Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2019 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekr. sądowy Dominika Kołpa

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 października 2019 r. w Warszawie

sprawy I. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę rodzinną

na skutek odwołania I. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 3 czerwca 2019 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 24 czerwca 2019r. I. K. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 3 czerwca 2019r., znak: (...), odmawiającej przyznania renty rodzinnej po byłym mężu A. S..

Uzasadniając odwołanie I. K. wskazała, że jej emerytura jest niska i wynosi 1.313,14 zł. Podkreśliła również, że z A. S. pozostawała w związku małżeńskim przez długi czas, od 1979r. do 2007r. Nie zostało wydane orzeczenie wskazujące osobę winną rozkładu pożycia małżeńskiego, ale w dokumentach rozwodowych znajdują się dowody, które potwierdzają winę A. S.. Według odwołującej orzeczenie rozwodu jest powiązane z obowiązkiem alimentacyjnym i na taki obowiązek wskazała. Podkreśliła ponadto, że po rozwodzie z A. S. jej stopa życiowa znacznie się zmieniła, a dochody miesięczne zmalały. Wyraziła w związku z tym nadzieję na otrzymywanie emerytury podwyższonej do wysokości wypłacanej byłemu małżonkowi (odwołanie z dnia 20 czerwca 2019r., k. 4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 8 lipca 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko zacytował art. 70 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Poza tym wskazał, że wyrokiem z dnia 15 czerwca 2007r. (sygn. akt II C 332/07) Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie II Wydział Cywilny orzekł rozwód związku małżeńskiego zawartego między I. K. a A. S. bez orzekania o winie i zasądził od A. S. na rzecz I. K. kwotę 450 zł miesięcznie tytułem alimentów. Z akt sprawy nie wynika, aby odwołująca występowała do Sądu o przedłużenie obowiązku alimentacyjnego w trybie art. 60 § 3 zdanie drugie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego po upływie pięciu lat od rozwodu. To – zdaniem organu rentowego - oznacza, że po upływie pięciu lat od rozwodu obowiązek alimentacyjny wygasł. Dodatkowo organ rentowy podniósł, że I. K. nie przedstawiła żadnego dokumentu potwierdzającego realizowanie obowiązku alimentacyjnego po upływie ww. okresu, przy czym w postępowaniu przed organem rentowym nie jest możliwe udowodnienie takiej okoliczności poprzez złożenie oświadczenia. Dodatkowo odwołująca nie pozostaje w niedostatku, ponieważ przysługuje jej emerytura (odpowiedź na odwołanie z dnia 8 lipca 2019r., k. 5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

I. K., ur. (...), i A. S., ur. (...), pozostawali w związku małżeńskim od 2 stycznia 1979r. W dniu 15 czerwca 2007r. Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie II Wydział Cywilny, w sprawie o sygn. akt II C 332/07, orzekł rozwód ich związku małżeńskiego bez rozstrzygania o winie. W pkt 2 wyroku Sąd zasądził od A. S. na rzecz I. K. kwotę 450 zł miesięcznie tytułem alimentów ( wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga z dnia 15 czerwca 2007r. - nienumerowane karty a.r.).

Po rozwodzie byli małżonkowie nie zamieszkiwali razem i nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego, a także nie utrzymywali kontaktów. Po pewnym czasie od daty orzeczenia rozwodu, na wniosek A. S., obowiązek alimentacyjny, o którym Sąd orzekł w wyroku rozwodowym, został zniesiony z uwagi na podjęcie zatrudnienia przez I. K.. I. K. nie występowała w późniejszym czasy o ponowne zasądzenie na jej rzecz alimentów od byłego małżonka. A. S. również dobrowolnie nie przekazywał jej alimentów. Sam miał ustalone prawo do emerytury decyzją z dnia 13 lipca 2006r., znak E (...). Zmarł w dniu 30 maja 2018r., a I. K. w dniu 18 kwietnia 2019r. złożyła wniosek o rentę rodzinną ( decyzja z dnia 13 lipca 2006r., k. 41 a.r., kserokopia odpisu skróconego aktu zgonu - nienumerowane karty a.r., wniosek o rentę rodzinną - nienumerowane karty a.r., zeznania I. K., k. 25-26 a.s.).

Decyzją z dnia 3 czerwca 2019r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. odmówił I. K. prawa do renty rodzinnej po zmarłym A. S., ponieważ w dacie śmierci zmarłego nie istniał z mocy prawa obowiązek alimentacyjny byłej małżonki, która dodatkowo nie znajdowała się w niedostatku, gdyż w dacie śmierci byłego małżonka miała ustalone prawo do emerytury w wysokości 1.313,14 zł (decyzja z dnia 3 czerwca 2019r. - nienumerowane karty a.r.).

Powyższy stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, a także w oparciu o zeznania I. K..

Dokumenty, w części będące dokumentami urzędowymi, w części zaś pochodzące od stron procesu, nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności, jak również zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy. Nie były przy tym kwestionowane przez strony, dlatego Sąd na ich podstawie poczynił ustalenia faktyczne.

Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania ubezpieczonej, ponieważ uwzględniając zgromadzone dokumenty oraz treść zeznań, nie było podstaw do tego, by zeznania zakwestionować. Ubezpieczona spontanicznie, zgodnie z prawdą zaprezentowała okoliczności i fakty, które nie budziły wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie I. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
(...) Oddział w W. od decyzji z dnia 3 czerwca 2019r. podlegało oddaleniu.

Renta rodzinna jest świadczeniem ubezpieczeniowym, o charakterze majątkowym i alimentacyjnym. Prawo do niej powstaje w razie ziszczenia się ryzyka ubezpieczeniowego w postaci utraty żywiciela rodziny, który przed śmiercią miał ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniał warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Z punktu widzenia wykładni celowościowej, renta rodzinna jest świadczeniem z ubezpieczenia społecznego mającym na celu zapewnienie środków pieniężnych po śmierci ubezpieczonego (emeryta lub rencisty) tym spośród członków rodziny, którzy wraz z jego śmiercią utracili żywiciela lub korzystali z przychodów zmarłego. Szczegółowe zasady jej przyznawania i krąg uprawnionych określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2018 roku, poz. 1270 ze zm.), zwana dalej ustawą emerytalną. Zgodnie z treścią art. 70 ust. 1 i 2 powołanej ustawy, wdowa ma prawo do renty rodzinnej jeżeli:

1.  w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2.  wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2. Z kolei małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową (art. 70 ust. 3 ww. ustawy), ewentualnie w drodze umowy - również dorozumianej. Obowiązek alimentacyjny wynikający z art. 60 § 2 k.r.o. może być bowiem realizowany na warunkach ustalonych samodzielnie przez strony w drodze zgodnego ich porozumienia. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 4 grudnia 2013 roku (III CZP 85/13, Legalis nr 740160), jeśli chodzi o umowę konkretyzującą świadczenia alimentacyjne, to może ona zostać zawarta nawet w sposób dorozumiany. Porozumienie stron w kwestii sposobu realizacji obowiązku alimentacyjnego i wysokości świadczeń alimentacyjnych nie wymaga zatem nadania mu formy pisemnej. W razie niedochowania takiej formy, o istnieniu umowy zawartej per facta concludentia może świadczyć to, że alimenty faktycznie są przez zobowiązanego uiszczane na rzecz osoby uprawnionej. Również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 13 maja 2014r., sygn. akt SK 61/13, uznał, że art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował tego, że jednym z warunków nabycia prawa do renty rodzinnej przez małżonka rozwiedzionego jest posiadanie przez niego prawa do alimentów, ale przyjął, że alimenty te mogą być potwierdzane nie tylko orzeczeniem/ugodą sądową, lecz również umową zawartą między rozwiedzionymi. Warunkiem przyznania prawa do renty rodzinnej na podstawie art. 70 ust. 3 ww. ustawy jest posiadanie przez małżonkę rozwiedzioną w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony. Według Trybunału, z art. 60 § 1 k.r.io., normującego prawo do alimentów od byłego małżonka, wynika, że obowiązek alimentacyjny może być realizowany samodzielnie przez strony, w drodze porozumienia, bez konieczności rozstrzygnięcia sądowego, przy czym o obowiązku alimentacyjnym można mówić, gdy zostaną spełnione dwie przestanki określone w powołanym przepisie, tj. małżonek uprawniony nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znalazł się w niedostatku.

W świetle przedstawionych rozważań, dla uzyskania prawa do renty rodzinnej małżonek rozwiedziony musi spełnić dwa kumulatywne warunki. Pierwszy z nich to posiadanie statusu małżonka rozwiedzionego, co skutkuje brakiem wspólności małżeńskiej, drugi - uzyskanie prawa do alimentów. Ustawodawca wiąże więc ściśle uprawnienie do renty rodzinnej z istnieniem prawa pozyskania alimentów ze strony współmałżonka.

W rozpatrywanej sprawie nie budziło wątpliwości, że I. K. po rozwodzie z A. S. nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej oraz że do dnia śmierci byłego małżonka ukończyła wiek 50 lat. Nie miała jednak w dniu jego śmierci prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową, bądź w inny sposób. Wprawdzie do ustalenia obowiązku alimentacyjnego doszło w wyroku rozwodowym, ale jak sama odwołująca zeznała, tenże obowiązek alimentacyjny został zniesiony przez sąd na wniosek A. S., z uwagi na podjęcie zatrudnienia przez odwołującą. W późniejszym czasie do jego przywrócenia już nie doszło ani poprzez orzeczenie sądu, czy ugodę, ani w sposób umowny. I. K. od czasu uchylenia obowiązku alimentacyjnego ustalonego w wyroku rozwodowym, nie otrzymywała już od byłego małżonka jakiegokolwiek wsparcia finansowego. Zresztą byli małżonkowie nawet nie utrzymywali kontaktu, nie spotykali się po rozwodzie i więź alimentacyjna między nimi nie istniała. Odwołująca temu nie przeczyła, a nawet w zeznaniach potwierdziła. Swoje stanowisko o konieczności przyznania jej renty rodzinnej opierała na długotrwałości pożycia małżeńskiego z A. S., na jego winie odnoszącej się do rozkładu małżeństwa oraz na tym, że jej świadczenie emerytalne jest niskie. Odnosząc się do tej argumentacji wskazać należy, że okoliczności, na które I. K. zwracała uwagę i którym nadawała szczególne znaczenie, ustawa o emeryturach i rentach z FUS nie wymienia w przepisach regulujących prawo do renty rodzinnej. Kwestia wysokości świadczenia emerytalnego uzyskiwanego przez małżonka, który ubiega się o rentę rodzinną, czy też zawinienie rozkładu pożycia małżeńskiego, mają znaczenie pośrednio, w kontekście obowiązku alimentacyjnego, o którym była już mowa. Jeśli taki obowiązek alimentacyjny nie był ustalony, a co najważniejsze nie był realizowany w dacie śmierci byłego małżonka – tak jak było w rozpatrywanym przypadku – to niedostatek osoby ubiegającej się o rentę rodzinną czy też wina małżonka, który zmarł, odnośnie rozpadu małżeństwa, nie przesądzają o możliwości przyznania renty rodzinnej. Dopiero, gdyby doszło do alimentowania odwołującej przez A. S. w okresie przed jego śmiercią, gdyby ten obowiązek był realizowany, można byłoby mówić o możliwości pozytywnego rozstrzygnięcia odwołania. W przeciwnym wypadku taka możliwość nie istnieje, dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie podlegało oddaleniu.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć odwołującej I. K..