Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lipca 2014 roku

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie, Wydział III Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Ewa Dietkow

Protokolant: Joanna Zdankiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 lipca 2014 roku w Warszawie

sprawy z powództwa H. G. i K. G.

przeciwko E. B.

o zapłatę

oraz z powództwa wzajemnego E. B.

przeciwko H. G. i K. G.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego E. B. na rzecz powodów H. G. i K. G. solidarnie kwotę 14.081,98 PLN (czternaście tysięcy osiemdziesiąt jeden i 98/100 złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 16 maja 2006 roku do dnia zapłaty;

2.  w pozostałej części oddala powództwo główne;

3.  nakazuje pobranie od powodów H. G. i K. G. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – kasa Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie kwotę 3.711,65 PLN (trzy tysiące siedemset jedenaście i 65/100 złotych) tytułem wydatków;

4.  nie obciąża powodów H. G. i K. G. kosztami procesu z powództwa głównego na rzecz pozwanego E. B.;

5.  zasądza od pozwanych wzajemnych H. G. i K. G. solidarnie na rzecz powoda wzajemnego E. B. kwotę 8.827,23 PLN (osiem tysięcy osiemset dwadzieścia siedem i 23/100 złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 4 sierpnia 2005 roku do dnia zapłaty;

6.  nie obciąża pozwanych wzajemnych H. G. i K. G. kosztami procesu z powództwa wzajemnego na rzecz powoda wzajemnego E. B.;

7.  w pozostałej części oddala powództwo wzajemne.

III C 1441/06

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 27 listopada 2006 roku powodowie H. G. i K. G. wnosili o:

1.  zasądzenie od pozwanego E. B. na rzecz powodów solidarnie kwoty 80.000,00 PLN wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 maja 2006 roku do dnia zapłaty,

2.  zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 51,00 zł za każdy dzień opóźnienia w budowie budynku na podstawie umowy z dnia 19 czerwca 2004 roku od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia wymagalności do dnia zapłaty,

3.  oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Przed doręczeniem pozwanemu pozwu powodowie w dniu 24 stycznia 2007 roku cofnęli pozew w pkt 2. Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2007 roku sąd umorzył postępowanie w tej części (k.220)

W odpowiedzi na pozew z dnia 21 lutego 2007 roku pozwany E. B. wnosił o oddalenie powództwa głównego w całości i zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu, ponadto złożył pozew wzajemny i wnosił o zasądzenie od powodów/pozwanych wzajemnych H. G. i K. G. solidarnie na rzecz pozwanego/powoda wzajemnego kwoty 8.827,23 PLN wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 21 lipca 2005 roku do dnia zapłaty.

Powodowie/pozwani wzajemni H. G. i K. G. wnosili o oddalenie powództwa wzajemnego i zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany/powód wzajemny jest właścicielem firmy (...), w ramach której zajmuje się prowadzeniem robót budowlanych – okoliczność bezsporna. W dniu 26 maja 2004 roku Starosta O. na wniosek H. G. i K. G. zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę budynku mieszkalnego jednorodzinnego wraz z bezodpływowym osadnikiem na nieczystości płynne na działce numer (...) we wsi K. gmina W. według projektu H. J. – dowód – decyzja k. 89. H. G. i K. G. jako inwestorzy zawarli z E. B. – wykonawcą w dniu 19 czerwca 2004 roku umowę o roboty budowlane, w której wykonawca przyjął do realizacji we własnym zakresie budowę budynku mieszkalnego jednorodzinnego, parterowego bez podpiwniczenia, w stanie surowym otwartym z konstrukcją więźby dachowej, wraz z garażem, zgodnie z dołączonym do umowy projektem budynku – dowód – umowa k. 8-10, dziennik budowy k. 140, bezsporne. Termin rozpoczęcia robót oraz termin przekazania placu budowy strony ustaliły na dzień 26 czerwca 2004 roku, a termin zakończenia realizacji przedmiotu umowy na dzień 30 września 2004 roku – dowód – umowa k. 8. Strony postanowiły, że przedstawicielem inwestora na budowie był inspektor nadzoru M. K., a przedstawicielem wykonawcy na budowie był kierownik budowy J. C. – dowód – umowa k. 9, dziennik budowy k. 72-73. Za wykonanie przedmiotu umowy inwestorzy zobowiązali się zapłacić wykonawcy wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 102.000,00 zł, płatne w ratach wynikających z podziału na etapy, wraz z 7% podatkiem VAT, materiały potrzebne do wykonania budowy miał zakupić i dostarczyć na plac budowy wraz z rozładunkiem wykonawca – dowód – umowa k. 9. Odbiory poszczególnych etapów budowy miały następować w terminie 3 dni roboczych od dnia zgłoszenia ich przez wykonawcę wpisem do dziennika budowy, potwierdzonym przez inspektora nadzoru, odbiór końcowy nastąpić miał w ciału 10 dni roboczych od dnia zakończenia robót i złożenia kompletnych dokumentów odbiorczych – dowód – umowa k. 9. Strony uzgodniły, że inwestor zapłaci wykonawcy kary umowne za zwłokę w dokonaniu potwierdzenia zakończenia robót z winy inwestora w wysokości 0,05% wynagrodzenia ryczałtowego za każdy dzień zwłoki, za zwłokę w płatności po zakończeniu i odebraniu danego etapu robót w wysokości 0,05% wynagrodzenia ryczałtowego za każdy dzień zwłoki, z tytułu odstąpienia od umowy z przyczyn niezależnych od wykonawcy w wysokości 5% wynagrodzenia ryczałtowego – dowód – umowa k. 9. Wykonawca zobowiązał się zapłacić inwestorom karę umowną za zwłokę w wykonaniu umowy w wysokości 0,05% wynagrodzenia ryczałtowego na każdy dzień zwłoki, za zwłokę w usunięciu wad stwierdzonych przy odbiorze lub ujawnionych w okresie gwarancji w wysokości 0,05% wynagrodzenia ryczałtowego za każdy dzień zwłoki, liczony od dnia wyznaczonego przez inspektora nadzoru jako termin usunięcia wad, z tytułu odstąpienia od umowy z przyczyn niezależnych od inwestora w wysokości 5% wynagrodzenia ryczałtowego – dowód – umowa k. 10. W dniu 2 lipca 2004 roku wykonany został wykop pod ławy fundamentowe, a w dniu 4 lipca 2004 roku zakończone zostało zbrojenie ław fundamentowych – dowód – dziennik budowy k. 75. W dniu 26 lipca inspektor nadzoru odebrał ściany nośne i osłonowe parteru – dowód – dziennik budowy k. 76. Inwestor zdecydował wówczas o zmianie koncepcji budynku i od dnia 29 lipca 2004 roku roboty budowlane zostały wstrzymane – dowód – dziennik budowy k. 76, decyzja k. 91. W dniu 9 września 2004 roku Starosta O. wydał decyzję o zatwierdzeniu zamiennego projektu budowlanego i udzielił inwestorom pozwolenia na kontynuację budowy według projektu M. B. oraz uchylił decyzję wydaną w dniu 26 maja 2004 roku – dowód – decyzja k. 91. Projekt zamienny wprowadził istotne zmiany w architekturze budynku, między innymi podniesiony został poziom budynku o 40 cm w stosunku do wersji pierwotnej, powstał poziom nad parterem, zmieniona została geometria połaci dachowej oraz wielkość i układ funkcjonalny niektórych pomieszczeń – dowód – opinia biegłych I. J. (1) i J. N. (1) k. 520. Nie została zawarta umowa w formie pisemnej w sprawie zmiany terminu zakończenia robót budowlanych, ustnie strony ustaliły, że termin zostanie przesunięty – okoliczność przyznana przez powoda/pozwanego wzajemnego k. 199. W dniu 20 października 2004 roku wznowione zostały roboty budowlane z dostosowaniem już istniejącego stanu do projektu zamiennego, zostało wyburzone około 50% wzniesionych ścian zewnętrznych parteru – dowód - zeznania pozwanego k. 656, zeznania świadka M. K. k. 466-467. Inwestor nie wyrażał zgody na znaczne zwiększenie kosztów budowy, co powodowało częściowe wyburzenie, zamiast wyburzenia całkowitego, zmniejszono zakres robót niezbędnych do wykonania w celu dostosowania budowy do projektu zamiennego, konieczne było wykonanie dodatkowych robót konstrukcyjnych przy fundamentach – dowód – zeznania pozwanego k. 656, zalecenia co do fundamentów inspektora nadzoru k. 172, zeznania świadka M. K. k. 466-467. Inspektor nadzoru zmienił konstrukcję połaci dachowej w stosunku do projektowanej w projekcie zamiennym i po wykonaniu stosownych obliczeń polecił zastosowanie płatew z dwucowników – dowód – obliczenia konstrukcyjne k. 159-171, zeznania świadka M. K. k. 467. Inwestor wyraził zgodę na sugestię inspektora nadzoru aby wylać dodatkowy strop nad sypialniami, gdyż pomieszczenia sypialni w projekcie zamiennym były bardzo wysokie, a ponadto poprzez wylanie tego stropu można było uzyskać dodatkowe pomieszczenie strychowe – okoliczność przyznana przez powoda/pozwanego wzajemnego k. 198. W dniu 9 listopada 2004 roku inspektor nadzoru odebrał zbrojenie stropów nad parterem i zezwolił na kontynuację robót – dowód – dziennik budowy k. 146. W dniu 28 grudnia 2004 roku inspektor nadzoru odebrał wykonane roboty budowlane – ściany konstrukcyjne, szczytowe oraz konstrukcję dachu – dowód – dziennik budowy k. 147. Na okres zimowy budynek nie został pokryty dachem – bezsporne. Powód/pozwany wzajemny poszukiwał wykonawcy dachu, ostatecznie zdecydował się zawrzeć umowę o dzieło z pozwanym/powodem wzajemnym w dniu 15 marca 2005 roku – bezsporne. Przedmiotem umowy było wykonanie pokrycia dachu blachą P. R. wraz z orynnowaniem na budynku oraz wykonanie pokrycia garażu papą termozgrzewalną wraz z pełnym odeskowaniem – dowód – umowa k. 93. Strony ustaliły wynagrodzenie dla wykonawcy w kwocie 10.080,00 zł + 7% VAT za robociznę oraz kwotę 30.550,00 zł za materiały (wyliczone wg projektu zamiennego na zamówieniu z dnia 13 stycznia 2005 roku) oraz co do garażu robocizna w kwocie 720,00 zł + 7% VAT i materiały 1.843,00 zł, z tym, że szczegółowe rozliczenie materiałów maiło być rozliczone powykonawczo – dowód - umowa k. 93. Termin rozpoczęcia dzieła strony ustaliły na dzień 16 marca 2005 roku, a zakończenia dzieła na dzień 9 kwietnia 2005 roku – dowód – umowa k. 93. W dniu 26 kwietnia 2005 roku wykonawca zgłosił do odbioru poszycie dachu wraz z orynnowaniem i robotami towarzyszącymi w budynku mieszkalnym i garażu – dowód – dziennik budowy k. 149. W dniu 28 kwietnia 2005 roku inspektor nadzoru dokonał odbioru końcowego poszycia dachu wraz z robotami towarzyszącymi i orynnowaniem budynku mieszkalnego i części garażowej – dowód – dziennik budowy k. 149. W dniu 13 lipca 2005 roku pozwany/powód wzajemny wystawił fakturę VAT za zakupione do wykonania dachu materiały na kwotę 42.469,31 zł, którą powodowie/pozwani wzajemni zapłacili – dowód – faktura k. 207-208. Pozwany/powód wzajemny rozliczył w materiałach ramy okienne, które zamontował – dowód – faktura k. 208. W dniu 13 lipca 2005 roku pozwany/powód wzajemny wystawił fakturę VAT na robociznę za wykonanie dachu nad budynkiem mieszkalnym i garażem w łącznej kwocie netto 11.136,00 zł, a z podatkiem 7% VAT w kwocie 12.073,92 zł, i ze wskazaniem, że powodowie/pozwani wzajemni zapłacili 3.246,69 zł, do zapłaty pozostało 8.827,23 zł – dowód – faktura k. 94. Powodowie/pozwani wzajemni zostali wezwani do zapłaty w terminie 7 dni od otrzymania wezwania w piśmie z dnia 26 lipca 2005 roku doręczonym powodom/pozwanym wzajemnym w dniu 27 lipca 2005 roku – dowód – pismo k. 100, potwierdzenie odbioru k. 101. Powodowie/pozwani wzajemni wzywani wielokrotnie do stawienia się i podpisania protokołu z wykonania robót budowlanych odmówili – dowód – wezwania k. 95-96verte, okoliczność przyznana przez powoda/pozwanego wzajemnego. Powodowie/pozwani wzajemni zawiadomili pozwanego/powoda wzajemnego w piśmie bez daty doręczenia o błędach wykonanych robotach, odstępstwach od projektu i wbudowaniu wyrobów budowlanych w sposób powodujący utratę gwarancji producenta i oczekiwali konstruktywnej odpowiedzi w terminie 7 dni, nie wyznaczyli terminu na usunięcie wad i nie udostępnili terenu budowy do usuwania wad ani w sierpniu 2005, ani w listopadzie 2005 roku, ani w kwietniu 2006 roku – dowód - pismo k. 115, protokoły k. 95, 95 verte, 96. W dniu 21 marca 2006 roku na zlecenie inspektora nadzoru M. K. i w nawiązaniu do opinii z dnia 6 stycznia 2006 roku wykonanej na zlecenie J. H. mistrz kominiarski M. A. sporządził opinię co do oceny i sposobu wykonania napraw mających na celu usunięcie wad i nieprawidłowości w kominach w budynku powodów/pozwanych wzajemnych we wsi K. – dowód – opinia k. 98-99, opinia z 6 stycznia 2006 roku k. 22-27. Mistrz kominiarski uznał, że nie istnieje potrzeba rozbiórki kominów, można wykonać prace naprawcze w pionach kominowych numer (...) i numer (...) zgodnie z wykazem prac naprawczych i wskazanym przez niego sposobem ich wykonania – dowód – opinia k. 98-99. W dniu 18 marca 2006 roku powodowie/pozwani wzajemni zawarli z R. A. umowę o: 1) wykonanie izolacji fundamentów budynku wraz z garażem, 2) schody wejściowe i tarasowe żelbetowe, 3) odgruzowanie przez wykucie kanałów wentylacyjnych, spalinowego kominie w salonie oraz uszczelnienie zewnętrzne i wewnętrzne komina dymowego, założenie kamionki w kanale dymowym nad wylotem komina, 4) wyburzenie i wymurowanie na nowo komina w kotłowni bez wkładów kominowych – dowód – umowa k. 121. Roboty miały być rozpoczęte w dniu 18 marca 2006 roku, a zakończone w dniu 1 maja 2006 roku – dowód – umowa k. 121. Za wykonanie robót określonych w pkt 3 i 4 umowy powód/pozwany wzajemny zapłacił R. A. kwotę 5.350,00 zł brutto – dowód – faktura k. 123. W dniu 20 kwietnia 2006 roku powodowie/pozwani wzajemni prowadzili roboty przy kominach polegające na wstawieniu pustaków kamionkowych spalinowych ponad czapą komina w ciągu spalinowym od kominka, rozebrano poszycie dachu przy kominie drugim, postawiono rusztowania przy tym kominie i dokonano częściowego demontażu gąsiora oraz blaszanej czapy komina – dowód – protokół k. 96. W dniu 19 maja 2006 roku powodowie/pozwani wzajemni zawarli z K. K. (2) umowę demontażu blachy dachowej, rozbiórki części konstrukcji (cześć wschodnia) i wykonania zgodnie z projektem lukarn i garażu – dowód – umowa k. 118-119. W dniu 22 maja 2006 roku powodowie/pozwani wzajemni zapłacili K. K. (2) umówioną należność w kwocie 3.210,00 zł brutto – dowód – faktura k. 120. Ponadto za zakupione do tej umowy materiały powodowie zapłacili łącznie 2.425,01 zł brutto – dowód – faktury k. 428, 429, 430, zestawienie k. 431. W dniu 4 listopada 2006 roku powodowie/pozwani wzajemni rozpoczęli prace wykończeniowe, tynki wewnętrzne, montaż solarki okiennej i drzwiowej – dowód – dziennik budowy k. 151. Postanowieniem z dnia 23 listopada 2006 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego wstrzymał powodom/pozwanym wzajemnym prowadzenie robót budowlanych przy budowie budynku mieszkalnego we wsi K. – dowód – postanowienie k. 156-156verte. Decyzją z dnia 9 stycznia 2007 roku Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego nakazał powodom/pozwanym wzajemnym dostarczenie w terminie 30 dni czterech egz. Projektu budowlanego zamiennego uwzględniającego zmiany wynikające z dotychczas wykonanych robót przy budowie – dowód – decyzja k. 157. W związku z wydaniem tej decyzji w dniu 12 kwietnia 2007 roku PINB uchylił decyzje: z dnia 26 maja 2004 roku i z dnia 9 września 2004 roku – dowód – decyzja k. 158. W dniu 31 lipca 2013 roku biegli I. J. (1) i J. N. (1) sprawdzając stan pokrycia dachowego nie stwierdzili nieprawidłowości w wykonaniu wierzchniej warstwy pokrycia dachowego – dowód – opinia k. 527. Biegli nie mogli jednoznacznie stwierdzić w jaki sposób była docinana blacha na placu budowy, nie stwierdzili korozji paneli blaszanych, opiniowali, że obecnie nie ma możliwości udzielenia jednoznacznej opinii co do jakości wykonanych prac stanu surowego budynku, gdyż obiekt jest zamieszkały, a wnętrze budynku wykończone – dowód – opinia k. 527. Analizowali elewację budynku i zauważyli brak ocieplenia z fakturą tynku, analizowali pokrycie i geometrię płaszczyzny dachu – dowód – opinia k. 527. Konstrukcja nośna dachu (płatwie) została wykonana w taki sposób, że belki stalowe w miejscu przejścia przez ścianę tworzą mostek termiczny, chłód z belki jest przenoszony do środka budynku – dowód – opinia biegłych k. 528, 592. Przyczyną powstania tej wady był błąd wykonawczy na etapie budowy, wykonywania płatwi i tej wady nie da się usunąć – dowód – opinia biegłych k. 592. Istnieje możliwość ocieplenia jedynie przestrzeni wokół przejścia przez ścianę konstrukcji stalowej belek wsporczych (płatwi), choć powierzchnia mostka nie jest duża, bo ograniczona do sumy przekroju belek, to ze względu na możliwość wykraplania się wilgoci w miejscu przejścia belki przez izolację cieplną należy ją zabezpieczyć aby zapobiec korozji – dowód – opinia biegłych k. 528. Pozostałe części belki są dostatecznie chronione przed korozją przez otulinę z materiału wypełniającego przepust, nie było istotnych spękań tynków w sąsiedztwie belek – dowód – opinia biegłych k. 528. Nie istnieje możliwość całkowitego wyeliminowania mostka termicznego w miejscu przepustów belek stalowych przez ścianę budynku, jedyną czynnością, jaką można wykonać jest zabezpieczenie belki przed przedwczesną dekapitalizacją techniczną (korozją) oraz ocieplenie miejsca przejścia belki przez ścianę – dowód – opinia biegłych k. 528. Ocieplenie miejsc przejść przez ścianę konstrukcyjną wsporników konstrukcji nośnej dachu (płatwi) będzie aktualnie kosztowało 2.000,00 zł netto – dowód – wycenia biegłych k. 590. Budynek został wykonany niezgodnie z dokumentacją projektową zamienną, a różnice polegają na:

1)  zlicowaniu ścian fundamentowych budynku ze ścianami zewnętrznymi bez zachowania uskoku cokołowego,

2)  wykonaniu belek wsporczych (płatwi) z dwóch ceowników zespolonych zamiast z kształtownika dwuteowego,

3)  przesunięciu otworu okiennego na elewacji północnej i południowej budynku – dowód – opinia biegłych k. 528.

Biegli stwierdzili różnicę poziomów stropu w nawie nad kuchnią i nad jadalnią w przedziale 2830 mm do 2840 mm, projekt zakładał wysokość pomieszczeń na poziomie 2800 mm – dowód – opinia biegłych k. 528. Brak pogrubienia i równania tynkiem tropu nad badanymi pomieszczeniami, a stwierdzona wysokość jest zgodna z obowiązującymi przepisami i normami – dowód – opinia biegłych k. 529. Brak jest negatywnych skutków dla eksploatacji budynku, wynikających z zamiany belek płatwi z belki dwuteowej na ceowniki, ten zamiennik był dopuszczalny i nie powodował obniżenia wartości budynku, ani jego trwałości – dowód – opinia biegłych k. 593. Nie ma także negatywnych skutków dla eksploatacji budynku, dla obniżenia jego wartości, czy jego trwałości przesunięcie otworów okiennych na elewacji północnej i południowej, mato znaczenie estetyczne, a nie użytkowe – dowód – opinia biegłych k. 593, 594. Dla usunięcia wady 1) krokiem zbyt daleko idącym jest wykonanie ocieplenia całego budynku, co spowoduje wysunięcie elewacji przed ścianę fundamentową, ale ściany wykonane z bloków Y. nie wymagają docieplenia – dowód – opinia biegłych k. 593, 594. Zdaniem biegłych najkorzystniejszym dla obu stron rozwiązaniem jest wykonanie opaski z blachy tytanowo-cynkowej w miejscu przewidzianym na odcięcie cokołu od elewacji budynku, co wyniesie według aktualnych cen 517,86 zł netto – dowód – opinia k. 593, 594, zestawienie k. 590. Wartość robót niezbędnych do wykonania brutto wynosi łącznie 3.096,97 zł – dowód – określenie wartości robót k. 590. Łącznie powodowie/pozwani wzajemni zapłacili za robociznę i materiały potrzebne do poprawek oraz zapłacą za dodatkowe roboty zgodnie z opinią biegłych I. J. (1) i J. N. (1) kwotę 14.081,98 zł. (5.350,00+3.210,00+2.425,01+3.096,97).

Inspektor nadzoru M. K. i kierownik budowy J. C. zostali ukarani upomnieniami w postępowaniu dyscyplinarnym prowadzonym przez (...) Okręgową Izbę (...) – dowód – zawiadomienie k. 211.

Powodowie/pozwani wzajemni domagają się zapłaty kar umownych na ich rzecz liczonych za każdy dzień zwłoki w kwocie 51,00 zł (0,05% ze 102.000,00 zł) w wykonaniu budynku do dnia złożenia pozwu tj. do 27 listopada 2006 roku, co daje kwotę 40.188,00 zł. Domagają się ponadto zapłaty kwoty 10.985,01 zł jako sumy zapłaconych należności związanych z demontażem i montażem blachy dachowej, naprawą kominów, ponadto kwoty 29.264,00 zł wskazanej w prywatnej opinii A. K. jako wycena poprawek oraz kwoty 10.548,00 zł jako wartości docieplenia budynku w związku ze zlicowaniem ścian fundamentowych – bezsporne.

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego:

Bezspornym jest w sprawie zawarcie przez strony umowy o roboty budowlane w dniu 19 czerwca 2004 roku, a następnie w dniu 15 marca 2005 roku umowy o dzieło tj. o wykonanie pokrycia dachu blachą wraz z orynnowaniem budynku, a także pokrycie garażu papą termozgrzewalną. Nie było sporu także co do braku dodatkowej umowy zawartej na piśmie związanej ze zmianą wykonywania robót budowlanych po uzyskaniu przez powodów/pozwanych wzajemnych pozwolenia na budowę w związku z zatwierdzeniem zamiennego projektu. Była jednak zgoda stron co do przedłużenia terminu wykonania robót przez pozwanego/powoda wzajemnego. Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego/powoda wzajemnego co do istnienia zgody w tym przedmiocie, istnienia negocjacji w sprawie zawarcia umowy na piśmie oraz nie dojścia do skutku tych negocjacji z tej przyczyny, że powód/pozwany wzajemny nie wyrażał zgody na dodatkowe warunki cenowe proponowane przez pozwanego/powoda wzajemnego. Okoliczność tę przyznawał początkowo powód/pozwany wzajemny, wyjaśniał, że pozwany/powód wzajemny przedstawił drugą umowę ze zmienioną datą zakończenia oraz z inną kwotą wynagrodzenia na co powodowie/pozwani wzajemni nie zgodzili się. Wyjaśnił, że starał się nie kłócić z wykonawcą i zgodził się na przedłużenie. Nie było ustaleń między stronami co do nowego terminu wykonania umowy z dnia 19 czerwca 2004 roku. Faktycznie roboty budowlane stanu surowego otwartego zostały odebrane w dniu 28 grudnia 2004 roku, zgodnie z datą wpisaną przez inspektora nadzoru. Zmiana terminu oddania robót budowlanych przez obu uczestników procesu budowlanego jest zrozumiała w okolicznościach sprawy, szczególnie że powodowie/pozwani wzajemni nie zdecydowali się na kontynuowanie budowy według pierwotnego projektu już po wzniesieniu ścian parteru budynku i koniecznością dostosowania robót do projektu zamiennego. Sąd dał wiarę pozwanemu/powodowi wzajemnemu, że do uzgodnienia przedłużenia wykonywania robót budowlanych pomiędzy stronami doszło. Nie może być uznane za wezwanie pozwanego/powoda wzajemnego do usunięcia wad pismo, które nosi datę 18 sierpnia 2005 roku. Powodowie/pozwani wzajemni nie dowiedli otrzymania tego pisma przez pozwanego/powoda wzajemnego. Z treści pisma, nawet gdyby było odebrane przez adresata, nie wynika wezwanie do usunięcia wad w konkretnym terminie i udostępnienie terenu budowy. Powodowie/pozwani wzajemni zdają się raczej oczekiwać propozycji finansowej rekompensaty od wykonawcy niż usunięcia wad. Prywatna opinia wykonana przez A. K. na zlecenie powodów/pozwanych wzajemnych nie stanowi dowodu w sprawie. Zeznający w charakterze świadka A. K. miał negatywny stosunek osobisty do robót wykonanych przez pozwanego/powoda wzajemnego. O tym, że osoba zlecającego opinię prywatną decyduje o ostrości wypowiadanych opinii i ocen świadczy opinia mistrza kominiarskiego M. A.. W swojej opinii wydanej na zlecenie J. H. z dnia 6 stycznia 2006 roku opiniował, że konieczne jest ponowne przemurowanie kominów z zachowaniem obowiązujących przepisów budowlanych i norm z zastosowaniem właściwych materiałów. W opinii z dnia 21 marca 2006 roku wykonanej na zlecenie inspektora nadzoru M. K. mistrz kominiarski nie był już tak kategoryczny. Uznał, że zlecone przez niego prace naprawcze są dopuszczalne, a po ich wykonaniu kominy będą spełniały wymagania stanu surowego i będą mogły być przeznaczone do dalszej eksploatacji, nie muszą być rozebrane i ponownie murowane. Powodowie/pozwani wzajemni jednak nie zlecili wykonania tych prac naprawczych pozwanemu/powodowi wzajemnemu. Zwarli w dniu 18 marca 2006 roku umowę z R. A. na prace poprawkowe co do kominów. Sąd nie oparł się na opinii Z. C. wydanej w dniu 30 kwietnia 2008 roku. Biegły stwierdził, że budynek został wybudowany niezgodnie z projektem stanowiącym załącznik do umowy oraz niezgodnie z projektem zamiennym, a jednocześnie nie znalazł żadnych wad i nie określił kosztów niezbędnych napraw. Sąd nie oparł się na opinii biegłego M. W. uznając ją za wykonaną nierzetelnie i niesamodzielnie przez biegłego. Bez należytego uzasadnienia swojego poglądu biegły stwierdził, że panele blachodachówki cięto szlifierką kątową, a nie nożycami ręcznymi. Co do pozostałych robót jak np. prawidłowości zamontowania koszy lukarn nie potrafił w ogóle ich ocenić, gdyż jak ocenił stan prac jest zamknięty, ściany fundamentowe wybudowane prawidłowo choć też ich stan był zakryty. Przydatną w sprawie okazała się opinia wykonana przez biegłych I. J. (1) i J. N. (1) w październiku 2013 roku. Biegli rzeczowo opiniowali dlaczego fotografie wykonane przez powoda/pozwanego wzajemnego nie mogą być podstawą oceny technicznej poprawności wykonanych robót. Biegli stwierdzili, że technika zdjęć może obrazować jedynie charakter prac wykonywanych na budowie. Sprawdzając stan budynku zamieszkałego znacznie dłużej niż w przypadku wcześniej wydawanych opinii biegli byli w stanie określić jakie wady powstałe na etapie prac budowlanych wykonywanych przez pozwanego/powoda wzajemnego istnieją i jakie są koszty ich usunięcia. Szczegółowa ocena technicznej poprawności robót wykonanych przez pozwanego/powoda wzajemnego nie była możliwa i biegli uzasadnili dlaczego. Biegli rzetelnie, z uwzględnieniem interesów obu stron, wskazali sposób usunięcia wad. Takie stanowisko jest prawidłowe. Nie ma żadnego uzasadnienia dla wyburzania okien na elewacji północnej i południowej budynku i przenoszenia ich obecnie na oś budynku zgodnie z projektem zamiennym. Na etapie prac wykończeniowych powodowie/pozwani takiego przesunięcia nie zlecili, zamontowali otwory okienne i od lat korzystają z budynku. Biegli zajęli słuszne stanowisko, że w tej sytuacji jest to wada estetyczna. Podkreślić należy, że powodowie/pozwani wzajemni nie domagali się odszkodowania za zmniejszenie wartości budynku w stosunku do tego jaki byłby z prawidłowo usytuowanymi oknami. Biegli słusznie opiniowali, że usunięcie wady zlicowania ścian fundamentowych z zewnętrznymi nie powinno nastąpić przez ocieplenie całego budynku. Ich opinia prawidłowo odnosi się do materiału, z jakiego zbudowane są ściany zewnętrzne – bloki Y. – a więc nie wymagające ocieplenia, a gdyby je wykonać byłoby to całkowicie zbędne i kosztowne bez uzasadnienia. Mają rację biegli, że wadliwe zlicowanie ścian fundamentowych należy poprawić poprzez nałożenie opaski, gdyż wada dotyczy fundamentów, a nie ocieplenia całego budynku. Ocieplenie miejsc przejścia przez ścianę konstrukcyjną wsporników konstrukcji nośnej nie jest usunięciem powstałej wady wykonawczej - mostka termicznego. Jest zabezpieczeniem przed korozją i zminimalizowaniem zużycia konstrukcji. Zdaniem Sądu konieczne były prace poprawkowe kominów wykonane przez R. A. oraz poprawki konstrukcji dachu zbliżające tę konstrukcję do założeń projektu zamiennego. Sąd oddalił wniosek powodów/pozwanych wzajemnych o zobowiązanie biegłych do sporządzenia wyceny kosztów niezbędnych do przesunięcia frontowych otworów okiennych w sposób zgodny z projektem budynku oraz do odniesienia się do sposobu wmurowania okien, wpływie wady na eksploatację budynku oraz kosztów usunięcia wady. Zdaniem sądu uzupełnianie opinii było zbędne, gdyż biegli szczegółowo wypowiedzieli się co do braku potrzeby przesuwania okien frontowych, opiniowali, że nie jest to wada, która w jakikolwiek sposób wpływa na eksploatację budynku, nie ma potrzeby jej usuwania, ma walor czysto estetyczny. Sąd dał wiarę pozwanemu/powodowi wzajemnemu, że za robociznę z umowy o dzieło – pokrycie dachu – nie otrzymał dopłaty w kwocie 8.827,23 zł. Pokrycie dachu zostało wykonane prawidłowo, powodowie/pozwani wzajemni nie dowiedli, że panele blachodachówki były cięte przy pomocy szlifierki kątowej, a nie nożyc. Biegli I. J. (1) i J. N. (1) nie obserwowali procesu korozyjnego świadczącego o nieprawidłowym cięciu paneli. Pozwany/powód wzajemny dowiódł przy pomocy rozliczenia robót – faktury, że brakująca kwota nie została przez powodów/pozwanych wzajemnych uiszczona. Powodowie/pozwani wzajemni nie dowiedli, że zapłacona przez nich należność za materiały obejmowała okna V., a pozwany/powód wzajemny przedstawił fakturę, z której wynika, że powodowie zapłacili tylko za ramy tych okien.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo główne:

Powodowie reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika nie wskazali podstawy prawnej swojego roszczenia. Wskazywali na treść łączącej strony umowy o roboty budowlane, w szczególności co do terminu wykonania budynku. Należy zauważyć, że zgodnie z treścią umowy był określony termin realizacji przedmiotu umowy na dzień 30 września 2004 roku. Nie był to termin odebrania robót przez powodów/pozwanych wzajemnych, a termin wykonania umowy, a więc wybudowania budynku mieszkalnego wraz z garażem w stanie surowym otwartym. Określone w § 9 umowy pkt 2 a) kary umowne dotyczą zwłoki wykonawcy w wykonaniu umowy. Nie było wątpliwości, że umowa została wykonana przez wykonawcę po potwierdzeniu tego faktu przez inspektora nadzoru. Zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (tekst jedn. Dz. U. z 2013 roku poz. 1409 ze zm.) poza innymi do obowiązków inspektora nadzoru należało bowiem sprawdzanie i odbiór robót budowlanych ulegających zakryciu oraz potwierdzenie faktycznie wykonanych robót – pkt 3 i 4. Pozwany/powód wzajemny wykonał zatem przedmiot umowy z dniem odbioru robót przez inspektora nadzoru w dniu 28 grudnia 2004 roku. W tej sytuacji w ogóle nie może być mowy o niewykonaniu przez pozwanego/powoda wzajemnego przedmiotu umowy o roboty budowlane do daty wytoczenia powództwa. Powodowie/pozwani wzajemni wyrazili zgodę na przedłużenie określonego w umowie terminu wykonania robót, a mimo, że nie została zawarta umowa w formie pisemnej, to ta zgoda powodów nie była kwestionowana. Powodowie/pozwani wzajemni nie mogą domagać się kary umownej za zwłokę wykonawcy w wykonaniu umowy o roboty budowlane, gdyż nie tylko wyrazili zgodę na przedłużenie terminu wykonywania robót wobec zmiany projektu, to przedłużenie wykonywania robót nastąpiło z przyczyn, za które to powodowie/pozwani wzajemni ponoszą odpowiedzialność. W trakcie budowy, przy wzniesieniu 50% budynku i garażu postanowili zmienić projekt na wymagający rozbiórki części ścian, dostosowywania fundamentów nowego budynku do już istniejących, a wszystko przy nie zmienionym wynagrodzeniu wykonawcy. Wymagało to nie tylko uzyskania przez powodów/pozwanych wzajemnych pozwolenia na budowę zgodnie z projektem zamiennym, co nastąpiło w dniu 9 września 2004 roku, a nie znana jest data prawomocności decyzji, ale także prac rozbiórkowych, zakupu nowych materiałów i dostosowywania wymogów projektu zamiennego do już wykonanych robót ze względu na brak zgody inwestorów co do zmiany kosztorysu. Z art. 483 § 1 k.c. wynika, że wysokość kary umownej musi być „określona” w treści umowy. Dodatkowo kara ta powinna być w chwili zastrzegania wyrażona kwotowo. Nie rodzi to jednak konieczności podania konkretnej sumy pieniężnej stanowiącej karę umowną. Strony mogą określić wysokość kary pośrednio, poprzez wskazanie podstaw jej określenia, tak jak w sprawie strony oznaczyły karę nie poprzez podanie konkretnej kwoty, ale poprzez procent w odniesieniu do wartości świadczenia głównego. Podobny pogląd sformułował Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 15 kwietnia 2014 roku, w sprawie I ACa 1435/13, publ. LEX nr 1461195. Jak się przyjmuje w judykaturze i piśmiennictwie, kara umowna może być zastrzeżona w kontrakcie zarówno za zwłokę, jak i tzw. opóźnienie proste, polegające na niespełnieniu świadczenia w oznaczonym terminie. Podkreślić jednak należy, że obowiązek zapłaty kary umownej za opóźnienie powstaje wówczas, gdy naruszenie zobowiązania powstało na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Stanowi ona bowiem surogat odszkodowania mającego kompensować negatywną dla wierzyciela konsekwencję wynikającą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania i z woli stron zostaje powiązana z określoną postacią nienależytego wykonania zobowiązania bądź jako następstwo niewykonania zobowiązania. Wierzyciel nie ma w związku z tym obowiązku wykazania ani faktu powstania szkody, ani jej wysokości. Zobligowany jest jedynie udowodnić, że kara umowna została skutecznie zastrzeżona oraz że doszło do nienależytego wykonania lub niewykonania zobowiązania. Nie ulega wątpliwości, że kara umowna zastrzeżona przez strony w niniejszej sprawie co do zasady wpisana jest w reżim odpowiedzialności odszkodowawczej i stanowi ryczałtowe odszkodowanie za niewykonanie (niewłaściwe wykonanie) zobowiązania. Nie może być w związku z tym oderwana od przesłanek odpowiedzialności kontraktowej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych już od lat ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym zakres odpowiedzialności dłużnika z tytułu kar umownych wiąże się z zakresem ogólnej odpowiedzialności kontraktowej przewidzianej w art. 471 k.c. Z tego też względu przesłanki obowiązku zapłaty kary umownej są określane przez pryzmat ogólnych zasad kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej, przy czym stosownie do art. 484 § 1 k.c. kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Z przepisu art. 471 k.c. wynika więc domniemanie, iż nie wykonując lub nienależycie wykonując zobowiązanie, dłużnik działa w sposób zawiniony. Oznacza to, że przesłanką dochodzenia zapłaty kary umownej jest wina dłużnika w postaci co najmniej niedbalstwa (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 r., II CSK 318/10, OSNC-ZD 2011, nr D, poz. 80, z dnia 6 października 2010 r., II CSK 180/10, niepubl., z dnia 11 stycznia 2008 r. V CSK 362/07, OSP 2012, nr 7-8, poz. 76, z dnia 21 września 2007 r., V CSK 139/07, OSNC-ZD 2008, nr B, poz. 44, z dnia 11 marca 2004 r., V CSK 369/03, niepubl., z dnia 11 czerwca 2003 r., III CKN 50/01, niepubl., z dnia 27 czerwca 2003 r. IV CKN 300/01, niepubl., z dnia 11 lutego 1999 r., III CKN 166/98, niepubl., z dnia 27 stycznia 1972 r., I CR 458/71, OSNCP 1972, nr 9, poz. 160, z dnia 2 czerwca 1970 r., II CR 167/70, OSNCP 1970, nr 11, poz. 214, z dnia 19 lutego 1969 r. I CR 580/69, niepubl., z dnia 20 marca 1968 r., II CR 419/67, niepubl. i z dnia 9 listopada 1965 r. I CR 545/63, OSPiKA 1967, nr 4, poz. 97). Oznacza to zaś w konsekwencji, że również w przypadku dochodzenia przez wierzyciela odszkodowania z powołaniem się na kary umowne, pozwany dłużnik może się uwolnić od obowiązku zapłaty kary umownej, jeżeli wykaże, iż niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialność (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2010 r., II CSK 180/10, LEX nr 970070; z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 869/04, LEX nr 150649; z dnia 31 marca 2004 r., III CK 446/02, LEX nr 585806; z dnia 11 lutego 1999 r., III CKN 166/98, LEX nr 521867; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 5 marca 2013 r., I ACa 158/13, LEX nr 1313460). Pozwany/powód wzajemny wykazał, że opóźnienie w wykonaniu robót objętych umową z dnia 19 czerwca 2004 roku i wykonanie ich do dnia 28 grudnia 2004 roku, było następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

Wadliwe wykonanie przez pozwanego/powoda wzajemnego części robót zostało w sprawie dowiedzione. Pozwany/powód wzajemny nie może powoływać się na wady projektu zamiennego i trudności w jego dopasowaniu do wykonywanych robót, gdyż w myśl art. 651 k.c. powinien zawiadomić o trudnościach inwestorów oraz oczekiwać na wskazówki. Nie dokonał takiego zawiadomienia, a zatem jeśli jego roboty mają wady zobowiązany jest do ich naprawienia stosownie do przepisu art. 656 § 1 k.c. w związku z art. 637 § 1 i § 2 k.c.. Powodowie/pozwani wzajemni nie wyznaczyli wykonawcy terminu do usunięcia wad, tylko powierzyli usuwanie innym osobom i domagają się zwrotu wydatków na ten cel na zasadach ogólnych – art. 471 k.c.. Inwestor niezależnie od realizacji uprawnień z tytułu rękojmi za wady obiektu budowlanego może na zasadach ogólnych (art. 471 i n. k.c.) dochodzić od wykonawcy odszkodowania z powodu nienależytego wykonania zobowiązania (zob. art. 568 w związku z art. 638 i art. 656 § 1 k.c.). Utrata przez wierzyciela uprawnień z tytułu rękojmi za wady budynku wzniesionego przez dłużnika (zob. art. 637 k.c. i przepisy, do których odsyła art. 638 w związku z art. 656 § 1 k.c.) nie stanowi więc przeszkody do domagania się przez wierzyciela od dłużnika odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy o roboty budowlane – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2013 roku w sprawie II CSK 602/12, publ. LEX nr 1353159, OSNC-ZD 204/4/27. Nie może być kwestionowane, że pozwany/powód wzajemny wykonał roboty budowlane wadliwie w części. Sąd ustalił jakie koszty ponieśli powodowie/pozwani wzajemni, aby usunąć wady kominów i przystosowania części konstrukcji dachu do projektu zamiennego. Sąd ustalił także jakie uzasadnione koszty powodowie/pozwani wzajemni powinni jeszcze ponieść z tytułu ocieplenia przejścia przez ścianę konstrukcyjną wsporników konstrukcji nośnej dachu oraz za wykonanie opaski tytanowo-cynkowej w miejscu przewidzianym na odcięcie cokołu fundamentu od elewacji. Powodowie/pozwani wzajemni zapłacili należność usuwającemu wady R. A. w dniu 19 kwietnia 2006 roku, a firmie (...) w dniu 18 maja 2006 roku. Sąd uznał za usprawiedliwione przepisem art. 481 § 1 k.c., że powodowie/pozwani wzajemni z dniem 16 maja 2006 roku domagają się od pozwanego/powoda wzajemnego zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w naprawieniu szkody przez nich poniesionej tj. wyrównania uszczerbku polegającego na zapłacie wynagrodzenia usuwającym wady robót spowodowane przez pozwanego/powoda wzajemnego. Część obliczona przez biegłych I. J. (1) i J. N. (1) stanowi niewielką kwotę, która powinna być zapłacona powodom w dacie usuwania wszystkich wad i dlatego sąd uznał, że powodom/pozwanym wzajemnym należą się odsetki i w tej części od daty 16 maja 2006 roku.

To wszystko mając na uwadze sąd orzekł co do powództwa głównego.

O kosztach procesu z powództwa głównego Sąd orzekł na zasadzie art. 100 k.p.c., co do obciążenia wydatkami na mocy art. 83 ust. 2 i art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.), obciążając kosztami powodów/pozwanych wzajemnych, gdyż określenie należnej powodom sumy należało do oceny sądu. Pełnomocnik powodów nie przyczynił się do wyjaśnienia sprawy i jej rozstrzygnięcia, a charakter sprawy nie uzasadniał przyznania mu zwiększonego wynagrodzenia, a minimalne wynikające z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku – 2.400,00 zł poniosą powodowie/pozwani wzajemni stosownie do art. 100 k.p.c..

Powództwo wzajemne.

Powód wzajemny domagał się zapłaty wynagrodzenia wynikającego z umowy o dzieło z dnia 15 marca 2005 roku. Sąd ustalił, że pozwani/powodowie główni nie zapłacili części wynagrodzenia powoda wzajemnego/pozwanego głównego, a wezwani w dniu 27 lipca 2005 roku w wyznaczonym terminie do 3 sierpnia świadczenia nie spełnili. Zgodnie z art. 642 § 1 k.c. strony inaczej się umówiły i wobec treści art. 481 § 1 k.c. pozwani wzajemni/powodowie główni są w zwłoce od 4 sierpnia 2005 roku z zapłatą brakującej części wynagrodzenia.

To wszystko mając na uwadze sąd orzekł jak w sentencji. O kosztach powództwa wzajemnego Sąd orzekł na mocy art. 102 k.p.c. uznając że pozwani wzajemni/powodowie główni poprawiali roboty budowlane wykonane przez powoda/pozwanego głównego, mieszkają w domu, w którym wada - most termiczny - nie może być usunięta. Są to szczególne okoliczności, dla których mimo wygranej powód wzajemny nie powinien otrzymać zwrotu poniesionych kosztów procesu.