Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Eliza Nowicka Skowrońska

Protokolant: Karolina Konopka

po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2023 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. T. i Z. T.

przeciwko (...) Bank (...) (spółka akcyjna) z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę z żądaniami ewentualnymi

ustala, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) sporządzona w dniu 7 marca 2008 roku zawarta pomiędzy (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W. a M. T. i Z. T. jest nieważna;

zasądza od (...) Bank (...) (spółka akcyjna) z siedzibą w W. na rzecz M. T. i Z. T. kwotę 447.030,58 zł (czterysta czterdzieści siedem tysięcy trzydzieści złotych i pięćdziesiąt osiem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 14 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty;

zasądza od (...) Bank (...) (spółka akcyjna) z siedzibą w W. na rzecz M. T. i Z. T. kwotę 11.817 (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 271/22

UZASADNIENIE

Po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska, powodowie M. T. i Z. T. wnieśli o:

ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) zawarta w dniu 13 marca 2008r. przez powodów z (...) S.A. Oddział w Polsce, którego następcą prawnym pozostaje pozwany, jest nieważna,

zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów do ich majątku kwoty 447.030,58 zł (czterysta czterdzieści siedem tysięcy trzydzieści złotych i pięćdziesiąt osiem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 14 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty,

zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zgłosili również żądanie ewentualne ustalenia, że wymienione postanowienia § 2 ust. 1 zd. 2 umowy oraz § 7 ust. 4, § 9 ust. 2, § 13 ust. 7 oraz § 21 ust. 3 Regulaminu stanowią niedozwolone klauzule umowne i nie wiążą powodów (są bezskuteczne) (pozew – k. 5 –24, pismo procesowe pełnomocnika powodów – k. 145 – 149v).

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank (...) z siedzibą w W. prowadzący w Polsce działalność gospodarczą za pośrednictwem oddziału (...) Bank (...) (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na swoją rzecz kosztów procesu. Zgłoszono tam również zarzut przedawnienia roszczenia, a nadto – na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2023r. – zarzut zatrzymania oparty na treści art. 496 i 497 kc (odpowiedź na pozew – k. 70 – 102, protokół rozprawy z dnia 6.04.23r. – k. 178).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie chcieli uzyskać środki na cele mieszkaniowe, na budowę domu, w którym ich rodzina miała zamieszkać. Z tego powodu zawarli faktycznie w dniu 13 marca 2008 roku z poprzednikiem prawnym pozwanego umowę kredytu hipotecznego indeksowany do waluty obcej nr (...) (umowę sporządzono w dniu 7.03.2008r.)

Powodowie zwrócili się bezpośrednio do banku o uzyskanie kredytowania ich inwestycji. Na podstawie informacji uzyskanych od doradcy kredytowego – pracownika Banku, podjęli decyzję o zawarciu umowy i w tym celu został złożony wniosek kredytowy, a następnie bank wydał pozytywną decyzję kredytową. Powodowie byli zapewniani, że tego rodzaju kredyt jest bezpieczny, waluta stabilna, nie zostali poinformowani o żadnych ryzykach związanych z jej zawarciem. Przedstawiono im tylko jeden produkt kredytowy, zapewniając o jego największej atrakcyjności. Kwestia różnic kursowych została im pobieżnie przedstawiona, jednocześnie pracownik banku zapewniał, że znaczne zwyżki są niemożliwe, przedstawiono powodom jakieś wykresy, które miały o tym świadczyć. Nie negocjowali treści umowy, nie wiedzieli, że oprócz uzgodnienia wysokości marży banku, mogą ustalać inne zapisy umowy. Umowa była standardowa, przygotowana przez bank. Kierowali się też tym, że ich znajomi również skorzystali z tej oferty banku i byli zadowoleni. W porównaniu z tamtą ofertą, powodowie odnieśli wrażenie, że zaproponowano im nawet korzystniejsze warunki, nie przystępowali więc do żadnych negocjacji, nie sądzili, że jest jeszcze taka możliwość. Po otrzymaniu umowy, została ona podpisana w siedzibie banku. Powodowie przed jej podpisaniem przeczytali jej treść, jednak nie wytłumaczono im jej znaczenia. Dokumenty otrzymane przez powodów, a w szczególności umowa kredytowa, nie zawierały pełnych, rzetelnych i wyczerpujących, a przede wszystkim zrozumiałych dla konsumenta informacji dotyczących praw i obowiązków wynikających z umowy, w szczególności o rzeczywistym zakresie ryzyka związanego z indeksacją kredytu kursem CHF. Stronie powodowej nie zostało także zaprezentowane, w jaki sposób kształtował się kurs CHF w stosunku do PLN w okresie poprzedzającym zawarcie umowy, nie przedstawiono również wykresów obrazujących zmiany kursu CHF w przeszłości. Nie uzyskali informacji o wcześniej zanotowanym maksimum kursowym CHF w stosunku do PLN, nie zostały również wyjaśnione kluczowe kwestie związane z mechanizmami ustalania kursu waluty przez bank. Doradca kredytowy nie przedstawił im żadnych symulacji obrazujących co się może stać z kapitałem kredytu, jeżeli kurs franka szwajcarskiego wzrośnie lub spadnie.

Przyznawanie kredytu odbywało się na podstawie standardowej procedury. We wniosku wskazano wnioskowaną kwotę kredytu łącznie 500.000 zł, a jako walutę kredytu CHF i wnioskowano o rozłożenie spłaty na wieloletnie raty. Bank wydał pozytywną decyzję kredytową. W toku procesu ubiegania się o kredyt powodowie podpisali także oświadczenia wnioskodawcy związku z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką, w których oświadczali, iż :

1/ wnioskodawca został zapoznany przez pracownika banku z kwestią ryzyka kursowego,

2/ będąc tego świadomy rezygnuje z możliwości zaciągnięcia kredytu w PLN i dokonują wyboru zaciągnięcia kredytu indeksowanego do waluty obcej;

3/ znane są mu postanowienia Regulaminu kredytu hipotecznego udzielonego przez (...);

4/ został poinformowany, że aktualna wysokość kursów waluty obcej dostępna jest placówkach Banku;

Jest świadom, że:

1/ ponosi ryzyko kursowe związane z wahaniem kursów walut, do której indeksowany jest kredyt,

2/ ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku, wynikającego z umowy o kredyt oraz na wysokość rat spłaty kredytu,

3/ kredyt zostanie wypłacony w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie,

4/ saldo zadłużenia kredytu wyrażone jest w walucie obcej; raty kredytu wyrażone są w walucie obcej i podlegają spłacie w złotych na zasadach opisanych w ww. Regulaminie.

Dowody: umowa kredytu – k. 28 - 30, regulamin kredytu hipotecznego – k. 31 - 35, wniosek kredytowy – k. 117 – 119, oświadczenie z dnia 29.01.2008r. – k. 121, decyzja kredytowa – k. 123, zeznania powodów – k. 177 – 178, 178.

W § 1 ust. 1 umowy wskazano, iż „bank udziela kredytobiorcy kredytu w kwocie, na cel i na warunkach określonych w niniejszej umowie, zaś kredytobiorcy zobowiązują się do korzystania z kredytu na warunkach określonych w umowie i regulaminie oraz zwrotu wykorzystanego kredytu z odsetkami, opłatami, prowizjami i innymi kosztami w terminach spłaty określonych w umowie”. Natomiast w § 1 ust. 2 umowy wskazano, że „określenia użyte w umowie mają znaczenie nadane im w „Regulaminie kredytu hipotecznego udzielanego przez (...), zwanym dalej „Regulaminem”, który stanowi integralną część umowy”.

W § 2 ust. 1 umowy zapisano, iż bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy kwotę w wysokości 500.000 zł. Kredyt jest indeksowany do waluty obcej CHF. Kredyt został przeznaczony na budowę domu systemem gospodarczym. Okres kredytowania określono na 360 miesięcy (§ 2 ust. 2 i 3 umowy).

Natomiast w § 3 ust. 1 umowy określono wysokość oprocentowania kredytu, wskazując, że kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosi 3,80333% w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem postanowień Regulaminu w zakresie ustalania wysokości oprocentowania. W ust. 2 wskazano, że zmienna stopa procentowa ustalana jest jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marży banku w wysokości 1,00 punktów procentowych (p.p.), a w ust. 3, iż oprocentowanie kredytu ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF).

Zgodnie z § 2 pkt 17) lit. b) regulaminu LIBOR (...) to „stopa procentowa, według której banki są gotowe udzielać pożyczek w walutach wymienialnych (...) innym bankom na londyńskim rynku bankowym, przy czym indeks przy nazwie stopy oznacza okres jakiego dotyczy stopa (...). Stopa LIBOR ustalana jest w dni robocze na podstawie stóp zgłaszanych przez uczestników fixingu organizowanego przez (...) Stowarzyszenie (...) ( (...)) i podawana jest ok. godz. 11 czasu londyńskiego przez serwis (...)".

Zgodnie z § 2 pkt 1 umowy zawartej przez strony kredyt jest kredytem złotowym indeksowanym do waluty obcej CHF.

W myśl § 2 pkt 2 regulaminu, kredyt indeksowany do waluty obcej to kredyt, oprocentowany według stopy procentowej, opartej na stopie referencyjnej, dotyczącej waluty innej niż złote, którego wypłata oraz spłata odbywa się w złotych w oparciu o kurs waluty obcej do złotych, według Tabeli.

Zgodnie zaś z § 4 ust. 1 regulaminu kredyt udzielany jest w złotych. Na wniosek wnioskodawcy bank udziela kredytu indeksowanego do waluty obcej. W przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej wnioskodawca wnioskuje o kwotę kredytu wyrażoną w złotych, z zaznaczeniem, iż wniosek dotyczy kredytu indeksowanego do waluty obcej.

Natomiast zgodnie z § 4 ust. 1 umowy bank jest uprawniony do pobierania opłat i prowizji określonych w taryfie oprocentowania, opłat i prowizji dla kredytów hipotecznych (...), zwanej dalej „taryfą".

W § 5 umowy określono sposób wypłaty kredytu, a w § 6 sposób jego spłaty.

Natomiast § 7 określał zabezpieczenie w postaci pierwszej hipoteki kaucyjnej do kwoty 1.000.000 zł ustanowionej na nieruchomości będącej przedmiotem finansowania kredytu finansowanego na podstawie umowy oraz w postaci cesji na rzecz banku praw z polisy ubezpieczenia tej nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych. Do czasu ustanowienia wszystkich zabezpieczeń, bank stosował marżę podwyższoną o 1,20 p.p.

Ponadto w § 11 umowy celem zabezpieczenia wierzytelności banku kredytobiorcy nieodwołalnie upoważnili bank do pobierania bez ich odrębnej dyspozycji środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych indywidualnych lub wspólnych prowadzonych przez bank w każdym przypadku, gdy kredytobiorcy posiadają wymagalne zobowiązanie z tytułu umowy i nie dokonuje ich spłaty w terminach przewidzianych w umowie.

W § 15 umowy postanowiono, że w zakresie nieuregulowanym umową zastosowanie mają postanowienia regulaminu. Jednocześnie kredytobiorcy oświadczyli, że w dniu podpisania umowy otrzymali regulamin i aktualną na dzień sporządzenia umowy taryfę i zapoznali się z nimi.

Natomiast zgodnie z § 14 umowy wszelkie zmiany umowy wymagają, pisemnej formy pod rygorem nieważności, za wyjątkiem: zmian w regulaminie, zmian w taryfie, zmian oprocentowania i innych przypadków przewidzianych w umowie i regulaminie.

Załącznik do umowy stanowi w szczególności regulamin kredytu hipotecznego udzielanego przez (...).

Regulamin zawiera postanowienia dotyczące kredytu indeksowanego, m.in. § 7 ust. 4 regulaminu stanowił: „W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, stosuje się kurs nie niższy niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty poszczególnych transz. Saldo zadłużenia z tytułu kredytu wyrażone jest w walucie obcej i obliczane jest według kursu stosowanego przy uruchomieniu kredytu. W przypadku wypłaty kredytu w transzach, saldo zadłużenia z tytułu kredytu obliczane jest według kursów stosowanych przy wypłacie poszczególnych transz. (...)".

Z kolei § 9 ust. 2 pkt. 1 i 2 regulaminu stanowił: „W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej: (1) raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu; (2) jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaż zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu." W trakcie trwania stosunku umownego pozwany kilkukrotnie dokonywał zmian regulaminu stanowiącego integralną część umowy kredytu.

Dowody: umowa kredytu – k. 28 - 30, regulamin – k. 31 - 35.

W wykonaniu umowy łączna kwota spłaconych przez powodów świadczeń tytułem spłaty rat kapitałowo – odsetkowych w okresie od dnia 7 marca 2008 roku do dnia 24 listopada 2021 roku wyniosła łącznie 447.030,58 zł (363.620,74 zł tytułem rat kapitałowych + 79.109,84 zł tytułem rat odsetkowych +4.300 zł tytułem pobranych opłat).

Dowody: zaświadczenie wraz z historią spłaty – k. 36 – 44, zestawienie dokonanych wpłat dokonane przez powodów – k. 44 – 48v.

Jeszcze przed wytoczeniem powództwa powodowie złożyli pozwanemu reklamację wraz z wezwaniem do zapłaty kwoty 447.030,58 zł tytułem uiszczonych rat kredytu w okresie do dnia 24.11.2021r. powołując się na fakt, iż umowa kredytu jest nieważna w całości. Bank odmówił tak sformułowanemu żądaniu.

Dowody: reklamacja – k. 53 – 54, kopia dokumentu nadania – k. 55, wraz z wydrukiem śledzenia przesyłki – k. 56, odpowiedź na reklamację – k. 57 – 58v.

Powodowie są świadomi skutków stwierdzenia nieważności umowy, akceptują te skutki.

Dowody: zeznawania powoda – k. 177, powódki – k. 178

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów prywatnych, wydruków złożonych przez strony do akt postępowania, wskazanych w treści uzasadnienia, których autentyczności oraz mocy dowodowej żadna ze stron nie podważała. W ocenie Sądu wyznaczają one zakres okoliczności bezspornych oraz spornych, które sprowadzały się przede wszystkim do zagadnień prawnych, a nie ustaleń faktycznych, w zakresie wykonywania przedmiotowej Umowy kredytowej.

Sąd pominął wniosek pozwanego o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków A. S. jako zbędny i zmierzający wyłącznie do przedłużenia postępowania. Bezspornym jednak było to, że świadek nie był obecny przy zwieraniu kwestionowanej niniejszym powództwem umowy. Skoro tak, to ogólna informacja na temat funkcjonowania pewnych procedur u pozwanego nie mogła wpłynąć na ustalenie, czy procedurę tę prawidłowo zastosowano w odniesieniu do powodów w sprawie niniejszej (art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. ).

Sąd dał wiarę przesłuchanym w charakterze strony powodom – w zakresie, w jakim ich zeznania korelowały z treścią aktu Umowy, podpisanymi oświadczeniami oraz załącznikami do Umowy, na podstawie których możliwym było ustalenie sposobu przedstawiania powodom oferty kredytu indeksowanego, w tym udzielanych im przez pośrednika kredytowego informacji w zakresie założeń kredytu oraz ryzyka walutowego.

Sąd oparł się na zeznaniach powodów, które uznał za w pełni wiarygodne i logiczne. Na tej podstawie poczynił ustalenia dotyczące okoliczności zawarcia umowy, braku uzgadniania jej postanowień, faktycznego niespełnienia przez bank obowiązku informacyjnego powodów. Jakkolwiek z racji upływu czasu powodowie nie byli w stanie zrekonstruować ze wszystkimi szczegółami przebiegu zawierania umowy oraz zakresu otrzymanych przez nich od pozwanego informacji, to możliwym było ustalenie, iż umowa była zawierana na wzorcu banku, a zakres udzielanych im informacji dotyczących produktu bankowego nie obejmował szczegółowego wytłumaczenia mechanizmu indeksacji kredytu do CHF i jego możliwego wpływu na wysokość zarówno raty oraz salda kredytu.

Pozostałe złożone w sprawie do akt dokumenty niewskazywane we wcześniejszej części uzasadnienia nie były przydatne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd uwzględnił również dokumentację bankową dotyczącą rozliczenia kredytu.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, o przeprowadzenie którego wnieśli powodowie (k. 23v.). Dowód ten okazał się nieprzydatny dla rozstrzygnięcia z przyczyn prawnych wskazanych poniżej: wobec stwierdzenia nieważności umowy nie było potrzeby przeliczenia wysokości świadczeń według np. innych kursów czy stóp procentowych.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Podstawowym zarzutem stawianym przez powodów w toku niniejszego postępowania był zarzut nieważności umowy kredytu nr (...) z 13 marca 2008 roku (a sporządzonej w dniu 7.03.2008r.), wynikający m.in. z naruszenia przez bank granic swobody umów, sprzeczności umowy kredytu z zasadami współżycia społecznego, abuzywności klauzul indeksacyjnych zawartych w szczególności w § 2 ust. 1 umowy oraz § 7 ust. 4, § 9 ust. 2, § 13 ust. 7 i § 21 ust. 3 Regulaminu. Z okoliczności nieważności zawartej przez strony umowy kredytu strona powodowa sformułowała dwa żądania główne, mianowicie żądanie o ustalenie nieważności umowy kredytu oraz o zapłatę.

W pierwszej kolejności Sąd dokonywał ustaleń, czy sporna umowa jest ważna. Bez uprzedniego przesądzenia tej kwestii nie można było pochylić się nad oceną roszczeń powodów o zapłatę opartych na twierdzeniach o świadczeniach nienależnych, których podstawa prawna odpadła.

Jedną z przesłanek badanych przy rozważaniu celowości wykorzystania powództwa o ustalenie (art. 189 k.p.c.) jest znaczenie, jakie wyrok ustalający wywarłby na sytuację prawną zainteresowanego takim rozstrzygnięciem. O występowaniu interesu prawnego świadczy możliwość stanowczego zakończenia na tej drodze sporu, natomiast przeciwko jego istnieniu - możliwość uzyskania pełniejszej ochrony praw w drodze innego powództwa. Innymi słowy interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni stronie powodowej ochronę jej prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości. Postępowanie cywilne oparte jest bowiem na założeniu, że realizacja praw na drodze sądowej powinna być celowa i możliwie prosta, udzielana bez mnożenia postępowań. Założenie to realizuje wymaganie wykazania interesu prawnego w wypadku żądania ustalenia istnienia (nieistnienia) stosunku prawnego lub prawa i przyjęcie jako zasady, że możliwość uzyskania skuteczniejszej ochrony w drodze innego powództwa podważa interes prawny w żądaniu ustalenia.

Zawarta pomiędzy stronami umowa wygenerowała długoterminowy stosunek prawny, który nie został dotychczas wykonany w całości. Nawet ewentualne uwzględnienie roszczeń kredytobiorcy o zapłatę (zwrot) należności spełnionych dotychczas na rzecz banku, nie reguluje w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Wniosek przeciwny byłby zasadny tylko przy przyjęciu, że prawomocne orzeczenie sądu wiąże nie tylko w zakresie sentencji, ale również motywów rozstrzygnięcia, co do czego nie ma jednak zgody w orzecznictwie i doktrynie, na co stanowczo wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 9 stycznia 2019 roku w sprawie I CZ 112/19 zapadłego w podobnej sprawie. Tymczasem stwierdzenie nieważności umowy przesądza nie tylko o możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń (z uwzględnieniem wcześniejszego wywodu). Rozstrzyga również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania na rzecz banku świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie sądu znosi więc wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia banku wynikające z umowy. Na tym zaś polega interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c.

Podzielić należy pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Katowicach (wyrok z 8 marca 2018 r., sygn. I ACa 915/17, Legalis 1760241), który trafnie stwierdził iż powód ma prawo do uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy umowa kredytu ich wiąże, jeśli tak to w jakim zakresie i na jakich warunkach powinien ją wykonywać. Najlepszą drogą prawną uzyskania odpowiedzi na te pytania, rozwiania istniejących wątpliwości, jest powództwo o ustalenie.

Reasumując, zdaniem Sądu powodowie mimo wystąpienia z powództwem o świadczenie (a zatem z żądaniem dalej idącym), posiadają interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z kwestionowanej umowy.

Sąd podziela stanowisko powodów, iż w umowie i regulaminie, a w szczególności zapisy § 2 ust. 1 umowy oraz § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 Regulaminu stanowią klauzule abuzywne.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeśli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, przy czym nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Przez „postanowienia określające główne świadczenia stron” rozumie się powszechnie postanowienia dotyczące świadczeń charakteryzujących daną umowę. Umowa kredytu zdefiniowana jest w art. 69 ust.1 ustawy Prawo bankowe, stanowiącym, iż przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W ocenie Sądu, przy umowie kredytu indeksowanego do waluty obcej – a taki charakter ma analizowana umowa, klauzula indeksacyjna przewidująca „przeliczenie” wypłacanych i wpłacanych kwot ze złotych polskich na franki szwajcarskie i określająca kurs wymiany CHF dotyczy głównego zobowiązania kredytobiorcy, gdyż służy do ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy w walucie obcej i do ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytu podlegających spłacie w złotych polskich. Tym samym decyduje ona o wysokości podstawowego świadczenia kredytobiorcy i wysokości tzw. spreadu walutowego, stanowiącego element wynagrodzenia banku za udzielony kredyt (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 roku w sprawie III CSK 159/17). Ponadto, istotą umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej jest istnienie ryzyka kursowego, a zawarta w kwestionowanych postanowieniach umowy klauzula indeksacyjna statuuje mechanizm indeksacji i różnic kursów walutowych, a więc określa główny przedmiot umowy (por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 20 września 2018 roku w sprawie C 51/17, z dnia 14 marca 2019 roku w sprawie C 118/17 i z dnia 3 października 2019 roku w sprawie C 260/18, wyroki Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 listopada 2019 roku w sprawie V ACa 490/18, z dnia 30 grudnia 2019 roku w sprawie I ACa 697/18).

W ocenie Sądu postanowienia umowy i stanowiącego jej załącznik Regulaminu dotyczące mechanizmu indeksowania nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zawierają jedynie wskazanie, że kwota kredytu w dniu jej wypłaty zostanie przeliczona (wyrażona) na CHF, przy przyjęciu kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu kupna CHF obowiązującego w tabeli bankowej, zaś rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę (w domyśle – w złotych polskich) będzie następować według kursu sprzedaży CHF obowiązującego w tabeli bankowej na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty kredytu. Umowa stron nie precyzowała metod ustalania kursu wymiany CHF, mającego służyć do obliczenia wysokości rat spłaty kredytu, a tym samym - bieżącego salda zadłużenia powodów. Nie wskazano w jaki sposób tabela kursowa jest w ogóle tworzona. Wskazane przez powodów zapisy umowy nie dawały im, ani innemu przeciętnemu konsumentowi, możliwości ustalenia czy też zweryfikowania przyjętego do rozliczeń między stronami kursu wymiany CHF, a co za tym idzie – wysokości rat kredytu jakie byli zobowiązani uiszczać na rzecz strony pozwanej.

W istocie, sposób waloryzacji świadczenia pozostał niedookreślony i pozostawiony decyzji strony pozwanej, odnoszącej się do przyjęcia określonej wysokości marży kupna i marży sprzedaży, znajdującej wyraz w tabeli kursowej stworzonej przez bank na podstawie niewiadomych czynników.

Po drugie – przez wyrażenie klauzul waloryzacyjnych umowy kredytowej prostym i zrozumiałym językiem należy rozumieć takie ich sformułowanie, by kredytobiorcy zapewnić informacje wystarczające do podjęcia przez niego świadomej i rozważnej decyzji, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z umowy konsekwencje ekonomiczne, a ciężar udowodnienia wykonania owych obowiązków przedumownych spoczywa na banku (por. wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 30 kwietnia 2014 roku w sprawie C 26/13, z dnia 20 września 2017 roku w sprawie C 186/16 i z dnia 10 czerwca 2021 roku C 776/19).

W rozpoznawanej sprawie strona pozwana nie zaoferowała dowodów wykazujących, iż powodowie zostali należycie, w przytoczonym znaczeniu, poinformowani o ryzyku kursowym wiążącym się z zawarciem umowy kredytu indeksowanego kursem franka szwajcarskiego. Fakt potwierdzenia przez powodów zarówno we wniosku kredytowym, jak i w załączniku do umowy, zawierającym ich oświadczenie w tej materii, iż są świadomi, że zmiana kursu waluty indeksacji będzie miała wpływ na wysokość raty i saldo zadłużenia z tytułu kredytu, oznacza jedynie formalne wypełnienie omawianego warunku.

Z ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynikało, że pracownik banku – doradca kredytowy zapewniał powodów o stabilności waluty CHF, kwestia ryzyka kursowego nie była przedmiotem pogłębionej informacji, zaś proces sprzedaży kredytu opierał się na twierdzeniach, że produkt banku jest bezpieczny. Sąd przychyla się do poglądu Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażonego w uzasadnieniu wyroku z dnia 30 grudnia 2019 roku I ACa 697/18, iż dla rzetelnego poinformowania powodów o istocie ryzyka kursowego przy kredycie indeksowanym do CHF konieczne byłoby wyjaśnienie im czynników kształtujących kurs CHF w okresie zawierania umowy, czynników mogących mieć wpływ na kurs CHF w okresie wykonywania umowy, w tym prognoz co do zmian kursu CHF w perspektywie trzydziestoletniej wynikających z dostępnych danych ekonomicznych i geopolitycznych, wskazanie poziomu kursu wymiany CHF/PLN przy którym rzeczywiste koszty kredytu zrównają się z kosztami kredytu „złotowego”, wskazanie jak może wzrosnąć zadłużenie dla całego okresu kredytowania w przypadku spełnienia się optymistycznych i pesymistycznych, przewidujących np. kryzys gospodarczy, prognoz wzrostu kursu CHF. Zaniechanie przedstawienia powodom w/w informacji uniemożliwia przyjęcie, by kwestionowane klauzule wyrażone były prostym i zrozumiałym językiem w rozumieniu art. 385 ¹§1 k.c. interpretowanego zgodnie z art. 4 ust.2 dyrektywy 93/13.

W konsekwencji, mimo iż kwestionowane postanowienia dotyczą głównego świadczenia powodów jako kredytobiorców, mogły być przedmiotem oceny przez pryzmat przesłanek z art. 385 ¹ k.c.

Strona pozwana nie wykazała, by w/w kwestionowane postanowienia umowy zostały uzgodnione indywidualnie z powodami, co skutkuje przyjęciem, że sytuacja taka nie miała miejsca. Ciężar wykazania faktu indywidualnego uzgodnienia postanowień umowy spoczywał na stronie pozwanej, stosownie do art. 385 ¹§1 i 4 kc. Sąd oczywiście dostrzega, iż powodowie we wniosku o kredyt hipoteczny oraz w oświadczeniu wnioskodawcy związanym z ubieganiem się o kredyt hipoteczny indeksowany do waluty obcej potwierdzili fakt wybrania przez siebie oferty kredytu indeksowanego do waluty obcej i poinformowania ich o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego w walucie obcej. Nie jest to jednak tożsame z przyjęciem, że kwestionowane postanowienia umowne jest efektem wspólnych, indywidualnie uzgodnionych z powodami, pertraktacji. Sam fakt podpisania przez powodów cytowanych oświadczeń, zamieszczonych przez pozwany bank we wzorcu oświadczenia, nie oznacza że powodowie mieli szansę realnego oddziaływania na treść w/w postanowień umowy. Przywołać trzeba art. 3 ust.2 dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, stanowiący, iż warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść, zwłaszcza jeżeli zostały przedstawione konsumentowi w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej. Za wiarygodne należy uznać wyjaśnienia powodów, iż podpisywali przygotowane przez stronę powodową dokumenty w sposób mało refleksyjny, traktując to jako wymóg konieczny do uzyskania kredytu i w pełnym zaufaniu do profesjonalizmu kontrahenta.

Jak już zaznaczono, za niedozwolone uważa się postanowienia umowne kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a przez to rażąco naruszające jego interesy.

W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, iż postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, że konsument przyjąłby dane postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 lutego 2019 roku w sprawie II CSK 19/18) oraz że rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków wynikających z umowy na jego niekorzyść, skutkującą niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej i jego nierzetelnym traktowaniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2006 roku w sprawie I CK 297/05, wyrok Sądu Najwyższego z 29 sierpnia 2013 roku w sprawie I CSK 660/12).

Sąd stoi na stanowisku, iż klauzule indeksacyjne i waloryzacyjne kształtują prawa i obowiązki powodów, jako kredytobiorców, w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, jednocześnie rażąco naruszając ich interesy. Sprowadzają się one bowiem do przyznania bankowi uprawnienia do jednostronnego, swobodnego, ustalania – poprzez kształtowanie marży kupna i marży sprzedaży – kursów walut stosowanych przy określaniu wysokości poszczególnych rat kredytu, a tym samym – modyfikowania salda zadłużenia powodów.

Jak już omawiano, w istocie umowa zawiera jedynie odesłanie do tabel kursów obowiązujących w banku w przededniu wymagalności kolejnych rat, nie precyzując tego jak kursy te mają być ustalane, a w szczególności nie określono sposobu ustalania ich wysokości przy pomocy obiektywnych, konkretnych i sprawdzalnych kryteriów. Nie wymaga szerszego uzasadnienia pogląd, że zagwarantowanie stronie pozwanej prawa dowolnego kształtowania poziomu kursu CHF i przez to wysokości zobowiązań powodów wobec banku, rażąco narusza równowagę stron umowy kredytu. Zagadnienie to było przedmiotem analizy Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 4 kwietnia 2019 roku w sprawie III CSK 159/17 uznał, iż mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Ponieważ oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (art. 385 ^{( 2 )}k.c.), irrelewantne były argumenty przywoływane przez stronę pozwaną, iż w rzeczywistości przy wykonywaniu umowy bank nie ustalał dowolnie kursów walut i że miały one charakter „rynkowy”. Istotna jest bowiem treść umowy, a nie sposób jej późniejszego wykonywania przez strony, gdyż oceny czy postanowienie umowne jest niedozwolone dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 roku w sprawie III CZP 29/17). W dacie zawierania spornej umowy obowiązywały art. 385 ^{( 1)} k.c. – 385 ^{( 3)} k.c., zakazujące zamieszczania w umowach zawieranych z konsumentami zapisów sprzecznych z dobrymi obyczajami rażąco naruszających interesy konsumenta. Owo rażące naruszenie interesów powodów polegało na takim ukształtowaniu treści stosunku umownego, który narażał powodów na niebezpieczeństwo dowolnego, korzystnego jedynie dla interesów ekonomicznych strony pozwanej, ustalania przez stronę pozwaną kursów CHF rzutujących na wysokość zobowiązania powodów, niezależnie od tego czy pozwany bank lub jego poprzednik prawny możliwość tę wykorzystywał i niezależnie od tego czy powodowie w chwili zawierania umowy owego niebezpieczeństwa byli świadomi.

Zgodnie z art. 385 ¹§2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z §1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Jest to jednak możliwe jedynie wówczas, gdy umowa może obowiązywać bez abuzywnych postanowień. Art. 6 ust.1 dyrektywy 93/13 stanowi, iż nieuczciwe postanowienia w umowie zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem nie są wiążące dla konsumentów, na warunkach określonych w prawie krajowym państw członkowskich, oraz że umowa pozostaje wiążąca dla stron na tych samych warunkach, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień. Interpretacja tego przepisu została dokonana przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 29 kwietnia 2021 roku C-19/20 w taki sposób, iż: 1)Trybunał uznał za dopuszczalne by sąd krajowy usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, w wypadku gdy odstraszający cel tej dyrektywy jest realizowany przez krajowe przepisy ustawowe regulujące korzystanie z niego, o ile element ten stanowi odrębne zobowiązanie umowne, które może być przedmiotem indywidualnej kontroli pod kątem nieuczciwego charakteru, 2) Trybunał uznał za niedopuszczalne by sąd krajowy usunął jedynie nieuczciwy element warunku umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, jeżeli takie usunięcie sprowadzałoby się do zmiany treści tego warunku poprzez zmianę jego istoty.

Cenne wskazówki interpretacyjne dotyczące art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 (i – pośrednio – art. 385 ¹§2 k.c.) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zawarł w wyroku z dnia 3 października 2019 roku C 260/18. Mianowicie, uznał, iż przepis ów nie stoi na przeszkodzie temu, aby sąd krajowy, po stwierdzeniu nieuczciwego charakteru niektórych warunków umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i oprocentowanego według stopy procentowej bezpośrednio powiązanej ze stopą międzybankową danej waluty, przyjął, zgodnie z prawem krajowym, że ta umowa nie może nadal obowiązywać bez takich warunków z tego powodu, że ich usunięcie spowodowałoby zmianę charakteru głównego przedmiotu umowy. Trybunał stwierdził też, iż art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 sprzeciwia się wypełnieniu luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które się w niej znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że skutki wyrażone w czynności prawnej są uzupełniane przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie stanowią przepisów dyspozytywnych lub przepisów mających zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę.

W ocenie Sądu nie istnieje możliwość utrzymania w mocy umowy kredytowej zawartej przez strony bez w/w niedozwolonych postanowień regulujących mechanizm indeksacji i różnic kursów walutowych. Prowadziłoby to bowiem do zmiany charakteru umowy poprzez wyeliminowanie ryzyka kursowego związanego z indeksacją kwoty kredytu do CHF, a tylko istnienie owego ryzyka uzasadnia zastosowanie w umowie przy określaniu wysokości oprocentowania stopy międzybankowej tej waluty, czyli LIBOR (§ 3 umowy). Skoro zamiarem stron było zawarcie umowy kredytu indeksowanego kursem CHF, to istnienie owej umowy bez klauzul indeksacyjnych nie ma racji bytu i jest sprzeczne z naturą tego stosunku obligacyjnego, gdyż przekształcenie kredytu indeksowanego w kredyt złotowy byłoby równoznaczne ze zmianą głównego przedmiotu umowy. Ponadto – wyeliminowanie w/w klauzul uniemożliwia wykonanie umowy, z uwagi na brak mechanizmu ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy. Analogiczny pogląd został wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23 października 2019 roku w sprawie V ACa 567/18.

Jednocześnie – wśród przepisów prawa cywilnego brak jest przepisów dyspozytywnych, które mogłyby zastąpić analizowane postanowienia umowy stron. W szczególności nie jest nim art. 358 § 2 k.c., jako że obowiązuje on dopiero od 24 stycznia 2009 roku, podczas gdy sporna umowa została zawarta 6 lutego 2008 roku (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lipca 2017 roku w sprawie II CSK 803/16) oraz normuje on sposób wykonania zobowiązań, których przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, a powinnością powodów była zapłata rat kredytu w złotych polskich i sam kredyt był udzielony w złotych polskich. Możliwość odwołania się zaś do ustalonych zwyczajów i – poprzez art. 56 k.c. – do art. 41 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe, postulowana przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lipca 2017 roku w sprawie II CSK 803/16, musi zostać uznana za sprzeczną z celami dyrektywy 93/13, w świetle interpretacji przedstawionej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 3 października 2019 roku C 260/18.

W konsekwencji, należy uznać, że abuzywność postanowień określających główny przedmiot umowy skutkuje nieważnością umowy kredytu, ponieważ brak jest porozumienia stron odnośnie jej elementów przedmiotowo istotnych.

Wprawdzie eliminacja ze stosunku prawnego postanowień uznanych za abuzywne nie prowadzi automatycznie do zniweczenia całego stosunku prawnego, nawet gdyby z okoliczności sprawy wynikało, że bez tych postanowień umowa nie zostałaby zawarta (por. wyr. SN z 21.02.2013, I CSK 408/12), należy jednakże mieć na względzie fakt, że po wykluczeniu klauzul abuzywnych z treści umowy i regulaminu nie da się w inny sposób ustalić kwoty należnej do spłaty. W konsekwencji brak jest warunków do przeliczenia należności (por. wyr. SN z 14.07.2017, II CSK 803/17). Umowa zatem nie nadaje się do wykonania. Nie wiadomo bowiem, w jakiej wysokości powodowie zaciągnęli swoje zobowiązanie. Abuzywność wskazanych powyżej postanowień umowy i brak zgodnej woli stron na utrzymanie klauzul abuzywnych lub zastąpienie ich innymi przepisami nakazywała stwierdzenie przez Sąd, iż kwestionowana umowa kredytu nie zawierająca abuzywnych postanowień jest sprzeczna z prawem, a przez to nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w pkt I wyroku.

Sąd uznał żądanie zwrotu zapłaconych pozwanemu przez powodów kwot pobranych przez bank tytułem spłaty kredytu za uzasadnione i w konsekwencji zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 447.030,58 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 14 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty, a zatem w całości.

Jako podstawę prawną uwzględnienia powództwa w tej części należy wskazać art. 410 § 2 k.c. Przepis ten stanowi, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W sprawie niniejszej spełniona została dyspozycja zawarta w art. 410 § 2 k.c.

Świadczenie to w związku z nieistnieniem zobowiązania podlega zatem zwrotowi w całości, a więc w kwocie wskazanej w żądaniu pozwu jako główne. Pogląd ten jest zbieżny z uchwałą SN z dnia 16 lutego 2021 roku, sygn. III CZP 11/20.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w pkt II wyroku.

Co do daty, od której powodom należą się odsetki ustawowe za opóźnienie, należy zauważyć, że żądanie zwrotu wszystkich świadczeń spełnionych przez powodów zostało sformułowane w Reklamacji z dnia 5 stycznia 2022r., gdzie wzywali pozwany bank do zapłaty nienależnych kwot, których ostatecznie domagali się w niniejszym postępowaniu – z tytułu nieważności umowy. Już wówczas zdawali sobie sprawę ze skutków swojego oświadczenia woli, godzili się na nie, co potwierdzili w swoich zeznaniach na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2023r.

Na uwagę zasługiwał bowiem fakt, iż w przedmiotowej reklamacji, która jednocześnie stanowiła przedsądowe wezwanie do zapłaty domagano się od pozwanego banku zwrotu uiszczonych dotychczas kwot tytułem wykonania umowy o kredyt hipoteczny z dnia 7 marca 2008r. W wezwaniu tym jednoznacznie wskazywali na konieczność zwrotu wszystkich kwot dotychczas uiszczonych w okresie obowiązywania umowy, powołując się przy tym na argumentację, że umowa jest nieważna. Zatem z treści tego pisma powodów jednoznacznie wynikało, iż w dniu jego skierowania do pozwanego, wyrazili jednoznaczne stanowisko co do uznania umowy za nieważną.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego ma charakter bezterminowy i wymaga dokonania przez wierzyciela wezwania do zapłaty (art. 455 k.c.). Zwrócić jednakże należy uwagę, że wymagalność roszczenia uzależniona jest również od złożenia oświadczenia przez konsumenta, co do braku woli kontynuacji umowy, po dokonaniu pouczenia przez Sąd, co do skutków stwierdzenia nieważności umowy (zob. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21). Taka wola została wyrażona w imieniu powodów i po ich akceptacji w wezwaniu do zapłaty z dnia 5 stycznia 2022r., toteż o opóźnieniu może być mowa po upływie zakreślonego tam terminu, a w szczególności – wobec faktu, że pozwany bank już w dniu 11 stycznia sformułował odpowiedź na reklamację, nie uznał jej i odmówił zwrotu żądanej kwoty. Wymagalność roszczenia nastąpiła zatem w dniu 14 stycznia 2022 r., gdyż termin do zapłaty zakreślony w reklamacji upływał w dniu 13 stycznia 2022r., co przekłada się również na niezasadność podniesionego zarzutu przedawnienia.

W ocenie Sądu, podniesiony zarzut przedawnienia był niezasadny.

W uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. wskazano, że niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ¹ § 1 k.c.) jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną. Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna.

Powyższa bezskuteczność z mocy prawa „od początku” oznacza, że sąd ma obowiązek uwzględnić ją z urzędu, a jej stwierdzenie ma charakter deklaratywny. Jednocześnie taka bezskuteczność, która prowadziła do tego, że przy jej uwzględnieniu umowa nie mogła być w całości wykonana od początku, niewątpliwie powodowała, że jej treść i cel sprzeczne były z właściwości (naturą) stosunku prawnego, jakim jest umowa kredytu bankowego (art. 353 ¹ k.c.). Tym samym przy jej zawarciu doszło do naruszenia zasady swobody umów, to zaś powodowało, że była ona sprzeczna z prawem (art. 58 § 1 k.c.).

Uwzględniając powyższe stanowisko Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., trzeba było przyjąć, że wymagalność świadczenia należnego powodom powstała z chwilą trwałej bezskuteczności umowy, która mogła zaistnieć dopiero po wyrażeniu przez nich świadomej woli co do tego, że nie zgadzają się na związanie ich niedozwolonymi postanowieniami umownymi. To zaś mogło nastąpić dopiero po uświadomieniu przez nich konsekwencji takiego działania. Uzyskali oni taką wiedzę od pełnomocnika reprezentującego ich interesy, który w ich imieniu sformułował Reklamację – wezwanie do zapłaty z dnia 5 stycznia 2022r. oraz następnie pozew (okoliczność tą potwierdzili powodowie na rozprawie w dniu 6 kwietnia 2023r. – k. 177, 178). W tamtym czasie powodowie uzyskali wiedzę co do przysługujących im roszczeń, ich świadomość była tego rodzaju, że umowa przez nich zawarta jest nieważna.

Mieć należy na uwadze, że stosownie do ogólnej zasady wynikającej z aktualnego brzmienia art. 118 k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata; przy czym koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, a stosownie do treści art. 120 § 1 k.c., jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Stosownie do treści art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 1104), nowelizującej regulację przedawnienia, jeżeli roszczenia przysługujące konsumentom powstały przed datą wejścia w życie nowelizacji (czyli przed dniem 9 lipca 2018 r.), a w dacie tej nie były już przedawnione, zastosowanie znajdują wcześniejsze reguły przedawnienia roszczeń. Powyższe oznacza, że w stosunku do roszczeń powodów, termin przedawnienia wynosił 10 lat, przy czym termin przedawnienia roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia biegnie od chwili spełnienia nienależnego świadczenia.

W ocenie Sadu również nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut zatrzymania zgłoszony przez pozwanego w trybie art. 496 kc.

Zgodnie bowiem z treścią art. 496 kc, jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.

W ocenie Sądu zarzut zgłoszony przez pozwanego w niniejszej sprawie nie mógł zostać uznany za skuteczny.

Podzielając przy tym wywody wskazane w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19.11.2021 r., w sprawie sygn. akt I ACa 183/20, tutejszy Sąd powołuje się na fakt niemożności zastosowania tego zarzutu z uwagi na konstatację, iż umowa kredytu nie jest umowa wzajemną. Wniosek ten zaś prowadzi do konkluzji, iż stosowanie zatrzymania świadczenia podlegającemu zwrotowi stronie przeciwnej do czasu zaoferowania przez nią zwrotu swojego świadczenia jest wykluczone. W ocenie Sądu, za Sądem Apelacyjnym jak wyżej, przepisy te nie mają zastosowania ani wprost, ani per analogiam. Stosowanie tego rozwiązania do umowy, w której świadczenia obu stron mają tylko i wyłącznie charakter pieniężny, wydaje się nieuzasadniony. Wydaje się, że celem ustawodawcy było uregulowanie sytuacji, w której jedno ze świadczeń nie ma charakteru świadczenia pieniężnego, wobec czego wykluczone jest zastosowanie wzajemnych potrąceń wymagalnych należności. Nie ma w tym przypadku luki prawnej, a podobny poziom ochrony do tego, jaki przy umowach wzajemnych daje zatrzymanie, w umowie kredytu zapewnia potrącenie.

Również należy powołać się na pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20.10.2021 r., sygn. akt I ACa 155/21, który w całości tutejszy Sąd podziela, iż „w przypadku nieważności umowy kredytu podlegające zwrotowi świadczenia obu stron polegają wyłącznie na świadczeniu pieniędzy. Skoro zaś każdej ze stron służy wierzytelność pieniężna, to interes każdej z nich dostatecznie zabezpiecza potrącenie. W umowie wzajemnej natomiast wymiana dóbr zakłada różnorodzajowość przedmiotów świadczeń obu stron, co wyklucza potrącenie. Brak możliwości potrącania świadczeń wydaje się być istotną przyczyną ustanowienia prawa zatrzymania w określonych ustawą przypadkach, gdy ustawodawca uznał konieczność zapewnienia dodatkowej ochrony dłużnikowi, który pozostaje jednocześnie wierzycielem swojego wierzyciela zaś przedmiot obu wierzytelności wyklucza potrącenie (art. 461 i art. 496-497 k.c.)”.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Na zasądzoną kwotę złożyła się suma opłaty sądowej uiszczonej przez powodów (1.000 zł) oraz wynagrodzenia pełnomocnika stanowiące równowartość stawki minimalnej obliczonej od wartości przedmiotu sporu wskazanej ustalonego od wartości przedmiotu sporu (10.800 zł - zgodnie z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych), powiększonego o opłatę skarbową od pełnomocnictwa udzielonego przez powodów (17 zł).

Mając na względzie powyższe, na podstawie powołanych przepisów, sąd orzekł jak w sentencji.

Sędzia Eliza Nowicka-Skowrońska

ZARZĄDZENIE

(...)

Sędzia Eliza Nowicka-Skowrońska