Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2025r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 maja 2025r. w Warszawie

sprawy M. O. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania M. O. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 9 stycznia 2024r., znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że do obliczenia emerytury M. O. (1) od dnia 12 września 2023 roku uwzględnia okres zatrudnienia w (...) w C. od 18 marca 1981 roku do 10 lutego 1983 roku;

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

M. O. (1) w dniu 7 lutego 2024r. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 8 stycznia 2024r., znak: (...), w której nie został uwzględniony do wyliczenia emerytury okres pracy w (...) w C. od 18 marca 1981r. do 16 lutego 1985r. oraz od 6 lipca 1988r. do 11 września 1989r. Ubezpieczony wskazał, że przedstawił dokumenty potwierdzające pracę u ww. pracodawcy, jednak ZUS nie uwzględnił okresu tej pracy, ponieważ brak jest zaświadczenia z wykazaną ilością dni przepracowanych w każdym roku oddzielnie (dniówki obrachunkowe), a także zawierającego informację czy użytkował działkę przyzagrodową lub dostarczał spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez niego gospodarstwie rolnym. Oświadczył, że działki przyzagrodowej nigdy nie użytkował i nie dostarczał spółdzielni produktów rolnych, ponieważ nie posiadał i nie prowadził nigdy gospodarstwa rolnego. Wydana przez ZUS decyzja jest dla niego krzywdząca, ponieważ emerytura została wyliczona w zaniżonej wysokości. Mając powyższe na względzie wniósł o podwyższenie kwoty emerytury z uwzględnieniem pracy w (...) w C. (odwołanie z dnia 7 lutego 2024r., k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c., a uzasadniając przedstawione stanowisko wskazał, że ubezpieczony od 2014 roku ma ustalony kapitał początkowy. Do ustalenia kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresu pracy w (...) w C. od 18 marca 1981r. do 16 lutego 1985r. oraz od 26 lipca 1988r. do 11 września 1989r. z uwagi na brak informacji o ilości dni przepracowanych w każdym roku oddzielnie - dniówek obrachunkowych. Z załączonych dokumentów wydanych przez Urząd Miejski w K., będący jednostką przechowującą akta osobowe i dokumenty płacowe zlikwidowanej (...) w C., nie wynika ilość dniówek obrachunkowych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że okresy pracy w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych przebyte przed 15 listopada 1991r. powinny być ustalone w oparciu o art. 4 dekretu z dnia 4 marca 1976r. o ubezpieczeniu społecznym członków spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 10, poz. 54 ze zm.).

W dalszej części organ rentowy powołał się na wyrok z dnia 24 maja 2012r., w którym Sąd Najwyższy wskazał, że warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu należy odnieść do art. 1 w związku z art. 2 pkt 3 dekretu z dnia 4 marca 1976r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin, wymieniającego jako podmioty ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Trzeba z tego wnosić, że każdy członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej, który wykonywał pracę na jej rzecz, wykonywał pracę objętą obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Objęcie pracy członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych ubezpieczeniem społecznym nie było zastrzeżone innymi warunkami, lecz jednocześnie samo podleganie obowiązkowi ubezpieczenia należy uznać za niewystarczające do zaliczenia okresu ubezpieczenia z tytułu pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej do okresów składkowych. Wymiar świadczonej pracy miał również wpływ na podleganie ubezpieczeniu społecznemu i wprowadzona w art. 4 dekretu zasada ustalania okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń przez uznawanie za dzień pracy 8 godzin pracy, za miesiąc 20 dni i za rok pracy roku obrachunkowego, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni lub odpowiednio 18 dni w miesiącu i 220 dni w roku, gdy użytkował działkę przyzagrodową lub dostarczał spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym, poza członkostwem w spółdzielni, decydowała o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu.

Organ rentowy podkreślił, że z załączonej do akt rentowych deklaracji członkowskiej wynika, że ubezpieczony był członkiem (...) w C., a więc nie pracownikiem, a zgodnie z orzecznictwem sądów powszechnych oraz Sądu Najwyższego - umowa o pracę z członkiem (...) jest niedopuszczalna, a gdyby umowa taka została zawarta, to jest nieważna. W wyroku z dnia 16 listopada 2000r. I CKN 311/00; LEX nr 52413) Sąd Najwyższy stwierdził, że pomiędzy członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej a spółdzielnią nie zachodzi odrębny od stosunku członkostwa stosunek pracy. Również w postanowieniu z dnia 9 stycznia 2008r. (III UK 92/07) Sąd Najwyższy wskazał, że członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może świadczyć pracy na podstawie umowy o pracę. Mając powyższe okoliczności na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 26 lutego 2024r., k. 5-6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. O. (1), urodzony (...), posiada wykształcenie zawodowe (bezsporne) i od 18 marca 1981r. do 16 lutego 1985r. oraz od 26 lipca 1988r. do 11 września 1989r. był zatrudniony w (...) w C. (świadectwo pracy z dnia 19 lutego 1985r., k. 37 a.s.; świadectwo pracy z dnia 12 września 1989r., k. 36 a.s.). Zatrudnienie rozpoczął w 1981r., podpisując umowę o pracę na czas nieokreślony w wymiarze 8 godzin pracy, jako pracownik fizyczny w grupie budowlanej (umowa o pracę z 18 marca 1981r. – akta osobowe). Kolejna taka umowa, także na czas nieokreślony, została zawarta w dniu 1 lutego 1982r. Na jej postawie został zatrudniony jako murarz – betoniarz, w pełnym wymiarze czasu pracy (umowa o pracę z 1 lutego 1982r. – akta osobowe).

Ubezpieczony w trakcie zatrudnienia u ww. pracodawcy, w dniu 9 lutego 1983r. złożył deklarację członkowską przystąpienia do (...) w C.. Zadeklarował 1 udział w wysokości 2.000 zł i uchwałą Walnego Zgromadzenia z dnia 11 lutego 1983r. został przyjęty jako członek spółdzielni i wpisany do rejestru członków pod nr 56 (deklaracja członkowska, k. 49 a.s.; zeznania M. O. (1), k. 68 a.s.).

Decyzją z dnia 15 stycznia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych ustalił kapitał początkowy M. O. (1) na dzień 1 stycznia 1999r., który wyniósł 24.699,62 zł. Organ rentowy wskazał, że do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił m.in. okresów pracy w (...) od 18 marca 1981r. do 16 lutego 1985r. i od 26 lipca 1988r. do 11 września 1989r. – z powodu braku określonych dniówek obrachunkowych (decyzja o ustaleniu kapitału początkowego z dnia 15 stycznia 2014r., k. 52 akt kapitałowych). Natomiast decyzją z dnia 5 stycznia 2024r. ponownie dokonano ustalania kapitału początkowego ubezpieczonego, ustalając jego wysokość na dzień 1 stycznia 1999r. na kwotę 38.474,81 zł. Do ustalenia jego wartości ponownie nie uwzględniono m.in. okresów pracy od 18 marca 1981r. do 16 lutego 1985r. i od 26 lipca 1988r. do 11 września 1989r. (decyzja z dnia 5 stycznia 2024r., k. 61-63 akt kapitałowych).

W dniu 29 września 2023r. M. O. (2) złożył wniosek o przyznanie emerytury (wniosek z dnia 29 września 2023r., k. 1-6 akt emerytalno-rentowych tom III). Decyzją z dnia 7 listopada 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał ubezpieczonemu emeryturę w kwocie zaliczkowej od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej i wyniosła 1.322,09 zł (decyzja z dnia 7 listopada 2023r., k. 31 akt emerytalno-rentowych tom III).

W dniu 24 listopada 2023r. ubezpieczony wniósł o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego (wniosek z dnia 24 listopada 2023r., k. 37 akt emerytalno-rentowych tom III).

Decyzją z dnia 9 stycznia 2024r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał M. O. (1) emeryturę na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od 12 września 2023r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Jej wysokość została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej i wyniosła 1.733,87 zł (decyzja z dnia 9 stycznia 2024r., k. 59 akt emerytalno-rentowych tom III).

We wniosku z 18 stycznia 2024r. M. O. (1) wniósł o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego z uwzględnieniem przeliczenia kapitału początkowego. Do wniosku dołączył legitymację ubezpieczeniową (wniosek z dnia 18 stycznia 2024r., k. 65 akt emerytalno-kapitałowych tom III).

Decyzją z 7 lutego 2024r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. dokonał przeliczenia emerytury w kwocie zaliczkowej od 12 września 2023r., tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury. Wskazał, że po przeliczeniu kapitału początkowego wysokość emerytury wynosi 2.022,69 zł (decyzja z dnia 7 lutego 2024r., k. 77 akt emerytalno-rentowych tom III).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, które zostały ocenione jako wiarygodne. Strony sporu ich nie kwestionowały, a zatem wynikające z nich okoliczności były podstawą dokonania ustaleń w sprawie.

Sąd w toku postępowania przeprowadził również dowód z zeznań ubezpieczonego, które zostały ocenione jako wiarygodne w części, w której potwierdziły je dokumenty. Dotyczy to okresów pracy w (...) w C. oraz członkostwa, jakie ubezpieczony uzyskał w trakcie tego zatrudnienia. Jeśli chodzi natomiast o faktyczny czas pracy, konieczny dla uwzględnienia do obliczenia kapitału początkowego i emerytury pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, w czasie kiedy ubezpieczony był jej członkiem, to – z uwagi na brak innych dowodów wskazujących na pracę obejmującą przez cały okres 8 godzin – Sąd nie dał wiary M. O. (1). Jego zeznania, jako niemające potwierdzenia w dokumentach i w osobowych środkach dowodowych, nie zostały ocenione jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Zasady obliczania wysokości emerytury, którą organ rentowy przyznał ubezpieczonemu, określają przepisy art. 25-26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251), zwanej dalej ustawą emerytalną. W myśl art. 26 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Kapitał początkowy, stanowiący jeden ze składników decydujących o wysokości emerytury, o której mowa w art. 26 ustawy emerytalnej, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 tejże ustawy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3).

W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3). Jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu (art. 174 ust. 3b).

Natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia, a nadto zgodnie z brzmieniem art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, tj. pracy na obszarze Państwa Polskiego w (...) i w innych spółdzielniach zrzeszonych w (...), w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku (...) oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

b) przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu.

Warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu w okresie, którego dotyczy rozpatrywany spór, należy rozpatrywać odwołując się dodatkowo do art. 1 w związku z art. 2 pkt 3 dekretu z dnia 4 marca 1976r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1976r. Nr 10, poz. 54 z późn. zm.), wymieniającego jako podmioty ubezpieczenia społecznego członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych oraz innych spółdzielni, zrzeszonych w (...), wykonujących pracę w tych spółdzielniach, członków spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w (...) Związku Kółek Rolniczych, którzy wykonują pracę w zespołowych gospodarstwach rolnych tych spółdzielni i pozostałe osoby, wykonujące pracę w spółdzielniach i wynagradzane według zasad obowiązujących członków tych spółdzielni.

Z treści powyższej regulacji wynika, że każdy członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej, który wykonywał pracę na jej rzecz, wykonywał pracę objętą obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, o której mowa w art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy emerytalnej. Objęcie pracy członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych ubezpieczeniem społecznym nie było obwarowane innymi warunkami, lecz jednocześnie samo podleganie obowiązkowi ubezpieczenia należy uznać za niewystarczające do zaliczenia okresu ubezpieczenia z tytułu pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej do okresów składkowych.

O podleganiu ubezpieczeniu w myśl przepisów powołanego dekretu decydował wymiar świadczonej pracy, czego dowodzi treść art. 4 dekretu, zgodnie z którym przy ustalaniu okresu pracy w spółdzielni wymaganego do uzyskania świadczeń:

1)  za dzień pracy uważa się 8 godzin pracy, a przed dniem 1 lipca 1962r. dzień, który stanowił podstawę do obliczenia dniówki obrachunkowej; do dni pracy zalicza się również dni urlopu wypoczynkowego oraz dni pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego,

2)  za miesiąc pracy uważa się 20 dni pracy dla mężczyzny oraz 13 dni pracy dla kobiety, a jeżeli ubezpieczony użytkuje działkę przyzagrodową lub dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - 18 dni pracy dla mężczyzny oraz 11 dni pracy dla kobiety,

3)  za rok pracy uważa się rok obrachunkowy, w którym mężczyzna przepracował w spółdzielni co najmniej 240 dni pracy, kobieta 150 dni pracy, a jeżeli użytkuje działkę przyzagrodową lub dostarcza spółdzielni produkty rolne wytworzone w prowadzonym przez siebie gospodarstwie rolnym - to co najmniej: mężczyzna 220 dni pracy, a kobieta 130 dni pracy.

W zakresie prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych ówczesne regulacje rzutują obecnie na uwzględnianie okresu pracy w rolniczej spółdzielni produkcyjnej jako okresu składkowego, zważywszy, że w przepisie art. 195 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie wymieniono wśród uchylonych przepisów art. 4 ww. dekretu. Ponadto, zgodnie z art. 194 wskazanej ustawy zostały utrzymane w mocy przepisy wykonawcze wymienionego dekretu.

W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że dopiero współcześnie tytułem ubezpieczenia społecznego jest członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej bez dodatkowych warunków, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023r., poz. 1230 ze zm.). Nie odnosi się to natomiast do okresu spornego w rozpatrywanej sprawie.

Stosowanie przeliczników dniówek obrachunkowych na okresy ubezpieczenia społecznego, na co wskazuje cytowany dekret, zostało wprowadzone ze względu na różnicę pomiędzy pracą wykonywaną w ramach stosunku pracy a pracą świadczoną w ramach stosunku członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Taki sposób obliczania stosowany był tylko do okresów pracy w spółdzielni przypadających po dniu 1 lipca 1962r., kiedy wprowadzono nową ewidencję, odpowiadającą potrzebom emerytalnym. Zgodnie z tym systemem, za okres do dnia 30 czerwca 1962r. za dzień pracy przyjmowało się dniówkę obrachunkową - nie więcej niż 300 rocznie, a jeżeli w spółdzielni brak było ewidencji dniówek obrachunkowych, zaliczało się 100 dni za każdy rok członkostwa. Wyznacznikiem pracy w spółdzielni nie był przeto dzień pracy, ale szczególny miernik nakładu pracy, którym była dniówka obrachunkowa, określana też, jako dniówka inwentarzowa.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko prezentowane dotychczas w orzecznictwie, zgodnie z którym w stosunku do członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej istotne dla zaliczenia roku pracy do okresu składkowego jest przepracowanie w tym roku wymaganej ilości dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 5 maja 1979r., II UR 7/79, z dnia 12 maja 1999r., II UKN 624/98 oraz z dnia 1 września 2010r., II UK 80/10 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2013r., III AUa 1140/12).

Zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. obowiązuje od 23 listopada 2011r. i ma zastosowanie do wniosków w sprawach świadczeń złożonych od daty jego wejścia w życie. Zastąpiło ono rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983r. Nr 10, poz. 49 ze zm.), które dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości określało w sposób podobny. I tak, zgodnie z § 20 pkt 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników były zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

Orzeczenia Sądu Najwyższego, jakie zapadły jeszcze na gruncie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., są zgodne co do tego, że regulacja zawarta w § 20 rozporządzenia wyznacza jedynie kierunek postępowania dowodowego, natomiast nie oznacza, że wysokość uzyskiwanego uposażenia nie może być ustalona w inny sposób - przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, a nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997r., II UKN 186/97, OSNP 1998, nr 11, poz. 342.; wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006r., I UK 179/06, LEX nr 342283). W postępowaniu wszczętym odwołaniem od decyzji organu rentowego sąd pracy i ubezpieczeń społecznych kieruje się bowiem regułami dowodzenia określonymi w art. 227 i następne k.p.c., nie jest zaś związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. Sprawia to, że wysokość uzyskiwanych dochodów może być ustalana wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi, które Sąd uznał za celowe i pożądane. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 maja 2012r. w sprawie II UK 255/11 (LEX nr 1227191) jednoznacznie wskazał, że podleganie ubezpieczeniu społecznemu z tytułu członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej przed dniem 1 stycznia 1999r., na podstawie dekretu z dnia 4 marca 1976r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (tekst jedn. Dz. U. z 1983r., Nr 27, poz. 135 ze zm.), może być wykazane na podstawie zeznań świadków.

W przedmiotowej sprawie Sąd częściowo uznał za słuszne żądanie ubezpieczonego, gdyż ubezpieczony dopiero od 11 lutego 1983r. stał się członkiem (...) w C., co wynika z uchwały walnego zgromadzenia członków tej Spółdzielni. Organ rentowy, odnosząc się do tej okoliczności i ww. uchwały, wskazał że nie wiadomo, kiedy ubezpieczony został członkiem spółdzielni, gdyż z deklaracji członkowskiej wynika tylko, że Zarząd Spółdzielni uchwałą z 11 lutego 1983r. przyjął go w poczet członków spółdzielni i wpisał do rejestru. Poza tym powołana została okoliczność, że w deklaracji członkowskiej widnieje podpis M. O. (1) z wcześniejszej daty, tj. 9 lutego 1983r. (k. 43 a.s.).

Sąd, analizując przywołane stanowisko Zakładu oraz przepisy ustawy z 16 września 1982r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 1982r., Nr 30, poz. 210) w brzmieniu, jakie obowiązywało w spornym okresie zatrudnienia ubezpieczonego, nie zgodził się z argumentacją, jaką przedstawił ZUS. Ww. ustawa w Tytule II Części I zawiera przepisy szczególne dla m.in. rolniczych spółdzielni produkcyjnych, gdzie w sposób szczególny kwestia nabywania członkostwa nie została uregulowana. Należy sięgnąć zatem do przepisów ogólnych, wspólnych dla wszystkich rodzajów spółdzielni. Art. 16 ustawy - Prawo Spółdzielcze przewiduje w § 1, że warunkiem przyjęcia na członka jest złożenie deklaracji. Deklaracja powinna być złożona pod nieważnością w formie pisemnej. Podpisana przez przystępującego do spółdzielni deklaracja powinna zawierać jego imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania, a jeżeli przystępujący jest osobą prawną - jej nazwę i siedzibę, ilość zadeklarowanych udziałów, dane dotyczące wkładów, jeżeli statut ich wnoszenie przewiduje, a także inne dane przewidziane w statucie. Z kolei z art. 17 § 1 wynika, że założyciele spółdzielni, którzy podpisali statut, stają się członkami spółdzielni z chwilą jej zarejestrowania. Przystępujący do spółdzielni po jej zarejestrowaniu stają się członkami spółdzielni z chwilą przyjęcia ich przez spółdzielnię. W myśl § 2 przyjęcie powinno być stwierdzone na deklaracji podpisem dwóch członków zarządu lub osób do tego przez zarząd upoważnionych z podaniem daty uchwały o przyjęciu. Obowiązuje to również przy zmianie danych dotyczących zadeklarowanych udziałów lub wkładów.

Uwzględniając wskazane regulacje, Sąd ocenił, iż nie budzi wątpliwości, że M. O. (1), choć 9 lutego 1983r. wypełnił i podpisał deklarację członkowską, to w tej dacie nie stał się jeszcze członkiem spółdzielni. Nastąpiło to w dacie przyjęcia go do spółdzielni przez właściwy organ, w tym wypadku przez Walne Zgromadzenie, które 11 lutego 1983r. podjęło stosowną uchwałę. Taka uchwała w myśl zacytowanych przepisów ustawy – Prawo spółdzielcze była decydująca o przyjęciu w poczet członków. Organ rentowy – uchylając się od analizy obowiązujących wówczas przepisów – nie miał zatem podstaw do negowania faktu uzyskania członkostwa w ww. dacie, a skoro tak, to do czasu, kiedy takie członkostwo nie zostało potwierdzone przez właściwy organ i nie doszło do jego uzyskania, M. O. (1) – jak wskazują umowy o pracę z 18 marca 1981r. i z 1 stycznia 1982r. oraz świadectwo pracy – był pracownikiem rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w C., który dla uznania okresu zatrudnienia od 18 marca 1981r. do 10 lutego 1983r. nie musiał wykazywać spełnienia dodatkowych warunków, w tym tych, o których wcześniej była mowa, dotyczących członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Ubezpieczony do 10 lutego 1983r., skoro nie był członkiem takiej spółdzielni, a tyko jej pracownikiem, ma prawo – legitymując się odpowiednimi dokumentami potwierdzającymi zatrudnienie – do przeliczenia świadczenia emerytalnego z uwzględnieniem ww. okresu. Z tego względu zaskarżona decyzja w części została zmieniona.

Jeśli chodzi natomiast o dalszy okres pracy ubezpieczonego w (...) w C. – tj. od 11 lutego 1983r. (po uzyskaniu członkostwa w (...)), to Sąd miał na względzie, że M. O. (1) zarówno przed organem emerytalnym w postępowaniu zainicjowanym jego wnioskiem, jak też w trakcie sądowego postępowania odwoławczego, nie przedstawił dowodów, z których wynikałaby ilość dniówek obrachunkowych przepracowanych w Spółdzielni. Sąd natomiast w postępowaniach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie jest obowiązany do poszukiwania dokumentów zatrudnieniowo - płacowych, o które nie zadbała osoba dochodząca świadczenia ubezpieczeniowego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 sierpnia 2016r. III AUa 1723/15 LEX nr 2149641).

Ubezpieczony nie złożył dokumentów potwierdzających ilość dniówek obrachunkowych w okresie od 11 lutego 1983r. Ponadto nie wnosił o przesłuchanie świadków. W legitymacji ubezpieczeniowej również nie wskazano wynagrodzenia, jakie otrzymywał od 11 lutego 1983r. i dlatego nie było możliwe ustalenie ilości dniówek obrachunkowych. Wprawdzie z Urzędu Miejskiego w K. zostały nadesłane karty wynagrodzeń odnoszące się do spornych lat, ale zostały one sporządzone w taki sposób, że nie tylko nie została w nich wskazana ilość dniówek, ale także nie sposób było ustalić na ich podstawie, jakie konkretnie wynagrodzenie otrzymywał ubezpieczony za poszczególne dni, jaka była stawka za godzinę pracy i tym samym ile dni i godzin ubezpieczony przepracował w każdym kolejnym miesiącu. W kartach wynagrodzeń widnieją jedynie kwoty uzyskane w danym miesiącu przez ubezpieczonego, co oczywiście mogłoby posłużyć do obliczenia liczby godzin przepracowanych, do tego konieczne było jednak zastosowanie obowiązujących w czasie zatrudnienia stawek wynagrodzenia za godzinę pracy. Taka stawka jest podana tylko w umowach o pracę, ale tych, które były podpisane przez ubezpieczonego w czasie, kiedy jeszcze nie był członkiem Spółdzielni. Potem zaś, gdy do nabycia członkostwa doszło i kiedy ubezpieczony po przerwie podjął pracę po raz drugi, nie wiadomo jakie miał stawki wynagrodzenia za godzinę pracy. Jak wskazuje logika i doświadczenie, zapewne ulegały one zmianie, gdyż okres pracy wynosił kilka lat. W sytuacji zatem, gdy nie zostały nigdzie wpisane, nie można było ustalić, czy wysokość wynagrodzenia wskazana w kartach wynagrodzeń była wypłacana za pracę wykonywaną w takim wymiarze dniówek obrachunkowych, jakie wymagały ówcześnie obowiązujące, a wcześniej cytowane, przepisy.

Mając na względnie powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. częściowo zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że do obliczenia emerytury M. O. (1) od dnia 12 września 2023 roku uwzględnił okres zatrudnienia w (...) w C. od 18 marca 1981 roku do 10 lutego 1983 roku, zaś w pozostałym zakresie odwołanie oddalił na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.