Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

4 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Kapanowska

po rozpoznaniu 4 lipca 2024 r. na rozprawie w Warszawie

sprawy z odwołania J. Ś.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z 4 grudnia 2023 r., znak (...)

o rekompensatę

oddala odwołanie.

VII U 341/24

UZASADNIENIE

J. Ś. odwołał się decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 4 grudnia 2023 r., znak: (...), którą odmówiono mu prawa do rekompensaty. Ubezpieczony nie sformułował konkretnych zarzutów merytorycznych wobec zaskarżonej decyzji, jednak treść jego odwołania wskazuje, że krytycznie ocenia działania organu rentowego, który w jego ocenie, nie dokłada należytej staranności, by w sposób zrozumiały dla ubezpieczonego, przystępnym językiem, wyłożyć mu przyczyny wydania niekorzystnej dla niego decyzji. (odwołanie – k. 3 a.s.)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wywiódł, że J. Ś. nabył prawo do emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, dlatego nie może już nabyć prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy powołał się na przepis art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy podkreślił istotę powyższego przepisu, a mianowicie to, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury, co mogłoby zaistnieć, np. - jak w przypadku ubezpieczonego - na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej. Organ rentowy powołał się także na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 listopada 2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109), w którym uznano, że rekompensata jest odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1 stycznia 1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Organ rentowy zaakcentował, że rekompensata jest przyznawana tylko tym osobom, które co najmniej przez 15 lat wykonywały pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej i nie skorzystał z możliwości przejścia na emeryturę wcześniejszą np. na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej. Przechodząc do drugiej części wniosku ubezpieczonego organ rentowy wskazał na brak podstaw do zmiany wysokości emerytury. Organ rentowy wskazał, że emeryci i renciści, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent byli uprawnieni do nabycia prawa do wzrostów lub dodatków z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze i je utracili, albo też spełniali warunki do przyznania emerytury lub renty wraz z takim wzrostem do dnia 15 listopada 1991r., jednakże nie składali wniosków o przyznanie tych świadczeń i ich nie pobierali – mieli prawo do zrekompensowania utraty tych wzrostów na podstawie art. 3 pkt 2 ustawy z 6 marca 1997 r. o zrekompensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent. Organ podkreślił, że wypłata tych rekompensat zakończyła się jednak w 2004 roku i wskazał, że obecnie obowiązuje ustawa z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, która w art. 21 — 23 reguluje zasady nabywania jedynie prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach oraz sposób jej obliczania. (odpowiedź na odwołanie – k. 5 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. Ś., urodzony (...), w okresie od 1 listopada 1972 r. do 30 listopada 1981 r. zatrudniony był w (...) (...) (...) (...) (...) (...) w W. na stanowisku stażysty - dziennikarza, a następnie na stanowisku redaktora działu (świadectwo pracy – k. 7 a.r.). W okresie od 1 grudnia 1981 r. do 31 października 1982 r. zatrudniony był jako starszy publicysta w Państwowym Przedsiębiorstwie (...) „(...)” (świadectwo pracy – k. 17 a.r.). W okresie od 1 listopada 1982 r. do 31 grudnia 1991 r. zatrudniony był na stanowisku starszego publicysty w (...) (świadectwo pracy – k. 19 a.r.). W okresie od 1 sierpnia 1990 r. do 31 marca 1991 r. zatrudniony był w połowie wymiaru czasu pracy na stanowisku specjalisty ds. reklamy w (...) Oddział w Polsce. (świadectwo pracy – k. 21 a.r.). Od 5 września 1990 r. ubezpieczony prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której wykonuje pracę dziennikarską (zeznania ubezpieczonego – k. 22 – 23 a.s.).

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 28 października 2014 r. J. Ś. przyznano prawo do emerytury (decyzja z 28 października 2014 r. – k. 39 I tom a.r.).

Ubezpieczony 24 października 2023 r. złożył wniosek o przyznanie rekompensaty,
o której mowa w art. 21 - 23 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, a także o zwiększenie podstawy wymiaru emerytury o 15% (wniosek – nienumerowana karta – II tom a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z 4 grudnia 2023 r., znak: (...) odmówił J. Ś. prawa do rekompensaty. Podstawą decyzji odmownej była okoliczność, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury wcześniejszej na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (decyzja organu rentowego z 4 grudnia 2023 r. – nienumerowana karta II tom a.r.).

Ubezpieczony odwołał się od decyzji organu rentowego, inicjując postępowanie sądowe (odwołanie – k.3 a.s.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie dowodów
z dokumentów znajdujących się w aktach rentowych z wymienieniem kart poszczególnych akt. Dowody te nie budziły zastrzeżeń i zostały uznane przez sąd w całości za wiarygodne. Strony nie zgłaszały wniosków dowodowych. Stan faktyczny był przy tym bezsporny, spór koncentrował się natomiast na interpretacji przepisów ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie było nieuzasadnione.

Sąd ocenił, że rozstrzygnięcie sprawy sprowadza się do odpowiedzi na pytanie czy ubezpieczony ma prawo do rekompensaty w sytuacji, gdy uprzednio nabył prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy o szczególnym charakterze.

Prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze normują przepisy art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach pomostowych.
Zgodnie z tymi przepisami, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje jednak osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy emeryturach i rentach z FUS. Rekompensata nie przysługuje, zatem osobom uprawnionym do świadczeń m.in. na podstawie art. 184 tej ustawy. Wobec powyższego, legitymowanie się prawem do emerytury wcześniejszej jest negatywną przesłanką nabycia prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Rekompensata jest bowiem rodzajem odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Powyższe oznacza, że prawo do rekompensaty mają wyłącznie osoby, które nie spełnią warunków wymaganych do uzyskania emerytury wcześniejszej, a pracowały przed dniem 1 stycznia 2009 r. w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat. Nie przysługuje zaś osobom, którym przyznano prawo do wcześniejszej emerytury, nawet wówczas, gdy osoby te nie chciały z tego prawa skorzystać. Tak samo nie przysługuje osobom, które nabyły prawo do wcześniejszej emerytury, lecz nie złożyły wniosku o jej ustalenie. Z powołanego przepisu ustawy wyraźnie wynika – biorąc pod uwagę także cel rekompensaty – że przesłanką negatywną jej przyznania jest samo przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury, niezależnie od tego czy wypłata tego świadczenia została zrealizowana. Co więcej Sąd Najwyższy z wyroku z 16 maja 2018 r., sygn. III UK 88/17 stwierdził, że rekompensata, o której mowa w art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, nie przysługuje nawet osobie, która z mocy prawa nabyła prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ale nie zrealizowała tego prawa wskutek niezłożenia wniosku o świadczenie.

Ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę 19 lutego 2014 r. Organ rentowy przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury w obniżonym wieku od 1 lutego 2014 r. Była to emerytura wcześniejsza z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. W takiej sytuacji ubezpieczonej nie przysługuje prawo do rekompensaty.

Art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych reguluje pozytywną przesłankę nabycia prawa do rekompensaty, którą jest legitymowanie się co najmniej 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ale także przesłankę negatywną, zgodnie z którą, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła na podstawie przepisów ustawy emerytalnej prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu szczególnego zatrudnienia. Prowadzi to do łącznego odkodowania dyspozycji art. 2 pkt 5 oraz art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych poprzez wywiedzenie wniosku, że tylko utrata możliwości skorzystania z prawa do wcześniejszej emerytury stanowi szkodę, którą rekompensata ma naprawić, właśnie przez przyznanie odpowiedniego dodatku o charakterze odszkodowawczym do kapitału początkowego (art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych). W przypadku ubezpieczonego sytuacja zgoła odmienna, tj. nabył on prawo do emerytury wcześniejszej, co wyklucza przyznanie mu rekompensaty.

Zaznaczenia wymaga, że rekompensata według celu ustawodawcy, nie jest szczególnym świadczeniem przyznawanym obok i zamiennie w stosunku do prawa o emeryturę pomostową lub emeryturę wcześniejszą z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do zastosowania tych przywilejów łącznie i podwójnie, tak by najpierw przyznać prawo do wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach, a następnie, w takich samych okolicznościach, przyznać prawo do rekompensaty po osiągnięciu wieku wymaganego dla przyznania emerytury powszechnej, a właśnie tak swoją sytuację prawną postrzega ubezpieczony.

W tych okolicznościach sąd uznał, że odwołanie J. Ś. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 4 grudnia 2023 r., znak: (...) nie zasługiwało na uwzględnienie, wobec czego na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. orzeczono zgodnie z sentencją wyroku.