Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSO Maciej Schulz

Sędziowie: SO Celina Czerwińska

SO Marek Wojnar (spr.)

Protokolant: p.o. protokolanta sądowego Robert Wójcik

przy udziale prokuratora Teresy Pakieły

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2014 r.

sprawy M. J.

oskarżonego o przestępstwa z art. 13§1kk w zw. z art. 286§1kk w zw. z art. 64§1kk

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w W.

z dnia 15 marca 2013 r. sygn. akt III K 870/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu dla Warszawy Pragi-Północ w W. do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt VI Ka 582/13

UZASADNIENIE

M. J. został oskarżony o to, że:

I. w dniu 7.11.2012 r. w W. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem R. R. w ten sposób, że wprowadził pokrzywdzoną w błąd, co do tożsamości osoby, której miała pożyczyć pieniądze w kwocie 3500 zł podając się za wnuczka pokrzywdzonej oraz co do zamiaru oddania pożyczonych pieniędzy, przy czym zamierzonego celu nie osiągnął, ponieważ został zatrzymany przez Policję, przy czym czynu tego dokonał w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.;

II. w dniu 7.11.2012 r. w W. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem S. R. w ten sposób, że wprowadził pokrzywdzoną w błąd, co do tożsamości osoby, której miała pożyczyć pieniądze w nieustalonej kwocie podając się za wnuczka pokrzywdzonej oraz co do zamiaru oddania pożyczonych pieniędzy, przy czym zamierzonego celu nie osiągnął, przy czym czynu tego dokonał
w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 64 § 1 k.k.;

III. w dniu 7.11.2012 r. w W. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem K. R. w ten sposób, że wprowadził pokrzywdzoną w błąd, co do tożsamości osoby, której miała pożyczyć pieniądze w nieustalonej kwocie podając się za wnuczka pokrzywdzonej oraz co do zamiaru oddania pożyczonych pieniędzy, przy czym zamierzonego celu nie osiągnął, przy czym czynu tego dokonał
w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 13§1 k.k. w zw. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 64§1 k.k.;

IV. w dniu 7.11.2012 r. w W. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem B. R. w ten sposób, że wprowadził pokrzywdzonego w błąd, co do tożsamości osoby, której miał pożyczyć pieniądze w nieustalonej kwocie podając się za wnuczka pokrzywdzonego oraz co do zamiaru oddania pożyczonych pieniędzy, przy czym zamierzonego celu nie osiągnął, przy czym czynu tego dokonał w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64§1 k.k.;

V. w dniu 7.11.2012 r. w W. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem A. R. w ten sposób, że wprowadził pokrzywdzoną w błąd, co do tożsamości osoby, której miała pożyczyć pieniądze w nieustalonej kwocie podając się za wnuczka pokrzywdzonej oraz co do zamiaru oddania pożyczonych pieniędzy, przy czym zamierzonego celu nie osiągnął, przy czym czynu tego dokonał w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.;

VI. w dniu 7.11.2012 r. w W. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem H. R. w ten sposób, że wprowadził pokrzywdzoną w błąd, co do tożsamości osoby, której miała pożyczyć pieniądze w nieustalonej kwocie podając się za wnuczka pokrzywdzonej oraz co do zamiaru oddania pożyczonych pieniędzy, przy czym zamierzonego celu nie osiągnął, przy czym czynu tego dokonał w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. 286 § 1 k.k. w zw.
z art. 64 § 1 k.k.;

VII. w dniu 7.11.2012 r. w W. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem T. R. w ten sposób, że wprowadził pokrzywdzonego w błąd, co do tożsamości osoby, której miał pożyczyć pieniądze w nieustalonej kwocie podając się za wnuczka pokrzywdzonego oraz co do zamiaru oddania pożyczonych pieniędzy, przy czym zamierzonego celu nie osiągnął, przy czym czynu tego dokonał w ciągu 5 lat po odbyciu kary co najmniej 6 miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne, tj. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 15 marca 2013 r., sygn. akt III K 870/12 Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi - Północ w W. oskarżonego M. J. uznał za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów, wymienionych w zarzutach I, II, III, IV, V, VI, VII, przyjmując, że oskarżony popełniając każdy z tych czynów działał w celu uchylenia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia swojej córki, poprzez pozyskanie środków finansowych na jej leczenie i choć niebezpieczeństwa tego mógł uniknąć w inny sposób,
a zatem uznał wszystkie te czyny za popełnione w warunkach przekroczenia stanu wyższej konieczności, wobec czego każdy z nich zakwalifikował z art. 13§1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 26 § 1 i 3 k.k. oraz ustalił, iż oskarżony działał w krótkich odstępach czasu w podobny sposób, a zatem stanowią one ciąg przestępstw, wobec czego za czyny te na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. i art. 14 § 1 k.k. wymierzył M. J. jedną karę pozbawienia wolności w wymiarze 8 miesięcy; na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. zwrócił oskarżonemu dowód rzeczowy z poz. 1 wykazu na k.119; na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił
w całości oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych, w tym opłaty.

Od powyższego wyroku apelacje wnieśli prokurator i oskarżony.

Prokurator zaskarżył ten wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego
i zarzucił mu:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść polegający na uznaniu, że oskarżony popełniając każdy
z zarzucanych mu siedmiu czynów działał w celu uchylenia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia swojej córki, poprzez pozyskanie środków finansowych na jej leczenie, choć niebezpieczeństwa tego mógł uniknąć w inny sposób,
a zatem uznając iż oskarżony wszystkie te czyny popełnił w warunkach przekroczenia stanu wyższej konieczności, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie prowadzi do ustaleń przeciwnych;

- rażącą niewspółmierność kary orzeczonej wobec oskarżonego poprzez wymierzenie mu kary 8 miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy społeczna szkodliwość czynu, cele zapobiegawcze i wychowawcze, potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa, a przede wszystkim fakt uprzedniej karalności, przemawiają za wymierzeniem mu surowszej kary.

W konkluzji apelacja wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Oskarżony zaskarżył ten wyrok na swoją korzyść w części dotyczącej wymiaru kary i zarzucił mu rażącą niewspółmierność kary. W konkluzji apelacja wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres 2 lat. Na rozprawie apelacyjnej oskarżony popierając swoją apelację złożył alternatywny wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył co, następuje.

Apelacja prokuratora jest zasadna i jej wniosek zasługuje na uwzględnienie. W tej sytuacji odniesienie się do wniosku pisemnej apelacji oskarżonego jest przedwczesne, natomiast na uwzględnienie zasługuje, tożsamy z wnioskiem prokuratora, zgłoszony na rozprawie apelacyjnej, alternatywny wniosek oskarżonego.

Słuszny jest podniesiony w apelacji prokuratora zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na jego treść wyrażający się w uznaniu, że oskarżony zarzucanych mu czynów dopuścił się w warunkach przekroczenia stanu wyższej konieczności. Dla przyjęcia, iż określone działanie nastąpiło z przekroczeniem granic stanu wyższej konieczności niezbędne jest bowiem ustalenie, że w ogóle zaistniały przesłanki stanu wyższej konieczności, a sprawca jedynie przekroczył jego granice.

Sąd Rejonowy natomiast całkowicie niezasadnie przyjął, że spełnione zostały zarówno merytoryczne, jak i formalne warunki do potraktowania zachowania oskarżonego jako podjętego w stanie wyższej konieczności, jedynie z przekroczeniem jego granic.

Przypomnieć w tym miejscu należy, że niezbędnymi przesłankami do przyjęcia stanu wyższej konieczności jest istnienie niebezpieczeństwa i to bezpośredniego grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa tego nie można było inaczej uniknąć niż przez poświęcenie innego dobra chronionego prawem (zasada subsydiarności), przy czym poświęcający to dobro działa w celu uchylenia owego bezpośredniego niebezpieczeństwa, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego - okoliczność wyłączająca bezprawność - lub dobro poświecone nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego - okoliczność wyłączająca winę (zasada proporcjonalności). Nie można zatem mówić o istnieniu stanu wyższej konieczności gdy niebezpieczeństwo grożące dobru prawnemu nie jest bezpośrednie lub już nie istnieje. Przyjęcie stanu wyższej konieczności możliwe jest jedynie wówczas gdy poświęcenie określonego dobra prawnego było jedyną możliwością zapobieżenia czy uniknięcia ujemnych następstw bezpośrednio grożącego niebezpieczeństwa, natomiast przyjęcie tego kontratypu jest wyłączone w sytuacji gdy istniała jakakolwiek alternatywna możliwość uniknięcia tych następstw niż naruszenie dobra chronionego prawem.

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż całkowicie błędne było przyjęcie przez Sąd I instancji przekroczenia stanu wyższej konieczności przez oskarżonego, skoro nie istniały warunki do przyjęcia tego kontratypu. Trudno mówić o grożącym niebezpieczeństwie i to bezpośrednim dla dobra prawnego jakim jest zdrowie dziecka oskarżonego, skoro zabieg medyczny uchylający to niebezpieczeństwo został wykonany i sfinansowany ponad trzy miesiące wcześniej przed inkryminowanym działaniem oskarżonego. Zupełnie nielogiczne i niezrozumiałe w świetle zasad prawidłowego rozumowania jest utożsamianie przez Sąd meriti potrzeby zdobycia przez oskarżonego środków finansowych na zwrot pożyczki zaciągniętej przez oskarżonego na zapłatę za ten zabieg z uchyleniem niebezpieczeństwa dla zdrowia dziecka, które ów zabieg medyczny już wcześniej usunął. Skoro w czasie działania oskarżonego niebezpieczeństwa dla zdrowia dziecka już nie było od ponad trzech miesięcy to nie można mówić, że było ono podjęte w celu jego uchylenia, a tym samym brak było warunków do przyjęcia stanu wyższej konieczności, którego granice oskarżony miałby przekroczyć. Niezależnie od tego nie został spełniony konieczny dla kontratypu określonego w art. 26 § 1 i 2 k.k. warunek subsydiarności działania, skoro, co Sąd I instancji sam przyznał, istniały inne możliwości uchylenia niebezpieczeństwa i to nie dla zdrowia dziecka, które już nie istniało, lecz uzyskania środków finansowych na zwrot zaciągniętej na leczenie pożyczki. Wbrew zatem ustaleniom Sądu Rejonowego brak było warunków do uznania, że oskarżony zarzucanych mu czynów dopuścił się w warunkach przekroczenia stanu wyższej konieczności.

Popełniony przez Sąd meriti błąd w ustaleniach faktycznych w zakresie przyjęcia, iż działanie oskarżonego nastąpiło w warunkach przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, o jakich mowa w art. 26 § 3 k.k. miał również wpływ na wymiar orzeczonej wobec oskarżonego kary, co sprawia, iż orzeczoną karę trudno uznać za uwzględniającą w sposób prawidłowy dyrektywy jej wymiaru określone w art. 53 § 1 i 2 k.k.

Sąd Rejonowy wprawdzie dostrzegł takie okoliczności obciążające jak podstępną metodę działania wobec osób starszych, jak też uprzednią karalność oskarżonego za identyczne przestępstwa, skutkującą odpowiedzialnością w warunkach recydywy, jednakże nie znalazło to należytego odzwierciedlenia w wymiarze kary, gdzie błędnie skoncentrowano się okolicznościach związanych z działaniem oskarżonego w stanie wyższej konieczności z przekroczeniem jego granic. Nie zwrócił natomiast uwagi na fakt, iż zarzucanych czynów oskarżony dopuścił się w okresie przerwy w karze pozbawienia wolności za identyczne czyny, co niewątpliwie jest okolicznością obciążającą.

Przedstawione wyżej okoliczności powodują, że zaskarżony wyrok należało uchylić i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy przeprowadzi postępowanie dowodowe dążąc do poczynienia ustaleń co do okoliczności związanych z innymi możliwościami sfinansowania zabiegu medycznego córki oraz innymi możliwościami uzyskania pieniędzy na zwrot zaciągniętej od nieustalonych osób na ten cel pożyczki. Okoliczności te, w świetle poczynionych już ustaleń co do braku bezpośredniego niebezpieczeństwa dla zdrowia małoletniego dziecka dotyczących wynikające z zestawienia daty podjętego dla zdrowia córki zabiegu medycznego i daty działania oskarżonego, nie mogą wprawdzie rzutować na przyjęcie zachowania oskarżonego w stanie wyższej konieczności czy z przekroczeniem jego granic, jednakże łącznie z innymi okolicznościami tak łagodzącymi, jak i obciążającymi mogą mieć znaczenie, dla wymiaru kary. Jednocześnie przeprowadzając postępowanie dowodowe w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku Sąd I instancji może poprzestać na ich ujawnieniu. Całokształt zebranego przy ponownym rozpoznaniu materiału dowodowego Sąd meriti winien poddać ocenie kierując się wskazaniami art. 7 k.p.k., a zajęte w jej efekcie merytoryczne stanowisko, w razie potrzeby sporządzenia pisemnych motywów, uzasadnić stosownie do wymagań określonych w art. 424 k.p.k.

Reasumując – Sąd Okręgowy orzekł jak w dyspozytywnej części wyroku.