Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 stycznia 2025r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 stycznia 2025r. w Warszawie

sprawy W. Ż.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o emeryturę pomostową

na skutek odwołania W. Ż.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 3 stycznia 2023 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje W. Ż. emeryturę pomostową od 4 grudnia 2022 roku.

UZASADNIENIE

W. Ż. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 3 stycznia 2023 roku, znak: (...) którą odmówiono mu prawa do emerytury pomostowej, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia w oparciu o nowe dokumenty pochodzące od pracodawcy, które załączył do odwołania (odwołanie W. Ż. – k. 3 a.s.).

W odpowiedzi z dnia 16 marca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o umorzenie postępowania na podstawie art. 477 k.p.c. w zakresie, w jakim zaskarżona decyzja została zmieniona przez decyzję z dnia 22 lutego 2023r., znak: (...) oraz o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c., także w przypadku jego rozszerzenia na decyzję z dnia 22 lutego 2023r.

Uzasadniając przedstawione stanowisko, organ rentowy powołał się na przepis art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych i podniósł, że W. Ż. nie spełnia warunku, o którym mowa w art. 4 pkt 2 i 6 ustawy, tj. nie legitymuje się okresem pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszącym co najmniej 15 lat, a ponadto po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Odnosząc się do wskazanych warunków, Zakład wyjaśnił, że do stażu pracy ubezpieczonego nie uwzględniono okresu od 1 października 1982r. do 2 października 1988r., dokumentowanego świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30 września 1984r., wystawionym przez Centralę Spółdzielni (...)-Warzywnego H. Zakład (...) w P., skorygowanego świadectwem wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 1 lutego 2023r., wystawionym przez (...) sp. z o.o. W ww. okresie ubezpieczony miał wykonywać pracę mechanika aparatury automatycznej, a aktualnie pracodawca nie potwierdza, aby była to praca w szczególnych warunkach. Ponadto, organ rentowy zaznaczył, że także na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach osobowych ubezpieczonego nie można ustalić, jaki rodzaj pracy wykonywał w tym okresie.

W dalszej części odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczył także okresu od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r., udokumentowanego świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z dnia 29 maja 1998r., wystawionym przez (...) S.A. Oddział- Zakład (...) w P., gdzie ubezpieczony miał być zatrudniony w Wydziale Produkcji - Oddział Chłodni. Organ rentowy nadmienił, że z pisma (...) sp. z o.o. z dnia 1 lutego 2023r. wynika, że ubezpieczony w okresie od 3 października 1988r. do 31 października 1988r. pracował jako operator urządzeń do produkcji koncentratów i napojów w Wydziale Produkcji Koncentratów i Napojów, od 1 listopada 1988r. do 30 czerwca 1995r. pracował jako mistrz produkcji, a w okresie od 1 lipca 1995r. do 31 maja 1998r. jako starszy mistrz produkcji w Wydziale Produkcji. Stanowiska te nie figurują w szczegółowym wykazie prac wykonywanych w szczególnych warunkach przez pracowników zatrudnionych w jednostkach spółdzielczości ogrodniczo-pszczelarskiej, stanowiącym załącznik nr 1 do Uchwały nr 14/84 Zarządu (...) z dnia 23 marca 1984r.

Ponadto organ rentowy zwrócił uwagę na okoliczność, że z pism (...) sp. z o.o. z dnia 1 lutego 2023r. wynika, że kopii świadectw pracy w szczególnych warunkach brak jest w aktach osobowych oraz że ubezpieczony nie przedstawił zaświadczenia pracodawcy potwierdzającego wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008r.

Reasumując, w ocenie organu rentowego ubezpieczony nie spełnia warunku, o którym mowa w art. 49 pkt 2 w zw. z art. 4 pkt 2, a ponadto nie spełnia warunku, o którym mowa w art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych. W dniu 1 stycznia 2009r. nie miał wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 (odpowiedź na odwołanie – k. 7 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. Ż. urodził się dnia (...) W okresie od 3 września 1979r. do 2 października 1988r. zatrudniony był w Zakładzie (...) Oddział w P. na stanowisku mrożonkowego do 30 września 1982r., a następnie na stanowisku mechanika aparatury automatycznej (świadectwo pracy z 30 września 1988r. – k. 23 akt osobowych; świadectwo pracy z dnia 31 lipca 1982r. – k. 27 akt osobowych (...) P.).

Praca W. Ż. na stanowisku mrożonkowego była pracą wykonywaną cały czas w chłodni w ujemnej temperaturze. Z kolei praca mechanika aparatury automatycznej polegała na dozorze linii zamrażalniczej, składającej się z płuczka, taśmy i tunelu zamrażalniczego i również odbywała się w hali mrożonek, gdzie temperatura była ujemna. Ubezpieczony sprawował nadzór nad działaniem wszystkich maszyn, począwszy od tych, które służyły do mycia surowca, aż do jego zamrożenia. W tunelach temperatura wynosiła od - 25 do - 30 stopni. Zadaniem W. Ż. było, by produkt wyszedł z linii zamrażalniczej niezbrylony i dobrej jakości, nadający się do dalszej przeróbki. W tym celu – gdy produkt znajdował się w tunelu – ubezpieczony musiał wchodzić do niego i sprawdzać, czy jest w nim odpowiednio niska temperatura, czy towar się nie zablokował na taśmie, czy się nie zbrylił. Jeśli tak było, to wówczas należało rozbić zbrylenie i przepchnąć produkt dalej. Ubezpieczony po kilka razy na dzień wchodził do tunelu zamrażalniczego. Liczba takich czynności zależała od surowca, który podlegał procesowi mrożenia. W zakładzie był wówczas jeden tunel typu szwedzkiego, gdzie temperatura dochodziła do -40 stopni, tam surowiec przymarzał i często była wymagana interwencja operatora. Operator musiał użyć skrobaczki, musiał wejść do tunelu i udrożnić pracę maszyny. W tunelu szwedzkim takie sytuacje zdarzały się 3-4 razy podczas zmiany. Poza tunelem chłodniczym, w zależności od miejsca, temperatura wahała się od -5 stopni do 0 stopni. Pracownicy hali mrożonek byli wyposażeni w ocieplane kurtki, spodnie, buty i rękawiczki. Ubezpieczony pracował przede wszystkim przy tunelach chłodniczych, a w pozostałych porach roku przy pakowaniu, co również odbywało się w ujemnej temperaturze, przy taśmach w hali mrożonek. Tam zajmował się przebieraniem surowca (zeznania W. Ż. – k. 58 verte – 59 verte a.s., zeznania świadka A. E. – k. 57 a.s., zeznania świadka P. K. – k. 57 verte – 58 a.s.).

Pracodawca wystawił ubezpieczonemu dokument, w którym wskazał, że ubezpieczony od 3 września 1979r. do 30 września 1982r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0°C, które wymienione są w Dziale X pkt 7 Wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. Zatrudniony był na stanowisku mrożonkowy, wymienionym w wykazie A, Dział X, poz. 7 pkt 9 załącznika nr 1 do Uchwały nr 14/84 Zarządu (...) z dnia 23 marca 1984 r. (korekta świadectwa pracy w szczególnych warunkach z dnia 1 lutego 2023r. – k. 6 a.s.).

W okresie od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r. W. Ż. zatrudniony był w (...) S.A. Oddział – Zakład (...) w P., na stanowisku starszy mistrz produkcji na Wydziale Produkcji (świadectwo pracy z dnia 29 maja 1998r. – k. 1 akt osobowych (...) P., umowa o pracę – k. 48 akt osobowych (...) P.). Tam przez pierwszy miesiąc pracował jako operator urządzeń do produkcji koncentratów i napojów. Następnie został przeniesiony na wydział produkcji mrożonek, gdzie zajął stanowisko mistrza produkcji i starszego mistrza produkcji. Praca polega na dozorze całości procesu produkcji, który odbywał się w dwóch pomieszczeniach – hali surowcowej i hali mrożonek. W hali surowcowej panowała dodatnia temperatura, a w hali mrożonek ujemna. W. Ż. bywał na produkcji, ale zdecydowanie więcej czasu spędzał w hali mrożonek. Hala ta była ogromna, znajdowała się tam długa na ok. 20 metrów taśma. Wysypywało się na nią surowiec i przebierało go, szykując na eksport. W sezonie ubezpieczony pracował przy taśmie, przebierał surowiec razem z kilkuosobowym zespołem. Poza okresem letnim nadzorował prace odbywające się w chłodni, gdzie cały czas panowała temperatura ujemna (zeznania W. Ż. – k. 58 verte – 59 verte a.s., zeznania świadka A. K. – k. 58 verte a.s., zeznania świadka J. Ż. – k. 58 a.s.).

W dniu 18 listopada 2022r. W. Ż. złożył wniosek o emeryturę pomostową (wniosek – k. 1 akt ZUS).

W dniu 3 stycznia 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...)którą odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że na podstawie dowodów dołączonych do wniosku – uzyskanych w wyniku przeprowadzonego postępowania przyjął za udowodnione okresy nieskładkowe w wymiarze 19 dni, składkowe w wymiarze 30 lat, 7 miesięcy i 29 dni, zaś staż sumaryczny ustalił w wymiarze 30 lat, 8 miesięcy i 18 dni. Organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do wnioskowanego świadczenia, ponieważ nie spełnił przesłanek z art. 4 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych i nie legitymuje się 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w myśl art. 4 Zakład nie uwzględnił okresów zatrudnienia:

- od 3 września 1979r. do 30 września 1982r., ponieważ pracodawca w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 30 października 1988r. nie określił charakteru wykonywanej pracy ściśle według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.,

- od 1 października 1982r. do 2 października 1988r., ponieważ pracodawca w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 30 października 1988r. nie określił charakteru wykonywanej pracy ściśle według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. oraz podał stanowisko pracy niezgodne z wykazem, działem, pozycją i punktem zarządzenia resortowego;

- od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r., ponieważ pracodawca w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 29 maja 1998r. nie podał punktu zarządzenia resortowego, w którym zajmowane przez ubezpieczonego stanowiska pracy zostały wymienione.

Zakład odmówił również przyznania emerytury na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ przed dniem 1 stycznia 1999r. ubezpieczony nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej, a na dzień 1 stycznia 2009r. nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynoszącego co mniej 15 lat, tj. pracy wymienionej w załączniku nr 1 lub 2 ustawy o emeryturach pomostowych (decyzja z 22 lutego 2023r. – k. 22 akt ZUS).

W dniu 9 lutego 2023r. ubezpieczony odwołał się od ww. decyzji. Organ rentowy uwzględnił odwołanie w części, co skutkowało wydaniem w dniu 22 lutego 2023r. decyzji, która zmieniła decyzję z dnia 3 stycznia 2023r. w zakresie, w jakim uznano, że okres od września 1979r. do 30 września 1982r. – łącznie 3 lata i 28 dni – stanowi pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W pozostałym zakresie Zakład nadał odwołaniu ubezpieczonego dalszy bieg, co zainicjowało postępowanie sądowe (decyzja z 22 lutego 2023r. – k. 28 akt ZUS).

W toku postępowania Sąd postanowieniem z dnia 5 grudnia 2023r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu BHP na okoliczność, czy prace wykonywane przez W. Ż. w okresach od 1 października 1982r. do 2 października 1988r. w H. P. oraz od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r. w H. W. P. mogą być kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zgodnie z przepisami ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (postanowienie z dnia 5 grudnia 2023r. – k. 58 a.s.).

W opinii z dnia 14 marca 2023r. biegły sądowy z zakresu (...) stwierdził, że o tym, czy dana praca może być uznana za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie decyduje świadectwo pracy w szczególnych warunkach, czy też nazwa stanowiska pracy, na którym praca ta jest wykonywana, lecz jej charakterystyka, zgodna z kryteriami zawartymi w przepisach. Analizując zgromadzony w aktach sprawy materiał dowodowy biegły ocenił, że ubezpieczony, świadcząc pracę w okresach od 1 października 1982r. do 2 października 1988r. w H. P. oraz od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r. w H. W.-P. wykonywał pracę w narażeniu na szkodliwe czynniki, w szczególności mikroklimat zimny. Biegły scharakteryzował, że przy tego typu pracach istnieje wiele czynników ryzyka, bowiem podczas ekspozycji pracownika na środowisko zimne możliwe jest wystąpienie wychłodzenia organizmu oraz odmrożenia. Ekspozycja na środowisko zimne może powodować spadek skupienia, zaburzenia świadomości, zaś w najgorszym przypadku może doprowadzić do ciężkiej hipotermii, a nawet śmierci. W dalszej części opinii biegły dodał, że przy takiej pracy ilość ciepła, które jest wytwarzane przez organizm, zostaje rozproszona, uniemożliwiając utrzymanie temperatury wnętrza ciała na stałym poziomie, co powoduje, że układ termoregulacji musi zostać uruchomiony w celu ochrony organizmu przed nadmierną utratą ciepła (np. zmniejszenie przepływu krwi przez tkankę podskórną i skórę niektórych obszarów ciała; zwiększenie tempa przemiany materii, a w konsekwencji pojawienie się drżenia mięśni).

Zdaniem biegłego, W. Ż., świadcząc pracę w okresach od października 1982r. do 2 października 1988r. w H. Oddział w P. oraz od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r. w H. W.-P., wykonywał prace w szczególnych warunkach na stanowisku wymienionym w przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w wykazie A, w dziale X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym", w punkcie 7, gdzie wskazani „Prace w chłodniach składowych i przyzakładowych o temperaturze wewnętrznej poniżej 0°C".

Biegły dodał, że na taką ocenę nie ma wpływu niewystawienie przez ówczesnego pracodawcę stosownego świadectwa pracy w szczególnych warunkach (opinia biegłego bhp M. A. z dnia 14 marca 2023r. - k. 63 – 70 a.s.).

Z uwagi na to, że biegły w sporządzonej opinii nie udzielił precyzyjnej odpowiedzi na pytanie zawarte w tezie dowodowej, a udzielona przez niego odpowiedź odnosiła się do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego celem wskazania, czy prace wykonywane przez W. Ż. w spornym okresie mogą być kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zgodnie z przepisami ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (postanowienie z dnia 19 kwietnia 2024r. – k. 80 a.s.).

W opinii uzupełniającej z dnia 8 lipca 2024r. biegły M. A. podtrzymał dotychczas poczynioną charakterystykę czynności W. Ż., jakie wykonywał w okresach od 1 października 1982r. do 2 października 1988r. w H. P. oraz od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r. w H. W.-P. i uszczegółowił – odpowiadając dokładnie na pytanie Sądu – że prace te mogą być kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zgodnie z przepisami ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (uzupełniająca opinia biegłego M. A. z dnia 8 lipca 2024r. – k. 87 – 90 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS i w aktach osobowych nadesłanych przez H. sp.
z o.o., które zostały ocenione jako wiarygodne, szczególnie że strony procesu nie kwestionowały ich.

Sąd oparł się także na opiniach biegłego sądowego z zakresu BHP. Opinie te zostały ocenione jako rzetelne, gdyż zostały wydane w oparciu o zgromadzone dokumenty, jak również przy uwzględnieniu zeznań świadków i ubezpieczonego. Ponadto treść tych opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Szczególną uwagę zwraca to, że w opinii uzupełniającej biegły sądowy ostatecznie udzielił jednoznacznej odpowiedzi na pytania Sądu. Uwzględniając to, Sąd ocenił, że opinie biegłego są spójne ze zgromadzonymi w sprawie dowodami dotyczącymi wykonywanych przez W. Ż. czynności w ramach stosunku pracy i mogą stanowić podstawę dokonanych w sprawie ustaleń. Biegły, dokonując charakterystyki wykonywanych przez ubezpieczonego czynności, odniósł się do odpowiednich przepisów, formułując logiczne i zrozumiałe wnioski.

Istotne jest również i to, że tak ubezpieczony, jak i organ rentowy nie wnieśli zastrzeżeń i uwag ani do opinii głównej, ani do opinii uzupełniającej. Powyższe potwierdza, że ostatecznie opinie biegłego, należało ocenić jako jasne i zrozumiałe i uwzględnić je, dokonując ustaleń faktycznych i oceny prawnej.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania ubezpieczonego oraz świadków: A. E., P. K., J. Ż. i A. K., którzy w spornych okresach pracowali w tych samych zakładach pracy, w których pracę wykonywał W. Ż.. Ubezpieczony i świadkowie spójnie i zgodnie z tym, na co wskazują dokumenty, opisali rodzaj i charakter pracy przez niego wykonywanej. Sąd nie miał zatem podstaw, aby zeznaniom ubezpieczonego i świadków odmówić wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu .

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych ( tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 1340 ze zm. - dalej jako u.e.p.) określa w art. 4 i art. 49 warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej. W myśl pierwszego z nich - w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonych decyzji - prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12 , przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1.  urodził się po dniu 31 grudnia 1948r.;

2.  ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3.  osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4.  ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5.  przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6.  po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Zgodnie zaś z art. 49 u.e.p., prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1.  po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2.  spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i art. 5-12;

3.  w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Przesłanki wymienione w przepisach art. 4 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, bez względu na to, na podstawie którego z przepisów rozważana jest możliwość przyznania prawa do świadczenia, muszą być spełnione łącznie. Oznacza to, że niespełnienie choćby jednego z tych warunków powoduje niemożność nabycia uprawnień emerytalnych, na co zwrócił uwagę m.in. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 26 kwietnia 2012r. ( sygn. akt III AUa 252/12) oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 18 lipca 2013r. ( sygn. akt III AUa 1664/12).

Art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych w miejsce warunku z art. 4 pkt 6, wprowadza wymaganie, aby wnioskodawca spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 marca 2012r., II UK 164/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 62 i z dnia 4 września 2012r., I UK 164/12, LEX nr 1284720).

Prace w szczególnych warunkach określone w art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Z kolei prace o szczególnym charakterze w myśl art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych, to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

W rozpatrywanej sprawie bezsporne było, że W. Ż. po 31 grudnia 2008r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, zatem nie mógł uzyskać prawa do emerytury pomostowej w oparciu o art. 4 u.e.p. W przypadku ubezpieczonego możliwe było jednak uzyskanie prawa do tego świadczenia na podstawie art. 49 u.e.p. Ubezpieczony spełnia wymogi określone w tym przepisie, albowiem urodził się po 31 grudnia 1948r., osiągnął wiek 60 lat, ma okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 30 lat, 9 miesięcy i 6 dni.

Przedmiotem sporu w toczącym się postępowaniu było natomiast to, czy W. Ż. spełniła wymóg z art. 49 pkt 3 u.e.p., a więc, czy w dniu wejścia w życie ustawy miał wymagany w przepisach, o których mowa w punkcie 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3. Okres ten powinien wynosić 15 lat.

Organ rentowy, pomimo że ostatecznie uwzględnił, jako okres pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, okres od 3 września 1979r. do 30 września 1982r., to nadal przymiotu tego nie nadawał pracy, jaką wykonywał ubezpieczony od 1 października 1982r. do 2 października 1988r. i od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r. – podczas gdy wedle ubezpieczonego także i w tych okresach wykonywał prace w szczególnych warunkach.

W związku z odwołaniem złożonym przez W. Ż. Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe w celu ustalenia, jakie prace wykonywał ubezpieczony w okresach, których organ rentowy nie uwzględnił. Zostały pozyskane akta osobowe ubezpieczonego oraz został przeprowadzony dowód z przesłuchania ubezpieczonego, a także dowód z zeznań świadków: A. E., P. K., J. Ż. i A. K.. Na podstawie wskazanych dowodów Sąd ustalił, czym zajmował się W. Ż., pracując w Zakładzie (...) Oddział w P. na stanowisku mrożonkowego do 30 września 1982r., a następnie od 1 października 1982r. na stanowisku mechanika aparatury automatycznej i czy charakter czynności wynikających z obu stanowisk – pomimo ich różnego nazewnictwa – był odmienny, a następnie w (...) S.A. Oddział – Zakład (...) w P., gdzie przez pierwszy miesiąc pracował jako operator urządzeń do produkcji koncentratów i napojów, a potem zajął stanowisko mistrza produkcji i starszego mistrza produkcji.

Ponadto postanowieniem z dnia 5 grudnia 2023r. i postanowieniem z dnia 19 kwietnia 2024r. został dopuszczony dowód z opinii głównej i uzupełniającej biegłego sądowego z zakresu BHP na okoliczność, czy prace wykonywane przez W. Ż. w okresach od 1 października 1982r. do 2 października 1988r. w H. P. oraz od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r. w H. W. P. mogą być kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zgodnie z przepisami ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych.

W opinii z dnia 1 marca 2023r. biegły sądowy z zakresu (...) - po przeprowadzonej analizie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy (w tym w aktach osobowych), aktach rentowych, jak również przy uwzględnieniu zeznań złożonych przez świadków i ubezpieczonego - ocenił, że prace realizowane przez W. Ż. w ww. okresach mogą być kwalifikowane jako prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Biegły ocenił, że ubezpieczony wykonywał pracę w narażeniu na szkodliwe czynniki, w szczególności mikroklimat zimny. Biegły scharakteryzował, że przy tego typu pracach istnieje wiele czynników ryzyka, bowiem podczas ekspozycji pracownika na środowisko zimne możliwe jest wystąpienie wychłodzenia organizmu oraz odmrożenia. Ekspozycja na środowisko zimne może powodować spadek skupienia, zaburzenia świadomości w najgorszym zaś przypadku może doprowadzić do ciężkiej hipotermii, a nawet śmierci. W dalszej części opinii biegły dodał, że przy takiej pracy ilość ciepła, które jest wytwarzane przez organizm zostaje rozproszone umożliwiając utrzymanie temperatury wnętrza ciała na stałym poziomie, lecz układ termoregulacji musi zostać uruchomiony w celu ochrony organizmu przed nadmierną utratą ciepła.

Organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 15 kwietnia 2024r. wskazał, że nie wnosi zastrzeżeń do opinii głównej biegłego sądowego z zakresu BHP (pismo ZUS z dnia 15 kwietnia 2024r., k. 79 a.s.)

Opinie biegłego sądowego z zakresu bhp zostały ocenione jako rzetelne, gdyż zostały wydane w oparciu o zgromadzone dokumenty, jak również przy uwzględnieniu zeznań świadków i ubezpieczonego. Ponadto treść opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Biegły w opinii dokładnie scharakteryzował wykonywane przez W. Ż. czynności i odniósł się do odpowiednich przepisów, formułując logiczne i zrozumiałe wnioski. Wobec tego nie było podstaw, by podważyć wnioski wynikające z opinii.

W ocenie Sądu – choć biegły wprost tego nie wyartykułował – prace W. Ż. realizowane w dwóch spornych okresach, tj. od 1 października 1982r. do 2 października 1988r. w H. P. oraz od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r. w H. W. P., należy zakwalifikować jako prace, o których mowa w punkcie 35 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Ustawodawca wymienił tam prace w pomieszczeniach o narzuconej technologią poniżej 0 stopni C.. W. Ż. wskazany rodzaj prac realizował, co potwierdzili świadkowie, a potem biegły sądowy. W związku z tym – choć stanowiska, jakie w tych okresach zajmował, nie zostały u jego pracodawcy uwzględnione w wykazach prac w szczególnych warunkach – to w rzeczywistości takimi są, gdyż ubezpieczony pracując na stanowisku mechanika aparatury automatycznej sprawował dozór nad działaniem linii zamrażalniczej, wielokrotnie w ciągu dnia zobligowany był wchodzić do tuneli, gdzie temperatura wynosiła od - 25 do - 30 stopni. Ubezpieczony, nawet jeżeli nie zaistniała konieczność wejścia do tunelu, to i tak stale pracował w hali mrożonek, gdzie przebierał surowiec, a tam temperatura wahała się od -5 stopni do 0 stopni. Także jako starszy mistrz produkcji, zajmował się dozorem całości procesu produkcji, który odbywał się w dwóch pomieszczeniach – hali surowcowej i hali mrożonek. W hali surowcowej panowała dodatnia temperatura, a w hali mrożonek ujemna. W. Ż. bywał czasem na produkcji, ale zdecydowanie więcej czasu spędzał w hali mrożonek.

Powyższe oznacza, że wątpliwości co do charakteru pracy ubezpieczonego w spornych okresach zostały rozwiane. Okresy te (od 1 października 1982r. do 2 października 1988r. i od 3 października 1988r. do 31 maja 1998r.) należy uznać za okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Wynoszą one, po zsumowaniu, ponad 15 lat, co z kolei oznacza, że ubezpieczony powinien uzyskać prawo do emerytury pomostowej.

W konsekwencji, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał W. Ż. prawo do ww. świadczenia od dnia 4 grudnia 2022r., to jest od daty, w której ubezpieczony osiągnął wiek 60 lat.