Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Izabela Kościarz - Depta

protokolant: p.o. protokolant sądowy Zuzanna Poźniak

przy udziale prokuratora Jerzego Kopeć

po rozpoznaniu dnia 22 marca 2019 r

sprawy J. P., c. A. i M., ur. (...) w N.

oskarżonej o czyn z art. 300 § 2 KK w zw. z art. 12 KK

M. P., s. W. i J., ur. (...) w W.

Oskarżonego o czyn z art. 18 § 3 KK w zw. z art. 300 § 2 KK w zw. z art. 12 KK

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie

z dnia 26 września 2018r. sygn. akt IV K 310/18

utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok; zasądza od oskarżyciela posiłkowego S. S. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 240 zł tytułem opłaty za drugą instancję, zaś wydatkami w postępowaniu odwoławczym obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 1591/18

UZASADNIENIE

J. P. została oskarżona o to, że w okresie od 29 marca 2012 roku do dnia 5 września 2013 roku w W., w celu udaremnienia wykonania orzeczenia sądu w postaci tytułu wykonawczego postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe z dnia 28 czerwca 2012r. w sprawie sygn. akt II Co 748/12 udaremniła zaspokojenie wierzyciela S. S., poprzez ukrycie w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru składników swojego majątku w postaci opłaty z tytułu dzierżawy nieruchomości położonej w H. przy ul. (...), czym działa na szkodę wierzyciela S. S., tj. o czyn z art. 300 § 2 k.k. w zw. z art. 12 kk.

M. P. został oskarżony o to, że w okresie od 1 sierpnia 2012 roku do dnia 5 września 2013 roku w W., działając w realizacji z góry powziętego zamiaru w krótkich odstępach czasu, w celu aby J. P. udaremniła wykonanie orzeczenia Sądu – tytułu wykonawczego postanowienia Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe z dnia 28 czerwca 2012r. w sprawie sygn. akt II Co 748/12 i zaspokojenia jej wierzyciela S. S., swoim zachowaniem ułatwił jej jego popełnienie tj. ukrycie składników swojego majątku w ten sposób, że przyjął na swoje konto opłaty z tytułu dzierżawy nieruchomości położonej w H. przy ul. (...), czym działał na szkodę wierzyciela S. S. tj. o czyn z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 300 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe w Warszawie wyrokiem z dnia 26 września 2018 roku, IV K 310/18 umorzył postępowanie na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.pk. w zw. z art. 1 § 2 k.k., co do oskarżonych J. P. i M. P. i wskazał, że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

Od powyższego wyroku apelację wniósł prokurator oraz pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego S. S., zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść wszystkich oskarżonych. Prokurator podniósł zarzut naruszenia przepisów postępowania skutkujący błędem w ustaleniach faktycznych i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

Z kolei pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wskazał, iż Sąd Rejonowy naruszył przepisy prawa materialnego tj. art. 115 § 2 k.k. oraz wskazał na szereg naruszeń przepisów postępowania skutkujący błędem w ustaleniach faktycznych i również wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniesione w niniejszej sprawie przez prokuratora i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego środki odwoławcze nie zasługiwały na uwzględnienie, w związku z powyższym Sąd Odwoławczy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Sąd Rejonowy przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe i dokonał skrupulatnej oraz wnikliwej oceny całego zebranego materiału dowodowego. Ocena oraz analiza materiału dowodowego dokonane przez Sąd nie wykazują błędów logicznych i nie wykraczają poza ramy swobodnej oceny dowodów. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku zawiera dokładną analizę zebranych dowodów. Sąd Rejonowy przedstawił, które dowody uznał za wiarygodne, a którym odmówił wiary i swoje stanowisko uzasadnił. W trakcie kontroli instancyjnej nie ujawniono też istnienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych wskazanych w art. 439 § 1 k.p.k.

Skarżący zarzucają, iż wprawdzie Sąd meriti prawidłowo ustalił, że czyny zarzucane oskarżonym godziły w ochronę wierzyciela i powagę orzeczeń sądowych, ale błędnie przyjął, że okoliczności związane z powstaniem wierzytelności są elementem wskazującym na znikomą szkodliwość społeczną czynu, a jedynie w ocenie odwołujących się mogą mieć wpływ na wymiar kary. Zdaniem skarżących, Sąd I instancji również błędnie przyjął, iż motywem działania oskarżonych nie było tylko i wyłącznie ukrycie majątku przed wierzycielem, co wpłynęło na błędny wniosek o znikomości stopnia społecznej szkodliwości czynów oskarżonych.

Dodatkowo pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zarzuca, że Sąd Rejonowy błędnie uwzględnił niewymienione w przepisie art. 115 § 2 k.k. czynniki stanowiące kryteria dla oceny stopnia społecznej szkodliwości przypisanego oskarżonym czynu kwalifikowanego z art. 300 § 2 k.k. i w konsekwencji błędnie przyjął, iż stopień społecznej szkodliwości przypisanych oskarżonym czynów jest znikomy. Pełnomocnik wskazał, iż Sąd zobowiązany jest wyłącznie do badania, czy sprawca działał w sposób umyślny w celu udaremniania wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, nie zaś do badania motywacji sprawców wynikającej z okoliczności powstania wierzytelności.

W ocenie Sądu Odwoławczego zarzuty skarżących nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Rejonowy, opierając się o poprawną ocenę dowodów, prawidłowo ustalił stan faktyczny, również w zakresie ustalenia stopnia społecznej szkodliwości czynów oskarżonych.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż nie ulega najmniejszej wątpliwości, że ustalenie stopnia społecznej szkodliwości czynu konieczne jest w każdym przypadku badania odpowiedzialności karnej. Przy ocenie jego stopnia należy posłużyć się okolicznościami wymienionymi w art. 115 § 2 k.k. Zgodnie z dyspozycją tegoż przepisu, przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. Wszystkie z wymienionych okoliczności związane są z czynem, z jego stroną przedmiotową i podmiotową (postać zamiaru, motywacja), a ustalenie stopnia społecznej szkodliwości może nastąpić wyłącznie na podstawie oceny samego czynu, a nie na podstawie oceny jego sprawcy (vide: Kodeks karny - Część ogólna - Komentarz pod red. A. Zolla, Zakamycze 2000, s. 623).

Mając na uwadze powyższe rozważania należy stwierdzić, iż Sąd Rejonowy prawidłowo przy zastosowaniu przesłanek umorzenia postępowania z art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k., uwzględnił wszystkie okoliczności, w jakich doszło do podpisania umowy między stronami, a w konsekwencji powstania wierzytelności, jak również motywację towarzyszącą oskarżonym.

Ocena stopnia społecznej szkodliwości konkretnego zachowania powinna być oceną całościową, uwzględniającą okoliczności wymienione w art. 115 § 2 k.k., nie zaś sumą, czy pochodną ocen cząstkowych takiej czy innej "ujemności" tkwiącej w poszczególnych okolicznościach i dlatego też, jeżeli w art. 1 § 2 k.k. mówi się o znikomej społecznej szkodliwości czynu, to wymóg znikomości dotyczy społecznej szkodliwości ocenianej kompleksowo, nie zaś jej poszczególnych faktorów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2009r. sygn. akt WA 1/09, OSNwSK 2009/1/343).

Co istotne, w orzecznictwie trafnie podkreśla się, że w żadnym wypadku nie można przyjmować, że konkretna kategoria przestępstw może być z góry uznana za kategorię społecznie szkodliwą. Ocena taka winna być zawsze dokonana indywidualnie w stosunku do konkretnego popełnionego przestępstwa (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8.12.2004r. sygn. akt IIKK 210/04, Lex nr 155024). Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Sąd I instancji oceniając zachowanie oskarżonych oparł się na zgormadzonym w sprawie materiale dowodowym, dokonując jego oceny w sposób prawidłowy, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów. W pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał wyraźnie i w sposób szczegółowy, jakie okoliczności niniejszej sprawy przesądziły o umorzeniu postępowania z uwagi na jego znikomą społeczną szkodliwość.

Stopień społecznej szkodliwości czynu jest tą immanentną cechą czynu, która pozwala na odróżnienie czynów błahych od poważnych i uznanie za przestępstwa tylko takich, które faktycznie i realnie szkodzą określonym dobrom jednostki bądź dobru społecznemu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13.01.2005r. sygn. akt II AKa 455/04, Prok. i Pr. 2006/1/21).

W myśl art. 1 § 2 k.k. nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Znikomość szkodliwości społecznej czynu może być powodem wydania wyroku umarzającego jedynie, gdy czyn sprawcy zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym wypełnia znamiona czynu zabronionego przez ustawę, a tylko ze względu na znikomą szkodliwość nie stanowi przestępstwa.

Oskarżeni stanęli pod zarzutem popełnienia przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 300 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

W myśl art. 300 § 2 k.k. odpowiedzialności karnej podlega ten, kto w celu udaremnienia wykonania orzeczenia Sądu lub innego organu państwowego, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku zajęte lub zagrożone zajęciem, bądź usuwa znaki zajęcia.

Przez "orzeczenie sądu lub innego organu państwowego" należy w kontekście art. 300 § 2 kodeksu karnego rozumieć każde rozstrzygnięcie - niezależnie od jego nazwy - wydane przez organ państwowy, w szczególności sąd, w sprawie indywidualnej w postępowaniu cywilnym (wyroki, postanowienia, nakazy zapłaty), administracyjnym (decyzje, postanowienia), karnym (wyroki, postanowienia, nakazy karne) lub innym prowadzonym na podstawie przepisów ustawy (np. postanowienie o ogłoszeniu upadłości w postępowaniu upadłościowym), które nadaje się do wykonania w drodze egzekucji (jest wykonalne). Przykładem orzeczenia, o którym mowa, może być wyrok zasądzający z powództwa o świadczenie (zob. Jarosław Majewski Komentarz do art. 300 Kodeksu karnego).

Wbrew zarzutom apelacji w ocenie Sądu Odwoławczego Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, iż w przedmiotowej sprawie stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy. Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił wymienione w przepisie art. 115 § 2 k.k. czynniki stanowiące kryteria dla oceny stopnia społecznej szkodliwości przypisane oskarżonym za czyny, kwalifikowane z art. 300 § 2 k.k.

Zgodzić należy się z Sądem Rejonowym, iż motywem działania oskarżonych nie była tylko i wyłącznie chęć ukrycia składników swego mienia przed egzekucją na rzecz wskazanego w zarzucie aktu oskarżenia wierzyciela, lecz również ochrona swojego mienia oraz dorobku życia.

Trafnie w tym zakresie poczynił ustalenia Sąd Rejonowy, iż oskarżeni czyny te popełnili z uwagi na fakt, iż zobowiązanie oskarżonej powstało w ramach wykorzystania jej nieporadności oraz zaufania do S. S.. Za przyjęciem powyższej konstatacji przemawia fakt, iż S. S. przedkładał umowy do podpisania oskarżonej, będącej po spożyciu alkoholu oraz środków antydepresyjnych, kiedy to oskarżona znajdowała się w depresji po zaginięciu jej męża. Podkreślić należy, iż wierzytelność należna oskarżycielowi powstała na skutek skrajnie nieadekwatnego wynagrodzenia za podejmowaną przez niego rzekomo pracę. W takich okolicznościach nie sposób nie zgodzić się z Sądem Rejonowym, iż motywem działania oskarżonych wcale nie było tylko i wyłącznie ukrycie majątku przed wierzycielem, lecz działania te podjęte zostały w reakcji na zobowiązanie, które zostało zawarte z naruszeniem zasad współżycia społecznego. Sąd Odwoławczy wziął również pod uwagę, że S. S. nie był przypadkowym pokrzywdzonym, lecz osobą dobrze znającą realia świata przestępczego i mającą świadomość skutków podjętych czynności, co w ocenie sądu ma wpływ na ocenę stopnia społecznej szkodliwości popełnionych przez oskarżonych czynów.

Przedmiotowe zdarzenia zaistniały na tle trudnej sytuacji rodzinnej, w której znalazła się oskarżona. Pokrzywdzony S. S. zdawał sobie doskonale sprawę, co się wydarzyło, jaki wpływ miały te wydarzenia na psychikę i postępowanie oskarżonej oraz jakim majątkiem dysponuje oskarżona. Wiedział również, że jej mąż zaginął i że powoduje to znaczne trudności w rozporządzeniu oraz zarządzaniu majątkiem. W związku z tym podpisując umowę z oskarżoną był bardzo dobrze zorientowany w sytuacji życiowej i finansowej rodziny P.. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że sytuacja w jakiej znalazł się pokrzywdzony była niejako jego udziałem i realizacją pewnego planu. S. S. wykorzystując sytuację osobistą i rodzinną oskarżonej nastawił się na prosty oraz łatwy zysk.

Reasumując, w ocenie Sądu Odwoławczego, okoliczności przedmiotowej sprawy wskazują, iż czyny zarzucane oskarżonym nie stanowiły realnego i poważnego zagrożenia dla porządku prawnego, w tym dobra pokrzywdzonego, a motywacja, z jaką działali oskarżeni nie zasługuje na szczególne potępienie, z wręcz przeciwnie była wynikiem trudnej sytuacji w jakiej znalazła się oskarżona J. P. i w związku z tym należało je uznać za społecznie szkodliwe w stopniu znikomym.

W realiach niniejszej sprawy Sąd Rejonowy prawidłowo uwzględnił okoliczności składające się na ocenę stopnia społecznej szkodliwości zarzucanych oskarżonym czynów, wymienionych w art. 115 § 2 k.p.k., które należycie ocenił i przypisał im właściwą rangę i znaczenie.

Z tych też względów zgodzić należało się z Sądem Rejonowym, iż czyny zarzucone oskarżonym cechują się znikomym stopniem społecznej szkodliwości, a więc w efekcie niepodlegający represji karno - sądowej.

Skoro Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stopień społecznej szkodliwości zarzucanych oskarżonym czynów, uznając, że są one znikome, to należy uznać, iż prawidłowo zastosował art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. poprzez umorzenie postępowania karnego.

W przedmiotowej sprawie nie zachodzą również żadne okoliczności, wymienione w art. 439 i 440 k.p.k.

Z powyższych względów Sąd Odwoławczy doszedł do przekonania, że apelacje wniesione przez prokuratora oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego nie zasługują na uwzględnienie i na zasadzie art. 437 § 1 k.p.k. zaskarżony wyrok utrzymał w mocy. Ponadto zasądził od oskarżyciela posiłkowego zwrot należnej Skarbowi Państwa opłaty za postępowanie odwoławcze oraz przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adw. N. W. kwotę 516,60 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonej z urzędu w postępowaniu przed Sądem drugiej instancji.