Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

29 czerwca 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 29 czerwca 2023 r. w W.

odwołania Z. S. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

o prawo do rekompensaty

z 23 stycznia 2023 r., znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje Z. S. (1) prawo do rekompensaty od grudnia 2022 r.

Sygn. akt VII U 501/23

UZASADNIENIE

Z. S. (1) złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 23 stycznia 2023 r. znak (...) odmawiającej przyznania mu prawa do rekompensaty i wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do emerytury z rekompensatą oraz zasądzenie od organu na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu stanowiska odwołujący się wskazał, że do wniosku o przyznanie mu prawa do rekompensaty załączył świadectwo pracy z Przedsiębiorstwa (...), w którym wskazane jest, że pracował jako kierowca samochodu ciężarowego od 11 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1992 r., co daje więcej niż 15 lat pracy w szczególnym charakterze. Odwołujący się podniósł, że osoba wystawiająca dokument popełniła błąd wpisując błędną kwalifikację punktu działu VIII poz. 2 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30 marca 1985 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu hutnictwa i przemysłu maszynowego poprzez wskazanie punktu 3 (kierowca karetki pogotowia ratunkowego) zamiast punktu 5 (kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony). Z. S. (1) wskazał, że jest to oczywista omyła pisarska, gdyż ww. firma nigdy nie posiadała żadnej karetki pogotowia. W związku z tym, zdaniem odwołującego się, decyzja odmowna jest bezpodstawna i powinna zostać zmieniona w ten sposób, iż zostanie przyznane mu prawo do rekompensaty (odwołanie z 17 lutego 2023 r. – k. 3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddziału w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Organ rentowy powołał się na treść art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, wskazując, że zaskarżoną decyzją odmówił ubezpieczonemu prawa do ustalenia wysokości emerytury z rekompensatą, ponieważ Z. S. (1) nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach do 31 grudnia 2008 r. Organ rentowy nie uwzględnił do tego stażu okresu wskazanego w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 26 lipca 1994 r. wystawionego przez Przedsiębiorstwo (...), tj. okresu od 11 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1992 r., ponieważ charakter pracy tam wskazany nie jest ściśle zgodny z Rozporządzeniem Rady Ministrów, a ponadto załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30 marca 1985 r., w dziale VIII poz. 2 pkt 3 wskazuje kierowcę karetki pogotowia ratunkowego, a nie kierowcę samochodu ciężarowego o całkowitym ciężarze powyżej 3,5 tony (odpowiedź na odwołanie z 15 marca 2023 r. – k. 5 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. S. (1), ur. (...), w okresie od 11 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1992 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w W. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony (świadectwo pracy z 30 grudnia 1992 r. – a.r., kserokopie dokumentów osobowych ubezpieczonego – k. 28-56 a.s.). Była to firma transportowa, baza samochodów ciężarowych z przyczepami i naczepami. Ubezpieczony na co dzień kierował pojazdem marki S. 200 i (...) z przyczepą. Woził maszyny, stal do R., Mery-P., do zakładów wojskowych. Jeździł po całej Polsce – na (...), do P., S., G., G., niekiedy także do (...). Pracował w pełnym wymiarze czasu pracy, co najmniej 8 godzin dziennie. W firmie nie było karetek pogotowania, ani samochodów osobowych. Przedsiębiorstwo nie świadczyło usług przewozu chorych. W tym okresie zatrudnienia nie przebywał na zwolnieniach lekarskich i urlopach bezpłatnych (zeznania L. K. – k. 77 a.s., zeznania R. F. – k. 77 a.s., zeznania G. B. – k. 78 a.s., zeznania Z. G. – k. 78 a.s., zeznania Z. S. (1) – k. 79 a.s.).

Z. S. (1) 14 grudnia 2022 r. złożył w ZUS wniosek o emeryturę z rekompensatą (wniosek z 14 grudnia 2022 r. – k. 1 a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z 23 stycznia 2023 r. znak (...) odmówił Z. S. (1) prawa do rekompensaty. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zakład do okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie przyjął zatrudnienia od 11 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1992 r., ponieważ na świadectwie pracy w szczególnych warunkach wykazano charakter pracy, który nie jest ściśle zgodny z Rozporządzeniem Rady Ministrów z lutego 1982 r., a punkt odpowiadający stanowisku pracy na jakie pracodawca powołał się w dokumencie z 26 lipca 1994 r. wskazuje stanowisko kierowcy karetki pogotowia ratunkowego (decyzja ZUS z 23 stycznia 2023 r. – a.r.).

Ubezpieczony odwołał się od decyzji organu rentowego inicjując niniejsze postępowanie sądowe.

Stan faktyczny sprawy sąd ustalił w oparciu o dokumentację zawartą w aktach sądowych, w tym uwierzytelnione kserokopie dokumentów osobowych Z. S. (1), dokumentację znajdującą się w aktach rentowych ubezpieczonego, a także na podstawie dowodu z zeznań świadków G. B., R. F., L. K., Z. G. oraz odwołującego Z. S. (1). W ocenie sądu, wymienione wyżej dowody były wiarygodne, spójne i wartościowe, co pozwoliło na ustalenie faktów w sposób nie budzący wątpliwości. Poszczególne dowody nie były kwestionowane przez strony postępowania, nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności. Dowody zawierały spójne informacje na temat okoliczności faktycznych istotnych dla sprawy. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków oraz odwołującego, ponieważ były one logiczne i spójne, a nadto korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Świadkowi byli zatrudnieni w Przedsiębiorstwie (...) w W. (dawna nazwa (...)) w tym okresie co odwołujący, stąd mieli wiedzę o zakresie prac wykonywanych przez Z. S. (1).

W ocenie sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie Z. S. (1) jest uzasadnione.

Regulacja dotycząca prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się Z. S. (1), została wprowadzona do ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 164). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia wskazują art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III (...). Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej oraz 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Do prawidłowej interpretacji tego przepisu konieczne jest jednak zastosowanie wykładni systemowej, która prowadzi do przepisu art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Z kolei z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczanie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r. W tych okolicznościach warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na prace w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 5 maja 2017 r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 września 2017 r., III AUa 529/16).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy należy wskazać, że nie zachodzi negatywna przesłanka przyznania Z. S. (2) prawa do rekompensaty. Ubezpieczony nie miał przyznanego prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na pracę w warunkach szczególnych. Decyzją z 8 lutego 2023 r. przyznano mu prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Wobec powyższego, celem ustalenia, czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do rekompensaty należało zbadać spełnienie przesłanek pozytywnych, o których była mowa. Analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zdaniem sądu, Z. S. (1) spełnił przesłanki pozytywne konieczne do tego, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej i legitymuje się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przypadającym przed 1 stycznia 2009 r.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43) – zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego, do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazuje w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W przypadku ubezpieczonego, któremu ZUS nie uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych spornego okresu zatrudnienia, należało uwzględnić okres pracy od 11 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1992 r., kiedy to był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w W. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony.

Według organu rentowego okresu tego nie można było uwzględnić, ponieważ charakter pracy tam wskazany nie jest ściśle zgodny z Rozporządzeniem Rady Ministrów, a ponadto załącznik nr 1 do zarządzenia nr 3 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z 30 marca 1985 r. w dziale VIII poz. 2 pkt 3 wskazuje kierowcę karetki pogotowia ratunkowego.

Odnosząc się do wskazanej okoliczności należy podnieść, że w sprawie o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na wykonywanie pracy szczególnych warunkach – analogicznie w sprawie o prawo do rekompensaty - należy ustalić faktyczny rodzaj i zakres powierzonych do wykonywania czynności (obowiązków) pracowniczych i to one podlegają każdorazowo ocenie, a nie rodzaj stanowiska, jaki w dokumentach podał pracodawca. Ponadto, choć wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00), to dokumenty te podlegają każdorazowo weryfikacji. Wynika to z tego, że są to dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowią dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 grudnia 2013 r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). To zatem oznacza, że nawet jeśli pracodawca ww. dokument pracownikowi wystawił, to i tak podlega on kontroli ZUS i sądu i nie oznacza automatycznie, że praca w danym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z drugiej zaś strony, brak takiego dokumentu bądź jego wadliwości nie przesądzają o tym, że praca nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Kwestia ta każdorazowo podlega badaniu przy uwzględnieniu tego, jakie czynności i rodzaj prac faktycznie wykonywał wnioskodawca i co ważne, w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym (także w sprawie o rekompensatę), dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, a nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych.

W rozpatrywanej sprawie z przeprowadzonych przez sąd dowodów jednoznacznie wynika, że Z. S. (1) w spornym okresie od 11 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1992 r. pracował w Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego, a jego podstawowym obowiązkiem było kierowaniem pojazdem (...) o masie przekraczającej 3,5 tony i przewożenie ładunków na terenie całego kraju. Ponadto, praca była przez niego wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy i ubezpieczony nie jeździł innymi pojazdami, ani nie wykonywał innych czynności. Powyższe potwierdził pracodawca w świadectwie pracy, a także ubezpieczony i świadkowie G. B., R. F., L. K. i Z. G., z zeznań których wynika taki zakres obowiązków.

Praca, o której mowa, może zostać zakwalifikowana jako odpowiadająca pozycji 2 pkt 5 Działu VIII (w transporcie i łączności) Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983r. Wymieniono tam m.in. pracę kierowców samochodów o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, a taką pracę ubezpieczony w spornym okresie zatrudnienia niewątpliwie wykonywał. Jak wskazano, taki rodzaj i charakter pracy ubezpieczonego znajduje potwierdzenie przede wszystkim w zeznaniach świadków, którzy przez kilka lat pracowali jako kierowcy w tym samym zakładzie pracy co odwołujący.

Z powyższych względów sąd uznał sporny okres zatrudnienia ubezpieczonego jako okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Zatrudnienie to trwało od 11 grudnia 1976 r. do 31 grudnia 1992 r. i okres ten był na tyle długi, by przyjąć, że Z. S. (1) legitymuje się okresem pracy w warunkach szczególnych przez ponad 15 lat, a więc dłuższy niż minimalny próg, o którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

W tych okolicznościach należało stwierdzić, że ubezpieczony spełnia przesłanki do uzyskania dochodzonego od organu rentowego prawa do rekompensaty. W konsekwencji odwołanie podlegało uwzględnieniu poprzez zmianę zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., o czym sąd orzekł w sentencji wyroku.