Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Jarząbek

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 1 grudnia 2021 r. w Warszawie

sprawy B. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania B. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 5 lutego 2021 r. znak (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  zasądza od B. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 9 marca 2021 r. B. W. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 5 lutego 2021 r. znak: (...) wnosząc o jej zmianę i prawidłowe przeliczenie emerytury wcześniejszej na ustawową
w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego. Odwołująca wyjaśniła, że dwukrotnie zwracała się do ZUS o sprawdzenie przeliczenia emerytury wcześniejszej na powszechną, twierdząc,
że przeliczenie z 20 sierpnia 2015 r. jest dla niej nieprawidłowe i krzywdzące. Mimo zapewnień co do prawidłowości przeliczenia odwołująca nie zgodziła się ze stanowiskiem organu rentowego. Wskazała, że przepracowała 35 lat i wypracowała dość wysoki kapitał początkowy, którego teraz nie może wykorzystać. Ustawa dotycząca rocznika 1953 jest uzasadniona tym, że idąc na wcześniejszą emeryturę nikt nie wiedział, że będzie odliczana. Tym bardziej zdaniem odwołującej nie można stosować przepisów z 2013 roku do osoby, która osiągnęła wiek emerytalny w roku 2010. Wskazała również, że wprawdzie późno złożyła wniosek o przeliczenie emerytury, jednak była przekonana, że ZUS zrobi to z urzędu, gdyż nigdzie nie jest powiedziane, że sama musi składać wniosek. W ocenie odwołującej nowa ustawa z 19 czerwca 2020 r. dotycząca rocznika 1953 powinna być zastosowana do jej przeliczenia (odwołanie k. 3-8 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 29 marca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych
(...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Zgodnie ze stanowiskiem organu rentowego ubezpieczona, jako osoba urodzona (...),
nie należy do kręgu osób, do których mają zastosowanie przepisy ustawy z 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS umożliwiające ubezpieczonym urodzonym
w 1953 roku ponowne ustalenie wysokości emerytury powszechnej, której podstawa obliczenia została pomniejszona o kwoty pobranej emerytury wcześniejszej przyznanej na wniosek złożony przed 1 stycznia 2013 r. Na tej podstawie organ rentowy odmówił odwołującej ponownego ustalenia wysokości emerytury (odpowiedź na odwołanie k. 9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca B. W. urodziła się (...) (bezsporne).

Na wniosek odwołującej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. decyzją z 23 września 2005 r. znak: (...) (...) przyznał jej prawo do wcześniejszej emerytury (wniosek o emeryturę z 19.08.2005 r. k. 1-17 a.r., decyzja ZUS z 23.09.2005 r.
k. 32 a.r. – tom I a.r.)

Na wniosek odwołującej z 23 lipca 2015 r. ZUS (...) Oddział W. decyzją
z 20 sierpnia 2015 r. znak: (...) przyznał odwołującej emeryturę powszechną od 1 lipca 2015 r., tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Do wyliczenia kapitału początkowego organ rentowy uwzględnił: okresy składkowe w wymiarze 25 lat, 3 miesięcy i 15 dni; okresy nieskładkowy w wymiarze 3 miesięcy i 22 dni oraz okresy sprawowania opieki nad dziećmi w wymiarze 3 lata, 6 miesięcy i 11 dni. Do ustalenia wysokości emerytury organ rentowy przyjął:

‒

kwotę zewidencjonowanych składek na koncie z uwzględnieniem waloryzacji
– 45.437,23 zł;

‒

kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego – 817.477,52 zł;

‒

sumę kwot pobranych emerytur – 289.648,11 zł;

‒

średnie dalsze trwanie życia – 205,70 miesięcy.

Wysokość emerytury, obliczona wg wzoru: [(45.437,23 zł + 817.477,52 zł) – 289.648,11 zł / 205,70 zł, wyniosła 2.786,91 zł. Organ rentowy wskazał, że emerytura wyliczona zgodnie z art. 26 jest niższa od dotychczas wypłacanej emerytury wcześniejszej, wobec czego od 1 września 2015 r. nadal wypłacana będzie emerytura ustalona na podstawie art. 29 ustawy emerytalnej w kwocie brutto 2.847,92 zł (wniosek o emeryturę z 23.07.2015 r., decyzja ZUS z 20.08.2015 r. k. 7 a.r. – tom II a.r.).

Wnioskiem z 31 grudnia 2019 r. B. W. zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. o przeliczenie i analizę prawidłowości dotychczasowego naliczenia jej emerytury. Wskazała, że emerytura przyznana jej decyzją
z 20 sierpnia 2015 r. jest za niska i przyjęto zmienione wartości w porównaniu do pierwszej decyzji o emeryturze z 23 września 2005 r., a ponadto wartości ulegały zmianie. W odpowiedzi na powyższe pismem z 31 stycznia 2020 r. organ rentowy udzielił wyjaśnień co do sposobu obliczenia wysokości przysługującej jej emerytury (pismo odwołującej z 31.12.2019 r.
k. 32 a.r., pismo ZUS z 31.01.2020 r. k. 33 a.r.).

Kolejnym wnioskiem z 2 stycznia 2021 r. odwołująca ponownie zwróciła się
o przeliczenie i analizę prawidłowości dotychczasowego naliczenia emerytury w związku ze zmianą przepisów dotyczących odliczania wartości pobranych emerytur wcześniejszych. Podnosiła, że przepisy o odliczaniu pobranych przez nią wcześniejszych emerytury weszły
w życie 2013 roku i nie powinny dotyczyć jej przeliczenia, ponieważ pełny wiek emerytalny osiągnęła w roku 2010, a prawo nie działa wstecz. Przechodząc na wcześniejszą emeryturę nie mogła wiedzieć, że po 10 latach zmienią się przepisy, tj. po 5 latach od osiągnięcia wieku emerytalnego (wniosek z 02.01.2021 r. k. 13 a.r., tom II a.r.).

Rozpoznając powyższy wniosek, ZUS (...) Oddział w W. decyzją z 5 lutego
2021 r. znak:(...)odmówił odwołująca prawa do przeliczenia emerytury.
W uzasadnieniu decyzji wskazano, że ustawa z 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych umożliwia ubezpieczonym urodzonym w (...) r. ponowne ustalenie wysokości emerytury powszechnej (przyznanej po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego), której podstaw obliczenia została pomniejszona o kwoty pobranej emerytury wcześniejszej przyznanej na wniosek złożony przed 1 stycznia 2013 r. Ponieważ odwołująca urodziła się (...), to brak podstaw
do ponownego przeliczenia świadczenia na podstawie ww. ustawy (decyzja ZUS
z 05.02.2021 r. k. 15 a.r., tom II a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dowody z dokumentów. Stan faktyczny sprawy był bezsporny, a strony nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było niezasadne.

Spór w niniejszej sprawie koncentrował się na kwestii prawa ubezpieczonej B. W. do przeliczenia emerytury. Odwołująca domagała się przeliczenia przysługującego jej świadczenia w oparciu o podstawę niepomniejszoną o kwoty pobranej emerytury wcześniejszej na podstawie znowelizowanych przepisów wprowadzonych ustawą z 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 1222).

Na mocy ww. nowelizacji do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 291) wprowadzono przepis
art. 194i, który stanowi, że do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, o której mowa
w art. 24, ubezpieczonego urodzonego w (...) r., nie stosuje się przepisu art. 25 ust. 1b, jeżeli wniosek o przyznanie tej emerytury zgłosi w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 1222), pod warunkiem że prawo do emerytury przed osiągnięciem wieku emerytalnego ma ustalone na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r. Stosownie zaś do art. 194j znowelizowanej ustawy emerytalnej:

1)  kwotę emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ubezpieczonemu urodzonemu
w 1953 r., który wcześniej pobierał emeryturę wymienioną w art. 25 ust. 1b na podstawie wniosku złożonego przed dniem 1 stycznia 2013 r., ustala się ponownie od podstawy ustalonej z zastosowaniem art. 194i;

2)  przeliczeniu podlega podstawa obliczenia emerytury przyjęta w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury;

3)  do ustalenia nowej kwoty emerytury przyjmuje się średnie dalsze trwanie życia przyjęte w decyzji o ustaleniu prawa do emerytury, a następnie uwzględnia się kolejne zmiany wysokości świadczenia;

4)  emerytura w ponownie ustalonej wysokości przysługuje od dnia, od którego podjęto wypłatę emerytury przyznanej na podstawie art. 24, a w przypadku gdy prawo do tej emerytury było zawieszone - od dnia, od którego mogłaby być podjęta jej wypłata;

5)  jeżeli ponownie ustalona wysokość emerytury przyznanej na podstawie art. 24 jest wyższa od wypłacanej dotychczas, emerytowi wypłaca się wyrównanie. Kwotę wyrównania stanowi różnica między sumą kwot emerytur, jakie przysługiwałyby w okresie od dnia, o którym mowa w ust. 4, do dnia wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, z uwzględnieniem ich waloryzacji, a sumą kwot wypłaconych w tym okresie.

W ocenie Sądu treść przywołanych wyżej przepisów art. 194i oraz art. 194j ust. 1 ustawy jest jednoznaczna i nie budzi żadnych wątpliwości. Zostały one wprowadzone do ustawy emerytalnej w wykonaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. sygn. akt P 20/16, w którym stwierdzono, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz. 39), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r. – w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy – jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W uzasadnieniu powyższego wyroku Trybunał Konstytucyjny wskazał, że wprowadzony ustawą emerytalną nowy system świadczeń emerytalnych przewiduje jedynie przejściowe utrzymanie preferencyjnych rozwiązań, dotyczących możliwości nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Zasadniczo regulacja ta dotyczy tylko tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie tej ustawy (1 stycznia 1999r.) osiągnęli, bez względu na płeć, wiek co najmniej 50 lat, a więc urodzili się nie później niż 31 grudnia 1948r. Odstępstwo od tej zasady dotyczy osób, które urodziły się (...). Jest ono obwarowane kolejnymi warunkami, w tym w szczególności uzależnione jest od spełnienia przesłanki nabycia prawa do emerytury do 31 grudnia 2008r. Możliwość nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy emerytalnej przez kobiety także nie dotyczy wszystkich kobiet urodzonych w latach 1949-1968, lecz tylko tych, które urodziły się nie później niż do dnia 31 grudnia 1953r. ze względu na wymóg nabycia prawa do emerytury do dnia 31 grudnia 2008r. Zakwestionowane regulacje prawne dotyczą zatem jednolitej grupy kobiet, które zachowały prawo do uzyskania emerytury powszechnej po uprzednim pobieraniu emerytury wcześniejszej przysługującej po ukończeniu 55 lat. Do grupy tej należą kobiety urodzone w latach 1949-1953. Jednak po wejściu w życie z dniem 1 maja 2013r. dodanego art. 25 ust. 1b tylko część z nich, a mianowicie kobiety urodzone w (...) r., zostały pozbawione możliwości zrealizowania prawa do powszechnej emerytury na dotychczasowych zasadach, bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych. W konsekwencji z jednolitej kategorii podmiotów podobnych wyodrębniona została grupa kobiet z rocznika 1953, która podobnie jak pozostałe kobiety należące do tej kategorii nabyła co prawda prawo zarówno do emerytury wcześniejszej, jak i powszechnej, lecz przy obliczaniu tego ostatniego świadczenia znajdą zastosowanie wobec nich odmienne, mniej korzystne zasady od tych, które obowiązywały przy obliczaniu emerytury powszechnej kobietom urodzonym w latach 1949-1952. Tymczasem świadczenia te mają cechę wspólną, relewantną ze względu na treść zaskarżonej regulacji, a mianowicie miały one umożliwić osobom w wieku starszym, ze stosunkowo długim stażem ubezpieczenia, zachowanie przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę i możliwość uzyskania kolejnej emerytury po osiągnięciu powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego. Ich celem było więc łagodzenie skutków likwidacji uprawnień emerytalnych obniżających wiek emerytalny, co było jednym z głównych założeń reformy emerytalnej. Z tego też względu rozwiązania te miały charakter przejściowy i były adresowane do określonej kategorii podmiotów. W związku z powyższym, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zastosowanie art. 25 ust. 1b wobec kobiet urodzonych w (...)r., pobierających emeryturę na podstawie przepisów art. 46 ustawy emerytalnej, które nie mogły nabyć prawa do emerytury przysługującej z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013r., kiedy wprowadzono nowe, mniej korzystne zasady w zakresie obliczania jej wysokości nieobowiązujące pozostałe roczniki kobiet należące do kategorii ubezpieczonych uprawnionych do ustalenia emerytury po emeryturze, narusza zasady równości w prawie do zabezpieczenia społecznego i jest przez to niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z przepisem art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

Ubezpieczona jest kobietą urodzoną w (...) roku. Nie należy zatem do kategorii osób, których sytuacja emerytalna była objęta zakresem rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny, a w dalszej konsekwencji, będących przedmiotem nowo wprowadzonych przez ustawodawcę regulacji prawnych korygujących stwierdzony brak zgodności art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej z Konstytucją RP. Stwierdzając niekonstytucyjność zaskarżonego przepisu w zakresie, w jakim dotyczy kobiet urodzonych w (...) roku, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 ustawy emerytalnej, Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował możliwości stosowania określonego w nim mechanizmu potrącania w stosunku do pozostałych osób. Wyrok Trybunału dotyczy wyłącznie kobiet urodzonych w (...) roku, a więc nie ma zastosowania do mężczyzn ani kobiet ani urodzonych we wcześniejszych latach. Na tle powyższego należy podzielić stanowisko organu rentowego co do braku możliwości zastosowania wobec odwołującej metody przeliczenia emerytury powszechnej określonej w art. 194i-194j ustawy emerytalnej. Treść ww. przepisów wyraźnie wskazuje, że możliwość przeliczenia emerytury powszechnej bez pomniejszenia podstawy jej wymiaru o sumę pobranych emerytur wcześniejszych dotyczy jedynie ubezpieczonych urodzonych w (...) roku. W przypadku odwołującej przesłanka ta nie jest spełniona, tym samym brak było podstaw do przeliczenia jej emerytury zgodnie z formułowanym przez nią żądaniem.

Odrębnego odniesienia wymaga również stanowisko odwołującej w zakresie, w jakim wskazywała, że nabyła prawo do emerytury powszechnej przed wejściem w życie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej – przewidującego pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury (której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1) o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne – który został dodany ustawą z dnia 11 maja 2012 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 637) i obowiązywał od 1 stycznia 2013 r.

W tym kontekście rację ma odwołująca, argumentując, że moment nabycia prawa emerytury określa art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej., ustanawiający generalną zasadę, zgodnie z którą prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Nabycie prawa do świadczenia następuje więc ex lege i co do zasady nie jest uzależnione ani od złożenia przez ubezpieczonego stosownego wniosku, ani też od ustalenia (potwierdzenia) tego prawa decyzją organu rentowego, która ma jedynie charakter deklaratoryjny. W tym też zakresie powołała się na poglądy wyrażone w orzecznictwie (m. in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 8 października 2015 r., sygn. akt III AUa 970/14; Sądu Okręgowego w Szczecinie z 17 grudnia 2015 r., sygn. akt VI U 2161/13; Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 31 sierpnia 2016 r., sygn. akt III AUa 190/16). W przypadku ubezpieczonej, realizacja przesłanek warunkujących prawo do emerytury powszechnej z art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nastąpiła z dniem 16 sierpnia 2010, a więc wraz z osiągnięciem przez ubezpieczoną powszechnego wieku emerytalnego, czyli 60 lat. Ubezpieczona nabyła zatem prawo do świadczenia na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 stycznia 2013 r.

W orzecznictwie wskazuje się jednak również na inne poglądy, w którym podkreśla się, że samo spełnienie się przesłanek warunkujących prawo do świadczenia in abstracto nie stanowi jeszcze podstawy do wypłaty świadczenia. Podstawę taką stanowi dopiero wniosek o przyznanie, a następnie wypłacenie świadczenia. Konsekwencją tego jest to, że dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek jego wypłaty. O ile sama ocena spełnienia warunków do nabycia prawa do świadczenia następuje według przesłanek warunkujących nabycie tego prawa obowiązujących w dacie spełnienia ostatniej przesłanki - o tyle określenie wysokości świadczenia związane jest z datą złożenia wniosku o świadczenie, co wynika wprost z treści art. 25 ust. 1 cyt. ustawy, zgodnie z którym (także w brzmieniu obowiązującym na dzień 16 sierpnia 2010 r., tj. dzień osiągnięcia przez ubezpieczoną wieku 60 lat), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Tak więc, to z datą, od której przysługuje wypłata emerytury – co realizuje się zgodnie z art. 129 ust. 1 cyt. ustawy, po złożeniu wniosku przez ubezpieczonego, nie zaś z datą nabycia prawa do świadczenia – następuje ustalanie wysokości świadczenia, konsekwentnie według regulacji prawnej obowiązującej w dacie, od jakiej przyznano prawo do wypłaty świadczenia (por. wyrok: Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7 lutego 2018 r., III AUa 521/17; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 10 grudnia 2015 r., III AUa 2048/14; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 25 lipca 2017 r., III AUa 1066/16; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 15 stycznia 2015 r., III AUa 445/14).

Odwołująca złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury dopiero w dniu 23 lipca 2015 r., tym samym do ustalenia wysokości świadczenia podlegającego wypłacie zastosowanie miały przepisy obowiązujące w tej dacie – w tym art. 25 ust. 1b obowiązujący od 1 stycznia 2013 r. Tym samym organ rentowy w sposób prawidłowy zastosował art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach do ustalenia wysokości świadczenia podlegającego wypłacie jako obowiązujący w dacie ustalania wysokości świadczenia

Nie znajdują podstaw do zmiany skarżonej decyzji Sąd Okręgowy uznał odwołanie za niezasadne, skutkiem czego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł o jego oddaleniu zgodnie z pkt 1 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy rozstrzygnął w pkt 2 na podstawie art. 99 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265), zasądzając od odwołującej na rzecz organu rentowego kwotę 180 zł.