Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

4 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Kapanowska

po rozpoznaniu 4 lipca 2024 r. na rozprawie w W.

sprawy z odwołania A. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 4 stycznia 2024 r., znak (...)

o rekompensatę

zmienia zaskarżona decyzję w ten sposób, że przyznaje A. C. prawo do rekompensaty od grudnia 2023 r.

Sygn. akt VII U 453/24

UZASADNIENIE

A. C. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 4 stycznia 2024 r., znak (...), odmawiającej przyznania rekompensaty. W uzasadnieniu stanowiska odwołujący się wskazał, że nie zgadza się z odmową przyznania mu rekompensaty do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczony podniósł, że przez 26 lat, tj. od roku 1975 do 2001 był zatrudniony w (...) w W. na stanowisku konserwatora urządzeń melioracyjnych. Wiązało się to z codzienną pracą w wodzie. Do jego obowiązków należało: koszenie, czyszczenie, oraz pogłębianie rowów melioracyjnych. (...) w W. rozwiązał się w 2001 r., dlatego nie ma możliwości zwrócenia się o korektę świadectwa pracy. Świadectwo pracy, które otrzymał z dniem rozwiązania umowy o pracę, zdaniem organu rentowego nie jest kompletnie, ponieważ nie zawiera precyzyjnej klasyfikacji pracy w szczególnych warunkach, a jedynie samą informację, o pracy w warunkach szczególnych (odwołanie z 25 stycznia 2024 r. – k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy przywołał treść art. 21 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, wskazując, że zaskarżoną decyzją odmówił ubezpieczonemu prawa do ustalenia wysokości emerytury z rekompensatą, ponieważ odwołujący się nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach do 31 grudnia 2008 r. W ocenie organu rentowego ubezpieczony nie wykazał takiego stażu. Przy czym organ rentowy nie uwzględnił do tego stażu okresu od 2 maja 1975 r. do 31 października 2001 r. – zatrudnienia w (...), ponieważ pracodawca w zaświadczeniu z 31 października 2001 r. nie podał charakteru pracy ze wskazaniem wykazu, działu oraz pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. (odpowiedź na odwołanie z 13 lutego 2024 r. – k. 8 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. C., ur. (...), w okresie od 2 maja 1975 r. do 31 października 2001 r. zatrudniony był w (...) w W. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku konserwatora urządzeń melioracyjnych . Ubezpieczony przez cały okres pracy w (...) był konserwatorem urządzeń melioracyjnych. Łopatą i kosą odmulał rowy melioracyjne. Cały czas pracował w wodzie. Korzystał tylko z urlopu wypoczynkowego, nie był na urlopie bezpłatnym ani zwolnieniu lekarskim (świadectwo pracy z 31 października 2001 r. – akta osobowe ubezpieczonego; zaświadczenie z 31 października 2001 r. – akta osobowe ubezpieczonego; umowa o pracę z 2 maja 1975 r. – akta osobowe ubezpieczonego; zeznania L. P. – k. 31 a.s.; zeznania K. R. – k. 31 a.s.; zeznania A. C. – k. 31 a.s.).

14 grudnia 2023 r. odwołujący złożył do organu rentowego wniosek o emeryturę z rekompensatą (wniosek z 14 grudnia 2023 r. – a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z 4 stycznia 2024 r. (...) przyznał A. C. emeryturę od 12 grudnia 2023 r., tj. od osiągniecia wieku emerytalnego. Następnie, decyzją z tego samego dnia odmówił przyznania rekompensaty, wskazując w uzasadnieniu, że nie został udowodniony wymagany 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy nie uwzględnił jako pracy w warunkach szczególnych okresu od 2 maja 1975 r. do 31 października 2001 r., ponieważ pracodawca, tj. (...) w zaświadczeniu z 31 października 2001 r. nie podał charakteru wykonywanej pracy ze wskazaniem wykazu, działu oraz pozycji Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. Organ rentowy wskazał, że w celu ponownego zbadania prawa do rekompensaty należy przedłożyć prawidłowo sporządzone świadectwo pracy w szczególnych warunkach (decyzja ZUS z 4 stycznia 2024 r. o przyznaniu emerytury – a.r.; decyzja odmowna ZUS z 4 stycznia 2024 r. – a.r.).

Stan faktyczny sprawy sąd ustalił w oparciu o dokumentację zawartą w aktach sądowych oraz aktach osobowych A. C., dokumentację znajdującą się w aktach rentowych ubezpieczonego, a także na podstawie dowodu z zeznań L. P., K. R. oraz odwołującego A. C.. W ocenie sądu, wymienione wyżej dowody były wiarygodne, spójne i wartościowe, co pozwoliło na ustalenie faktów w sposób nie budzący wątpliwości. Poszczególne dowody nie były kwestionowane przez strony postępowania, nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności. Dowody zawierały spójne informacje na temat okoliczności faktycznych istotnych dla sprawy. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków oraz odwołującego, ponieważ były one logiczne i spójne, a nadto korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Świadkowie byli zatrudnieni w (...) w W. w tym samym okresie co odwołujący, stąd mieli wiedzę o zakresie prac wykonywanych przez A. C..

W ocenie sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie A. C. jest uzasadnione.

Regulacja dotycząca prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się A. C. została wprowadzona do ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 164). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia wskazują art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej oraz 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Do prawidłowej interpretacji tego przepisu konieczne jest jednak zastosowanie wykładni systemowej, która prowadzi do przepisu art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Z kolei z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczanie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r. W tych okolicznościach warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na prace w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 5 maja 2017 r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 września 2017 r., III AUa 529/16).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy należy wskazać, że nie zachodzi negatywna przesłanka przyznania A. C. prawa do rekompensaty. Ubezpieczony nie miał przyznanego prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na pracę w warunkach szczególnych. Decyzją z 12 grudnia 2023 r. przyznano mu prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Wobec powyższego, celem ustalenia, czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do rekompensaty należało zbadać spełnienie przesłanek pozytywnych, o których była mowa. Analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zdaniem sądu, A. C. spełnił przesłanki pozytywne konieczne do tego, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej i legitymuje się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przypadającym przed 1 stycznia 2009 r.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43) – zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego, do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazuje w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W przypadku ubezpieczonego, któremu ZUS nie uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych spornego okresu zatrudnienia, należało uwzględnić okres pracy od 2 maja 1975 r. do 31 października 2001 r., kiedy to był zatrudniony w (...) w W. na stanowisku konserwatora urządzeń melioracyjnych . Według organu rentowego okresu tego nie można było uwzględnić, ponieważ pracodawca w zaświadczeniu z 31 października 2001 r. nie podał charakteru pracy ze wskazaniem wykazu, działu oraz pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r.

Odnosząc się do wskazanej okoliczności należy podnieść, że jakkolwiek wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00), to dokumenty te podlegają każdorazowo weryfikacji. Wynika to z tego, że są to dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowią dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 grudnia 2013 r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). To zatem oznacza, że nawet jeśli pracodawca ww. dokument pracownikowi wystawił, to i tak podlega on kontroli ZUS i sądu i nie oznacza automatycznie, że praca w danym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z drugiej zaś strony, brak takiego dokumentu bądź jego wadliwości nie przesądzają o tym, że praca nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Kwestia ta każdorazowo podlega badaniu przy uwzględnieniu tego, jakie czynności i rodzaj prac faktycznie wykonywał wnioskodawca i co ważne, w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym (także w sprawie o rekompensatę), dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, a nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych.

W rozpatrywanej sprawie z przeprowadzonych przez sąd dowodów jednoznacznie wynika, A. C. w spornym okresie od 2 maja 1975 r. do 31 października 2001 r. zatrudniony był w (...) w W. na stanowisku konserwatora urządzeń melioracyjnych, a jego podstawowym obowiązkiem przez cały okres zatrudnienia była konserwacja urządzeń melioracyjnych. Ponadto, praca była przez niego wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony łopatą i kosą odmulał rowy melioracyjne. To była praca w wodzie. Powyższe potwierdził pracodawca w świadectwie pracy, a także ubezpieczony i świadkowie L. P. oraz K. R., z zeznań których wynika taki zakres obowiązków. Wskazać należy, że świadkowie w spornym okresie w (...) w W. wykonywali te same czynności, co ubezpieczony.

Praca, o której mowa, może zostać zakwalifikowana jako odpowiadająca pozycji 1 pkt 8 Działu X (w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym) wykazu stanowiącego załącznik do 1 do Zarządzenia nr 55 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywieniowej z 14 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach. Wymieniono tam prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych, a taką pracę ubezpieczony w spornym okresie zatrudnienia niewątpliwie wykonywał. Równie w zarządzeniu Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w części o tytule „Melioracja” w dziale X poz. 1 pkt 8 jako prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych wskazano stanowisko konserwatora urządzeń melioracyjnych. Jak ustalono w postępowaniu, taki rodzaj i charakter pracy ubezpieczonego znajduje potwierdzenie przede wszystkim w zeznaniach świadków oraz w dokumentach zawartych w aktach osobowych ubezpieczonego.

Z powyższych względów sąd uznał sporny okres zatrudnienia ubezpieczonego jako okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Zatrudnienie to trwało od 2 maja 1975 r. do 31 października 2001 r. i okres ten był na tyle długi, by przyjąć, że A. C. legitymuje się okresem pracy w warunkach szczególnych ponad 15 lat, a więc więcej niż minimalny próg, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

W tych okolicznościach należało stwierdzić, że ubezpieczony spełnia przesłanki do uzyskania dochodzonego od organu rentowego prawa do rekompensaty. Sąd przyznał odwołującemu się prawo do rekompensaty od grudnia 2023 r., tj. od dnia złożenia wniosku. W konsekwencji odwołanie podlegało uwzględnieniu poprzez zmianę zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., o czym sąd orzekł w sentencji wyroku.