Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

22 czerwca 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 22 czerwca 2023 r. w W.

odwołania M. D. i B. D. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddziału w W.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

z 15 grudnia 2022 r. , nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że M. D. jako pracownik płatnika składek B. D. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 lutego 2021 r. do 31 stycznia 2022 r.

Sygn. akt VII U 419/23

UZASADNIENIE

B. D. (1) złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 15 grudnia 2022 r. nr (...), stwierdzającej, że M. D. jako pracownik u płatnika składek B. D. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 lutego 2021 r. do 31 stycznia 2022 r.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, płatnik składek B. D. (1) wskazała, że ma 31 lat, jest panną i nie posiada dzieci, dlatego cały swój czas poświęca pracy. Prowadzi własną działalność i jest zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy u innego pracodawcy. Z powodu nadmiaru obowiązków potrzebowała pomocy w biurze. Zdaniem B. D. (1), najbardziej kompetentną osobą na to stanowisko była jej matka, która ukończyła kurs komputerowy (...), kurs księgowości, odbyła też półroczny staż w (...) jako pracownik administracyjno-biurowy. Posiadała zatem niezbędne kwalifikacje i miała wiedzę o firmie jej płatnika składek. B. D. (1) wskazał, że biuro firmy jest w domu, zatem skoro jej mama poszukiwała pracy biurowej, jednocześnie posiadając kompetencje w tym zakresie, to w pierwszej kolejności wzięła ją pod uwagę, a nie obce osoby. B. D. (1) wskazała, że nie zgadza się również z zarzutem organu rentowego, że dokumentacja kadrowo-płacowa została sporządzona dla uwiarygodnienia faktu zatrudnienia M. D.. Wyjaśniła, że nie stać jej na to, że by fikcyjnie zatrudniać pracownika, płacić za szkolenie BHP, badania lekarskie, opłacać składki ZUS oraz wypłacać wynagrodzenie. B. D. (1) dodała, że jej ojciec jest najwiarygodniejszym świadkiem, bowiem przebywa w domu i może faktycznie potwierdzić wykonywania obowiązków przez M. D.. Płatnik składek wyjaśnił również, że zawieszenie działalności kilka miesięcy po zwolnieniu M. D. nie ma żadnego związku z tą sprawą (odwołanie z 6 stycznia 2023 r. – k. 3 a.s.).

Odwołanie od opisanej na wstępie decyzji wniosła również ubezpieczona M. D.. Zaskarżonej decyzji zarzuciła błędną ocenę stanu faktycznego co do jej sytuacji w związku z wykonywaną pracą na rzecz płatnika składek B. D. (1). W uzasadnieniu stanowiska, odnosząc się do zarzutów organu rentowego co do braku ubezpieczenia w okresie od 1 lipca 2019 r. do 31 stycznia 2021 r., ubezpieczona wskazała, że w tym czasie przebywała 182 dni na zwolnieniu lekarskim, a później korzystała ze świadczenia rehabilitacyjnego. Przed wystąpieniem niezdolności do pracy, pracowała na stołówce szkolnej i była to ciężka praca, stojąca, wymagająca dźwigania dużych ciężarów i ciągłego pośpiechu. W tym okresie bardzo pogorszył się stan jej zdrowia (kolan, kręgosłupa, doszło też schorzenie tzw. paluch sztywny). Odnośnie zarzut organu rentowego co zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych na krótko przed powstaniem niezdolności do pracy, ubezpieczona wskazała, że od 2003 r. leczy się na nawracające zaburzenia depresyjno-lękowe i nie ma wpływu na to kiedy nawrót choroby. Dokumenty poświadczające faktyczny stan jej zdrowia przedłożyła do organu rentowego. Odwołująca się wskazała także, że w styczniu 2021 r. po zakończeniu świadczenia rehabilitacyjnego rozpoczęła poszukiwanie pracy biurowej (ze względu na jej schorzenia narządu ruchu). Jej córka w tym czasie poszukiwała osoby do prowadzenia biura, a ubezpieczona miała odpowiednie kwalifikacje w tym zakresie. Ubezpieczona podniosła, że zajmowała się segregowaniem, archiwizowaniem dokumentów, pilnowaniem płatności faktur, wykonywaniem i odbieraniem telefonów, robieniem zakupów np. artykułów biurowych, zatem nie ma rzeczowych dowodów na wykonywanie pracy. Ubezpieczona wskazała, że nie ma w domu monitoringu, a świadkiem wykonywania przez nią pracy w firmie córki był jej maż L. D. (odwołanie z 16 stycznia 2023 r. – k. 5-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. w odpowiedzi na odwołania wniósł o ich oddalenie. W uzasadnieniu swojego stanowiska, organ rentowy wskazał, że w toku prowadzonego postępowania wyjaśniającego płatnik nie przedłożył materialnych dowodów potwierdzających świadczenie pracy przez M. D.. Jako dowód świadczenia pracy przez ubezpieczoną została przesłana jedynie dokumentacja kadrowo-płacowa, która nie stanowi dla Zakładu na faktyczne wykonywanie pracy. Zdaniem organu rentowego dokumentacja kadrowo-płacowa została sporządzona dla uwiarygodnienia faktu zatrudnienia M. D.. Organ rentowy wskazał, że w toku przeprowadzonego postępowania strony wskazały L. D. jako osobę mogącą potwierdzić zatrudnienie, który jest ojcem płatnika i mężem M. D.. W złożonych wyjaśnieniach L. D. potwierdził, że w okresie od 1 lutego 2021 r. do 31 stycznia 2022 r. M. D. świadczyła pracę na rzecz ww. płatnika. Jednak w ocenie Zakładu zeznania osób bliskich, krewnych i znajomych nie mogą być obiektywne, ponieważ zachodzi podejrzenie wyświadczania przysługi poprzez złożenie zeznań na rzecz osoby bliskiej. Z analizy zapisów na koncie M. D. wynika, że w okresie od 1 lipca 2019 r. do 31 stycznia 2021 r. nie posiadała tytułu do ubezpieczeń. Jednocześnie z analizy zapisów na koncie płatnika wynika, że M. D. była pierwszą i jedyną osobą zgłoszoną do ubezpieczeń na podstawie umowy o pracę przez płatnika B. D. (1) w okresie od lutego 2021 r. do stycznia 2022 r. Od 1 grudnia 2022 r. B. D. (1) zawiesiła prowadzenie działalności gospodarczej. Zdaniem organu rentowego, opisane powyżej fakty, a przede wszystkim brak dowodów na świadczenie pracy przez M. D., zgłoszenie do ubezpieczeń krótko przed powstaniem niezdolności do pracy i wystąpieniem z roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowego oraz po zakończeniu zatrudnienia wystąpieniem o świadczenie przedemerytalne świadczą o tym, że dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń miało na celu wyłącznie uzyskania prawa do wypłaty świadczeń, a nie faktyczne wykonywanie pracy. W oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe, w opinii Zakładu, umowa o pracę zawarta pomiędzy stronami miała charakter pozorny. Zamiarem było wyłącznie stworzenie pozorów wykonywania pracy w celu uzyskania przez ubezpieczoną korzyści w postaci objęcia ubezpieczeniami społecznymi, co skutkowało wypłatą przez Zakład świadczeń wynikających z tego ubezpieczenia. W opinii organu rentowego strony działały wspólnie i w porozumieniu (odpowiedź na odwołanie z 15 grudnia 2023 r. – k. 11-12 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. D. (1) od 18 listopada 2020 r. prowadzi działalność gospodarcza pod nazwą (...). Przeważająca działalność gospodarcza to pozostałe specjalistyczne roboty budowlane, gdzie indziej niesklasyfikowane (wydruk z (...) a.r.). Firma zajmuje się malowaniem wind, ścianek, drzwi. B. D. (1) maluje wałkiem lub pędzelkiem. Biuro mieści się w domu prywatnym. B. D. (1) pracuje na podstawie umowy o pracę w biurze księgowym, a czynności w swojej firmie wykonuje osobiście w weekendy i po pracy. Swój urlop także wykorzystywała na realizację zleceń. Kontrahentów miała z polecenia (zeznania L. D. – k. 111-112 a.s., zeznania B. D. (1) – k. 113-114 a.s.).

B. D. (1) jest córką M. D. (bezsporne). M. D. od 2003 r. cierpi na nawracające epizody depresyjno-lękowe. Nadto, ma chorobę zawodową – zespół cieśni w obrębie nadgarstka obu rąk, a także posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności od 6 grudnia 2019 r. do 31 stycznia 2025 r. z symbolem 05-R. Zwolniono ją z pracy w Hotelu (...), po zakończeniu pobierania przez nią świadczenia rehabilitacyjnego. Miała niesprawną rękę, a pracowała jako kucharz. M. D. chciała przekwalifikować się do pracy w biurze. Odbyła kursy i staż w (...). Miała problem ze znalezieniem pracy. Zaczęły się problemy z kolanami, kręgosłupem i zwolnienia, rehabilitacje i wyjazdy do sanatorium. Skończyło się jej świadczenie rehabilitacyjne. W związku z tym, że B. D. (1) pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy w biurze księgowym, szukała pracownika do pomocy w swojej firmie, a jej matka szukała pracy, postanowiła zatem zatrudnić swoją matkę. Biuro mieściło się w domu prywatnym i nie B. D. chciała wpuszczać obcej osoby do domu (dokumentacja medyczna – k. 76-98 a.s., decyzja (...) o stwierdzeniu choroby zawodowej z 12 grudnia 2012 r. – k. 73-78 a.s., zaświadczenie lekarskie z 28 października 2022 r. – a.r., orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z 29 stycznia 2020 r. – a.r., zeznania M. D. – k. 114 a.s., zeznania B. D. (1) – k. 113-114 a.s.).

M. D. 15 listopada 2012 r. ukończyła kurs „nauka obsługi komputera – (...) Certyfikat Umiejętności Komputerowych – (...) Start organizowany przez Zakład (...) w W. Oddział w R.. 17 marca 2014 r. ukończyła certyfikowany kurs na samodzielnych księgowych od podstaw zorganizowany przez Akademię Prawa Pracy i Rachunkowości w okresie od 17 marca 2014 r. do 17 kwietnia 2014 r. Celem kursu było poszerzenie wiedzy na samodzielnego księgowego oraz nauczenie prowadzenia spraw pracowniczych w firmie. 14 kwietnia 2014 r. zdała egzamin ubezpieczona zdała egzamin przed komisją powołaną przez Akademię Prawa Pracy i Rachunkowości Centrum (...) i uzyskała potwierdzenie posiadania kwalifikacji zawodowych w obrębie zawodu pracownik obsługi płacowej – kod zawodu (...). Natomiast 29 kwietnia 2014 r. uzyskała potwierdzenie posiadania kwalifikacji zawodowych w obrębie zawodu specjalista ds. rachunkowości – kod zawodu (...). 16 listopada 2014 r. ukończyła II. z IV. etapów szkolenia z języka angielskiego ukierunkowanego na zdobycie certyfikatu (...) w ramach projektu „Projekt na miarę potrzeb – szkolenia komputerowe i językowe dla (...) bezrobotnych”. (zaświadczenie z 15 listopada 2012 r. – a.r., zaświadczenie o ukończeniu kursu z 17 kwietnia 2014 r. – a.r., zaświadczenie potwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych z 30 kwietnia 2014 r. – a.r., zaświadczenie potwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych z 6 maja 2014 r. – a.r., zaświadczenie z 16 listopada 2014 r. – a.r.).

1 lutego 2021 r. B. D. (1) i M. D. zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku pracownik administracyjno-biurowy, za wynagrodzeniem w kwocie 2800 zł brutto. Termin rozpoczęcia pracy ustalono na 1 lutego 2021 r., zaś miejsce wykonywania pracy określono (...)-(...) N., przy ul. (...) (umowa o pracę z 1 lutego 2021 r. – a.r.).

1 lutego 2021 r. M. D. przeszła instruktaż ogólny BHP oraz instruktaż stanowiskowy. 19 stycznia 2021 r. ubezpieczona uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku pracownika administracyjno-biurowego (karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP – a.r., orzeczenie lekarskie nr (...) z 19 stycznia 2021 r. – a.r.).

Do zakresu obowiązków ubezpieczonej na stanowisku pracownika administracyjno-biurowego należało:

przestrzeganie zasad BHP oraz regulaminu firmy;

dbanie o utrzymanie czystości w biurze;

wykonywania czynności zleconych przez pracodawcę;

obsługa urządzeń znajdujących się w biurze;

nadzór nad dokumentami firmowymi, z którymi pracownik ma styczność;

odbieranie połączeń telefonicznych;

układanie faktur oraz archiwizacja dokumentów;

ustalenie harmonogramu spotkań;

monitorowanie płatności faktur;

zaopatrzenie biura

(zakres obowiązków – a.r.).

Ubezpieczona świadczyła pracę administracyjną związaną z odbieraniem połączeń telefonicznych, ustaleniem terminów spotkań, przekazywaniem próbek malowania i ustalaniem kolorów, zajmowała się układaniem faktur oraz archiwizacją dokumentów ( zeznania M. D. – k. 114 a.s., zeznania B. D. (1) – k. 113-114 a.s., zeznania L. D. – k. 112 a.s., zeznania K. S. – k. 111 a.s., zeznania P. J. – k. 113 a.s.),

31 grudnia 2021 r. strony podpisały aneks do umowy o pracę z 1 lutego 2021 r., w którym ustaliły, że z dniem 1 stycznia 2022 r. wynagrodzenie podstawowe brutto wynosić będzie 3010 zł, z kolei pozostałe warunki umowy nie uległy zmianie (aneks z 31 grudnia 2021 r. do umowy o pracę z 1 lutego 2021 r. – a.r.).

P. J. jest wspólnikiem w firmie (...) z siedzibą w Z.. P. J. kontaktował się telefonicznie z M. D., bowiem ubezpieczona dzwoniła do niego w celu złożenia zamówienia na materiały lakiernicze, farby, taśmy, folie, kubki. (...) dostarczał kierowca. Ubezpieczona kontaktowała się z P. J. w okresie wiosennym około raz w miesiącu (oświadczenie z 10 stycznia 2023 r. – k. 70 a.s., zeznania P. J. – k. 113 a.s.),

K. S. był kierownikiem w firmie (...) i w związku z dużym zapotrzebowaniem na malowanie, firma posiłkowała się kilkoma firmami. Współpracował z firmą (...) i kontaktował się telefonicznie z M. D. w celu ustalenia terminów spotkań, kolorów farb i przekazania próbek (oświadczenie z 10 stycznia 2023 r. – k. 71 a.s., zeznania K. S. – k. 111 a.s.).

M. D. wykonywała pracę w siedzibie firmy, w godzinach 8.00-16.00. Na piętrze domu B. D. (1) był pokój przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej, gdzie znajdował się komputer i segregatory. Wynagrodzenie ubezpieczona otrzymywała w gotówce. Podpisywała się na liście obecności. Pracę ubezpieczonej nadzorowała B. D. (1). W przerwie śniadaniowej w pracy, B. D. (1) kontaktowała się z M. D., omawiały także bieżące sprawy po jej powrocie z pracy (listy obecności – k. 52-63 a.s., roczna karta ewidencji czasu pracy rok 2021 – k. 64-65 a.s., lista płac od lutego 2021 r. do stycznia 2022 r. – a.r., zeznania L. D. – k. 112 a.s.).

Ubezpieczona w okresie od 23 czerwca 2021 r. do 21 grudnia 2021 r. stała się niezdolna do pracy z powodu zaburzeń depresyjnych. W tym okresie B. D. (1) zrezygnowała z dodatkowej pracy, aby przejąć obowiązki M. D. (zeznania M. D. – k. 114 a.s.).

W styczniu 2022 r. płatnik składek postanowił zlikwidować etat pracownika biurowego w swojej firmie z powodów finansowych. Z dniem 31 stycznia 2022 r. strony rozwiązały stosunek pracy (pismo z 22 listopada 2022 r. – a.r.). 1 sierpnia 2022 r. M. D. złożyła wniosek o świadczenie przedemerytalne (bezsporne).

Od 1 grudnia 2022 r. B. D. (1) zawiesiła prowadzenie działalności gospodarczej, natomiast od 5 kwietnia 2023 r. wznowiła jej wykonywanie (bezsporne).

Pismem z 18 października 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. zawiadomił strony stosunku pracy o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia M. D. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek B. D. (1) (zawiadomienia o wszczęciu postępowania – a.r.).

Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydał decyzję nr (...), w której stwierdził, że M. D. jako pracownik u płatnika składek B. D. (1) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 lutego 2021 r. do 31 stycznia 2022 r. (decyzja ZUS z 15 grudnia 2022 r. – a.r.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił, uwzględniając wymienione dowody z dokumentów zgromadzone w aktach sądowych, a także aktach organu rentowego. Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania świadków, płatnika składek oraz ubezpieczonej, które są spójne i potwierdzają okoliczność, że M. D. od lutego 2021 r. do 31 stycznia 2022 r. wykonywała dla płatnika składek B. D. (1) pracę na stanowisku pracownika administracyjno-biurowego. Na taki charakter pracy ubezpieczonej oraz okres jej świadczenia wskazywali K. S. oraz P. J., którzy współpracowali z firmą (...), mieli kontakt telefoniczny z ubezpieczoną i wiedzę o zadaniach realizowanych przez M. D.. Fakt wykonywania pracy przez ubezpieczoną potwierdził również płatnik składek B. D. (1) oraz jej ojciec L. D., których zeznania są zgodne z tym, co wynika z dokumentów zgromadzonych w sprawie. W ocenie sądu zeznania ww. świadków, płatnika składek oraz ubezpieczonej były spójne, logiczne i znalazły odzwierciedlenie w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania M. D. i B. D. (1) od decyzji organu rentowego z 15 grudnia 2022 r., nr (...) były uzasadnione.

Tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 1009 – dalej „u.s.u.s.”). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Na podstawie ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy i definicję pracownika określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. 2020r. poz. 1320 – dalej „k.p.”). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

W niniejszej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych ocenił, że zawarcie przez M. D. i B. D. (1) umowy o pracę oraz zgłoszenie jej do ubezpieczeń społecznych nosi znamiona świadomego i zorganizowanego działania, którego celem było uzyskanie wyłącznie uzyskanie prawa do wypłaty świadczeń, a nie faktyczne wykonywanie pracy.

Wedle przepisów Kodeksu cywilnego o nieważności oświadczeń woli można mówić w trzech przypadkach. Z art. 83 § 1 k.c. wynika, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W analizowanej sprawie, uwzględniając poczynione ustalenia faktyczne, sąd nie podzielił stanowiska organu rentowego. W oparciu o cytowane na wstępie przepisy, dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, ani również faktyczny cel zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych (jako nienaruszające art. 58 § 1 lub 2 k.c. albo 83 § 1 k.c.), lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 u.s.u.s.). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wymagane jest zatem ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu odpłatnej pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

W ocenie sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, a w szczególności dowody osobowe potwierdziły, że strony kwestionowanej przez ZUS umowy faktycznie realizowały taki stosunek prawny, który posiada cechy typowe dla stosunku pracy. Sąd ustalił, że ubezpieczona zawierając umowę o pracę w dniu 1 lutego 2021 r. została zatrudniona na stanowisku pracownika administracyjno-biurowego i pracę tego rodzaju faktycznie wykonywała. Potwierdzili to zeznający w sprawie świadkowie i płatnik składek. Z zeznań świadków wynika, że ubezpieczona świadczyła pracę administracyjną związaną z odbieraniem połączeń telefonicznych, ustaleniem terminów spotkań, przekazywaniem próbek malowania i ustalaniem kolorów, co znalazło odzwierciedlenie w przedstawionym ubezpieczonej pisemnym zakresie obowiązków. Nadto, ubezpieczona zajmowała się układaniem faktur oraz archiwizacją dokumentów. Świadek L. D. oznaczył także czas i miejsce wykonywania pracy przez M. D., potwierdzając, że ubezpieczona była do dyspozycji płatnika składek w biurze firmy w godz. 8.00-16.00. W ocenie sądu, istotną okoliczność w niniejszej sprawie było także to, że istniała po stronie płatnika potrzeba gospodarcza zatrudnienia pracownika, bowiem w momencie kiedy B. D. (1) świadczyła pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w biurze księgowym, była potrzeba, żeby czynności związane z dokumentacją firmy były wykonywane przez pracownika administracyjnego.

Wobec powyższego, zdaniem sądu, nie było podstaw, aby kwestionować, że praca powierzona ubezpieczonej była wykonywana, a zatem, aby czynić zarzut pozorności zawartej umowy o pracę. Zgodnie z tym, co było wskazane, o pozorności danej umowy decydują okoliczności wskazane w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Jeżeli jednak pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował, to w takim przypadku nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2005r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz w wyroku z 12 lipca 2012r., II UK 14/12, Lex nr 1216864).

Brak pozorności umowy o pracę nie wyklucza jednak stwierdzenia jej nieważności w oparciu o art. 58 § 1 k.c. Powołany przepis stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jak jednak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 9 lutego 2012r. „sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania.” (I UK 265/11, Lex nr 1169836).

Zaakcentować przy tym należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają także skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej, czy też od stanu zdrowia pracownika. Z tego wynika, że nagłe przerwanie relacji z pracodawcą bądź nieprzystąpienie do realizacji umowy o pracę w ustalonym czasie z powodu pogorszenia stanu zdrowia pracownika, nie może wpływać negatywnie na powstały stosunek ubezpieczenia społecznego i skutki z niego wynikające. Dla powstania wskazanych skutków konieczne jest bowiem skuteczne nawiązanie umowy o pracę. Skutku takiego nie rodzi zawarcie przez strony umowy o pracę bez woli jej realizacji, nawet jeżeli strony podejmują jakieś czynności, które mają na zewnątrz pozorować realizację umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 maja 2014r., III AUa 826/13).

Konkludując, w rozważanej sprawie ustalone przez sąd okoliczności, które zostały omówione, nie wskazują, by działania stron były naganne oraz by stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji było zasadne. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że strony realizowały zawartą umowę o pracę. W związku z powyższym, nie może być mowy o zawarciu pozornej umowy o pracę.

Mając na względzie poczynione ustalenia faktyczne i zaprezentowaną argumentację, sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że M. D. jako pracownik u płatnika składek B. D. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 lutego 2021 r. do 31 stycznia 2022 r. o czym orzekł w sentencji wyroku.