Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 września 2024r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 września 2024r. w W.

sprawy T. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

z udziałem M. D. (1)

na skutek odwołania T. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 12 maja 2023 roku, numer (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od T. P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za czas od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

T. P., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, w dniu 21 czerwca 2023r. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 12 maja 2023r., nr (...), zarzucając naruszenie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. i wniósł o jej zmianę poprzez orzeczenie, że M. D. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik od dnia 1 lipca 2022r.

W uzasadnieniu odwołania płatnik składek wskazał, że nie ma racji organ rentowy twierdząc, że umowa o pracę z ubezpieczoną jest nieważna, ponieważ jest sprzeczna z ustawą lub została zawarta w celu jej obejścia. Dalej dokonał obszernej charakterystyki działalności, jaką prowadzi oraz charakteru pracy ubezpieczonej i wywiódł, że ubezpieczona posiada doświadczenie do wykonywania pracy na stanowisku grafik designer i faktycznie wykonywała od 1 lipca 2022r. do 29 września 2022r. prace projektowe zgodnie z zakresem obowiązków, a także prace zlecone przez płatnika składek, polegające na udziale w warsztatach naukowych. Na potwierdzenie tej okoliczności T. P. wniósł o przeprowadzenie dowodów z dokumentów zgromadzonych w toku postępowania wyjaśniającego organu rentowego, a nadto przedłożył dodatkowe dokumenty, tj. profil swój i prowadzonej działalności artystycznej, zamieszczony na stronie Teatru R. w W., CV ubezpieczonej, wizualizacje i projekty wykonane przez ubezpieczoną, a także korespondencję mailową z okresu zatrudnienia (odwołanie z dnia 15 czerwca 2023r., k. 3 – 8 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając przedstawione stanowisko, organ rentowy opisał przebieg postępowania wyjaśniającego, jakie wszczął w celu ustalenia prawidłowości zgłoszenia M. D. (1) do ubezpieczeń społecznych oraz wykazanych podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia. W jego trakcie strony złożyły dowody w postaci zrzutów ekranu wizualizacji, projektów graficznych oraz rysunków technicznych wykonywanych prac, jednak z przedłożonych dokumentów nie wynika, że wskazane wizualizacje, projekty i rysunki zostały sporządzone przez ubezpieczoną. Ponadto organ rentowy zaznaczył, że płatnik składek osobiście wykonywał czynności należące do zakresu obowiązków ubezpieczonej, zarówno w okresie poprzedzającym zawarcie pomiędzy stronami umowy o pracę, jak również w okresie orzeczonej niezdolności do pracy M. D. (1). Dodatkowo płatnik składek i ubezpieczona prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, a T. P. jej ojcem dziecka M. D. (1). Powołane okoliczności mogą wskazywać na to, że zamiarem stron umowy o pracę nie było świadczenie takiej pracy w dłuższej perspektywie czasowej, a jedynie nabycie uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Organ rentowy dodał także, że świadkowie przesłuchani w toku postępowania wyjaśniającego, potwierdzili wykonywanie pracy przez ubezpieczoną na rzecz płatnika składek, jednak zdaniem organu rentowego nie zostały przedstawione wiarygodne okoliczności pozwalające stwierdzić, iż zatrudnienie M. D. (1) wynikało z faktycznych potrzeb płatnika składek. Zdaniem organu rentowego taki wniosek można wyprowadzić także z faktu, że ubezpieczona świadczyła pracę przez okres nieprzekraczający trzech miesięcy, a następnie stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą. W okresie orzeczonej niezdolności do pracy płatnik składek nie zatrudnił osoby zastępującej ubezpieczoną.

Mając powyższe na uwadze Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. ocenił, że umowa o pracę pomiędzy T. P. a M. D. (1) została zawarta z naruszeniem art. 58 § 1 k.c., a rzeczywistym zamiarem stron umowy było wyłącznie stworzenie pozorów wykonywania pracy w celu uzyskania przez ubezpieczoną korzyści w postaci objęcia ubezpieczeniami społecznymi, a w konsekwencji tego nabycie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz wypłata należnych świadczeń przez organ rentowy. Działania stron, zdaniem organu rentowego, były świadome i zmierzały do osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych. Strony postępowania wyjaśniającego nie udowodniły faktycznego i stałego świadczenia pracy w ramach pracowniczego stosunku pracy na rzecz płatnika składek. Nadto, organ rentowy zaznaczył, że część ze wskazanych przez płatnika dokumentów w postaci korespondencji mailowej została sporządzona w okresie orzeczonej niezdolności do pracy M. D. (1) (odpowiedź na odwołanie z 14 lipca 2023r., k. 40 – 42 a.s.).

M. D. (1) na rozprawie w dniu 10 stycznia 2024r. wskazała, że ona również odwołuje się od decyzji ZUS. Wyjaśniła, że wykonywała pracę i powinna otrzymać zasiłek macierzyński (protokół rozprawy z 10 stycznia 2024r., k. 61 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. P. prowadzi działalność gospodarczą o nazwie T. P. Agencja (...). Przeważającym przedmiotem wskazanej działalności według klasyfikacji (...) jest działalność związana z wystawianiem przedstawień artystycznych. Pozostałe obszary to: produkcja kakao, czekolady i wyrobów cukierniczych, realizacja projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków, pozostały transport lądowy pasażerski, gdzie indziej niesklasyfikowany, transport drogowy towarów, ruchome placówki gastronomiczne, pozostała działalność wydawnicza, działalność wydawnicza w zakresie gier komputerowych, działalność związana z produkcją filmów, nagrań wideo i programów telewizyjnych, działalność związana z oprogramowaniem, przetwarzanie danych, zarządzanie stronami internetowymi (hosting) i podobna działalność, działalność w zakresie architektury, działalność w zakresie specjalistycznego projektowania, działalność fotograficzna, działalność wspomagająca wystawianie przedstawień artystycznych, artystyczna i literacka działalność twórcza. T. P. jest pirotechnikiem i współpracuje przy produkcjach teatralnych, organizowaniu eventów dla dorosłych i eventów edukacyjno – rekreacyjnych dla dzieci. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej współpracował z wieloma teatrami, wykonując dla nich głównie usługi pirotechniczne. W 2022r. osiągnął przychód w łącznej kwocie 343.621,99 zł (wpis w (...) https://aplikacja.ceidg.gov.pl; zeznania T. P., k. 63 verte – 65 a.s.; faktury VAT, k. 73 – 235 a.s., roczne zestawianie księgi przychodów i rozchodów za 2022r., k. 244 a.s.).

T. P. w ramach prowadzonej działalności zatrudniał różne osoby w oparciu o umowy cywilnoprawne. W ten sposób współpracował i współpracuje nadal
z pirotechnikiem M. M., który prowadzi także działalność gospodarczą.
Płatnik składek i M. M. zatrudniają się wzajemnie w oparciu o umowy cywilnoprawne – w zależności od potrzeby wynikającej z realizowanego projektu (zeznania świadka M. M., k. 61-62 a.s.).

Od około połowy 2022r. T. P. zatrudnił szwagra A. S.. Zatrudnienie nastąpiło na podstawie umów o dzieło, które dotyczyły realizacji projektów w zakresie obsługi pokazów pirotechnicznych w teatrach. A. S., jako pirotechnik, nadal współpracuje z T. P.. Podczas dotychczasowej współpracy pracował przy przedstawieniu (...) w Teatrze Muzycznym R., z którym umowa na pirotechnikę sceniczną została podpisana w dniu 27 marca 2023r., a także w Teatrze Polskim i w Teatrze Narodowym. Oprócz tego wyjeżdżał do pracy w plenerze, np. podczas zawodów piłki nożnej dla policji i podczas zawodów sportowych dla informatyków w G. (zeznania świadka A. S., k. 62 verte – 63 a.s.; umowa z Teatrem Muzycznym R., k. 236 – 243 a.s.).

W podobnym czasie, w jakim doszło do zawarcia umowy o dzieło z A. S., T. P. zatrudnił M. D. (1), która jest inżynierem architektem. W latach 2013 – 2021 pracowała w biurze architektonicznym jako asystentka architekta i architekt oraz w agencji reklamowej jako grafik komputerowy. W latach 2020 – 2021, pracując dla (...) Tektura, miała umowę o pracę, lecz nie przez cały okres współpracy. Po zakończeniu pracy wykonywanej na rzecz ww. podmiotu, zajęła się grafikową i działała jako freelancer. T. P. znał M. D. (1) zanim zawarł z nią umowę o pracę. Ubezpieczona współpracowała z nim uprzednio w 2021r. na podstawie umów o dzieło przy realizacji dwóch projektów, tj. twórczych animacji artystycznych podczas pikniku w ZOO i podczas otwarcia hali produkcyjnej w L., gdzie realizowali efekt konfetti. Wskazane projekty i przekazana w związku z tym informacja do ZUS dotyczyły pojedynczych dni – 24 sierpnia 2021 roku i 11 września 2021 roku (CV M. D. (1), k. 13 a.s.; druk zgłoszenia umowy o dzieło do ZUS – nienumerowane karty akt ZUS; zeznania M. D. (1), k. 286 – 288 a.s.).

M. D. (1) i T. P. łączą nie tylko zawodowe relacje związane z dotychczasową współpracą w ramach umów o dzieło. W życiu prywatnym tworzą związek. W maju 2022r. M. D. (1) była już w ciąży, a ojcem dziecka jest T. P.. W. o ciąży partnerki miała istotny wpływ na decyzję T. P. o zatrudnieniu jej na podstawie umowy o pracę w Agencji (protokół przesłuchania T. P. - nienumerowana karta akt ZUS; protokół przesłuchania M. D. (1) – nienumerowana karta akt ZUS; zeznania M. D. (1), k. 286 – 288 a.s.; zeznania T. P., k. 63 verte – 65 a.s.).

Umowa o pracę pomiędzy M. D. (1) a T. P. została zawarta w dniu 28 czerwca 2022r. na czas określony od 1 lipca 2022r. do 30 czerwca 2024r. Zgodnie z umową M. D. (1) miała świadczyć pracę na stanowisku grafik designer, za wynagrodzeniem kwocie 7.000,00 zł brutto, w pełnym wymiarze czasu pracy. Do jej podstawowych obowiązków należeć miały między innymi: architektura małych obiektów i wnętrz, grafika 2d i 3d, wizualizacje, modele interaktywne, animacja, ofertowanie, oprawa graficzna i kontakt z klientem (umowa o pracę – nienumerowana karta akt ZUS). Przed rozpoczęciem pracy, w dniu 28 czerwca 2022r. M. D. (1) została skierowana na badania wstępne. W orzeczeniu lekarskim z dnia 5 lipca 2022r., wobec braku przeciwskazań zdrowotnych, stwierdzono, że jest zdolna do wykonywania pracy na stanowisku grafik designer (skierowanie na badanie wstępne – nienumerowana karta akt ZUS, orzeczenie lekarskie – nienumerowana karta akt ZUS).

Agencja (...) nie posiadała powierzchni biurowych, gdzie można byłoby świadczyć pracę stacjonarnie ( zeznania świadka M. M., k. 61-62 a.s.). Umowa o pracę zawarta z M. D. (1) wskazywała, że miejscem świadczenia pracy jest W.. Czynności, jakie ubezpieczona miała wykonywać, wiązały się głównie z pracą przy komputerze i polegały na tworzeniu grafik, animacji i wizualizacji. M. D. (1) pracowała w domu lub zabierała laptopa i jechała z nim do domu T. P. lub do kawiarni. Miała być dostępna w kontakcie telefonicznym. T. P. przekazywał jej informacje potrzebne do realizacji projektu, pozyskane od klientów. M. D. (1) sama wyznaczała, o której godzinie zacznie i zakończy pracę. Czas pracy nie był ewidencjonowany ani kontrolowany przez T. P., ilość czasu pracy zależała od danego projektu. Liczył się efekt pracy – miały być wykonane projekty (zeznania T. P., k. 63 verte – 65 a.s.; protokół przesłuchania M. D. (1) – nienumerowana karta akt ZUS; protokół przesłuchania T. P. – nienumerowana karta akt ZUS; zeznania M. D. (1), k. 286 – 288 a.s.).

Działając w opisanym powyżej schemacie organizacji pracy w czasie zatrudnienia w Agencji (...) prowadzonej przez T. P., M. D. (1) wykonywała wizualizacje dla współpracujących z Agencją teatrów. Stworzyła plakat do spektaklu w (...), a do spektaklu "We will rock you" dla Teatru Muzycznego R. opracowała wizualizację modelu gitary, której rozsypane elementy zapalają się w rytm muzyki w określonych sekwencjach. Dla ww. teatru przygotowała także projekt rekwizytu paralizatora. Natomiast dla Teatru Wielkiego, do spektaklu (...), zaprojektowała i stworzyła wizualizację świetlika nad drzwi. Efekty swojej pracy w postaci plików pdf przesyłała e-mailem do T. P. (materiały graficzne – nienumerowane karty akt ZUS oraz k. 14-20 a.s.; zeznania świadka A. S., k. 62 verte – 63 a.s.; zeznania świadka M. M., k. 61-62 a.s.; zeznania T. P., k. 63 verte – 65 a.s.; zeznania M. D. (1), k. 286 – 288 a.s.; korespondencja e-mail, k. 27- 29 i 245-266 a.s.).

Dotychczas prowadzona działalność Agencji, prowadzonej przez T. P., pomimo że w klasyfikacji (...) istniał zapis o działalności w zakresie architektury i specjalistycznego projektowania, nie miała faktycznego związku z projektowane graficznym i architektonicznym na dużą skalę. Przedsięwzięcia, w jakie angażowała się Agencja nie wymagały zatrudnienia grafika. Indywidualne zdolności T. P. pozwalały mu na projektowanie graficzne w ograniczonym, ale wystarczającym zakresie, a w bardziej wymagających sytuacjach T. P. korzystał z usług zakładu poligraficznego. Umiejętności graficzne i wiedza architektoniczna M. D. (1) spowodowały, że T. P. zakładał, że prowadzona przez niego agencja z biegiem czasu mogłaby poszerzyć krąg klientów o tych mających zapotrzebowanie na projekty graficzne i architektoniczne ( zeznania T. P., k. 63 verte – 65 a.s.).

M. D. (1), oprócz czynności związanych z wizualizacjami i projektami na potrzeby spektakli teatralnych, otrzymała do wykonania projekty dla nowych klientów agencji m.in. dla firmy (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o., z którymi współpracę nawiązano w lipcu 2022r. Dla pierwszego klienta opracowała interaktywny model 3D wycieraczek o różnej długości włosia. Drugi z ww. podmiotów oczekiwał wizualizacji i wykonania zmian w szacie graficznej druków zaproszeń na wydarzenia dotyczące ekologicznej technologii, jakie były organizowane przez politechniki na terenie całego kraju. M. D. (1) stworzyła także model znicza na event sportowy dla pracowników IT w G. – w tym celu opracowała wizualizację modelu w formie filmu. Każdy projekt wymagał innego nakładu czasu pracy i zaangażowania. Praca nad zaproszeniami zajmowała czas liczony w godzinach, a projekt znicza pochłonął kilka dni pracy, zaś praca nad modelem wycieraczki zajęła około miesiąca (zeznania M. D. (1), k. 286 – 288 a.s.; grafiki – k. 14 -20, k. 30- 31 a.s.; zeznania T. P., k. 63 verte – 65 a.s.; korespondencja e-mail, k. 251 – 267 a.s.).

Dodatkowo w czasie wakacji 2022r. Agencja prowadzona przez T. P. realizowała cykliczne pokazy pt. (...) w miejscowości J. pod W.. Praca M. D. (1) przy pokazach wiązała się z koniecznością obecności w J. raz w tygodniu w okresie wakacyjnym, bo taka była częstotliwość wystawiania pokazu. W pokazie występowali T. P. i M. M. jako szaleni naukowcy, a M. D. (1) asystowała przy tych pokazach, przygotowując doświadczenia i instruując dzieci. W tygodniu, w którym miał się odbyć pokaz, jej praca polegała również na kontaktowaniu się z organizatorem, celem ustalenia szczegółów wydarzenia m.in. w kwestii miejsca rozłożenia stanowisk naukowych, powzięcia informacji o tym, czy będą zapewnione stoły i prąd, gdzie będzie dostęp do wody, czy jak będzie wyglądał program wydarzenia. Na potrzeby pokazów ubezpieczona robiła także zakupy np. suchego lodu, ciekłego azotu, kwiatów. M. D. (1), T. P. i M. M. przy wspólnych realizacjach ww. eventów spotykali się i opracowywali koncepcję działania (zeznania M. D. (1), k. 286 – 288 a.s.; zeznania świadka M. M., k. 61-62 a.s.; zeznania T. P., k. 63 verte – 65 a.s.).

M. D. (1) stworzyła także zdjęcia logo do konceptu działalności T. P. i A. S., której zamysłem była sprzedaż podłóg do stepowania (zeznania świadka A. S., k. 62 verte – 63 a.s.; protokół przesłuchania A. S. – nienumerowana karta akt ZUS; zeznania M. D. (1), k. 286 – 288 a.s.; zeznania T. P., k. 63 verte – 65 a.s.).

T. P. zgłosił M. D. (1) od 1 lipca 2022r. do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypadkowego, chorobowego oraz zdrowotnego z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Zgłoszenie na druku (...) wpłynęło do organu rentowego w dniu 4 lipca 2022r. (okoliczności bezsporne).

M. D. (1) otrzymywała przelewem wynagrodzenie za pracę za okres lipiec – październik 2022r. ( potwierdzenia przelewów bankowych wynagrodzenia za okres zatrudnienia w 2022r.– nienumerowane karty akt ZUS).

Od dnia 30 września 2022r. M. D. (1) stała się niezdolna do pracy. Niezdolność do pracy przypadała na okres ciąży. W dniu 25 stycznia 2023r. M. D. (1) urodziła dziecko i wystąpiła o wypłatę zasiłku macierzyńskiego (okoliczności bezsporne).

Innych pracowników, poza M. D. (1), którzy byliby zatrudnieni na podstawie umowy o pracę, płatnik składek przed dniem 1 lipca 2022r. nie zgłaszał do ubezpieczeń społecznych. Nie zatrudnił również nowego pracownika w okresie przypadającym na czas długotrwałej nieobecności M. D. (1) w związku ze zwolnieniem lekarskim, a następnie urlopem macierzyńskim. W czasie nieobecności M. D. (1) nie było potrzeby wykonywania prac graficznych i wizualizacji. Proste prace w tym zakresie wykonywał sam T. P. ( zeznania T. P., k. 63 verte – 65 a.s.; zeznania M. D. (1), k. 286 – 288 a.s.).

W złożonych dokumentach rozliczeniowych ZUS RCA dotyczących M. D. (1) płatnik składek wykazał podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: za lipiec 2022r. w wysokości 0,00 zł, za sierpień 2022r. w wysokości 14.000,00 zł, za wrzesień 2022r. w wysokości 6.766,67 zł i za okres od października 2022r. do marca 2023r. w wysokości po 0,00 zł (okoliczności bezsporne).

Pismami z dnia 15 marca 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. zawiadomił M. D. (1) i T. P. o wszczęciu postępowania wyjaśniającego w celu ustalenia prawidłowości zgłoszenia M. D. (1) do ubezpieczeń społecznych oraz wykazanych podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia (zawiadomienia z 15 marca 2023r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego w dniu 12 maja 2023r. została wydana decyzja nr (...), w której organ rentowy stwierdził, że M. D. (1) jako pracownik u płatnika składek T. P. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od dnia 1 lipca 2022r. (decyzja z dnia 12 maja 2023r., nr (...) – nienumerowane karty akt ZUS).

W dniu 20 lutego 2024r. pomiędzy ubezpieczoną a T. P. doszło do zawarcia porozumienia zmieniającego warunki umowy o pracę z dnia 1 lipca 2022r., w którym ustalono, że z dniem 1 marca 2024r. M. D. (1) wykonywać będzie pracę w wymiarze ½ etatu. Pozostałe warunki umowy o pracę nie uległy zmianie. Ubezpieczona od ww. daty, kiedy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego powróciła do wykonywania pracy, pomagała T. P. w pracach graficznych, w pracach nad autorskim projektem spektaklu poświęconego butom do stepowania i w organizacji eventów, do których nadal zaopatruje agencję np. w ciekły azot, patyczki, a także przygotowywała maszynę do waty cukrowej (porozumienie z dnia 20 lutego 2024r., k. 295 a.s.; wniosek o udzielenie urlopu, k. 294 a.s.; listy płac – k. 296 – 300 a.s.; potwierdzenia przelewów wynagrodzenia, k. 301 – 304 a.s.; korespondencja e -mail – k. 305 – 311 a.s.; zeznania M. D. (1), k. 286 – 288 a.s.; pismo pracodawcy z charakterystyką czynności M. D. (1), k. 293 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, jak również w oparciu o zeznania świadków A. S. i M. M. oraz częściowo w oparciu o zeznania ubezpieczonej i płatnika składek T. P..

Dokument w postaci umowy o pracę i dokumenty towarzyszące jej zawarciu potwierdzają to, że w aspekcie formalnym zatrudnienie ubezpieczonej zostało zrealizowane i wykazane. Pozostałe dokumenty, tj. faktury VAT i zestawienie przychodów i rozchodów Agencji, pozwoliły na ustalenie ilości i zakresu przyjmowanych przez Agencję zleceń i jej sytuacji finansowej. Co zaś się tyczy pozostałych dokumentów, tj. korespondencji e -mail prowadzonej przez ubezpieczoną w związku z jej zatrudnieniem oraz wydruków projektów graficznych, to w ocenie Sądu są one przydatne jedynie w celu ustalenia, że w związku z zawartą umową M. D. (1) wykonywała na rzecz Agencji pewne czynności, natomiast dokumenty te są niewystarczające do ustalenia, że nawiązana współpraca i wykonane czynności realizowane były w reżimie podległości pracowniczej, wynikającym z art. 22 k.p. Nie pozwalają one na ustalenie, że praca ubezpieczonej była świadczona przez nią w relacji podległości wobec pracodawcy, ani że pracodawca sprawował kontrolę na pracą ubezpieczonej. Ponadto ww. dokumenty nie były przydatne do ustalenia, że zakres prac podejmowanych przez M. D. (1) wymagał czasu pracy uzgodnieniowego w umowie, tj. całego etatu. Wreszcie wzmiankowane dokumenty nie są wystarczające do ustalenia, że po stronie pracodawcy istniały w lipcu 2022r. i później zobowiązania tego rodzaju i w takiej ilości, że tworzyły obiektywną potrzebę zatrudnienia grafika w pełnym wymiarze czasu pracy, w oparciu o umowę o pracę.

Taka sama ocena, jak zaprezentowana powyżej w odniesieniu do dokumentów zgromadzonych w sprawie, została dokonana przez Sąd względem zeznań świadków, ubezpieczonej i płatnika. Oceniając zeznania M. M. i A. S. Sąd ocenił, że to co świadkowie zeznali jest wiarygodne. Zwraca uwagę bowiem, że nie konstruowali oni kategorycznych wniosków o zakresie czynności ubezpieczonej oraz formie jej zatrudnienia czy sposobie jego realizacji. Świadkowie szczerze, na tyle na ile mieli wiedzę o okolicznościach sprawy, zrelacjonowali wiadome im czynności podejmowane przez M. D. (1). Ich zeznania potwierdziły to, że ubezpieczona wykonywała w Agencji pewne czynności, w tym czasie miała kontakt ze świadkami, a poza tym świadkowie widywali ubezpieczoną w czasie przedsięwzięć realizowanych przez Agencję. Niemniej jednak, w ocenie Sądu, zeznania te nie były wystarczająco szczegółowe, by na ich podstawie przyjąć, że zatrudnienie M. D. (1) wynikało z potrzeb pracodawcy. Świadkowie nie przedstawili szczegółowego zakresu czynności ubezpieczonej, nie umieli także scharakteryzować dokładnie nad czym i kiedy pracowała oraz ile czasu poświęcała na wykonywanie czynności na rzecz pracodawcy. Wiedza świadków w tym zakresie była ograniczona, zaś ich twierdzenia o sprawowaniu służbowej kontroli przez pracodawcę nad ubezpieczoną – gołosłowne.

W ocenie Sądu zeznania ubezpieczonej M. D. (1) i płatnika składek T. P. są wiarygodne w części, tj. w zakresie, w jakim wynika z nich charakterystyka działania Agencji, zakres przyjmowanych przez nią zleceń i sposób ich realizacji, np. konieczność utrzymywania kontaktu z organizatorem eventu w J., dokonywania stałych zakupów powtarzających się produktów czy realizacji wizualizacji graficznych pirotechniki scenicznej na potrzeby teatrów. Sąd dał wiarę twierdzeniom stron także w zakresie tego, że w ramach zatrudniania ubezpieczona przystąpiła do realizacji wynikających z niego czynności, a także ustalił, jakie czynności zrealizowała oraz że dla pracodawcy liczył się tylko wynik jej pracy. W pozostałym zakresie zeznania M. D. (1) i T. P. zostały ocenione tak samo, jak dokumenty i zeznania świadków M. M. i A. S., a mianowicie w korelacji z pozostałym materiałem dowodowym nie pozwalają one na ustalenie, że w lipcu 2022r. i później T. P. miał na tyle dużo zleceń, że z ich ilości i charakteru wynikała potrzeba zatrudnienia grafika i to w pełnym wymiarze czasu pracy oraz że formalne zatrudnienie ubezpieczonej na podstawie umowy o pracę w rzeczywistości realizowało elementy istotne dla takiej formy zatrudnienia. Zeznania ubezpieczonej i płatnika w zakresie, w jakim wynikają z nich ww. twierdzenia, zostały ocenione jako niewiarygodne. Ani płatnik składek, ani ubezpieczona nie wykazali, że istniała potrzeba pracy grafika w Agencji w reżimie 8 godzin dziennie, przez 5 dni w tygodniu, a dokonana przez nich charakterystyka czynności ubezpieczonej, nie uzasadniała takiego wniosku. Także jako gołosłowne, a tym samym niewiarygodne, zostały ocenione twierdzenia, że T. P. sprawował jako pracodawca nadzór na ubezpieczoną. Okoliczności, uzasadniające taką oceną, zostaną przedstawione w dalszej części.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie T. P., jako niezasadne, podlegało oddaleniu.

Przed przystąpieniem do analizy okoliczności, jakie zaistniały w rozpatrywanej sprawie, tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1230 – dalej u.s.u.s. lub ustawa systemowa). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Na podstawie ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy i definicję pracownika określa natomiast ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1465 – dalej k.p.). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p. Przesłankę nawiązania stosunku ubezpieczenia oraz wynikające z tego stosunku prawo do świadczeń stanowi nie samo zawarcie umowy o pracę, lecz faktyczne zatrudnienie. Jak wynika bowiem z utrwalonego orzecznictwa, wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy, a nie samo zawarcie umowy uprawnia do świadczeń przewidzianych przepisami (m.in. do świadczeń chorobowych, świadczeń emerytalno-rentowych). Z tego wynika, że dokument w postaci umowy nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go, jako strony, faktycznie złożyły niewadliwe oświadczenie woli o treści zapisanej w tym dokumencie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 21 maja 2010r., sygn. akt I UK 43/10).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdzając w zaskarżonej decyzji, że M. D. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu powołał się przepis art. 58 § 1 k.c. i podniósł, że umowa o pracę pomiędzy T. P. a M. D. (1) jest nieważna, ponieważ ma na celu obejście ustawy, ponieważ poprzez działanie, które nie jest objęte zakazem prawnym, zmierza do osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. W ocenie organu rentowego zamiarem tym było świadome dążenie płatnika i ubezpieczonej do osiągnięcia nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych.

Czyniąc uwagi w zakresie wskazanych twierdzeń organu rentowego należy zaznaczyć, że błędnie wywiódł on, że sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia świadczy o zamiarze obejścia prawa. Chęć uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jest zgodnym z prawem i zasadami współżycia społecznego celem zawarcia umowy o pracę. Dlatego nie można przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca taki właśnie cel, to umowa o pracę jest nieważna z mocy prawa.

Nadmienić warto także, że odróżnia się nieważność czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.) od nieważności spowodowanej pozornością czynności prawnej (art. 83 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcie obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W rozpatrywanej sprawie w wyniku dokonanych ustaleń i przeprowadzonej oceny Sąd przyjął, że – pomimo zachowania formalnego wymogu w postaci m.in. sporządzenia umowy o pracę i dokonania zgłoszenia do ubezpieczeń – w rzeczywistości nie doszło do faktycznego nawiązania stosunku pracy. Umowa o pracę została oceniona jako pozorna. W orzecznictwie rozróżnia się dwie podstawowe postacie pozorności:

1)  pozorność czysta, zwana też bezwzględną lub absolutną, kiedy to strony, dokonując czynności prawnej, nie mają zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych. W ich sferze prawnej nic się nie zmienia, a jedynym celem ich zachowania jest stworzenie u innych przeświadczenia, że czynność prawna, w takiej postaci jak ujawniona, została w rzeczywistości dokonana. Jak to wyjaśnia SN w wyroku z 23 czerwca 1986r. (I CR 45/86, LEX nr 8766): „Czynność prawna pozorna, wyrażająca oświadczenie woli pozorne, nie ukrywająca innej czynności prawnej, nie wywołuje między stronami skutków prawnych, gdyż jest nieważna w świetle art. 83 § 1 k.c. Pozorność jest zatem wadą oświadczenia woli polegającą na niezgodności między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz, przy czym strony zgodne są co do tego, aby wspomniane oświadczenie nie wywołało skutków prawnych. Oświadczenie woli stron nie może wtedy wywoływać skutków prawnych odpowiadających jego treści, ponieważ same strony tego nie chcą” (wyrok Sądu Najwyższego z 11 maja 2007r., I CSK 70/07, LEX nr 287785; tak również wyrok SN z 26 lipca 2012r., I UK 27/12, LEX nr 1218584);

2)  pozorność kwalifikowana, względna, zwana też relatywną, kiedy strony zawierają czynność prawną pozorną tzw. symulowaną dla ukrycia innej, rzeczywiście przez te strony zamierzonej i dokonanej (czynność ukryta tzw. dysymulowana). Rzeczywistym zamiarem stron jest wywołanie innych skutków prawnych niż wynikałoby to z treści ujawnionych oświadczeń. Jest to najczęściej występujący w praktyce przypadek pozorności. Strony posługują się czynnością prawną ujawnioną dla ukrycia swoich rzeczywistych zamiarów. „Strony udają więc, że dokonują jakiejś czynności prawnej, a pozorność ma miejsce wtedy, gdy pod pozorowaną czynnością prawną nic się nie kryje, jak i wtedy, gdy czynność pozorna ma na celu ukrycie innej rzeczywistej i zamierzonej czynności prawnej” (wyrok SN z 12 lipca 2002r., V CKN 1547/00, LEX nr 56054). Rozwiązaniem z punktu widzenia ważności złożonych oświadczeń w wyżej wymienionej sytuacji zajmuje się art. 83 § 1 k.c. zdanie drugie.

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie zachodziła kwalifikowana pozorność umowy o pracę. Wprawdzie płatnik składek, odwołując się od decyzji organu rentowego przeczył temu, aby umowę zawarł dla pozoru, jednak w ocenie Sądu materiał dowodowy i całokształt okoliczności sprawy pozwala na przyjęcie takiego wniosku. W rozważanym przypadku okoliczności, które taką pozorność potwierdzają, jest wiele. Na początku należy przypomnieć, że wielokrotnie orzecznictwo Sądu Najwyższego zwracało uwagę, że przy ocenie pozorności umowy o pracę, racjonalność zatrudnienia i potrzeba zatrudnienia pracownika są przesłankami istotnymi dla oceny ważności umowy (wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 2002r., II UKN 359/99, OSNAPiUS Nr 13, poz. 447, wyrok Sądu Najwyższego z 17 marca 1997r., II UKN 568/97, OSNAPiUS z 1999r. Nr 5, poz. 18 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 4 lutego 2000r., II UKN 362/99, OSNAPiUS 2001r. Nr 13, poz. 449). Mając to na uwadze należy pamiętać, że oczywiście pracodawca ma prawo do swobodnego decydowania o tym kogo, z jakich powodów chce zatrudnić i opłacać z własnych środków wynagrodzenie, jednak swoboda ta powinna podlegać ograniczeniom właśnie z punktu widzenia racjonalnych przesłanek uzasadniających zatrudnienie, do których należy zaliczyć chociażby rzeczywistą potrzebę zatrudnienia oraz kondycję ekonomiczną i możliwości finansowe pracodawcy. Elementy te podlegają szczególnie wnikliwej ocenie w sytuacji, w której pracodawca, tak jak to ma miejsce w rozpoznawanej sprawie, wypłaca wynagrodzenie za bardzo krótki okres zatrudnienia, po czym wypłatę świadczeń wynikających z ubezpieczenia chorobowego, przejmuje w całości Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

W rozpatrywanej sprawie Sąd ocenił, że nie zostało przekonująco wykazane, aby po stronie pracodawcy istniała realna potrzeba zatrudnienia M. D. (1) na stanowisku grafik designer, w pełnym wymiarze czasu pracy. Chociaż kondycja finansowa płatnika składek pozwalała na ponoszenie kosztów zatrudnienia nowego pracownika na podstawie umowy o pracę, to jednak zdaniem Sądu nieprawdziwy jest argument podniesiony przez T. P., że powodem tego zatrudnienia była potrzeba pracy przy dużym zleceniu Agencji. Materiał dowodowy nie potwierdza, by w okresie, w jakim nastąpiło zatrudnienie M. D. (1) Agencja (...) miała więcej zleceń niż dotychczas. Nadto nie miała takich zleceń, które generowałyby potrzebę zaangażowania grafika w pełnym wymiarze czasu pracy. Zlecenia, które przyjmowała Agencja przed zatrudnieniem ubezpieczonej były typowe dla profilu jej działania, a ten – chociaż, jak wynika z klasyfikacji działalności (...) obejmował również projektowanie graficzne i architektoniczne – koncentrował się na obsłudze pirotechnicznej w ramach współpracy z teatrami. To zaś nie generowało potrzeby zatrudniania profesjonalnego grafika w pełnym wymiarze czasu pracy. Zlecenia Agencji dotyczyły w dominującej części usług pirotechnicznych, a do wynikających z nich niewielkich potrzeb związanych z grafiką, wystarczające były umiejętności graficzne T. P.. W ocenie Sądu płatnik składek nie wykazał konkretnie, jakie duże zlecenie generowało potrzebę zatrudnienia grafika w lipcu 2022r. Umowa z Teatrem Muzycznym R. dotycząca zaangażowania Agencji przy spektaklu „We will rock you” została zawarta dopiero w marcu 2023r., ale także i jej przedmiotem była pirotechnika sceniczna, zatem nadal ten obszar działalności Agencji, w którym potrzeba pracy grafika nie była dominująca. Poza tym Agencja, bez pełnoetatowego pracownika na stanowisku grafika, w okresie przed zatrudnieniem ubezpieczonej pozyskiwała teatry do współpracy w zakresie pirotechniki, zatem osoba o umiejętnościach graficznych nie zaspokajała podstawowych potrzeb Agencji w zakresie prowadzonej przez nią działalności i jej zatrudnienie w sposób, jaki uzgodniły strony, nie było konieczne. Pracownik taki niewątpliwie był dla Agencji wsparciem, jednak wsparcie to nie wymagało zaangażowania odpowiadającego nakładowi czasu, jaki wiązał się z pracą na pełen etat, tj. 8 godzin dziennie, przez 5 dni w tygodniu. W takim systemie nie pracowali nawet współpracujący z Agencją pirotechnicy, pomimo że to właśnie z ich pracą wiązały się zasadnicze działania Agencji i największa ilość realizowanych przez nią projektów. W ocenie Sądu powyższe potwierdza, że charakter pracy w Agencji w ogóle nie wiązał się z potrzebą pracy w reżimie wynikającym z umowy o pracę. Odnosząc się natomiast jeszcze do współpracy z Teatrem Muzycznym R. zwraca uwagę data zawarcia umowy. Jej podpisanie z T. P. nastąpiło w czasie, gdy ubezpieczona była nieobecna w pracy z powodu urlopu macierzyńskiego. Oczywiście Sąd nie neguje, że przed podpisaniem tej umowy mogło dojść do wykonania przez Agencję projektów czy wizualizacji, które przyczyniły się do wyboru przez Teatr właśnie Agencji (...) do współpracy pirotechnicznej. Nie ma podstaw, by negować także i to, że M. D. (1) wykonała dla Teatru R. projekt gitary i paralizatora w czasie, w którym była jeszcze obecna w pracy. Jednak ilość projektów i wizualizacji, jaka wynika z materiału dowodowego, nie uzasadnia potrzeby zatrudnienia M. D. (1) w pełnym wymiarze czasu pracy i nie pozwala przyjąć, że to właśnie spodziewana w przyszłości współpraca z Teatrem Muzycznym R., była tym dużym zleceniem, które uzasadniać miało zatrudnianie M. D. (1) na umowę o pracę w lipcu 2022r.

Racjonalny pracodawca zatrudnia pracownika dlatego, że potrzebuje w swoim zakładzie pracy siły roboczej. U źródła każdej umowy o pracę leży przyczyna w postaci uzasadnionej przesłankami ekonomiczno-organizacyjnymi konieczności pozyskania pracownika do wykonywania prac zakreślonych przedmiotem działalności gospodarczej pracodawcy, a taka sytuacja, w ocenie Sądu, odnośnie pracownika zajmującego się projektowaniem graficznym, nie miała miejsca w Agencji (...), ponieważ dotychczas, przez wiele lat, nie był zatrudniony grafik, a już na pewno nie była to potrzeba uzasadniającą takie zatrudnienie w wymiarze pełnego etatu, zważywszy na profil dotychczasowych aktywności Agencji. Nadto, zwraca uwagę okoliczność, że T. P. nie przeprowadził rekrutacji na stanowisko grafika, co prowadzi do wniosku, że stanowisko to, wobec powzięcia wiedzy o ciąży M. D. (1), stworzył właśnie dla niej. Racjonalnie działający pracodawca, motywowany obiektywnymi i realnymi (a nie jedynie hipotetycznymi czy dopiero planowanymi) potrzebami swojej działalności, nie zawarłby umowy z pracownikiem wiedząc, że wysoce prawdopodobne jest, że ów pracownik w niedługim czasie stanie się w pracy nieobecny. Gdyby rzeczywiście było tak, jak twierdził T. P., a więc że istniała potrzeba pracy grafika przy dużym zleceniu Agencji, to jako grafika zatrudniłby inną osobę, a nie będącą w ciąży M. D. (1).

Do powyższej konstatacji o braku racjonalności zatrudnienia i braku obiektywnych potrzeb pracodawcy prowadzi także i taka okoliczność, że pracodawca, o ile miałby – jak deklarował – obiektywne potrzeby zatrudnienia grafika, usprawiedliwione ilością projektów, to w okresie ponad rocznej nieobecności ubezpieczonej, zatrudniłby kogoś w zastępstwie za nią. Natomiast materiał dowodowy – zeznania ubezpieczonej i T. P. - wskazują z jednej strony, że w okresie nieobecności M. D. P. nie otrzymywał zleceń związanych z projektowaniem graficznym, a z drugiej strony, że mógł samodzielnie wykonywać proste czynności graficzne. Ta ostatnia okoliczność stoi w opozycji do twierdzeń o potrzebie zatrudnienia grafika wobec otrzymywanych przez agencję zleceń w tym zakresie, zaś fakt niezatrudnienia nowego pracownika na stanowisku grafika nakazuje wysnuć wniosek, że stanowisko wynikające z umowy o pracę zostało stworzone specjalnie dla M. D. (1) w oderwaniu od potrzeb pracodawcy istniejących w czasie jej zatrudnienia.

Nadto, co wynika wprost z zeznań T. P., to powzięcie przez niego wiedzy o ciąży M. D. (1), zadecydowało o zatrudnieniu jej w ramach umowy o pracę. Dotychczas płatnik nie korzystał z takiej formy zatrudnienia wobec żadnej z pracujących z nim osób. Współpracujący z nim A. S. i M. M. zatrudnieni byli na podstawie umów cywilnoprawnych. Także M. D. (2) uprzednio w takiej formie współpracowała z płatnikiem. W czasie, gdy doszło do zawarcia z nią umowy o pracę nie pojawiły się żadne okoliczności, poza ciążą ubezpieczonej, uzasadniające decyzję o zatrudnieniu w takiej formie.

Mając na uwadze ilość czynności, jakie wykonywała ubezpieczona w okresie lipiec 2022r. – wrzesień 2022r. i oceniając, że nie była ona duża oraz mając na uwadze okoliczność, że nie da się zamknąć czasu pracy koniecznego na ich wykonanie w usystematyzowane ramy czasowe, narzucające konieczność pracy 8 godzin dziennie, Sąd przyjął, że nie było racjonalnych podstaw do zatrudnienia ubezpieczonej w tak sformalizowanym reżimie zatrudnienia, jaki wiąże się z umową o pracę. Wystarczającym do współpracy – dla potrzeb realizacji projektów, jakie wykonywała ubezpieczona – byłoby kontynuowanie zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej, zważywszy na ten aspekt, że płatnik składek – co przedstawił w zeznaniach - interesował się jedynie skutkiem w postaci wykonania zadania i nieistotne były dla niego kwestie związane podległością pracownika, o czym świadczy brak jakiegokolwiek faktycznego nadzoru nad ubezpieczoną. Przedstawione przez płatnika wydruki przygotowanych przez M. D. (1) projektów graficznych oraz prowadzona przez nią korespondencja e-mail nie świadczą o wykonywaniu przez ubezpieczoną pracy stale oraz w wymiarze czasu pracy uzgodnionym w umowie pomiędzy stronami. Nie wynika to także z oszczędnych w zakresie charakterystyki czynności ubezpieczonej zeznań świadków M. M. i A. S.. Wynika z nich, że ubezpieczona pomagała podczas organizacji eventów, jednak pod tym ogólnym stwierdzeniem kryje się w zasadzie pomoc przy organizacji jednego – powtarzanego co tydzień wydarzenia – pokazu w J.. Trudno uznać, że konieczność obecności M. D. (1) raz na tydzień w J., biorąc pod uwagę powtarzalny charakter przedsięwzięcia i związane z tym podejmowanie stale tych samych czynności, jak wykonywanie telefonów do organizatora i zakupy, tworzyła potrzebę pracy, której ilość uzasadniałaby zatrudnienie na cały etat – zważywszy na okresowy, jedynie wakacyjny charakter przedsięwzięcia. W ocenie Sądu zatem także i wspomniane pokazy w J. nie mogły być tym dużym zleceniem, o jakim wzmiankował płatnik składek, a które uzasadniać miały pozyskanie do Agencji pracownika na stanowisku grafika designera w pełnym wymiarze czasu pracy i zatrudnienie go na okres od 1 lipca 2022r. do 30 czerwca 2024r. Poza tym przy pokazach w J. ubezpieczona asystowała i pomagała w ich organizacji, zatem jej umiejętności graficzne w ogóle w tym przedsięwzięciu nie zostały wykorzystane. Z całą pewnością w takim charakterze tam nie pracowała, zatem i to pokazuje, że działania stron ukierunkowane były tylko na stworzenie pozoru pełnoetatowego zatrudnienia w oparciu o stosunek pracy mający trwać przez okres dwóch lat.

Dla oceny o braku potrzeb pracodawcy do zatrudnienia M. D. (1) od 1 lipca 2022r. w pełnym wymiarze czasu pracy istotne jest także i to, że od powrotu ubezpieczonej do pracy po urlopie macierzyńskim, wymiar jej czasu pracy został zmniejszony do ½ etatu. Płatnik składek nie miał już w owym czasie prac, które mógłby ubezpieczonej zlecić, przy czym co istotne, chodzi o prace grafika designera, umówione w umowie o pracę, nie zaś o prace biurowe czy prace asystentki, jakie M. D. (1) od 1 marca 2024r. miała wykonywać po to tylko, by utrzymać - zdaniem Sadu w związku z wciąż trwającym postępowaniem sądowym – przekonanie faktycznej potrzeby płatnika składek jej zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę. Tymczasem ubezpieczona – na co wskazują choćby pisemne wyjaśnienie T. P. (k. 293 a.s.) – miała dokonywać zakupów, zajmować się telefonicznym umawianiem z pracownikami i przekazywać im materiały do spektakli, a także zajmować się pracą biurową związaną z wypełnianiem deklaracji ZUS. Wskazane czynności to z całą pewnością nie jest domena grafika designera, natomiast ubezpieczona wciąż zatrudniona w takim charakterze za 7.000 zł brutto w wymiarze 1/2 etatu miała się tym zajmować. Oprócz tego miała wykonać pomoc graficzną przy pojawiających się realizacjach oraz pracować nad nowym spektaklem T. P., jednak na okoliczność tego, że cokolwiek w tym zakresie robiła, została przedstawiona tylko korespondencja e-mail (k. 306-314 a.s.), z której jednak nie wynika co i w jakim konkretnie zakresie ubezpieczona wykonywała. Na podstawie tej korespondencji można ustalić tyle tylko, że pewne materiały przekazywała do drukarni, trudno ocenić natomiast, czy była osobą je tworzącą.

Przechodząc w dalszej kolejności do szerszej analizy relacji nawiązanej pomiędzy T. P. a M. D. (1) należy zwrócić uwagę, że brak było w niej podporządkowania pracowniczego, o jakim mowa w art. 22 § 1 k.p. Przepis ten posługuje się sformułowaniem „na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem". Można więc przyjąć, że zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy podporządkowanej oznacza poddanie się przez niego kierownictwu pracodawcy. Granice owego kierownictwa (podporządkowania) wyznacza umówiony rodzaj pracy. Istotą kierownictwa pracodawcy jest prawo wydawania pracownikowi wiążących poleceń. Jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych - poza sumiennym i starannym wykonywaniem pracy - jest oczywiście stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą umówionej pracy i nie są sprzeczne z prawem (art. 100 § 1 k.p.). Pracowniczego podporządkowania nie można utożsamiać z permanentnym nadzorem (obserwacją) przełożonego nad sposobem czy też właściwym tempem wykonywanych czynności. Wystarczy bowiem wskazanie zadania i zakreślenie terminu jego wykonania, a następnie kontrola jakości i terminowości wykonanej pracy. Istotne natomiast jest to, że pracownik nie ma samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 2 marca 2017r., sygn. akt III AUa 1656/15). Praca świadczona w ramach stosunku pracy pod kierownictwem ma polegać nie tylko na kierownictwie podmiotu zatrudniającego w zakresie pracy, lecz także na zależności pracownika od pracodawcy w dwóch sferach dodatkowych, a mianowicie w sferze wyznaczania miejsca świadczenia pracy oraz czasu pracy. Miejsce świadczenia pracy ma zostać oznaczone w umowie o pracę, natomiast ustalanie rozkładów czasu pracy obowiązujących w zakładzie pracy określane jest w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy. Uczestniczą w tym zatem związki zawodowe. W art. 22 chodzi jednak raczej o ustalenie szczegółowych harmonogramów pracy dla konkretnego pracownika, nie zaś o generalne ustalenie, jakiego rodzaju systemy czasu pracy stosowane są u pracodawcy i w jakim z systemów pracownik pracuje. Pracodawca ma zatem prawo ustalania dla pracownika tych harmonogramów i prawo weryfikacji pracy pracownika także z tego punktu widzenia. Kierownictwa pracy nie można zrównywać z pozostawaniem w dyspozycji, bowiem wykonywanie takich samych czynności może występować w ramach umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej. Cechą umowy o pracę nie jest pozostawanie w dyspozycji pracodawcy, bo to może występować też w umowach cywilnoprawnych, lecz wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy (pracy podporządkowanej). Ta cecha ma charakter konstrukcyjny dla istnienia stosunku pracy (wyrok SN z 25 listopada 2005r., I UK 68/2005, LexisNexis nr 411114, „Wokanda” 2006, nr 4, poz. 26).

W ocenie Sądu, w analizowanym przypadku element, o którym mowa, nie wystąpił. Materiał dowodowy nie potwierdził, by ubezpieczona w sposób stały, zorganizowany, w pełnym wymiarze czasu pracy i podporządkowany pracodawcy wykonywała pracę jako grafik designer. Płatnik składek w żaden sposób nie ewidencjonował czasu pracy M. D. (1). Z umowy o pracę nie wynika, by wyznaczył jej godziny i miejsce pracy, nie kontrolował, ile czasu poświęcała na powierzone jej zadanie, nie wiedział, ile godzin w ciągu dnia pracowała. M. D. (1) sama organizowała sobie czas pracy. Świadkowie potwierdzili, iż mieli kontakt z ubezpieczoną w ramach zatrudnienia jej w Agencji (...), jednak zeznania te nie wskazywały na stałe wypełnianie przez nią obowiązków wynikających ze stosunku pracy. Świadkowie nie potrafili zobrazować dokładnie czynności wykonywanych przez M. D. (1) ani scharakteryzować warunków jej zatrudnienia. Powyższe zdaniem Sądu świadczy o tym, że płatnik nie rozliczał ubezpieczonej z czasu pracy, a ubezpieczona nie była podporządkowana płatnikowi co do czasu i miejsca pracy w reżimie stosunku pracy. Twierdzenia świadków, płatnika i ubezpieczonej, co do tego, że podlegała służbowo T. P. są gołosłowne i nie znajdują potwierdzenia w innym materiale dowodowym. Gołosłowne, przedstawione tylko na potrzeby postępowania, jest również twierdzenie stron o zadaniowym czasie pracy M. D. (1). Taka informacja nie znajduje się ani w umowie o pracę, ani w żadnym innym dokumencie, poza tym pamiętać należy, że zadaniowy czas pracy może być stosowany wobec pracowników tylko w wąskim zakresie, tj. wówczas, gdy rodzaj pracy, jej organizacja albo miejsce wykonywania uniemożliwiają lub znacznie utrudniają kontrolę pracodawcy nad pracownikiem w czasie wykonywania pracy. Zadania pracownika powinny być natomiast tak ustalone, aby pracownik, przy dołożeniu należytej staranności i sumienności (art. 100 § 1 k.p.), mógł je wykonać w ciągu 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym (art. 129 k.p.).

Sąd uwzględnił także, że choć praca grafika, jak każda inna praca, mogłaby być wykonywana w ramach stosunku pracy. W okolicznościach rozpatrywanej sprawy nasuwa się jednak wniosek, że sposób wykonywania pracy przez ubezpieczoną nie dawał podstaw do zatrudnienia jej w takim reżimie. Przemawia za tym wcześniej przedstawiona charakterystyka pracy ubezpieczonej, jej zadaniowość, swoboda organizacji czasu pracy, brak rozliczania godzin pracy czy też brak nadzoru. Dla T. P. bowiem – według tego co sam wskazał i o czym zeznała także ubezpieczona – istotny był rezultat pracy. To z kolei jest właściwe umowie cywilnoprawnej, nie zaś umowie o pracę.

Uwzględniając wskazane okoliczności, nie jest wiarygodne, by zatrudnienie M. D. (1) do jakiego doszło od dnia 1 lipca 2022r. odbyło się z powodów i na warunkach, jakie przedstawili płatnik składek i ubezpieczona. W ocenie Sądu wniosek o pozorności oświadczeń woli stron umowy uzasadniony jest brakiem dowodów wskazujących na wykonywanie pracy w warunkach pracowniczego podporządkowania, jak i brakiem po stronie pracodawcy realnego zapotrzebowania na pracę M. D. (1), które uzasadniałoby zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy. W konsekwencji stworzenie stanowiska grafika designera należy postrzegać nie jako wynik faktycznej potrzeby, a jako skutek powzięcia wiedzy o ciąży M. D. (1). Nie bez znaczenia w tym kontekście jest i to, że ubezpieczona była i jest partnerką płatnika składek i w dniu (...) urodziło się ich dziecko. Wiedzę o swoim stanie ubezpieczona powzięła zanim podpisała umowę o pracę. Posiadał ją również T. P., który zresztą przyznał, że była ona istotna przy podejmowaniu decyzji o zawarciu umowy o pracę. Umowa ta zapewniła M. D. (1) tytuł podlegania ubezpieczeniu chorobowemu oraz możliwość uzyskania świadczeń na wypadek choroby i macierzyństwa. Gdyby ubezpieczona takiej umowy nie zawarła, to nie miałaby możliwości skorzystania z takich świadczeń. W przedmiotowej sprawie nie chodzi jednak o to tylko, że będąc w ciąży podpisała umowę o pracę, bo to nie jest działanie prawem zakazane, lecz o całokształt opisanych okoliczności, które wraz z faktem ciąży ubezpieczonej dają asumpt do uznania, iż umowa o pracę zawarta przez T. P. i M. D. (1) jest nieważna.

Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Sąd na podstawie art. 98 k.p.c. zasądził od T. P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., reprezentowanego przez pełnomocnika, który złożył odpowiedni wniosek, kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi za czas od daty uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Wskazana kwota, stanowiąca stawkę minimalną, została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2023r., poz. 1935).

.