Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

21 czerwca 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 21 czerwca 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

odwołania P. Ś.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W.

z 14 marca 2022 r., znak (...)

o zwrot świadczenia

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że P. Ś. nie jest zobowiązany do zwrotu renty socjalnej za lipiec 2019 r. w wysokości 1100 zł (tysiąc sto złotych).

Sygn. akt VII U 373/22

UZASADNIENIE

P. Ś. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 14 marca 2022 r. znak: (...) dotyczącej zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniu odwołania podniósł, że nie jest zgodne z prawdą twierdzenie ZUS, że w lipcu 2019 r. uzyskał przychód w wysokości 5400 zł, bowiem wynagrodzenie za czerwiec i lipiec 2019 r. w wysokości 1947,15 zł brutto wpływało na jego rachunek bankowy z jednodniowym opóźnieniem, tj. odpowiednio 1 lipca i 1 sierpnia 2019 r. Wynagrodzenie za sierpień 2019 r. zostało przekazane terminowo, tj. 30 sierpnia 2019 r. Odwołujący wskazał, że nie są mu znane przyczyny opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia przez pracodawcę, jednak odebranie renty przez ZUS z powodu działania pracodawcy uważa za krzywdzące. P. Ś. podniósł, że nie uzyskiwał w ww. okresie dodatkowych przychodów, które czyniłyby pobieraną przez niego rentę socjalną świadczeniem nienależnym ( odwołanie k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu stanowiska ZUS przywołał, że jak wynika z zaświadczenia z 15 czerwca 2021 r., ubezpieczony w lipcu 2019 r. osiągnął przychód w wysokości 5400 zł. Tymczasem zgodnie z art. 10 ust. 6 ustawy o rencie socjalnej, prawo do świadczenia zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody m.in. z tytułu zatrudnienia, w kwocie przewyższającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS do celów emerytalnych. W trzecim kwartale 2019 r. kwota graniczna wynosiła 3452,11 zł, w związku z czym zachodziły podstawy do uznania wypłaconej w lipcu 2019 r. renty socjalnej za świadczenie nienależne ( odpowiedź na odwołanie k. 5 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony P. Ś. jest uprawniony do renty socjalnej od 1 października 2003 r. na stałe. Decyzja z 1 października 2003 r. zawierała pouczenie, w którym w punkcie V podpunkt 3 wskazano, że prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS dla celów emerytalnych. Kwota ta obowiązuje od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została ogłoszona ( decyzja z 1.10.2003 r. – nienumerowane a.r.). Wysokość świadczenia dla P. Ś. została ostatni raz ustalona w decyzji z 3 października 2018 r. znak: (...) W decyzji tej ubezpieczony został pouczony o tym, że osoba, która pobrała nienależne świadczenie, zobowiązana jest do jego zwrotu. Za nienależnie pobrane uważa się świadczenie: 1) wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie do niego prawa albo wstrzymanie wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania; 2) przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie; 3) wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego osobie innej niż wskazana w decyzji tego organu. W pouczeniu nie wskazano przesłanek do zawieszenia prawa do świadczenia ( decyzja z 3.10.2018 r. – nienumerowane a.r.).

Pismem z 18 marca 2021 r. organ rentowy zobowiązał ubezpieczonego do nadesłania zaświadczenia dotyczącego wysokości przychodu w rozbiciu miesięcznym w 2019 r., z rozbiciem miesięcznym. Odwołujący 29 kwietnia 2021 r. przedstawił zaświadczenie wydane 26 marca 2021 r., z którego wynika m.in. że jego wynagrodzenie w czerwcu i lipcu 2019 r. wynosiło po 2700 zł brutto. Z uwagi na nieścisłości w zaświadczeniu w porównaniu z dokumentami składanymi do ZUS, pismem z 25 maja 2021 r. organ rentowy zobowiązał pracodawcę (...) sp. z o.o. do wyjaśnienia różnic w wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w marcu, czerwcu i lipcu 2019 r. Jak wynika z zaświadczenia z 15 czerwca 2021 r., wynagrodzenie odwołującego w 2019 r. wyniosło: w styczniu – 2700 zł, w lutym – 1 823,25 zł, w marcu – 2 650,65 zł, w kwietniu – 2700 zł, w maju – 2700 zł, w czerwcu – 0 zł, w lipcu – 5400 zł, w sierpniu – 3200 zł, we wrześniu – 3200 zł, w październiku – 3200 zł, w listopadzie – 3200 zł, w grudniu – 3200 zł. Przychód, jaki P. Ś. uzyskał w lipcu 2019 r. wynikał z przesunięcia przez pracodawcę wypłaty wynagrodzenia należnego za czerwiec 2019 r. ( zaświadczenia z 26.03.2021 r., z 15.06.2021 r. – nienumerowane a.r.. pismo z 14.06.2022 r. k. 15 a.s.).

Skarżoną decyzją z 14 marca 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. stwierdził, że ubezpieczony pobrał nienależnie świadczenie za lipiec 2019 r. z tytułu renty socjalnej i zobowiązał go do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za ww. okres w wysokości 1100 zł ( decyzja z 14.03.2022 r. – nienumerowane a.r.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie ww. dowodów, mając na uwadze, że nie był on sporny między stronami niniejszego postępowania. Dowodów z dokumentów żadna ze stron nie kwestionowała, a sąd z urzędu nie znalazł podstaw do tego, aby odmówić im wiarygodności i mocy dowodowej.

Sąd zważył, co następuje:

Na wstępie rozważań wskazać należy, że w przedmiotowej sprawie zdaniem sądu w wystąpiły przesłanki określone w art. 148 ¹ § 1 k.p.c., uzasadniające wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym, ponieważ po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów sąd uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W szczególności stan faktyczny w sprawie był niesporny, a ponadto strony zajęły stanowiska na piśmie.

W ocenie sądu decyzja organu rentowego była niezasadna, także z przyczyn innych niż wskazane w odwołaniu.

Spór sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy organ rentowy prawidłowo zażądał od odwołującego się zwrotu nienależnie, zdaniem organu rentowego, pobranego świadczenia. Trzeba wobec tego wskazać, że zgodnie z art. 138 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2022 r. poz. 504) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Organ rentowy oparł zaskarżoną decyzję na treści art. 138 ustawy emerytalnej oraz art. 10 ust. 6 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej ( Dz. U. z 2022 r. poz. 240 t.j.). Zauważyć jednak należy, że z dniem 1 stycznia 2022 r., na skutek wejścia w życie ustawy z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 2021 r. poz. 1621) przepis art. 10 ust. 6 został uchylony, zaś art. 10 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej w zakresie zawieszenia lub zmniejszenia kwoty świadczenia odsyła do art. 104 ustawy emerytalnej. Tym samym należy uznać, że decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W. z 14 marca 2022 r. została oparta na nieistniejącej w dniu jej wydania podstawie prawnej.

Ubocznie należy wskazać, że stosownie do art. 104 ust. 7 ustawy emerytalnej, podstawa do zawieszenia wypłaty renty socjalnej zachodziłaby, gdyby P. Ś. uzyskał przychód w wysokości przekraczającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, które wynosiło 4931,59 zł – zgodnie z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w trzecim kwartale 2019 r. z 13 listopada 2019 r. ( M.P. z 2019 r. poz. 1072). Kwota graniczna do zawieszenia wypłaty świadczenia wynosiła (...),59 * 130% = 6411,07 zł, co prowadzi do wniosku, że P. Ś. nie uzyskał w lipcu 2019 r. wynagrodzenia przewyższającego wskazaną kwotę. W tej sytuacji, stosownie do art. 104 ust. 8 ustawy emerytalnej, świadczenie powinno było zostać proporcjonalnie zmniejszone.

Dodatkowo należy zauważyć, że w niniejszej sprawie ubezpieczony, wraz z decyzją z 1 października 2003 r., przyznającą mu prawo do renty socjalnej, otrzymał pouczenie, że prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS dla celów emerytalnych. Kwota ta obowiązuje od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została ogłoszona. Taka treść art. 10 ust. 6 ustawy o rencie socjalnej nie obowiązywała jednak w lipcu 2019 r., kiedy prawo do renty socjalnej ulegało zawieszeniu się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody, o których mowa w ust. 1-5a, w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych. O zmianie w treści art. 10 ust. 6 ustawy o rencie socjalnej w brzmieniu obowiązującym od 2012 r. do 31 grudnia 2021 r. P. Ś. nie został nigdy przez ZUS pouczony.

W opisanych okolicznościach trzeba wyjaśnić, że sąd podziela stanowisko Sądu Apelacyjnego w Lublinie, wyrażone w wyroku z 13 czerwca 2019 r. w sprawie III AUa 572/18, że, „brak pouczenia świadczeniobiorcy o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń emerytalnych lub rentowych zwalnia go z obowiązku zwrotu świadczeń pobranych, mimo istnienia tych okoliczności, choćby nawet mógł powziąć o nich wiadomość z innych źródeł. Obowiązek pouczenia spoczywa na organie rentowym, samo zaś pouczenie powinno być wyczerpujące, zawierające informację o obowiązujących w dniu pouczania zasadach zawieszalności prawa do świadczeń. Brak pouczenia zwalnia osobę bezpodstawnie pobierającą świadczenia z obowiązku ich zwrotu. Pouczenie takie nie może być abstrakcyjne, obciążone brakiem konkretności, a w szczególności nie może odnosić się do wszystkich hipotetycznych okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń. Pouczenie takie nie mogłoby być uznane za należyte i rodzące po stronie świadczeniobiorcy obowiązek zwrotu świadczenia”. Tożsame stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 30 kwietnia 2020 r. w sprawie III AUa 1802/19. Także Sąd Najwyższy w wyroku z 28 stycznia 2021 r. wydanym w sprawie I (...) 3/21 wskazał, że „co do zasady organ rentowy ma obowiązek pouczyć ubezpieczonego o okolicznościach, których wystąpienie w czasie pobierania świadczenia powoduje utratę prawa do świadczeń, gdy wydaje decyzję przyznającą świadczenie. Nie ma natomiast takiego obowiązku przy wydawaniu kolejnych decyzji dotyczących przyznanego już świadczenia (np. dotyczących jego waloryzacji), chyba że zaszły zmiany prawa wpływające na prawo ubezpieczonego przyznane wcześniejszą decyzją lub gdy treść tych decyzji może wywołać wątpliwości co do przesłanek nabycia lub posiadania prawa do świadczenia. Nie można bowiem ryzyka prawnego owych zmian bądź wątpliwości wynikających z treści decyzji przerzucać na ubezpieczonego. Organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia jedynie wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów, albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej. Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina (zła wola) świadczeniobiorcy, nie uzasadnia natomiast powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia”.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, należy podkreślić, że pozwany organ rentowy nie wywiązał się z obowiązku informacyjnego wobec skarżącego i nie pouczył go skutecznie o obowiązujących od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2021 r. przepisach, powodujących zawieszenie prawa do renty socjalnej. W konsekwencji również z tej przyczyny nie można byłoby uznać, że ubezpieczony pobrał nienależnie świadczenie rentowe.

Odnosząc się natomiast do kwestii wypłaty ubezpieczonemu w lipcu 2019 r. wynagrodzenia za dwa miesiące, co było przyczyną przekroczenia progu z art. 10 ust. 6 ustawy o rencie socjalnej, trzeba także przywołać stanowisko Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z wyroku z 9 października 2018 r., sygn. akt III AUa 134/18, że organ rentowy winien przypisać przychód do tych miesięcy, za które rzeczywiście przysługiwał, a nie do tych, w których został faktycznie wypłacony. Jest to interpretacja celowościowa art. 10 ust. 6 ustawy o rencie socjalnej, zgodna z założeniami systemu ubezpieczeń społecznych. Renta socjalna jest świadczeniem realizowanym comiesięcznie. Skoro więc przepisy uzależniają wstrzymanie wypłaty świadczenia od osiągnięcia w poszczególnych miesiącach dochodu wyższego niż kwota ustalona przez ustawodawcę, to przyjęcie argumentacji organu rentowego pozbawiłoby ubezpieczonych jakiegokolwiek wpływu na okoliczności determinujące prawo lub wysokość świadczenia w danym miesiącu. W realiach rynku pracy ubezpieczeniu nie mają bowiem żadnego wpływu na termin wypłaty wynagrodzenia. Jaskrawym przykładem nieracjonalności wykładni językowej omawianego przepisu, oczywiście sprzecznym z interesem ubezpieczonych, jest sytuacja gdy w danym miesiącu zatrudnieni otrzymują faktyczną wypłatę za dwa lub trzy przepracowane miesiące. W takim stanie faktycznym zaliczenie przychodu jako należnego wyłącznie za jeden miesiąc rażąco naruszałoby interes ubezpieczonych. Sąd aprobuje to stanowisko i wskazuje, że również ono przemawiałoby za wnioskowaną przez ubezpieczonego zmianą zaskarżonej decyzji.

Mając na względzie poczynione ustalenia i rozważania, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. sąd zmienił decyzję i stwierdził, że ubezpieczony P. Ś. nie ma obowiązku zwrotu świadczenia pobranego z tytułu renty socjalnej za lipiec 2019 r.