. Takiego wskaźnika nie można przyjąć do wyliczenia kapitału początkowego, z uwagi na cytowane wcześniej regulacje ustawy o emeryturach i rentach z FUS, odnoszące się do zasad obliczania kapitału początkowego.

Dodatkowo raz jeszcze podkreślić należy, że - jak wynika z wykazu wprowadzonych dochodów ubezpieczonej (k. 11-13 akt kapitałowych) - stosunek dochodu ubezpieczonej do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w początkowych latach jej pracy nie przekraczał 100%. Dopiero od 1993r. wskaźnik ten wzrósł znacząco. Zatem przeliczenie kapitału, o jakie wnosiła odwołująca, z uwzględnieniem okresu obejmującego lata 1976 - 1979 byłoby mniej korzystne niż wyliczenie, jakiego dokonał organ rentowy, uwzględniając lata 1989 - 1998r. W tych latach stosunek procentowy dochodu do przeciętnego wynagrodzenia był najwyższy, co sprawiło, że wyliczenie organu rentowego zostało dokonane w sposób najkorzystniejszy dla odwołującej. Niekorzystne byłoby dla odwołującej uwzględnienie przez organ rentowy 10 lat obejmujących okres, na jaki wskazała, a więc lat 1976-1979.

Przechodząc do zarzutów odwołującej dotyczących wartości średniego dalszego trwania życia, podkreślić trzeba, że średnie dalsze trwanie życia, to wielkość statystyczna, która określa przeciętny okres, jaki zazwyczaj, statystycznie upływa od ustalenia prawa do emerytury do dnia śmierci ubezpieczonego. W gruncie rzeczy chodzi o ustalenie przewidywanego okresu pobierania przez daną osobę emerytury i równomiernego rozłożenia zgromadzonych składek i ewentualnie kapitału początkowego w ramach tego okresu. Średnie dalsze trwanie życia wyrażane jest w miesiącach i ustalane wspólnie dla kobiet i mężczyzn. Wynika ono z komunikatu Prezesa GUS w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia dla kobiet i mężczyzn, ogłaszanego corocznie w terminie do 31 marca. Ogłoszone w ten sposób tablice mają zastosowanie do emerytur przyznawanych od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku. Im wskazany tam okres średniego dalszego trwania życia dla osoby w wieku ubezpieczonego przechodzącego na emeryturę jest dłuższy, tym emerytura jest niższa. Oznacza to tym samym, że im później nastąpi przejście na emeryturę, tym większa będzie jej wysokość.

K. R. w dniu 3 października 2011r. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o wcześniejszą emeryturę. Następnie w dniu 7 grudnia 2017r. wystąpiła z wnioskiem o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Decyzją z dnia 22 stycznia 2018r. organ rentowy w oparciu o przepis art. 26 ustawy emerytalnej, przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, jednak wypłata została zawieszona, ponieważ świadczenie obliczone na podstawie art. 183 ustawy emerytalnej było bardziej korzystne. Do wyliczenia tego świadczenia organ rentowy mógł zastosować średnie dalsze trwanie życia wynikające z tablic trwania życia obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę bądź – jeśli jest to korzystniejsze – tablice obowiązujące w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego – 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, zgodnie z art. 26 ust. 6 ustawy emerytalnej. W przypadku ubezpieczonej został wybrany wariant korzystniejszy, zgodnie z art. 26 ust. 6 ustawy emerytalnej, o czym organ rentowy powiadomił w decyzji z 22 stycznia 2018r. W związku z powyższym ubezpieczona nie można domagać się przyjęcia tablic obowiązujących w innym czasie, nawet jeśli są one korzystniejsze. Nie ma możliwości, by były to tablice aktualnie obowiązujące. Oczywiście faktem jest, że długość trwania życia skróciła się i analiza ubezpieczonej w tym zakresie jest słuszna. To nie oznacza jednak, że ZUS tylko w związku z tym faktem oraz biorąc pod uwagę wniosek ubezpieczonej złożony w marcu 2023r., miał podstawy do zastosowania aktualnie obowiązujących tablic średniego dalszego trwania życia. Może to nastąpić w przypadku osób, których świadczenie było zawieszone w związku z pozostawaniem w zatrudnieniu i po zakończeniu zatrudnienia nastąpiło podjęcie wypłaty świadczenia albo w razie, kiedy emeryt po ustaleniu prawa do świadczenia pozostawał w zatrudnieniu i odprowadzał składki. Żadna z tych sytuacji nie odnosi się do ubezpieczonej, wobec czego z racji tego tylko, że tablice w roku 2023 zmieniły się i są korzystniejsze nie ma podstaw do ich zastosowania.

Odnosząc się z kolei do pism składanych przez odwołującą w toku postępowania, w których powoływała się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., sygn. P 20/16, należy zaznaczyć, że z uwagi na datę urodzenia odwołująca nie znajduje się w się w kręgu podmiotów objętych rozstrzygnięciem zawartym w przywołanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Stanowiący przedmiot rozważań Trybunału Konstytucyjnego przepis art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach, zawierał regułę obliczania emerytury przysługującej ubezpieczonym w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. W myśl tych zasad wysokość tego świadczenia, stanowiącą waloryzowane składki na ubezpieczenie oraz zwaloryzowany kapitał początkowy, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot już pobranych emerytur, przyznanych przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Zagadnienie rozstrzygane przez Trybunał Konstytucyjny sprowadzało się do oceny zgodności z ustawą zasadniczą czy wprowadzenie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej pozbawiło ubezpieczonych urodzonych w (...)r. możliwości nabycia prawa do emerytury powszechnej w wysokości niepomniejszonej o kwoty wcześniej pobranych świadczeń. Mając na względzie, że K. R. urodziła się w roku 1956 orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie ma wpływu na jej sytuację.

Wobec powyższego, oceniając odwołanie jako bezzasadne, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł o oddaleniu odwołania.

sędzia Agnieszka Stachurska

ZARZĄDZENIE

(...)

sędzia Agnieszka Stachurska