Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

17 października 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie: Przewodnicząca: sędzia (del.) Magdalena Pytel

Protokolant: sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu 17 października 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy S. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek odwołania S. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z 20 grudnia 2023 r. nr (...) (...)

zmienia zaskarżoną decyzję, uwzględniając przy obliczaniu kapitału początkowego także następujące okresy:

1)  zatrudnienie w wymiarze pełnego etatu w (...) od 1 czerwca 1991 r. do 29 lutego 1992 r. z wynagrodzeniem miesięcznym 4 870 000 zł (cztery miliony osiemset siedemdziesiąt tysięcy),

2)  zatrudnienie w wymiarze pełnego etatu w (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. od 16 listopada 1990 r. do 3 lutego 1992 r. za wynagrodzeniem miesięcznym 3 250 000 zł (trzy miliony dwieście pięćdziesiąt tysięcy),

3)  zatrudnienie w wymiarze połowy etatu w (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. od 4 lutego 1992 r. do 31 grudnia 1993 r. za wynagrodzeniem miesięcznym 1 625 000 zł (milion sześćset dwadzieścia pięć tysięcy)

VII U 461/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 20 grudnia 2023 r., znak (...) (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W. w związku ze złożonym przez S. B. (1) wnioskiem o emeryturę z 7 września 2023 r. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego na 1 stycznia 1999 r., który wyniósł 44 657,03 zł.

Organ rentowy uwzględnił okresy składkowe łącznie 7 lat, 3 miesiące i 3 dni, tj. 87 miesięcy oraz nieskładkowe – okresy nauki w szkole wyższej: 5 lat, 0 miesięcy, 0 dni, tj. 60 miesięcy. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1987 r. do 31 grudnia 1996 r. Wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 46,43%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 46,43 % przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie emerytalnej. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresu od 20 do 21 lipca 1987 r., gdyż w tym okresie ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym (k. 19 akt rentowych).

30 stycznia 2024 r. ubezpieczony złożył odwołanie od ww. decyzji, w związku ze wskazaniem w poz. 5 - 8 w latach 1991 - 1994 kwoty „0 zł”, jako zarobków – dochodów stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. W uzasadnieniu swojego stanowiska odwołujący się wskazał, że do wniosku o ustalenie kapitału początkowego załączona została decyzja ZUS (...) Oddział w W. z 13 maja 1995 r., znak (...), stwierdzająca, że jako prowadzący działalność gospodarczą nie podlega od 4 lutego 1992 r. do 31 marca 1995 r. ubezpieczeniu społecznemu unormowanemu ustawą z 19 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznych osób prowadzących działalność gospodarczą i ich rodzin. W uzasadnieniu podano, że jak wynika z jego oświadczenia zawartego w zgłoszeniu do ubezpieczenia, nie spełnia warunków do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym i mają do niego zastosowanie postanowienia z art. 2 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, gdyż był zatrudniony w wymiarze ½ etatu w firmie (...) sp. z o. o. w L.. Treść ww. decyzji wskazuje, że ZUS posiada dowody jego zatrudnienia w latach 1992 - 1995, co potwierdza podleganie obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, co uzasadnia wskazanie w poz. 5 - 8 w latach 1991 - 1994 kwoty „0 zł”, jako zarobków - dochodów stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (k. 3).

W odpowiedzi na odwołanie z 13 lutego 2024 r., pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu wskazał, że kapitał początkowy ubezpieczonego został przeliczony z uwzględnieniem okresu studiów wyższych 1 października 1979 r. do 30 września 1984 r. oraz okresu prowadzenia działalności gospodarczej od 1 kwietnia 1995 r. do 30 czerwca 1998 r. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego nie uwzględniono okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...) sp. z o. o., ponieważ według poświadczenia ubezpieczenia z 18 października 2023 r. przed dniem 1 stycznia 1999 r. płatnik składał deklaracje bezimienne podając liczbę zatrudnionych pracowników bez imiennego wykazu osób ubezpieczonych i informacji o składnikach ich wynagrodzenia. Złożona do akt rentowych umowa o pracę zawarta 16 listopada 1990 r. oraz decyzja z 13 maja 1995 r. nie stanowią środków dowodowych wystarczających do uwzględnienia spornego okresu. Ponadto pod wskazanym w poświadczeniu z 18 października 2023 r. (...) płatnik zatrudniał pracowników tylko w okresie od kwietnia 1992 r. do maja 1993 r. Organ rentowy nie uwzględnił również okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...) od 1 czerwca 1991 r. do 29 lutego 1992 r., ponieważ świadectwo pracy z 2 marca 1992 r. nie jest opatrzone pieczątką imienną, natomiast płatnik składek deklaracje bezimienne (k. 5).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. B. (1), ur. (...), w okresie od 1 czerwca 1991 r. do 29 lutego 1992 r. zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w B., na stanowisku Dyrektora Oddziału w W.. Jego wynagrodzenie wyniosło 4 870 000 zł (świadectwo pracy – k. 18 akt rentowych; zeznania S. B. (1) – k. 75).

W okresie o 16 listopada 1990 r. do 3 lutego 1992 r. ubezpieczony pracował w wymiarze pełnego etatu jako radca prawny, prawnik, w (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. za wynagrodzeniem miesięcznym 3 250 000 zł. Ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy do chwili rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej – (...), tj. 4 lutego 1992 r. Natomiast od 4 lutego 1992 r. do 31 grudnia 1993 r. pracował w wymiarze połowy etatu w (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. za wynagrodzeniem 1 625 000 zł (umowa o pracę – k. 14 akt rentowych; zaświadczenie – k. 24 akt rentowych; umowa spółki cywilnej – k. 19 - 20 akt rentowych; zgłoszenie o dokonanie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej – k. 24; CEIDG – k. 28 akt rentowych; zeznania K. P. – k. 50; zeznania D. B. – k. 50 zeznania E. M. – k. 74; zeznania S. B. (1) – k. 75).

7 września 2023 r. ubezpieczony złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę (k. 1 akt rentowych).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z 21 grudnia 2023 r., znak: (...), w związku ze złożonym przez ubezpieczonego wnioskiem z 7 września 2023 r. oraz po uwzględnieniu nowych dokumentów sprawy z 30 listopada 2023 r. oraz z 18 grudnia 2023 r. – w związku przeliczeniem kapitału początkowego – przyznał ubezpieczonemu emeryturę na podstawie art. 24 ww. ustawy od 19 września 2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury wyniosła 2718,69 zł (k. 46 akt rentowych).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych, a także na podstawie wiarygodnych zeznań świadków K. P., D. B., E. M. i odwołującego S. B. (2). Zdaniem Sądu, dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Oceniając dowody z dokumentów, Sąd miał na względzie, że organ rentowy podnosił, że świadectwo pracy z 2 marca 1992 r. nie jest opatrzone pieczątką imienną, jednak, zdaniem Sądu, powyższe nie czyni tego dokumentu niewiarygodnym, dlatego Sąd uwzględnił je biorąc pod uwagę całokształt materiału dowodowego.

Zeznania odwołującego się Sąd ocenił jako wiarygodne, bowiem w sposób logiczny wyjaśnił, na czym polegała jego praca w (...) oraz (...) sp. z o. o. Ponadto, Sąd dał wiarę świadkom K. P., D. B. i E. M., którzy z odwołującym się pracowali w ww. zakładach pracy i potwierdzili jego zatrudnienie w tych firmach. Zdaniem Sądu, z uwagi na spójność zeznań ubezpieczonego, świadków i dokumentów, nie było podstaw do kwestionowania ich wiarygodności.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie S. B. (1) zasługiwało na uwzględnienie.

Z uwagi na przedmiot sporu, tytułem wstępu podkreślania wymaga, że kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631, dalej: ustawa emerytalna), ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). Z kolei art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przewiduje, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2 - 12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6; okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1 - 3 i 6 - 12, w wymiarze

nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (art. 174 ust. 3). Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 6 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury (także kapitału początkowego) stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego: w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę, albo w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

W myśl art. 15 ust. 4 ustawy emerytalnej, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych; oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu; oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej).

Zgodnie z art. 175 ust. 1 ustawy, postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalenia prawa do świadczeń przewidzianych w tej ustawie, co w szczególności dotyczy katalogu środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym do wykazania zarówno stażu ubezpieczonego, jak i wysokości przychodów.

W analizowanej sprawie organ rentowy nie uwzględnił ubezpieczonemu do wysokości kapitału początkowego okresu zatrudnienia w (...) od 1 czerwca 1991 r. do 29 lutego 1992 r., ponieważ świadectwo pracy z 2 marca 1992 r. nie jest opatrzone pieczątką imienną, natomiast płatnik składał deklaracje bezimienne. Nadto, ZUS nie uwzględnił okresu pracy ubezpieczonego w (...) sp. z o. o., ponieważ według poświadczenia ubezpieczenia z 18 października 2023 r. przed dniem 1 stycznia 1999 r. płatnik składał deklaracje bezimienne podając liczbę zatrudnionych pracowników bez imiennego wykazu osób ubezpieczonych i informacji o składnikach ich wynagrodzenia. Złożona do akt rentowych umowa o pracę zawarta 16 listopada 1990 r. oraz decyzja z 13 maja 2023 r. nie stanowią środków dowodowych wystarczających do uwzględniania spornego okresu.

Mając na względzie powyższe, w pierwszej kolejności przedmiotem rozważań Sądu Okręgowego była kwestia możliwości uwzględnienia wskazanego przez ubezpieczonego okresu zatrudnienia od 1 czerwca 1991 r. do 29 lutego 1992 r. w (...) przy wyliczeniu wysokości kapitału początkowego.

W rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412) w § 22 ust. 1 wskazano, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności legitymacja ubezpieczeniowa; legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

W rozpatrywanej sprawie ubezpieczony spełnił wymogi, które określa zacytowany przepis, by dany okres mógł zostać uwzględniony jako składkowy. Przedstawił organowi rentowemu świadectwo pracy z 2 marca 1992 r. W ocenie Sądu podpisany dokument świadectwa pracy w sposób dostateczny i formalnie prawidłowy potwierdza zatrudnienie S. B. (3) w (...).

Z uwagi na fakt, że świadectwo pracy zostało wystawione w marcu 1992 r., a więc wówczas, gdy obowiązywał kodeks pracy z 26 czerwca 1974 r., Sąd odwołał się do przepisów tego kodeksu, które odnoszą się do świadectw pracy. Art. 97 KP, który określał w owym czasie obowiązek pracodawcy wydania pracownikowi świadectwa pracy nie określał wymogów i danych, które ten dokument ma zawierać. Określało je obowiązujące od 1 stycznia 1975 r. rozporządzenie Rady Ministrów z 20 listopada 1974r. w sprawie świadectw pracy i opinii (Dz. U. z 1974 r. poz. 45, poz. 269), które w § 7 wskazywało, że w świadectwie pracy, oprócz danych określonych w art. 97 § 2 Kodeksu pracy, powinny być zamieszczone następujące informacje niezbędne do ustalenia uprawnień pracownika w nowym zakładzie pracy:

1)  okres korzystania z urlopu bezpłatnego i podstawa prawna jego udzielenia,

2)  okres korzystania z urlopu wychowawczego, a w wypadku likwidacji zakładu pracy - okres tego urlopu przypadający po likwidacji zakładu,

3)  wykorzystanie zwolnienia od pracy przewidzianego w art. 188 Kodeksu pracy,

4)  okres odbywania służby wojskowej oraz zasadniczej służby w obronie cywilnej lub służby zastępczej, przypadający w czasie zatrudnienia w zakładzie pracy, który wydaje pracownikowi świadectwo pracy,

5)  okres, za który przyznano pracownikowi odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę (art. 361 KP),

6)  termin zdarzenia uzasadniającego, na podstawie odrębnych przepisów, obniżenie pracownikowi zasiłku z ubezpieczenia społecznego.

We wskazanym przepisie, ani żadnym innym zawartym w ww. akcie prawnym nie zostało oznaczone, jakie pieczątki mają znajdować się na świadectwie pracy. W rozpatrywanej sprawie świadectwo pracy zostało podpisane przez pracodawcę. Choć świadectwo nie zostało opatrzone pieczątką imienną, to zdaniem Sądu, tego rodzaju obowiązek nie wynika z żadnego z przepisów ówcześnie obowiązujących. Sąd miał przy tym na uwadze, że w orzecznictwie Sądów powszechnych wyrażany jest jednoznaczny i spójny pogląd, że brak pieczątki imiennej, przy uwzględnieniu, że świadectwo zakładu pracy opatrzone zostało w pieczęcie zakładowe oraz podpis upoważnionej osoby, nie pozbawia dokumentu waloru wiarygodności. Inaczej mówiąc brak imiennej pieczątki osoby upoważnionej do sporządzenia i podpisania świadectwa pracy nie może stanowić przeszkody formalnej do uznania takiego wpisu jako środka dowodowego przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury, renty lub kapitału początkowego, jeśli oczywiście nie ma innych, uzasadnionych wątpliwości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 21 sierpnia 2013r., sygn. akt III AUa 1770/12, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 29 sierpnia 2013r., sygn. akt III AUa 11/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14 października 2014r., sygn. akt III AUa 90/14).

Dodatkowo Sąd miał na względzie, że świadectwo zakładu pracy podlega ocenie Sądu, jak każdy inny środek dowodowy, stosownie do dyspozycji art. 233 KPC W tym miejscu podkreślić należy, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 21 sierpnia 2013r., III AUa 1770/12).

W analizowanej sprawie świadectwo pracy nie budzi wątpliwości w sensie formalnym, z przyczyn, które zostały wskazane, zatem daje podstawy do uznania, że S. B. (1) faktycznie w okresie od 1 czerwca 1991 r. do 29 lutego 1992 r. zatrudniony w wymiarze pełnego etatu w (...). Ze świadectwo pracy wynika, że jego wynagrodzenie miesięczne wyniosło 4 870 000 zł. W związku z tym nie było podstaw, by odmówić mu uwzględnienia spornego okresu przy wyliczaniu kapitału początkowego z ww. wynagrodzeniem.

Zasady określające sposób postępowania przed organem rentowym oraz dowody wymagane w tym postępowaniu określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe (Dz. U. z 2011r., Nr 237, poz. 1412). Zgodnie z § 21 rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

W odniesieniu do drugiego z kwestionowanych okresów zatrudnienia odwołującego, Sąd zważył, że świadkowie potwierdzili pracę ubezpieczonego w (...) sp. z o. o. z siedzibą w W.. Nadto, ubezpieczony przedłożył umowę o pracę zawartą 16 listopada 1990 r., natomiast świadek K. P. potwierdził, że na tym dokumencie widnieje jego podpis. Z zaświadczenia z 20 września 1991 r., wynika, że od 16 listopada 1990 r. do 3 lutego 1992 r. ubezpieczony pracował w wymiarze pełnego etatu za wynagrodzeniem miesięcznym 3 250 000 zł. Świadek E. M. potwierdziła, że wystawiła ww. zaświadczenie w ramach działalności tej spółki. Sąd, mając na uwadze zeznania S. B. (3) przyjął, że ubezpieczony pracował w pełnym wymiarze czasu pracy do chwili rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej – (...), tj. 4 lutego 1992 r. Natomiast od 4 lutego 1992 r. do 31 grudnia 1993 r. pracował w wymiarze połowy etatu w (...) sp. z o. o. z siedzibą w W. za wynagrodzeniem 1 625 000 zł. Zdaniem Sądu, udowodniony został okres do końca 1993 r. Rozstrzygnięcie powyższej okoliczności pozwalało zatem na uwzględnienie spornych okresów pracy i wynagrodzeń odwołującego przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego.

W tych okolicznościach Sąd uznając odwołanie S. B. (1) za zasadne zważył, że skarżona decyzja podlegała stosownej zmianie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 KPC zgodnie z sentencją wyroku.