Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 listopada 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 listopada 2023 r. w W.

sprawy O. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania O. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 17 kwietnia 2020 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

O. C. w dniu 1 czerwca 2020 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 17 kwietnia 2020 r. znak: (...), zarzucając jej brak uwzględnienia licznych schorzeń w tym: niedowładu KGL 4/5 wg skali Lovatia, drętwienia rąk, krytycznej stenozy kanału kręgowego, stenozy C5-C6 z modelacją rdzenia, dyskopatii wielopoziomowej w odcinku szyjnym z przewagą C5-C6, skoliozy, zmian ciała modzelowatego oraz w lewym wzgórzu, choroby Recklinghausena, astmy i alergii, a także brak wskazania, że niezdolność do pracy trwa już od długiego czasu. Odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznane jej renty z tytułu niezdolności do pracy.

W uzasadnieniu odwołująca podniosła, że nie uwzględniono chorób, na które cierpi. Wskazała, że podobne stanowisko ZUS i jego lekarzy orzeczników miało miejsce w sprawie o zasiłek rehabilitacyjny prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie (sygn. akt VI U 239/18). Dopiero postępowanie przed Sądem Rejonowym i wydanie opinii przez biegłych pozwoliło ustalić rzeczywisty stan zdrowia odwołującej i niepełnosprawności. Odwołująca podkreśliła ponadto, że brak jest odniesienia się przez organ rentowy do całości przedłożonych dokumentów (odwołanie, k. 3-6 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko w sprawie organ rentowy powołał się na treść przepisów dotyczących renty z tytułu niezdolności do pracy tj. art. 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Następnie wskazał, że orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 20 marca 2020 r. odwołująca nie została uznana za niezdolną do pracy.

Ponadto podkreślił, że w dziesięcioleciu poprzedzającym złożenie wniosku o świadczenie, tj. w okresie od 30 grudnia 2009 r. do 29 grudnia 2019 r. ubezpieczona udowodniła zaledwie 1 rok, 7 miesięcy i 19 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Wobec powyższego ZUS odmówił odwołującej się przyznania prawa do roszczonego świadczenia (odpowiedź na odwołanie, k. 48-48v. a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

O. C. ur. (...) ma wykształcenie średnie, pracowała jako opiekun w domu opieki społecznej, kasjerska w hipermarkecie. W okresie od 20 lipca 2011 r. ubezpieczona podejmowała zatrudnienie na podstawie umów zlecenia, w przeważającej części w charakterze kasjerki (bezsporne, opinia biegłej sadowej k. 63-66 a.s, a ponadto umowy zlecenia – nienumerowane akta ZUS).

W dniu 30 grudnia 2019 r. O. C. złożyła wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku rozpoznania wniosku, odwołująca została zbadana przez lekarza orzecznika ZUS, który uwzględniając stopień naruszenia sprawności organizmu i możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy i celowość przekwalifikowania zawodowego, poziom wykształcenia, wiek, predyspozycje psychofizyczne, sprawność psychofizyczną organizmu w zakresie zdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu potrzeb życiowych w orzeczeniu z 14 lutego 2020 r. ocenił, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy. Wskutek sprzeciwu wniesionego przez ubezpieczoną, jej stan zdrowia i zdolność do pracy zostały poddane ocenie Komisji Lekarskiej ZUS, która w orzeczeniu z 20 marca 2020 r. podtrzymała orzeczenie lekarza orzecznika, stwierdzając, że u O. C. nie występuje upośledzenie funkcji organizmu powodujące długotrwałą niezdolność do pracy (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, sprzeciw, orzeczenie komisji lekarskiej ZUS – nienumerowane akta lekarskie ZUS).

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2020 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił O. C. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Rozstrzygnięcie ww. decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych oparł na przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazując, że ubezpieczona nie spełnia warunku do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, albowiem orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 20 marca 2020 r. nie została ona uznana za osobę niezdolną do pracy (decyzja z dnia 17 kwietnia 2020 r. – nienumerowane karty akt rentowych).

Od powyższej decyzji O. C. wniosła odwołanie, inicjując niniejsze postępowanie (odwołanie k. 3-6 a.s.).

W toku postępowania postanowieniem z dnia 1 lipca 2020 r. sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów: ortopedy, neurologa, specjalisty chorób wewnętrznych celem ustalenia czy odwołująca się jest zdolna czy też całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy zarobkowej, ze szczególnym wskazaniem daty powstania tej niezdolności, czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres, jeżeli nastąpiła zmiana stanu zdrowia ubezpieczonej (poprawa lub pogorszenie) to na czym ona polegała, czy istnieje konieczność oceny stanu zdrowia odwołującej się przez biegłych lekarzy innych specjalności (postanowienie z dnia 1 lipca 2020 r., k. 50 a.s.).

W opinii z dnia 4 sierpnia 2020 r. biegła sądowa z zakresu chorób wewnętrznych stwierdziła, że istniejące u ubezpieczonej schorzenia internistyczne nie stwarzają u odwołującej się niezdolności do pracy. Biegła wskazała choroby, na które cierpi ubezpieczona tj.: neurofibromatoza typu 1 (choroba Recklinghausena), dyskopatia wielopoziomowa o odcinku szyjnym z przewagą C5- (...) rdzenia bez cech krytycznej stenozy kanału kręgowego, bóle barku i kończyny górnej lewej, skrócenie długości lewej kończyny dolnej, czynnościowe boczne skrzywienie kręgosłupa piersiowego i lędźwiowego z zespołem bólowym korzeniowym, zawroty głowy spowodowane zmianą w ciele modzelowatym mózgu, hiperprolaktynemia, astma oskrzelowa, astygmatyzm mieszany, zez zbieżny, nieprawidłowe widzenie obuoczne. Biegła wskazała, że po przeprowadzeniu badania ubezpieczonej oraz zapoznaniu się z dokumentacją medyczną uważa, że głównym problemem zdrowotnym odwołującej się jest nerwiakowłókniakowatość, czyli choroba Recklinghausena oraz wielopoziomowe zmiany dyskopatyczne kręgosłupa, dlatego też ocena dotycząca zdolności do pracy należy do biegłego z zakresu neurologii i neurochirurgii. Ponadto biegła uważa, że współistniejąca hiperprolaktynemia i astma oskrzelowa w obecnym stanie zaawansowania nie sprowadzają niezdolności do pracy z przyczyn internistycznych (opinia z dnia 4 sierpnia 2020 r. k. 63-66 a.s.)

W opinii z dnia 9 lutego 2021 r. biegły z zakresu ortopedii M. G. rozpoznał u ubezpieczonej dyskopatię kręgosłupa szyjnego, ale bez upośledzenia i bez cech stenozy, bez objawów zespołu bólowego oraz bardzo niewielką dyskopatię kręgosłupa lędźwiowego. W ocenie biegłego, ubezpieczona nie utraciła zdolności do pracy. Biegły nie stwierdził ani częściowej, ani całkowitej niezdolności do pracy. Wskazał, że wprawdzie wykonane badania obrazowe uwidaczniają zmiany dyskopatyczne kręgosłupa, ale stopień ich nasilenia nie jest duży w odcinku szyjnym i bardzo niewielki w odcinku tułowiowym. Biegły podkreślił, że również przeprowadzone badanie ortopedyczne nie ujawnia jakiejkolwiek dysfunkcji narządu ruchu, tym bardziej w stopniu, który powodowałby niezdolność do pracy. Biegły wskazał, że w zakresie kończyn nie występuje dysfunkcja. Uwidocznione w badaniach zmiany mają niewielki stopień nasilenia, co koreluje z brakiem klinicznych objawów, nie ma zaników mięśni, a także mięśni wewnętrznych dłoni i nie ma upośledzenia sprawności chwytnej i manualnej. Ruchy w stawach i siła mięśniowa są prawidłowe, nie występują jakiekolwiek objawy stanu zapalnego stawów. Ruchy kręgosłupa są wykonywane w prawidłowym zakresie bez jakichkolwiek obiektywnych objawów zespołu bólowego mimo zgłaszanych subiektywnie dolegliwości (opinia biegłego z zakresu ortopedii M. G. z 9 lutego 2021 r. k. 79-82 a.s.).

Do powyższej opinii zastrzeżenia wniosła odwołująca, która wskazała, że biegły musiał pomylić sprawy oraz nie ustalił, dlaczego odwołująca nie może w pierwszej kolejności zacząć od operacji kręgosłupa szyjnego, czego powodem jest choroba Recklinghausena. Odwołująca wskazała, że biegły nie słyszał o tej chorobie. Ponadto zarzuciła biegłemu niezapoznanie się z całością dokumentacji medycznej (pismo odwołującej się z dnia 3 marca 2021 r. k. 97-98 a.s.).

Wobec powyższego Sąd postanowieniem z dnia 18 maja 2021 r. dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego lekarza ortopedy M. G. celem ustosunkowania się do wyżej wskazanych zastrzeżeń odwołującej (postanowienie z dnia 18 maja 2021 r. k. 132 a.s.).

Biegły sądowy M. G. w dniu 3 czerwca 2021 r. wydał opinię uzupełniającą, w której podtrzymał opinię z 9 lutego 2021 r. Wskazał, że zapoznał się z dokumentacją, którą odwołująca dostarczyła na badanie ortopedyczne. Ponadto podkreślił, że nie zawierał analizy dokumentacji medycznej, która nie dotyczyła leczenia nieortopedycznego. Wskazał, że choroba Recklinghausena jest schorzeniem o podłożu neurologicznym jako taka podlega ocenie przez biegłego lekarza neurologa. Biegły stwierdził, że w jego ocenie odwołująca nie wymaga leczenia operacyjnego kręgosłupa szyjnego, albowiem nie występuje istotne ograniczenie sprawności czy objawy zespołu bólowego albo niestabilność. Jednak biegły podkreślił, że ostateczna ocena w tym zakresie należy do lekarza neurochirurga ( opinia uzupełniająca z 3 czerwca 2021 r. k. 139 a.s.).

W opinii z dnia 5 kwietnia 2021 r. biegła sądowa neurolog T. Ł. rozpoznała u O. C. niedowidzenie połowiczne, podwójne widzenie, niedowład lewostronny z zaburzeniami czucia powierzchniowego o charakterze mozaikowym, zaburzony chód, na całym ciele zmiany o charakterze nerwiakowłókniakowatym oraz „plamy kawowe”. Biegła stwierdziła, że ze względu na chorobę Rechklinghausena, a także mnogość objawów neurologicznych, psychicznych, trudności w poruszaniu się powodują u ubezpieczonej trwałą i całkowitą niezdolność do pracy. Zdaniem biegłej, niezdolność odwołującej do pracy powstała przed 18 rokiem życia, ponieważ choroba Rechklinghausena jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie. Biegła wskazała, że choroba Rechklinghausena objawia się narastaniem zmian guzowych na obwodzie ciała i najprawdopodobniej też w centralnym układzie nerwowym. Do wcześniej istniejącego zespołu neurologicznego dołączyły się objawy wskazujące na zmiany guzowe w bliskości nerwów gałkoruchowych i prawdopodobnie w okolicach nerwu wzrokowego. Biegła podkreśliła, że mnogość objawów neurologicznych, psychicznych, trudności w poruszaniu się całkowicie uniemożliwiają pracę zarobkową. Biegła podkreśliła, że u ubezpieczonej nasilają się trudności w chodzeniu poprzez narastanie masy guzowej na udzie prawym oraz powstanie nowego dużego nerwiakowłókniaka po lewej stronie w okolicy stawu biodrowego (opinia biegłej sądowej z zakresu neurologii T. Ł. z 5 kwietnia 2021 r. k. 112-118 a.s.).

Z uwagi na zastrzeżenia organu rentowego co do opinii biegłej T. Ł., postanowieniem z18 maja 2021 r. dopuszczono dowód z opinii innego lekarza neurologa (zastrzeżenia organu rentowego k. 126-127 a.s., postanowienie za dnia 18 maja 2021 r. k. 131 a.s.).

Biegła z zakresu neurologii E. P. w oparciu o badanie odwołującej oraz analizę dokumentacji medycznej, w opinii z 1 lutego 2022 r. wskazała, że O. C. jest częściowo niezdolna do pracy od 28 maja 2021r. na okres 12 miesięcy, tj. do 28 maja 2022 r. Jako datę początkową częściowej niezdolności ubezpieczonej do pracy biegła przyjęła datę rozpoczęcia hospitalizacji w Klinice (...) w związku z zaostrzeniem objawów choroby Rechklinghausena, tj. przybywania nerwiakowłókniaków. Biegła wskazała, że stan kliniczny O. C., w szczególności z poruszaniem się w związku ograniczeniem bólowym ruchomości w stawach biodrowych, sprowadza częściową niezdolność do pracy, lecz odwołująca jest zdolna do wykonywania pracy umysłowej, może pracować przy komputerze, zdalnie i jako kasjerka, nie może jednak pracować fizycznie (opinia biegłej sądowej z zakresu neurologii E. P. z 1 lutego 2022r. k. 170-171 a.s.).

Pismem z dnia 15 kwietnia 2022 r. organ rentowy wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Organ rentowy wskazał, że w niniejszej sprawie odwołanie wpłynęło 1 czerwca 2020 r. z opinii biegłego sądowego neurologa z dnia 1 lutego 2022 r. wynika, że po tej dacie zaistniały nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy (biegły stwierdził niezdolność do pracy od 28 maja 2021 r. do 28 maja 2022 r.). Wobec powyższego organ rentowy powołując się na treść art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. uznał za zasadne uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu i umorzenie postępowania (pismo ZUS z 15 kwietnia 2022r. k. 181 a.s.).

Postanowieniem z dnia 4 maja 2022 r. Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. uchylił zaskarżoną decyzję i przekazał sprawę do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych oraz umorzył postępowanie w sprawie (postanowienie z dnia 4 maja 2022 r. k. 188 a.s.).

Od powyższego postanowienia odwołująca się złożyła zażalenie do Sądu Apelacyjnego, który uchylił zaskarżone postanowienie w przedmiocie przekazania sprawy organowi rentowemu i umorzeniu postępowania (postanowienie z dnia 21 listopada 2022 r. k. 223 a.s.).

Prowadząc w dalszym ciągu postępowanie postanowieniem z dnia 30 stycznia 2023 r. Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego lekarza specjalisty neurologa (z wyłączeniem biegłych T. Ł. i E. P.), celem ustalenia:

• czy odwołująca się jest zdolna czy też całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy zarobkowej, że szczególnym wskazaniem daty powstania tej niezdolności,

• czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres,

• jeżeli nastąpiła zmiana stanu zdrowia ubezpieczonej (poprawa lub pogorszenie) to na czym ona polegała, (postanowienie, k. 243 a.s.).

W opinii z dnia 4 kwietnia 2023 r. biegły sądowy W. N. rozpoznał u ubezpieczonej nerwiakowłókniaowatość typu I, wielopoziomową dyskopatię zwłaszcza w odcinku szyjnym z przewlekłymi zespołami bólowymi, ogniskowe uszkodzenie ciała modzelowatego i wzgórza, neurofibromatoza stawów biodrowych, tętniaki mózgu. Biegły stwierdził, że z powodów neurologicznych odwołująca jest częściowo niezdolna do pracy po dacie zakończenia świadczenia rehabilitacyjnego tj. po dniu 28 marca 2019 r. W jego ocenie częściowa niezdolność do pracy ma charakter okresowy i datuje się do dnia 31 marca 2025 r.

Uzasadniając swoje stanowisko wskazał, że ubezpieczona od 2017 r. ma rozpoznaną chorobę Recklinghausena. Od tego czasu, dynamicznie, narastają, liczne, rozsiane guzy, zlokalizowane na całym ciele, największe w okolicy bioder i ud powodujące narastające dysfunkcje za strony głównie narządu ruchu i układu nerwowego. Od czasu orzeczenia przez biegłych sądowych, specjalistów z zakresu ortopedii i neurologii w październiku 2019 roku i styczniu 2020 roku stwierdzających zgodnie konieczność dalszej niezdolności do pracy w ramach 12 miesięcy świadczenia rehabilitacyjnego, bezspornie nastąpiła dalsza, znaczna progresja zmian chorobowych.

Już w lutym 2020 roku zostały opisane przez specjalistę z zakresu neurochirurgii objawy uszkodzenia układu nerwowego pod postacią niedowładu lewej kończyny górnej związku z czym kwalifikowana była do leczenie operacyjnego w trybie planowym.

W opiniach specjalistów z zakresu neurologii powołanych w sprawie przez Sąd stwierdzony został dodatkowo niedowład kończyn do stronie lewej średniego stopnia, maskowany przez znaczne ograniczenie ruchomości w stawach biodrowych oraz barkowych (opinia biegłego sądowego z zakresu neurologii, k. 264-266 a.s.).

Do powyższej opinii zastrzeżenia wniósł organ rentowy, wskazując, że jego zdaniem niezdolność do pracy powstała w okresie późniejszym niż wskazana przez biegłego. Organ nie zgadza się z datą powstania tej niezdolności w dniu 28 marca 2019 r. Organ zarzucił, że biegły nie zapoznał się z całym materiałem dowodowym w sprawie. Podkreślił, że odwołująca się była badana bezpośrednio przez specjalistę neurologa konsultanta ZUS w dniu 31 stycznia 2020 r., który nie stwierdził wówczas czynnego zespołu bólowego korzeniowego oraz utrwalonych schorzeń. Wnikliwa analiza dokumentacji medycznej w ocenie organu wskazuje na pogorszenie się stanu zdrowia odwołującej się w okresie późniejszym – hospitalizacje w (...) w 2021 r. wskazują na pogorszenie stanu w przebiegu przewlekłej uwarunkowanej genetycznie choroby. Ponadto organ rentowy wskazał, że po wydaniu orzeczenia przez Komisję Lekarską w dniu 20 marca 2020 r. ubezpieczona pracowała bowiem w listopadzie 2021 r. była orzekana przez LO ZUS w sprawie o świadczenie rehabilitacyjne po okresie zasiłkowym zakończonym w dniu 15 listopada 2021 r. zatem 182 dni wcześniej musiała być zatrudniona i wykonywać pracę zarobkową. Zdaniem organu wszystkie powyższe dowody niezbicie wskazują, że ustalenie przez biegłego daty powstania częściowej niezdolności do pracy na dzień 28 marca 2019 r. jest błędne i niezgodne z zasadami orzecznictwa lekarskiego. Wobec tego organ rentowy wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego neurologa celem ustosunkowania się do argumentów organu rentowego. (pismo organu rentowego z 1 czerwca 2023r. k. 282-286v a. s.).

Wobec powyższego Sąd postanowieniem z dnia 23 czerwca 2023 r. dopuścił dowód z uzupełniającej opinii pisemnej biegłego neurologa W. N. celem ustosunkowania się do zarzutów podniesionych przez organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 1 czerwca 2023r. (postanowienie z dnia 23 czerwca 2023 r. k. 290 a.s. )

W opinii z dnia 5 lipca 2023 r. biegły sądowy W. N. wskazał, że podtrzymuje w całości wnioski z opinii głównej. Podkreślił, że jego zdaniem zarzuty organu rentowego nie wnoszą nic nowego do sprawy. Biegły podkreślił, że opinię wydał po dokładnym zapoznaniu się z aktami sprawy, dokumentacją leczenia oraz zbadaniu odwołującej. W opinii wskazano, że ubezpieczona była oceniana przez biegłych sądowych z zakresu neurologii i ortopedii w 2018 i 2019 roku, którzy zgodnie zaproponowali przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego w wymiarze 12 miesięcy. W opiniach wtedy wydanych zostały opisane objawy ze strony układu nerwowego oraz narządu ruchu, które zostały przez biegłego W. N. wyszczególnione w opinii głównej. Zdaniem biegłego oczywiste jest, że przebieg opisanych schorzeń zwłaszcza nerwiakowłókniowatości dotyczącej obwodowego oraz ośrodkowego układu nerwowego, a także zmian w obrębie narządu ruchu neurofibromatoza stawów biodrowych cechuje się postępującym przebiegiem. Zdaniem biegłego trudno zatem mówić o istotnej, trwałej poprawie stanu neurologicznego ocenianego w 2018 roku i stanu ortopedycznego ocenianego w 2019 roku. Biegli z zakresu neurologii i ortopedii opisują w opiniach dodatnie objawy rozciągowe, których nie stwierdza Komisja Lekarska ZUS, oceniająca skrócenie lewej kończy dolnej jako nieznaczne, w rzeczywistości to 2.5 centymetra. Ponadto w wynikach badania Komisji Lekarskiej ZUS brak jest wzmianki o skrzywieniu kręgosłupa i ograniczeniu ruchomości stawu biodrowego. Biegły wskazał, że odwołująca się rzeczywiście podjęła pracę zarobkową w warunkach pracy chronionej, jednak zmuszona była skorzystać z zasiłku chorobowego z powodu narastania dolegliwości (opinia biegłego sądowego z zakresu neurologii W. N., k. 295 a.s.).

Do powyższej opinii zastrzeżenia wniósł organ rentowy, podnosząc, że biegły nie przeanalizował rzetelnie akt oraz nieprawidłowo wskazuje jako argument opinie biegłych neurologa i ortopedy z 2018 i 2019 roku. Organ rentowy wniósł o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego neurologa ( pismo z dnia 11 sierpnia 2023 r. k. 307 a.s.)

Postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2023 r. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5) k.p.c. Sąd pominął wniosek organu rentowego o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego neurologa jako zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania (postanowienie z dnia 29 sierpnia 2023 r. k. a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach rentowych odwołującej. Zdaniem Sądu powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Jednocześnie w toku sprawy, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu neurologii, chorób wewnętrznych i ortopedii celem jednoznacznego ustalenia stanu zdrowia odwołującej. W realiach rozpoznawanej sprawy, Sąd oparł się na opinii biegłych z zakresu ortopedii i chorób wewnętrznych w całości. Biegli ci opiniował odwołującą się na podstawie dostępnej dokumentacji medycznej oraz bezpośredniego badania. Biegli rozpoznali u odwołującej się schorzenia, które jednak nie powodują całkowitej ani częściowej niezdolności do pracy, jak wskazała sama odwołująca się to schorzenia neurologiczne są u niej najpoważniejszymi i pogorszającymi jej stan zdrowia chorobami. Wobec powyższego Sąd zgodził się z biegłymi, że w zakresie schorzeń internistycznych i ortopedycznych u odwołującej się nie występuje częściowa lub całkowita niezdolność do pracy. Przechodząc do opinii biegłych z zakresu neurologii należy wskazać, że nie były one spójne. Jednak Sąd po przeanalizowaniu ich treści oraz zgromadzonego materiału dowodowego oparł się na dwóch zgodnych opiniach biegłych z zakresu neurologii W. N. oraz E. P.. Biegli ci zgodnie wskazali, że u odwołującej się występuje częściowa niezdolność do pracy, a choroba Recklinghausena, którą u niej rozpoznano zaczęła mocno postępować dopiero w ostatnim czasie. Biegli ci w sposób przekonujący przedstawili również uzasadnienie swoich wniosków oraz rzetelnie i logicznie odpowiedzieli w opiniach uzupełniających na zarzuty organu rentowego. Wobec tego sporządzone przez nich opinie nie pozostawiają żadnych wątpliwości, co do dokładnego określenia stanu zdrowia ubezpieczonej. Sąd Okręgowy uznał, że stan zdrowia ubezpieczonej został przez biegłych oceniony prawidłowo z punktu widzenia zasad logiki, posiadanej wiedzy medycznej oraz doświadczenia zawodowego. Wobec powyższego Sąd Okręgowy ocenił ww. opinie biegłych na równi z innymi środkami dowodowymi, a w szczególności ze znajdującą się w aktach sprawy i aktach organu rentowego kompleksową dokumentacją medyczną i uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy stanowił wystarczającą podstawę do uznania, że opinie ww. biegłych spełniają wymogi przewidziane dla tego rodzaju środków dowodowych, które zostały określone w art. 278 k.p.c. i 285 k.p.c., a także w art. 12-14 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Okręgowy nie oparł się natomiast na opinii biegłej z zakresu neurologii T. Ł., która nie była wystarczająco uzasadniona w zakresie wskazywania na całkowitą niezdolność do pracy ubezpieczonej i czas jej powstania. Opinia ta nie znalazła poparcia w kolejnych przeprowadzonych opiniach biegłych tej samej specjalności. Sąd wprawdzie ma na uwadze, że problemy zdrowotne występowały u ubezpieczonej już wcześniej, jednak samo występowanie schorzeń i konieczność leczenia nie jest równoznaczna z występowaniem częściowej czy też całkowitej niezdolności do pracy. Wobec powyższego Sąd Okręgowy nie opierał się na tej opinii, natomiast jako podstawę do ustaleń faktycznych przyjął opinie dwóch pozostałych biegłych z zakresu neurologii.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie O. C. podlegało oddaleniu.

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

jest niezdolny do pracy,

ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i pkt 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11, 12 i pkt 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, pkt 5 lit. a, pkt 6 i 12, oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów;

nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Ponadto zgodnie z art. 58 ustawy emerytalnej warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat (ust. 1)

Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej oraz okresów pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (ust. 2). Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe (ust. 3). Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (ust. 4).

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004 r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006r. (I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych: z zakresu chorób wewnętrznych, ortopedii i neurologii. Ich ocena została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, dlatego w tym miejscu, odwołując się do niej, tylko ogólnie należy jeszcze raz wskazać, że opinie, na których opierał się Sąd, są rzetelne oraz jasno i przekonująco uzasadnione. Biegła sądowa z zakresu chorób wewnętrznych podobnie jak biegły sądowy lekarz ortopeda nie stwierdzili u ubezpieczonej niezdolności do pracy ani częściowej, ani całkowitej w zakresie schorzeń internistycznych czy też ortopedycznych. Natomiast częściowa niezdolność do pracy ubezpieczonej została stwierdzona przez biegłych sądowych z zakresu neurologii. Opinie biegłych z tego zakresu E. P. i W. N., na których opierał się Sąd wskazują, że u ubezpieczonej istnieje okresowa niezdolność do pracy. Biegli wprawdzie przyjęli w tym zakresie inną datę powstania tej niezdolności do pracy, jednak w pozostałym zakresie ich opinie są zgodne. Biegli byli zgodni co do oceny stanu zdrowia odwołującej się, a w szczególności stopnia niezdolności do pracy i faktu, że choroba, na którą cierpi ubezpieczona ma postępujący charakter i doszło do pogorszenia się jej stanu zdrowia dopiero w ostatnich latach. Wbrew twierdzeniom strony odwołującej się nie jest możliwe ustalenie wcześniejszej daty początkowej, gdyż nie przedstawiono w tym odpowiedniej dokumentacji medycznej. Sąd Okręgowy w tym zakresie podziela stanowiska wskazanych biegłych sądowych z zakresu neurologii. Sąd nie opierał się natomiast na opinii biegłej neurolog T. Ł., której stanowisko nie zostało poparte przez żadnego z następnie powołanych dwóch biegłych tej samej specjalności. Zdaniem Sądu, należało przyjąć wcześniejszą datę powstania częściowej niezdolności do pracy wskazywaną przez biegłego W. N. tj. 28 marca 2019 r. Jednak nawet pomimo uznania tej daty odwołująca posiada jedynie 1 rok i 7 miesięcy oraz 19 dni okresów składkowych i nieskładkowych łącznie. Natomiast osoba, u której niezdolność do pracy powstała jak w niniejszej sprawie w wieku od 25 do 30 lat powinna wykazać 4-letni okres składkowy i nieskładkowy (art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej).

Biegła neurolog E. P. wskazała natomiast nawet późniejszą datę powstania częściowej niezdolności do pracy odwołującej się. Zarówno biegła neurolog E. P., jak również biegły W. N., który dwukrotnie wydawał opinie uwzględnili wszystkie okoliczności sprawy oraz całą zgromadzoną dokumentację medyczną. Na tej podstawie biegli stwierdzili, że nie można przyjąć wcześniejszej daty powstania niezdolności do pracy ubezpieczonej. Opinie są zatem kompletne i nie zawierają żadnych braków. Sąd z opiniami się zgadza, mając na uwadze fakt, że wystąpienie choroby w okresie wcześniejszym, nie musi być równoznaczne z wystąpieniem niezdolności do pracy. O tym, czy niezdolność do pracy występuje, decyduje przebieg choroby i nasilenie objawów, które musi być na tyle istotne, jeśli chodzi o możliwość wykonywania zatrudnienia, by wpływało na zdolność do pracy i by powodowało, że wnioskodawca w znacznym stopniu utracił zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. W związku z tym ustalenie, że ubezpieczona chorował wcześniej niż daty, które wskazali biegli, jako początek częściowej niezdolności do pracy, nie daje jeszcze podstaw do stwierdzenia wcześniej występującej u ubezpieczonej częściowej niezdolności do pracy.

Uwzględniając powołane okoliczności, Sąd ocenił, że w przypadku O. C. należy przyjąć, że datą powstania częściowej niezdolności do pracy jest 28 marca 2019 r. Jeżeli jednak uwzględni się tę datę, to ubezpieczona pomimo stwierdzenia u niej częściowej niezdolności do pracy nie spełniła pozostałych warunków przyznania jej renty z tego tytułu.

Należy wskazać na warunek przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy z art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, to ubezpieczona przed datą powstania niezdolności do pracy, nie legitymuje się co najmniej 4-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. W tym okresie nie było kwestionowane przez strony ustalenie organu rentowego zgodnie ze zgromadzonymi w toku postępowania wyjaśniającego dokumentami, że ubezpieczona udowodniła jedynie 1 rok i 7 miesięcy oraz 19 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Ponadto nie spełnia ona warunku, o którym mowa w art. 58 ust. 3 ustawy o emeryturach, ponieważ do dnia powstania niezdolności do pracy nie wykazała okresów składkowych i nieskładkowych bez przerw poniżej 6 miesięcy. Niespełnienie przez odwołującą warunków z art. 57 ust. 1 pkt 2 i 3 i art. 58 ust. 3 ustawy emerytalnej uniemożliwia przyznanie jej prawa do renty, wszystkie warunki określone ustawą muszą być bowiem spełnione łącznie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 sierpnia 2015r., sygn. akt III AUa 432/15).

Z tych też względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie O. C. od zaskarżonej decyzji podlegało oddaleniu, o czym orzekł Sąd w sentencji wyroku.