Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

4 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 4 grudnia 2023 r. w Warszawie

odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

o wysokość podstawy wymiaru składek

z udziałem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.

z 8 listopada 2022 r. nr (...)

I.  oddala odwołanie;

II.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. 900 zł (dziewięćset złotych) z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

sygn. akt VII U 228/23

UZASADNIENIE

zaskarżona decyzja

Decyzją z 8 listopada 2022 r. (nr (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3 w zw. art. 4 pkt 2a, art. 8 ust. 2a, art. 17 ust. 1 i 2, art. 18 ust. 1 i 1a, art. 20 ust. 1 i art. 46 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa, s.u.s.) oraz art. 81 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1373 z późn. zm.) ustalił podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne K. O. jako pracownika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. i jednocześnie zleceniobiorcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W. wykonującego pracę na rzecz własnego pracodawcy za okres od maja 2016 r. do grudnia 2016 r. (decyzja a.r.).

Organ rentowy wskazał, że w wyniku przeprowadzonej kontroli ustalił, że spółka (...) zatrudniała ubezpieczonych na podstawie umowy pracę na stanowiskach pracowników ochrony , a część ubezpieczonych nie potrafiła rozróżnić pracy świadczonej na podstawie tej umowy od jednocześnie świadczonej pracy na podstawie umowy zlecenia zawartej ze spółką (...). Niektórzy ubezpieczeni nie mieli wiedzy, że wykonywali pracę także na podstawie umów zlecenia i uważali, że pracowali tylko dla spółki (...). Nadto, ubezpieczeni nie wykonywali czynności wskazanych w umowach zlecenia, tj. marketingowo, Pr-owych, badania bezpieczeństwa obiektów lub wydawali sporadycznie ulotki w trakcie pracy na podstawie umowy o pracę. Faktycznym przedmiotem umowy o pracę i umów zlecenia było dozorowanie obiektów, a czynności na podstawie obu umów świadczone były zawsze w tym samym miejscu – w obiekcie, który dana osoba ochraniała. Prowadzona w formie grafiku ewidencja czasu pracy nie zawierała rozróżnienia na umowę o pracę i na umowę zlecenia, a ubezpieczeni korzystali z jednego rodzaju odzieży służbowej oznakowanej przez jedną firmę. W ramach umów zlecenia ubezpieczeni wykonywali czynności stanowiące nadgodziny na podstawie umowy o pracę i nie mieli możliwości odmowy podpisania przestawianych im jednocześnie z umową o pracę i umów zlecenia. Nadto, ta sama osoba nadzorowała i koordynowała pracę wykonywaną na podstawie obu umów.

Organ rentowy ustalił, że umowy zlecenia ubezpieczonych ze spółką (...) obejmowały wykonanie zlecenia polegającego na wykonaniu usługi reklamy i Pr-u wskazanych podmiotów zewnętrznych w stosunku do stron, dla których to podmiotów zleceniodawca realizuje usługę. Usługa miała polegać na wydawaniu przez zleceniobiorcę materiałów reklamowych dostarczonych przez zleceniodawcę lub bezpośrednio przez podmioty, na rzecz których usługa jest wykonywana. Materiały miały być wydawane osobom, z którymi zleceniobiorca będzie miał kontakt w miejscu realizacji usługi oraz na przekazywaniu pozytywnych informacji o tych podmiotach. Miejscem realizowania usługi miał być obiekt prestiżowej firmy o światowej renomie, z którym zleceniobiorca ma styczność zawodową. Nadto, przedmiotem umowy zlecenia było badanie bezpieczeństw obiektów i usługa marketingowa.

Organ rentowy stwierdził, że zawieranie dodatkowych umów zlecenia przez spółkę (...) w tym samym okresie, w którym ubezpieczeni zawierali umowę o pracę ze spółką (...) miało na celu stworzenie dodatkowego tytułu do ubezpieczenia, z którego nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Doszło w ten sposób do nadużycia konstrukcji pracodawcy, albowiem pierwszeństwo pracowniczego tytułu ubezpieczeń wykorzystano jako środek do zminimalizowania obowiązku składkowego. Organ rentowy uznał umowy zlecenia za nieważne i stwierdził, że skoro płatnik składek nie zadeklarował składek z ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego od przychodu uzyskanego przez ubezpieczonego z tytułu pracy wykonywanej na rzecz własnego pracodawcy i nie złożył dokumentacji zgodnej z ustaleniami wynikającymi z kontroli, organ rentowy zobowiązany był wydać rozstrzygnięcie w formie decyzji administracyjnej.

stanowiska stron

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (dalej: spółka (...)), zaskarżając ją w całości i zarzuciła tej decyzji naruszenie przepisów postępowania, tj.:

- art. 7, 8, 77 § 1, i 80 k.p.a. poprzez zaniechanie podjęcia wszelkich czynności zmierzających do rozstrzygnięcia sprawy, błędną ocenę materiału dowodowego i nieuwzględnienie, że spółki (...), (...) (...) (...) (...) są niezależnymi podmiotami gospodarczymi i samodzielnie decydują o doborze kontrahentów oraz zakresie prowadzonej działalności, a nadto pominięcie, że spółka (...) nie miała wpływu na dobór podwykonawców przez spółki, którym zleciła usługi doraźnego dozorowania i czystościowe;

- art. 7, 8, 77 § 1, i 80 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowej poprzez błędne ustalenie, że celem zawierania dodatkowych umów zlecenia z pracownikami było zminimalizowanie obowiązku składkowego płatnika, podczas gdy spółka (...) nie miała wpływu na decyzje kadrowe spółek, które przyjęły od niej zlecenia;

- art. 7, 8, 77 § 1, i 80 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowej poprzez zaniechanie podjęcia wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, na skutek odmowy przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków – ubezpieczonych wskazanych w zastrzeżeniach do protokołu kontroli;

- art. 107 § 3 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowej poprzez niewskazanie w uzasadnieniu decyzji faktów, które organ rentowy uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, a w szczególności poprzez niewskazanie w uzasadnieniu dowodów, w oparciu o które organ rentowy przyjął, że praca ubezpieczonego na podstawie umowy zlecenia wykonywana była na rzecz płatnika składek, a także niewskazanie jakie konkretnie zeznania ubezpieczonych i świadków były podstawą ustaleń poczynionych przez organ rentowy, który odniósł się tylko do zeznań wytypowanej grupy ubezpieczonych i świadków;

- art. 83 ust 1 pkt 1 ustawy systemowej, poprzez jego niezastosowanie i niewydanie decyzji o podleganiu przez ubezpieczonego ubezpieczeniom społecznym na podstawie umowy zlecenia przed wydaniem decyzji o ustaleniu podstawy wymiaru składek;

- art. 6 7, 8, 10§ 1, 79, 81 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowej oraz art. 50 ustawy z 6.03.2018 r. prawo przedsiębiorców poprzez dopuszczenie dowodu z zeznań ubezpieczonych przesłuchanych w toku kontroli przeprowadzonej u innego płatnika składek ( spółki (...)), o którym to przesłuchaniu płatnik nie został powiadomiony;

- § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z 30.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i tryby przeprowadzania kontroli płatników składek w zw. z art. 97 k.p.a. i art. 6 i 8 k.p.a. w zw. z a art. 123 ustawy systemowej poprzez niewskazania w zawiadomieniu o zamiarze wszczęcia kontroli okres za jaki płatnik ma być kontrolowany, przewidywanego czasu trwania kontroli oraz informacji o prawach i obowiązkach płatnika czego skutkiem było podjęcie przez kontrolującego działań w sposób sprzeczny z obowiązującymi przepisami prawa oraz przeprowadzenia postępowania w sposób niebudzący zaufania jego uczestników do władzy publicznej;

- art. 48 ust. 3 ustawy prawo przedsiębiorców w zw. z art. 92a ustawy systemowej i w zw. z art. 6 i 8 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy systemowej poprzez niewskazanie w zawiadomieniu zakresu przedmiotowego kontroli, tj. w szczególności okresu za jaki skarżący ma być kontrolowany czego skutkiem było podjęcie przez kontrolującego działań w sposób sprzeczny z obowiązującymi przepisami prawa oraz przeprowadzenia postępowania w sposób niebudzący zaufania jego uczestników do władzy publicznej;

- art. 49 ust. 7 ustawy prawo przedsiębiorców w zw. z art. 92a ustawy systemowej i w zw. z art. 6 i 8 k.p.a. poprzez niewskazanie w zawiadomieniu zakresu przedmiotowego kontroli, tj. w szczególności okresu za jaki skarżący ma być kontrolowany czego skutkiem było podjęcie przez kontrolującego działań w sposób sprzeczny z obowiązującymi przepisami prawa oraz przeprowadzenia postępowania w sposób niebudzący zaufania jego uczestników do władzy publicznej.

Nadto, odwołująca się spółka zarzuciła decyzji naruszenie prawa materialnego, tj.:

- art. 8 ust. 2a ustawy systemowej poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na nieprawidłowym uznaniu, że praca ubezpieczonego na podstawie umowy zlecenia była wykonywana na rzecz płatnika składek, a w konsekwencji uznanie, że przychód ubezpieczonego z tytułu umowy zlecenia stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne z tytułu świadczenia pracy na rzecz płatnika składek;

- art. 31 ust. 2 oraz art. 51 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 8 ust. 2a w zw. z art. 18 ust. 1a ustawy systemowej poprzez niezastosowanie i nieodstąpienie od wydania decyzji w sytuacji, gdy płatnik nie dysponuje żadnymi instrumentami prawnymi, by zweryfikować na jakiej podstawie jego pracownicy wykonują usługi na rzecz innych podmiotów, czy otrzymują z tego tytułu wynagrodzenie i w jakiej wysokości;

- art. 65 ust. 1 Konstytucji RP poprzez jego niezastosowanie i traktowanie umowy zlecenia tak jak stosunku pracy w sytuacji, gdy konstytucyjna wolność pracy gwarantuje obywatelom swobodę wyboru formy zatrudnienia;

- art. 353 ¹ k.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że ubezpieczony nie mógł zgodnie z zasadą swobody umów zawrzeć umowy zlecenia niezależnej od stosunku pracy.

Odwołując się spółka wnosiła o zwrot sprawy organowi na podstawie art. 467 § 4 k.p.c. w celu uzupełnienia materiału dowodowego, w tym celem przesłuchania ubezpieczonego, ewentualnie o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że wynagrodzenie wypłacone ubezpieczonemu z tytułu umowy zlecenia nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne u płatnika (odwołanie k. 3-20 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, gdyż zaskarżona decyzja jest faktycznie oraz prawnie uzasadniona oraz o zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu organ rentowy podtrzymał w całości argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 21).

Syndyk masy upadłości (...) spółki z o.o. we W. nie zajął stanowiska w sprawie.

Ubezpieczony K. O. nie zajął stanowiska w sprawie.

ustalenia faktyczne:

Przedmiotem przeważającej działalności (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. jest działalność ochroniarska. Spółka działa od 22 czerwca 2015 r., a jej jedynym wspólnikiem jest (...). Od 12 czerwca 2019 r. prezesem zarządu spółki jest J. K. (1) (KRS spółki tom 29 akt kontroli).

(...) spółka z o.o. we W. prowadzi działalność gospodarczą od 3 lutego 2016 r. Jej wspólnikami są W. B. i A. W.. Przedmiotem działalności tej spółki jest m. in. doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, działalność pomocnicza związana z utrzymaniem porządku w budynkach i działalność ochroniarska. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu w sprawie VIII GU 269/19 z 25 października 2019 r. spółka została postawiona w stan upadłości (KRS tom 29 akt kontroli).

1 kwietnia 2016 r. spółka (...) zawarła ze spółką (...) umowę o współpracy, której przedmiotem było zlecenie spółce (...) wykonania usług zorganizowania stanowiska do wsparcia porządkowego i marketingowego dla spółki (...), a w załączniku (...) do tej umowy zakres usług ustalono na usługę porządkową utrzymania podstawowego porządku na terenach wewnętrznych i zewnętrznych oraz usługi marketingowe, zachowanie czystości miejsca świadczenia usługi, zachowanie porządku w dokumentacji koniecznej do świadczenia usługi, rozpowszechnianie materiałów reklamowych (ulotek, wizytówek, gadżetów), usługi z zakresu ochrony, w tym dozorowanie, monitorowanie zgodności z regulacjami wewnętrznymi innych podmiotów, ochrona mienia, dozorowanie doraźne, itp. Usługa miała być realizowana w obiektach klientów spółki (...) na terenie całej Polski. Usługa miała być realizowana w czasie wskazanym przez spółkę (...) i rozliczana miesięcznie, a stawkę za roboczogodzinę usług porządkowo-czystościowych i marketingowych określono na 9,87 zł, a następnie zmieniono tę stawkę aneksem z 1 stycznia 2017 r. na 16,10 zł (umowa - akta kontroli). Od maja 2016 r. do listopada 2017 r. spółka (...) wystawiała faktury spółce (...) w oparciu o protokół odbioru usług (faktury – akta kontroli).

1 kwietnia 2016 r. spółka (...) zawarła ze spółką (...) umowę na podwykonawstwo przez spółkę (...) usług porządkowo-czystościowych w obiektach wskazanych w załączniku (...) do tej umowy. W załączniku tym wskazano, że usługa ma być realizowana w obiektach klientów spółki (...) na terenie całej Polski (umowa tom 11 akt kontroli).

Spółka (...) zawarła 1 listopada 2017 r. z konsorcjum spółek w skład, którego wchodzi spółka (...) i spółka (...) umowę współpracy, na podstawie której konsorcjum spółek zobowiązało się do wykonywania na rzez spółki (...) usług czystościowych w obiektach wskazanych w załączniku (...) do tej umowy, jakkolwiek załącznik ten nie został uzupełniony (umowa tom 11 akt kontroli). Spółka (...) zawarła też ze w/w konsorcjum nieopatrzoną datą umowę na świadczenie usług dozorowania doraźnego oraz czystościowych w obiektach wskazanych w załączniku (...) do umowy, który to załącznik nie został wypełniony obiektami objętymi umową (umowa tom 11 akt kontroli).

K. O. był zatrudniony w spółce (...) sp. z o.o. od 1 lutego 2016 r. do 31 grudnia 2016 r. na stanowisku pracownika ochrony (umowy o pracę, świadectwo pracy tom 6 akt kontroli).

K. O. zawarł ze spółką (...) umowę zlecenia z inicjatywy (...) sp. z o.o. (protokół przesłuchania K. O. tom 9 akt kontroli).

Na podstawie umowy ze spółką (...) niektórzy pracownicy spółki (...) roznosili ulotki w ramach zlecenia. Za te czynności ulotki była wystawiana faktura, gdzie była wskazywano ilość rozdanych ulotek i teren, na którym czynności te wykonano. Spółka (...) nie prowadzi działalności marketingowej – korzysta z podwykonawców w zakresie usług marketingowych i czystościowych. Spółka nie jest powiązana kapitałowo ani osobowo z pozostałymi spółkami wskazanymi w protokole kontroli. Spółka (...) świadczyła na rzecz płatnika usługi w zakresie marketingu i wsparcia czystościowego, np. przy odśnieżaniu (zeznania przedstawiciela płatnika J. K. (1) k. 68-69).

Spółka (...) wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych wypłacała tylko pracownikom wykonującym czynności w obiekcie spółki (...) we W.. Pracownicy z innych ochranianych przez spółkę obiektów nie zgłaszali pracy w godzinach nadliczbowych (zeznania świadka K. P. k. 68-69).

3 marca 2022 r. organ rentowy zawiadomił odwołującą spółkę o zamiarze wszczęcia kontroli, która następnie przeprowadził (tom 1 akt kontroli).

W wyniku kontroli ustalono, że ubezpieczeni, zatrudnieni w spółce (...) wykonywali na jej rzecz czynności z zakresu ochrony fizycznej budynków i nie zajmowali się usługami porządkowymi wskazanymi w umowach zlecenia zawartych przez ubezpieczonych ze spółką (...). Nadto, ich czas pracy na podstawie umowy o pracę i umowy zlecenia nie był rozdzielany. Organ rentowy ustalił w czasie kontroli, że odwołująca się spółka, deklarując składki za pracowników, nie uwzględniła w podstawie ich wymiaru świadczeń uzyskanych przez pracowników z tytułu umów zlecania zawartych przez tych pracowników ze spółką (...) (protokół kontroli i odpowiedź na zastrzeżenia do tego protokołu - tom 29 akt kontroli).

Zaskarżoną decyzją z 8 listopada 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ustalił podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne K. O. jako pracownika jako pracownika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. i jednocześnie zleceniobiorcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. za okres od maja 2016 r. do grudnia 2016 r. (decyzja a.r.)

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, aktach rentowych i aktach kontroli. W ocenie sądu materiał dowodowy w postaci tych dokumentów był w pełni wiarygodny.

Stan faktyczny sprawy sąd ustalił też na podstawie zeznań przedstawiciela odwołującej się spółki (...), jednak jedynie w zakresie tego, że J. K. brał udział w rozdawaniu ulotek na podstawie umowy zlecenia ze spółką (...), w okresie objętym kontrolą. W pozostałym zakresie jego zeznania nie wniosły do sprawy istotnych okoliczności, albowiem nie pełnił on obowiązków członka zarządu w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji i nie znał zasad współpracy ze spółką (...).

Sąd dał też wiarę zeznaniom świadka K. P. na okoliczność braku jej wiedzy o współpracy pracowników spółki (...) ze spółką (...) na podstawie umów zlecenia, ponieważ jako osoba odpowiedzialna za naliczanie płac i składek mogła nie mieć wiedzy o powyższym. Za wiarygodne uznano też depozycje tego świadka na okoliczność braku zgłaszania co do zasady przez pracowników spółki pracy w godzinach nadliczbowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Istotna niniejszego postępowania sprowadzała się do oceny prawidłowości zakwestionowania przez organ rentowy umów zlecenia zawartych przez ubezpieczonego ze spółką (...). Zdaniem ZUS, ubezpieczeni zatrudnieni w odwołującej się spółce, realizując zadania wykonywane na podstawie umów zlecenia zawartych ze spółką (...), w rzeczywistości wykonywali pracę na rzecz spółki (...). O powyższym miało świadczyć m.in. to, że nie zostali oni zrekrutowani z zewnątrz, ale zaproponowano im podjęcie dodatkowej pracy na podstawie umowy zlecenia, a spółka (...) zawarła umowę o współpracy ze spółką (...), która zatrudniała ubezpieczonego - na świadczenie usług, których faktycznie ubezpieczony nie wykonywał, zaś umowa zlecenia w rzeczywistości obejmowała wykonywanie przez ubezpieczonego czynności ochrony, a więc tych samych, co na podstawie umowy o pracę, przez co efekt pracy wykonywanej na podstawie umów zlecenia trafiał do spółki (...).

W niniejszym postępowaniu, decydujące znaczenie miało zatem rozstrzygnięcie czy organ rentowy stosując art. 8 ust. 2a ustawy systemowej dokonał jego prawidłowej interpretacji. W ocenie sądu, powyższa argumentacja organu rentowego znajduje poparcie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778), obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które są pracownikami z wyłączeniem prokuratorów. Jak wynika z treści art. 13 ust. 1 powyższej ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają pracownicy od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Zgodnie z art. 12 ust. 1 cytowanej ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Stosownie do art. 18 ust. 1 tej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. W myśl art. 20 ust. 1 tej ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3. Natomiast art. 8 ust. 1 tej ustawy stanowi, że za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a. Zgodnie z art. 8 ust 2a powołanej ustawy za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

W orzecznictwie dokonując bardzo szerokiej interpretacji tego przepisu przyjmuje się, że przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej rozszerza pojęcie pracownika - o osobę, która wykonuje pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej, co uzasadnia wnioskowanie, iż to właśnie ta umowa jest źródłem obowiązku umownego - świadczenia, beneficjentem, którego jest jej pracodawca. Czynnikiem decydującym o tym, na rzecz jakiego podmiotu praca była de facto wykonywana, jest finalny efekt tej pracy, a ściślej rzecz ujmując należy w takiej sytuacji badać, który podmiot osiąga w ostatecznym rozrachunku korzyść w wykonania umowy. Nie jest wymagane, aby pracownik wykonywał w ramach umowy zlecenia takie same czy nawet podobne czynności, jak w ramach stosunku pracy. Mogą być to nawet czynności o zupełnie odmiennym charakterze. Istotne jest, że korzyści z tej pracy uzyskuje pracodawca. Art. 8 ust. 2a ustawy systemowej rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie to dotyczy dwóch sytuacji. Pierwszą jest wykonywanie pracy na podstawie jednej z wymienionych w nim umów prawa cywilnego przez osobę, która umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy. Drugą jest wykonywanie pracy na podstawie jednej z tych umów przez osobę, która wymienioną umowę zawarła z osobą trzecią, jednakże w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby za pracownika w rozumieniu ustawy systemowej jest to, że - będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą - jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z pracodawcą albo z inną osobą (por. uchwała Sądu Najwyższego z 2.09.2009 r., II UZP 6/09, OSNP 2010 r. Nr 3-4, poz. 46; wyroki Sądu Najwyższego z 11.05.2012 r., I UK 5/12, OSNP 2013 r. Nr 9-10, poz. 117; z 13.02.2014 r., I UK 323/13, z 14.01.2010 r., I UK 252/2009; z 22.02.2010 r., I UK 259/09 i z 18.10. 2011 r., III UK 22/11, OSNP 2012 r. Nr 21-22, poz. 266). W orzecznictwie podkreśla się również, że celem takiej regulacji było ograniczenie korzystania przez pracodawców z umów cywilnoprawnych celem zatrudnienia własnych pracowników dla realizacji tych samych zadań, które wykonują oni w ramach łączącego strony stosunku pracy, by w ten sposób ominąć ograniczenia wynikające z ochronnych przepisów prawa pracy (rekompensata za pracę w godzinach nadliczbowych, przepisy dotyczące maksymalnych godzin pracy w ciągu doby i w ujęciu średniotygodniowym) i uniknąć obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne od tychże umów (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13.02.2014 r., I UK 323/13). W uchwale Sądu Najwyższego z 2.09.2009 r., II UZP 6/09, wskazano, że obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy. Przepis art. 8 ust. 2a ustawy systemowej normuje konstrukcję uznania za pracownika, a celem jego wprowadzenia było przeciwdziałanie obchodzeniu prawa z pokrzywdzeniem pracowników w zakresie ich przyszłych uprawnień z ubezpieczenia.

Sąd, po analizie zarówno dowodów z dokumentów zebranych w ramach niniejszego postępowania jak i kontroli w odwołującej się spółce, doszedł do przekonania, że ustalenia organu rentowego były prawidłowe.

Sąd zaznacza, że nie istnieją powiązania osobowe między spółką (...) i (...) - podmioty te są niezależne od siebie.

Tym niemniej, to odwołująca się spółka miała uzyskiwać korzyść z tytułu realizowania przez ubezpieczonego umów zlecenia ze spółką (...). co prawidłowo ustalił organ rentowy dokonując oceny stosunków prawnych łączących ubezpieczonego z obydwiema spółkami.

W spornym okresie obie spółki wiązała umowa współpracy, na podstawie której spółka (...) świadczyła usługi na rzecz spółki (...). Brak jest jednak przy tym dowodów na okoliczność tego, by ubezpieczony K. O. wykonywał jakiekolwiek czynności wynikające z powyższej umowy współpracy.

W tych okolicznościach sąd przyjął domniemanie, że z efektów pracy ubezpieczonego w ramach umowy o pracę, jak i wykonywanych na podstawie umowy zlecenia korzystała wyłącznie odwołująca spółka. Odwołująca się spółka nie wykazała bowiem w jaki sposób z efektów pracy ubezpieczonego wykonywanej na podstawie umów zlecenia korzystała spółka (...).

Kwestię ciężaru dowodu ( onus probandi) omówił Sąd Najwyższy w wyroku z 24.02.2021 r., (III USKP 33/21, LEX nr 3123205) wskazując, że w procesie ciężar dowodu stanowi wymaganie dostarczenia sądowi dowodów potwierdzających przytoczone fakty pod rygorem przegrania procesu (art. 232 zdanie pierwsze k.p.c.). Natomiast problematykę materialnoprawną ciężaru dowodu reguluje art. 6 k.c. Zasady przewidziane w tym przepisie dotyczą jedynie negatywnych skutków związanych z nieudowodnieniem przez stronę faktów, z których wywodzi ona skutki prawne (aspekt materialnoprawny rozkładu ciężaru dowodu). Inaczej rzecz ujmując, regulacja zawarta w art. 6 k.c. koresponduje wyłącznie z etapem, w którym odtwarza się fakty, jej wpływ na subsumcję ma charakter wtórny, zachodzi tylko wówczas, gdy sąd uzna, że określone okoliczności faktyczne powoływane przez stronę nie mają pokrycia w materiale dowodowym. Wynika to stąd, że ciężar udowodnienia ( onus probandi) pozwala rozstrzygnąć sprawę merytorycznie, także wówczas, gdy sąd nie zdołał w ogóle (w pewnej części) wyjaśnić stanu faktycznego sprawy. Wówczas konsekwencje procesowe tego ponosi strona, na której dowód spoczywał. Jeżeli natomiast istotne fakty zostaną ustalone, to podlegają one ocenie z punktu widzenia przepisów prawa materialnego, niezależnie od tego, która ze stron podjęła w tym zakresie inicjatywę dowodową (powód, pozwany, czy nawet dowód został przeprowadzony z urzędu, por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z 4 stycznia 2008 r., I UK 223/2007, LEX Nr 442836 i z 12 stycznia 2011 r., II PK 129/2010, LEX Nr 737385). W takiej sytuacji sąd, oceniając materiał dowodowy, kieruje się metodą poznawczą z k.p.c. i na tej podstawie dokonuje wiążących ustaleń stanu faktycznego, które „podciągane" są pod odtworzony zakres desygnatów normy prawa materialnego. W tym wypadku nie dochodzi do właściwego lub niewłaściwego „rozłożenia ciężaru dowodowego".

Sąd Najwyższy wskazał przy tym, że wyrażonej w art. 6 k.c. reguły rozkładu ciężaru dowodu nie można rozumieć w ten sposób, że zawsze, bez względu na okoliczności sprawy, obowiązek dowodzenia wszelkich faktów o zasadniczym dla rozstrzygnięcia sporu znaczeniu spoczywa na stronie powodowej. Jeżeli jedna ze stron wykazała wystąpienie faktów przemawiających za słusznością jej stanowiska, wówczas to drugą stronę procesu obarcza ciężar udowodnienia okoliczności podważających ten wniosek (por. wyroki Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2013 r., II PK 70/13, LEX Nr 1424850; z 12 maja 2011 r., I PK 228/10, LEX Nr 896458; z 10 czerwca 2013 r., , LEX Nr 1341274; z 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, LEX Nr 8416).

W ocenie sądu, skoro art. 8 ust 2a ustawy systemowej wskazuje, że za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy, to można przyjąć, że istnieje domniemanie faktyczne - wynikające z istnienia między odwołującą się spółką a ubezpieczonym umowy o pracę, że czynności zlecone ubezpieczonemu na podstawy umowy zlecenia ze spółką (...) wykonywane były faktycznie na rzecz pracodawcy – odwołującej się spółki, którą wiązała zresztą ze spółką (...) umowa współpracy obejmująca czynności zlecone ubezpieczonemu.

Domniemanie to może być obalone w procesie cywilnym. Nie jest więc tak, że to na organie rentowym ciąży obowiązek udowodnienia (art. 6 k.c. w związku z art. 232 zdanie pierwsze k.p.c.), że dany pracownik wykonywał na zleceniu te same czynności, które wynikają z jego obowiązków pracowniczych.

W sytuacji, gdy potwierdzona została praca ubezpieczonego na rzecz pracodawcy (na podstawie umowy o pracę), to ciężar dowodu przechodzi na odwołującego się płatnika składek, w szczególności w zakresie powierzenia ubezpieczonemu przez zleceniodawcę innych czynności, niż wynikające z obowiązków pracowniczych.

Skoro odwołująca się spółka - wbrew wynikom postępowania kontrolnego organu rentowego - twierdziła, że ubezpieczony faktycznie wykonywał czynności z umowy zlecenia na rzecz spółki (...), to zgodnie z regułą przyjętą w art. 232 k.p.c., na stronie skarżącej spoczywał obowiązek odniesienia się do postawionych zarzutów i przedstawienia dowodów przeciwnych na okoliczności wskazane w decyzji organu rentowego.

Mając na uwadze cel przepisu art. 8 ust 2a, którego założeniem było ograniczenie wykorzystywania przez pracodawców umów cywilnoprawnych dla uniknięcia ograniczeń wynikających z ochronnych funkcji prawa pracy oraz obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne przy realizacji tych samych zadań, które wykonują oni w ramach łączącego strony stosunku pracy, w ocenie sądu w niniejszej sprawie wystąpiły podstawy dla zastosowania powołanego przepisu.

Materiał dowodowy wskazuje, że z efektów pracy ubezpieczonego w ramach umowy o pracę, jak i wykonywanych na podstawie umowy zlecenia korzystała wyłącznie odwołująca spółka. Odwołująca się spółka nie wykazała przy tym w jaki sposób z efektów pracy ubezpieczonego wykonywanej na podstawie umów zlecenia korzystała spółka (...) zwłaszcza, że umowa współpracy łącząca spółki refinansowała spółce (...) czynności wykonywane (przynajmniej formalnie) przez ubezpieczonego na podstawie umowy zlecenia.

Mając na uwadze cel przepisu art. 8 ust 2a, którego założeniem było ograniczenie wykorzystywania przez pracodawców umów cywilnoprawnych dla uniknięcia ograniczeń wynikających z ochronnych funkcji prawa pracy oraz obciążeń z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne przy realizacji tych samych zadań, które wykonują oni w ramach łączącego strony stosunku pracy, w ocenie sądu w niniejszej sprawie wystąpiły podstawy dla zastosowania powołanego przepisu. Organ rentowy wykazał pokrywanie się rzeczywistego obszaru działalności odwołującej się spółki (...) i (...), w szczególności w taki sposób, że odwołująca spółka była beneficjentem zadań wykonywanych przez ubezpieczonego w ramach umów zlecenia ze spółką (...). Były to czynności, z których odwołująca się spółka uzyskała dochody, ponieważ dotyczyły czynności objętych umową o współpracy – spółka (...) uzyskiwała od odwołującej się spółki świadczenia pieniężne.

Nawet jeśli bowiem przyjąć, że ubezpieczony, np. poprzez rozdawanie ulotek na podstawie umowy zlecenia uczestniczył w czynnościach promocyjnych, mających na celu rozszerzenie grupy klientów spółki, to były to czynności, z których odwołująca się spółka potencjalnie uzyskała dochody. Były one też wprost refinansowane przez odwołującą się spółkę na rzecz spółki (...) - dotyczyły czynności objętych umową o współpracy, a spółka (...) uzyskiwała z tego tytułu od odwołującej się spółki świadczenia pieniężne.

Mając na uwadze powyższe sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji, gdyż uznał, że organ rentowy prawidłowo przyjął, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne K. O. jako pracownika (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. i jednocześnie zleceniobiorcy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. za okres od maja 2016 r. do grudnia 2016 r. obejmuje świadczenia uzyskane przez ubezpieczonego z tytułu umów zlecenia ze spółką (...).

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu wynikającej z art. 98 k.p.c. oraz § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.