Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2025r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2025r. w Warszawie

sprawy S. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z udziałem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania S. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 20 grudnia 2023r., nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w tiret drugi w ten sposób, że stwierdza, że S. L. jako pracownik u płatnika składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 1 lipca 2021 roku do 10 listopada 2022 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. na rzecz S. L. kwotę 360 zł (trzysta sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za czas od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

S. L. w dniu 8 lutego 2024r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 20 grudnia 2023r., nr (...), stwierdzającej, że jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 1 kwietnia 2021r. do 30 czerwca 2021r. jako zleceniobiorca oraz emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 lipca 2021 roku do 10 listopada 2022 roku jako pracownik.

Ubezpieczona wniosła o zmianę decyzji w części i ustalenie, że podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 1 lipca 2021r. do 10 listopada 2022r. jako pracownik, ewentualnie o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania do ZUS oraz o zasądzenie od organu rentowego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji S. L. zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, mających istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 7, art. 7a, art. 77 i art. 80 oraz art. 81 k.p.a., poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów oraz art. 107 § 3 w zw. z art. 7 i art. 77 k.p.a. poprzez zastąpienie obowiązku ustalenia prawdy obiektywnej i poszukiwania dowodów przez organ, nieuprawnionymi domniemanymi faktycznymi i rozstrzygnięciem kwestii niewyjaśnionych przez organ na niekorzyść strony. Nadto, wskazała na naruszenie przepisów prawa materialnego, m.in. art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 1 oraz art. 13 ust. 1 ustawy systemowej, art . 22 § 1 k.p., art. 58 w zw. z art. 60 w zw. z art. 65 i art. 83 k.c. w zw. z art. 22 § 1 k.p . i art. 300 k.p.

Uzasadniając odwołanie, ubezpieczona wskazała, że była pracownikiem spółki, o czym świadczą przedstawione przez spółkę dowody i oświadczenia pracowników, które znajdują się w aktach sprawy. Dodatkowo podkreśliła, że ponownie nawiązała stosunek pracy w spółce, co pokazuje, że spółka pozytywnie oceniała jej pracę i dlatego też zatrudniła ją ponownie na podstawie umowy o pracę z 15 marca 2024r. na stanowisku menadżera projektów, na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem w kwocie 7.335,00 zł brutto miesięcznie. Zdaniem ubezpieczonej, uchybieniem organu rentowego jest błędne uznanie, że skoro spółka zalegała w płatnościach tylko na rzecz strony, to świadczy to o tym, że stosunek pracy nigdy nie powstał. Jednak ww. tezy organ rentowy nie udowodnił, a brak swoich ustaleń zastąpił nieuprawnionymi domniemaniami na niekorzyść strony. Zachowanie organu jest wadliwe tym bardziej, że pozostały materiał dowodowy dowodzi, że praca była wykonywana na rzecz spółki. Brak zaewidencjonowania danych na koncie płatnika nie dowodzi, że stosunek pracy nie powstał, a że pracodawca dopuścił się niedokładności w prowadzeniu ewidencji, które to uchybienie zostało jednak naprawione przez spółkę. Błędne jest także wskazanie ZUS, że ewidencja czasu pracy ubezpieczonej została wytworzona na potrzeby prowadzonego postępowania, a to ze względu na to, że różni się od analogicznych dokumentów innego pracownika spółki. ZUS nie przedstawił jednak w decyzji ani sposobu, ani miejsca wykonywania pracy przez owego innego pracownika oraz jego zakresu obowiązków. ZUS nie wskazał także, jakie różnice w rzeczywistości wykryto oraz w jaki sposób mogły mieć wpływ na ustalenie faktu, że strona pracy nie wykonywała. Organ błędnie stwierdził również, że P. S. (1) nie nadzorował bezpośrednio pracy ubezpieczonej z uwagi na brak zapisu w umowie o pracę, obligującego go do nadzoru nad innymi pracownikami spółki. Tymczasem fakt ten potwierdził prezes zarządu spółki, ubezpieczona oraz sam P. S. (1). Ponadto w decyzji jest wskazane wprost, że P. S. (1) sprawował nadzór nad ubezpieczoną bezpośrednio i pośrednio, na podstawie wyników pracy zleconych do wykonania, co pokazuje, że decyzja jest wewnętrznie sprzeczna oraz opiera się na domniemaniach, a nie na ustaleniach faktycznych czy swobodnej ocenie dowodów, dokonanej w związku z zasadą prawdy obiektywnej (odwołanie z dnia 5 lutego 2024r., k. 3-14 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od ubezpieczonej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając przedstawione stanowisko wskazał, że po analizie odwołania nie widzi podstaw do zmiany stanowiska wyrażonego w zaskarżonej decyzji, bowiem ubezpieczona nie przedstawiła nowych okoliczności ani dokumentów. W złożonym odwołaniu wywodzi, iż świadczyła pracę na rzecz spółki, podczas gdy przedłożone opracowania w postaci dokumentów wewnętrznych nie stanowią jednoznacznie o wykonywaniu pracy. Oprócz adnotacji „opracował S. L.” czy „mgr S. L.” na pierwszych stronach nie ma innych oznaczeń, mogących wskazywać na ich autora. Nie zostały one opatrzone datą, nie sposób więc stwierdzić, w jakim okresie zostały sporządzone. Brak jest również adnotacji o ich zatwierdzeniu czy przyjęciu. Poza tym, ich treść zawiera ogólne informacje, nie odnoszące się szczegółowo do sytuacji płatnika. „Analiza ryzyka w projektach” to 28 stronicowe opracowanie przedstawiające tytułową problematykę, mające zastosowanie w każdej organizacji czy firmie. W opisie programu generującego dane testowe również nie ma odniesienia do płatnika, programu, spostrzeżeń czy wniosków, które można byłoby wykorzystać czy wprowadzić. Biorąc pod uwagę pozostałe ustalenia organu w zakresie braku wypłaty wynagrodzenia w czasie trwania umowy, brak dokumentów potwierdzających wykonywanie pracy w czasie wskazanym przez pracodawcę (karty pracy), brak nadzoru nad wykonywaniem pracy, organ rentowy ocenił, że wydanie zaskarżonej decyzji było prawnie oraz faktycznie uzasadnione. Dodatkowo zwrócił uwagę na fakt, iż zarówno na etapie postępowania przed organem rentowym, jak i w złożonym odwołaniu, strona odwołująca się w dalszym ciągu nie wyjaśniła, z czego wynikały różnice w odmiennym traktowaniu S. L. oraz innych pracowników w zakresie m.in. prowadzenia dokumentacji rozliczania czasu pracy, zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, składania dokumentacji rozliczeniowej czy wypłaty wynagrodzenia.

W złożonym odwołaniu S. L. przyznała, że podpisywała tradycyjne, papierowe listy obecności, dlatego dziwić może fakt braku ich przedstawienia i ograniczenie się do zbiorczego zestawienia miesięcznego. Ponadto, w przedstawionej ewidencji czasu pracy ewidencję za lipiec 2021r. przekazano dwukrotnie, a nie przekazano ewidencji za lipiec 2022r., przy czym w okresie od 11 do 15 lipca 2022r. S. L. była niezdolna do pracy, przebywając na zwolnieniu lekarskim. Płatnik składek nie uwzględnił tego faktu w dokonanych rozliczeniach, dokumentach rozliczeniowych oraz wyliczonym wynagrodzeniu. Co więcej, zwolnienie lekarskie za wskazany okres wystawiono na dwóch płatników - (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. Dziwić więc może brak zwolnienia lekarskiego wystawionego dla (...) sp. z o.o., tym bardziej, że dla tego podmiotu odwołująca się miała świadczyć pracę w największym wymiarze czasu pracy (cały etat).

Organ rentowy nie dał wiary wyjaśnieniom w zakresie braku wypłaty wynagrodzenia. Zdaniem ZUS oczywistym jest, że cel zarobkowy świadczenia pracy jest kwestią kluczową i warunkiem ustalenia istnienia stosunku pracy określonego w art. 22 kodeksu pracy. Brak wypłaty wynagrodzenia ma również ścisły związek z datą zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, dokonaną z ponad rocznym opóźnieniem. Okoliczności te, w ocenie organu rentowego, świadczą o pozorności zatrudnienia w okresie od 1 lipca 2021r. do 10 listopada 2022r.

Odnosząc się do dołączonych do odwołania dokumentów, organ rentowy wskazał, że umowa o pracę z 15 stycznia 2024r., informacja o warunkach zatrudnienia, orzeczenie lekarskie z 15 stycznia 2024r., zaświadczenie psychologiczne z 12 stycznia 2024r., informacja związana z rozpoczęciem pracy zdalnej z 15 stycznia 2024r., oświadczenie z 15 stycznia 2024r. dot. pracy zdalnej, regulamin pracy zdalnej, a także oświadczenie z 15 stycznia 2024r. o zamiarze podjęcia pracy w innej spółce od 15 stycznia 2024r. na stanowisku dyrektor operacyjny, nie dotyczą badanego okresu, a zatem są nieprzydatne dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie (odpowiedź na odwołanie z dnia 8 marca 2024r., k. 51-53 a.s.).

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. wniosła o uwzględnienie odwołania S. L. poprzez zmianę decyzji w zaskarżonej części i ustalenie, że S. L. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 1 lipca 2021r. do 10 listopada 2022r. jako pracownik, ewentualnie o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania ZUS.

Uzasadniając swe stanowisko, (...) sp. z o.o. wskazała, że decyzja ZUS jest błędna, ponieważ organ rentowy:

a.  naruszył przepisy postępowania administracyjnego (art. 80 k.p.a.) poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodów. Organ przyjął z góry założoną tezę, że stosunek pracy był pozorny, nie przeprowadzając rzetelnej analizy materiału dowodowego w sytuacji, w której S. L. świadczyła pracę, co powoduje, że powstał obowiązek zgłoszenia jej do ubezpieczenia, któremu powinna podlegać;

b.  błędnie zinterpretował art. 22 § 1 Kodeksu pracy, uznając, że brak regularności wypłat wynagrodzenia świadczy o nieistnieniu stosunku pracy. Brak regularnych wypłat wynagrodzenia jedynie opóźniał spełnienie zobowiązania pracodawcy, ale nie świadczył o nieistnieniu stosunku pracy;

c.  nie przedstawił przekonujących dowodów na to, że umowa o pracę była zawarta dla pozoru. Do tego konieczne jest wykazanie, że obie strony miały świadomość, że stosunek pracy nie będzie realizowany, a materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że S. L. faktycznie wykonywała pracę na rzecz spółki, czemu ZUS zaprzeczył tylko na podstawie własnych domniemań faktycznych i nieterminowych zgłoszeń pracownika do ubezpieczenia, co nie przesądza jednak o prawidłowości rozumowania Zakładu;

d.  zignorował istotne dowody świadczące o rzeczywistym wykonywaniu pracy przez S. L., w tym listy obecności, ewidencję czasu pracy, dokumenty wewnętrzne oraz zeznania świadków. Pominięcie tych dowodów doprowadziło do błędnych wniosków;

e.  niesłusznie uznał, że opóźnienia w wypłatach wynagrodzenia wynikają z pozorności zatrudnienia, umniejszając całkowicie trudnej kondycji finansowej spółki oraz przejściowym problemom organizacyjnym, zapominając że wynagrodzenie było w całości wypłacone pracownikowi, co dowodzi, że stosunek pracy istniał, a praca była świadczona, mimo nieterminowego wypłacania wynagradzania;

f.  nie przeprowadził analizy oświadczeń woli stron, ani nie zbadał świadomości stron na temat sytuacji finansowej spółki oraz konieczności utrzymania zatrudnienia w celu spełnienia warunków umorzenia pomocy publicznej.

(...) sp. z o.o. wskazała, że kluczowe dokumenty, w tym umowy o pracę, listy obecności, ewidencja czasu pracy oraz potwierdzenia przelewów wynagrodzeń, jasno wskazują, że stosunek pracy między S. L. i spółką rzeczywiście istniał. Ponadto, zeznania świadków i przedłożone projekty oraz dokumenty opracowane przez S. L. dowodzą, że faktycznie wykonywała swoje obowiązki pracownicze na rzecz spółki. Z kolei wyniki finansowe (...) sp. z o.o. za rok obrotowy 2021 potwierdzają trudności finansowe spółki, które wpływały na nieregularność wypłat wynagrodzenia dla S. L.. Wysokie zobowiązania krótkoterminowe, spadek przychodów oraz zmniejszenie aktywów obrotowych są kluczowymi czynnikami, które prowadziły do opóźnień w wypłatach wynagrodzenia. Nie wynikały one z braku istnienia stosunku pracy, lecz z rzeczywistych problemów finansowych spółki, a czego ZUS nie chce dostrzec, tak samo jak tego, że pomimo wyżej opisanych trudności, S. L. ostatecznie otrzymała należne wynagrodzenie za pracę, co potwierdza istnienie rzeczywistego stosunku pracy (odpowiedź (...) sp. z o.o. na odwołanie S. L., k. 116-120 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. została wpisana do KRS pod nr (...). Rejestracja nastąpiła w dniu 7 listopada 2013r. Przedmiot działalności spółki związany jest z oprogramowaniem ( (...) 62.01.Z). Prezesem zarządu i zarazem wspólnikiem posiadającym 200 udziałów, jest W. O.. Drugi ze wspólników to Fundusz (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, posiadająca 775 udziałów (odpis z KRS, k. 9-13 akt ZUS).

W dniu 28 maja 2020r. (...) sp. z o.o. zawarła z (...) S.A. z siedzibą w W. umowę subwencji finansowej i zgodnie z decyzją w sprawie umowy subwencji z dnia następnego otrzymała subwencję finansową w kwocie 299.978,00 zł. W umowie zostały określone zasady ustalenia jej wysokości oraz zwrotu. Zarazem spółka oświadczyła, że na 31 grudnia 2019r. była małym lub średnim przedsiębiorcą, a liczba pracowników zatrudnionych na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o zawarcie umowy subwencji wynosiła 11 (umowa o subwencji finansowej z dnia 28 maja 2020r., k. 168-181 a.s.; decyzja w sprawie subwencji finansowej z dnia 29 maja 2020r., k. 212 a.s.; harmonogram spłaty, k. 206-207 a.s.). Zwolnienie z obowiązku zwrotu subwencji, w związku z utrzymaniem zatrudnienia przez okres 12 miesięcy, wyniosło 71% (decyzja w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej z dnia 30 czerwca 2021r., k. 205 a.s.).

W 2019r. średnie zatrudnienie w (...) sp. z o.o. kształtowało się na poziomie 14 etatów. W 2021r. było to 13 etatów, a po dokonanych korektach wzrosło do 16 etatów (informacja organu rentowego z dnia 20 grudnia 2024r., k. 195 - 196 a.s.).

S. L. w dniu 16 sierpnia 2011r. ukończyła studia magisterskie w Wyższej Szkole (...) w W. na kierunku zarządzanie, w specjalności zarządzenie zasobami ludzkimi (dyplom z dnia 16 sierpnia 2011r., k. 44 a.s.). W okresie od 2 września 2002r. do 23 listopada 2015r. zatrudniona była w (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku konsultanta ds. reklamy, specjalisty ds. reklamy i kierownika specjalistów ds. reklamy (świadectwo pracy, k. 45-46 a.s.). Następnie, od 24 listopada 2015r. do 31 maja 2016r. pracowała w (...) sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku zastępcy dyrektora sprzedaży (świadectwo pracy z dnia 31 maja 2016r., k. 47 a.s.). Od 1 sierpnia 2016r. do 19 lipca 2017r. była zatrudniona w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku dyrektora ds. marketingu (świadectwo pracy z dnia 19 lipca 2017r., k. 48-50 a.s.).

W 2021r. (...) sp. z o.o. zamieściła na portalu pracuj.pl ogłoszenie o poszukiwaniu pracownika. Wywieszono je w również we wspólnej przestrzeni kilku firm działających pod tym samym adresem co (...) sp. z o.o. i tam zapoznała się z nim S. L.. Wzięła udział w rozmowie kwalifikacyjnej, którą przeprowadził W. O.. Po jej odbyciu strony podpisały umowę zlecenia na okres od 1 kwietnia 2021r. do 30 czerwca 2021r. Wówczas ubezpieczona wykonywała czynności związane z przetwarzaniem danych do projektów prowadzonych przez płatnika (zeznania S. L., k. 155 verte – 156 verte a.s.; zeznania W. O., k. 156 verte – 157 verte a.s.). Następnie, w dniu 30 czerwca 2021r. strony podpisały umowę o pracę na czas określony od 1 lipca 2021r. do 30 września 2022r., na podstawie której ubezpieczona została zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. badań i rozwoju, w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem w kwocie 3.100,00 zł brutto. Termin rozpoczęcia pracy określono na 1 lipca 2021 roku (umowa o pracę z dnia 30 czerwca 2021r., k. 32-37 a.s.). Umowa została zawarta w biurze spółki (zeznania S. L., k. 155 verte – 156 verte a.s.).

W dniu 30 września 2022r. strony podpisały kolejną umowę o pracę, ustalając, że umowa będzie obowiązywała w okresie od 1 października 2022 roku do 10 listopada 2022r. Pozostałe warunki umowy pozostały takie jak w umowie zawartej w dniu 30 czerwca 2021r. Ubezpieczona w tym czasie nie świadczyła jednak pracy, gdyż z uwagi na fakt braku wypłaty wynagrodzeń, była zdenerwowana zaistniałą sytuacją i planowała zakończyć współpracę ze spółką. Spółka zdecydowała w takim przypadku o zwolnieniu jej z obowiązku świadczenia pracy (umowa o pracę z dnia 30 września 2022r., k. 38-42 a.s.; świadectwo pracy z 10 listopada 2022r., k. 51-52 a.s.; zeznania S. L., k. 155 verte – 156 verte a.s.).

W trakcie zatrudnienia do obowiązków ubezpieczonej na zajmowanym stanowisku należał udział w pracach dotyczących projektów spółki, udział we wdrażaniu nowych procesów technologicznych oraz produktów, udział w testach wytworzonych produktów, prowadzenie procesów technologicznych oraz produktów, prowadzenie analiz dostępnych rynkowo różnych rozwiązań możliwych do zaaplikowania do produktów spółki oraz inne zadania zlecone przez przełożonego. Ubezpieczona opracowała projekty takie jak „Pozycjonowanie terminali z wykorzystaniem technologii (...), „Analiza ryzyka w projektach”, „Opis programu generującego dane testowe”, „Baza danych z oprogramowaniem analityczno-zarządzającym” oraz „Analiza poziomu technologii umożliwiającej dynamiczne dopasowanie przekazu reklamowego do widowni w czasie zbliżonym do rzeczywistego”. Nad ww. dokumentami pracowała w latach 2021-2022. Zdarzało się, że współpracowała z innymi członkami z zespołów badawczych, np. M. W. (1), P. O., M. W. (2) (opracowania S. L., k. 82-217 a.s.; zeznania S. L., k. 155 verte – 156 verte a.s.; zeznania świadka P. S. (1), k. 155 a.s.).

S. L. wykonywała swoje obowiązki w siedzibie spółki przy ul. (...), a niekiedy zdalnie oraz w terenie. Nadzór nad jej pracą w całym okresie zatrudnienia na bieżąco w biurze spółki, jak i telefonicznie, sprawował P. S. (1). Ubezpieczona czasami podpisywała się na listach obecności. Ponadto czas pracy ewidencjonowany był w indywidulanych kartach czasu pracy, które wskazują liczbę przeprowadzonych godzin w poszczególnych dniach miesiąca i zawierają podpisy ubezpieczonej i jej przełożonego. Ubezpieczona pracowała w różnych porach dnia - rano, wieczorami oraz w weekendy. Nie miała ściśle ustalonych godzin pracy. Podczas wyjazdów na poligony otrzymywała informację o godzinie wyjazdu, bo znaczenie miały warunki atmosferyczne. Badania terenowe odbywały się od godziny 6.00 do godziny 12.00. Kiedy pracowała w (...) sp. z o.o., zatrudniona była także na ½ etatu w (...) sp. z o.o. oraz na umowę zlecenia w E. T. i na 1/8 etatu w (...) sp. z o.o. Prace u wszystkich pracodawców i zleceniobiorców były związane z tą samą tematyką, ale każda spółka zajmowała się innymi rozwiązaniami i produktami (oświadczenie P. S. (1) z dnia 31 marca 2023r., k. 64 akt ZUS; ewidencja czasu pracy, k. 65-81 akt ZUS; zeznania S. L., k. 155 verte – 156 verte a.s.; zeznania świadka P. S. (1), k. 155 a.s.; zeznania W. O., k. 156 verte – 157 verte a.s.).

Wynagrodzenia za wykonaną pracę ubezpieczona otrzymała przelewem na konto bankowe. Zostały one wypłacone nieterminowo (30 grudnia 2022r. – za miesiące od lipca 2021 do stycznia 2022r., 16 listopada 2022r. – za miesiące od lutego do kwietnia 2022r., 10 listopada 2022r. – za maj, czerwiec i październik 2022r., 11 listopada 2022r. – za miesiące od lipca do września 2022r. ( potwierdzenie przelewów, k. 54-55 i 319-221 akt ZUS). Powodem tego były kłopoty finansowe (...) sp. z o.o. W 2021r. spółka miała trudności z utrzymaniem płynności finansowej, co wpływało na opóźnienia w regulowaniu bieżących zobowiązań, w tym wypłat wynagrodzeń dla pracowników. Prezes zarządu W. O. decydował o tym, który z pracowników otrzyma wynagrodzenie w pierwszej kolejności. Wiedział, czyja sytuacja pozwala na oczekiwanie na wypłatę pensji np. z uwagi na dochody z innych źródeł oraz komu – z uwagi na trudną sytuację osobistą – wynagrodzenie należy zapłacić. Na tej podstawie podejmował decyzje w każdym kolejnym miesiącu. Ubezpieczona była osobą, która z uwagi na inne możliwości finansowe, mogła poczekać na wypłatę wynagrodzenia. Motywem podjęcia przez nią pracy w (...) sp. z o.o. była chęć wykorzystania posiadanej wiedzy i rozwijania się w kierunku nowych technologii. Kwestia wynagrodzenia nie była kluczowa, tym bardziej że już podczas rozmowy kwalifikacyjnej dowiedziała się, że spółka nie oferuje wysokich zarobków. Poza tym była zapewniana, że pieniądze zostaną jej wypłacone, a miała zaufanie do spółki, bowiem wcześniej pracowała w spółce na umowę zlecenia i otrzymywała zapłatę za wykonane czynności. Ostatecznie także wynagrodzenie za pracę na podstawie umowy o pracę zostało zapłacone, ale z dużym opóźnieniem (zeznania świadka D. M., k. 152 verte – 153 verte a.s.; zeznania S. L., k. 155 verte – 156 verte a.s.; zeznania świadka P. S. (1), k. 155 a.s.; zeznania W. O., k. 156 verte – 157 verte a.s.).

W 2020r. (...) sp. z o.o. osiągnęła ze sprzedaży zysk netto w wysokości 159.862,78 zł, przy przychodzie netto w wysokości 8.159.218,82 zł, natomiast w 2021r. zysk spółki wyniósł 360.104,69 zł, przychód natomiast stanowiła kwota 2.233.215,03 zł (sprawozdanie finansowe za 2021 rok, k. 121-137 a.s.).

Płatnik składek wykazał za S. L. w PIT-11 za rok 2021r. zaliczkę pobraną z należności z tytułu umowy zlecenia w wysokości 423,00 zł, natomiast zaliczkę pobraną z wynagrodzenia ze stosunku pracy w wysokości 5.382,00 zł wykazano w PIT-11 za 2022r. (informacja Naczelnika Urzędu Skarbowego w B. z dnia 28 lipca 2023r., k. 254 akt ZUS).

Usługi z zakresu kadr i księgowości dla (...) sp. z o.o. świadczy (...) sp. z o.o. W imieniu tego podmiotu zgłaszaniem osób zatrudnionych do ZUS zajmowała się D. M.. Pracę na rzecz (...) sp. z o.o. wykonywała dwa, trzy razy w tygodniu - w zależności od potrzeb - w siedzibie spółki. Dokumenty umożliwiające dokonanie zgłoszenia S. L. i innych zatrudnionych dostarczono jej z dużym opóźnieniem, a poza tym D. M. wiedziała, że (...) sp. z o.o. nie wypłaca w terminie wynagrodzeń. To powodowało nieterminowe zgłaszanie do ZUS oraz nieterminowe sporządzanie raportów rozliczeniowych. W latach 2020-2021 spółka (...) miała siedzibę przy ul. (...), w tym samym budynku (...) spółka (...), ale na innym piętrze. W 2021r. (...) sp. z o.o. zmieniła siedzibę, co utrudniło komunikację z księgową. Przeprowadzka trwała od lata 2021r. do końca tego roku (zeznania świadka D. M., k. 152-154 a.s.; zeznania W. O., k. 156 verte – 157 verte a.s.).

Dokument (...) dotyczący zgłoszenia S. L. jako zleceniobiorcy wpłynął do ZUS w dniu 11 marca 2021r., natomiast zgłoszenie ubezpieczonej jako pracownika w dniu 8 lipca 2022r. (okoliczności bezsporne).

(...) sp. z o.o. w roku 2021 – poza S. L. – zgłosiła do ubezpieczeń po obowiązującym terminie, z kodem (...) (osoby wykonujące umowę agencyjną, umowę zlecenia lub umowę o świadczenie usług) – M. M., K. D., A. C., K. W., P. S. (2), M. P., P. N., P. B., S. V., K. K., nadto z kodem 0110 (pracownicy) – K. Ł., D. Z. i R. S.. Natomiast w 2022r. spółka zgłosiła do ZUS z opóźnieniem, z kodem 0110 - O. Y., J. M., P. O., O. Y., P. i M. W. (2) oraz z kodem (...) - K. Ż. i P. S. (1) (informacja organu rentowego z dnia 20 grudnia 2024r., k. 195-196 a.s.).

Ubezpieczona w okresie od 11 do 15 lipca 2022r. była niezdolna do pracy przebywając na zwolnieniu lekarskim, które zostało wystawione na dwóch płatników – (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. (okoliczności bezsporne).

Pismem z dnia 20 marca 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. zawiadomił ubezpieczoną i płatnika składek o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego odnośnie zasadności zgłoszenia S. L. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z (...) sp. z o.o. (zawiadomienia o wszczęciu postępowania z dnia 20 marca 2023r. wraz z potwierdzeniami odbioru – k. 1–7 akt ZUS). Po zakończeniu postępowania w dniu 20 grudnia 2023r. wydana została decyzja nr (...), w której Zakład stwierdził, że S. L. jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 1 kwietnia 2021r. do 30 czerwca 2021r. oraz emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 lipca 2021r. do 10 listopada 2022r. (decyzja z dnia 20 grudnia 2023r., akta ZUS).

W dniu 15 stycznia 2024r. strony podpisały umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia 15 stycznia 2024 roku, w wymiarze ½ etatu, na stanowisku menedżera projektów, za wynagrodzeniem w kwocie 7.335,00 zł. Strony ustaliły, że miejscem wykonywania pracy jest miejsce zamieszkania pracownika bądź lokalizacja przy ul. (...), natomiast raz w tygodniu praca wykonywania jest zdalnie (umowa o pracę z dnia 15 stycznia 2024r., k. 29-32 a.s.). W dniu 12 stycznia 2024r. ubezpieczona otrzymała zaświadczenie o braku przeciwwskazań psychologicznych do prowadzenia pojazdów służbowych kat. B, natomiast w dniu 15 stycznia 2024r. otrzymała orzeczenie lekarskie potwierdzające jej zdolność do wykonywania pracy na stanowisku menedżera projektów (orzeczenie lekarskie z dnia 15 styczna 2024r., k. 35 a.s.; zaświadczenie z dnia 12 stycznia 2024r., k. 35 verte a.s.).

Dodatkowo, w dniu 15 stycznia 2024r. ubezpieczona rozpoczęła pracę w (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. w wymiarze ½ etatu, na stanowisku dyrektora operacyjnego (oświadczenie o zamiarze podjęcia zatrudnienia z dnia 15 stycznia 2024r., k. 48 a.s.).

Na dzień 18 grudnia 2024r. na koncie płatnika składek (...) sp. z o.o. figurowała zaległość z tytułu składek na:

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych – za okres luty 2023r. – listopad 2024r. w wysokości 211.073,61 zł;

- Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych – za okres grudzień 2022r. - listopad 2024r. w wysokości 57.261,74 zł;

- Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – za okres grudzień 2022r. – listopad 2024r. w wysokości 14.914,50 zł (informacja organu rentowego z dnia 20 grudnia 2024r., k. 195-196 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił, uwzględniając wymienione dowody z dokumentów zgromadzone w aktach sądowych, a także w aktach organu rentowego. Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły również zeznania świadków oraz ubezpieczonej i prezesa zarządu (...) sp. z o.o., które są spójne i potwierdzają okoliczność, że S. L. od 1 lipca 2021r. wykonywała na rzecz spółki pracę na stanowisku specjalisty ds. badań i rozwoju. Na taki charakter pracy ubezpieczonej oraz okres jej świadczenia od 1 lipca 2021r. wskazywali D. M., P. S. (1) i W. O.. Świadek P. S. (1) realizował czynności na rzecz spółki (...) w tym samym okresie co ubezpieczona, kontaktował się z nią osobiście i miał wiedzę o zadaniach przez nią realizowanych i sposobie, w jaki się to odbywało, gdyż był jej przełożonym. Księgowa D. M. wskazywała na przyczyny wypłaty pracownikom spółki wynagrodzenia po terminie oraz potwierdziła, że ubezpieczona była zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. badań i rozwoju, jednakże nie znała dokładnego zakresu obowiązków ubezpieczonej. Taki zakres obowiązków opisał natomiast W. O., który z uwagi na pełnioną w (...) sp. z o.o. funkcję prezesa zarządu, miał szeroką wiedzę o okolicznościach zatrudnienia S. L., zakresie jej zadań, sposobie świadczenia pracy oraz o kwestiach związanych z sytuacją finansową spółki, trudnościach, z jakimi spółka mierzyła się w okresie zatrudnienia ubezpieczonej, nieterminowych wypłatach wynagrodzeń i przyczynach tego oraz o kwestiach związanych ze spóźnionym zgłoszeniem pracowników do ZUS. Jego zeznania potwierdziła ubezpieczona oraz dokumenty.

Wobec powyższego wszystkim zgromadzonym dokumentom – mimo innej oceny ZUS – Sąd dał wiarę, podobnie jak zeznaniom wszystkich przesłuchanych osób. Z uwagi na okoliczność, że dowody te korespondują ze sobą, nie ma między nimi sprzeczności, a zeznania świadków i stron są szczere i logiczne, Sąd ocenił je jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie S. L. podlegało uwzględnieniu.

Przed przystąpieniem do analizy okoliczności, jakie zaistniały w rozpatrywanej sprawie, tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2025r., poz. 350 – dalej u.s.u.s. lub ustawa systemowa). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Na podstawie ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy i definicję pracownika określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2025r., poz. 277 – dalej k.p.). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych ocenił, że zawarcie przez S. L. umowy o pracę z płatnikiem składek było pozorną czynnością prawną, o jakiej mowa w art. 83 § 1 Kodeksu cywilnego. W tle pojawił się argument nawiązujący do otrzymanej przez płatnika składek pomocy publicznej z Tarczy Antykryzysowej (...) Funduszu (...), choć ostatecznie pełnomocnik organu rentowego w piśmie z 20 grudnia 2024r. wskazał, że ww. kwestia nie była podstawą wydania zaskarżonej decyzji, ale organ rentowy zwrócił uwagę w zaskarżonej decyzji na możliwość związku między spóźnionym zgłoszeniem S. L. do ubezpieczeń społecznych oraz koniecznością spełnienia warunków do umorzenia pobranej subwencji, związanych z utrzymaniem przez (...) sp. z o.o. zatrudnienia na dotychczasowym poziomie (k. 195-196 a.s.).

Wedle przepisów Kodeksu cywilnego o nieważności oświadczeń woli można mówić w trzech przypadkach. Z art. 83 § 1 k.c. wynika, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327).

W analizowanej sprawie, uwzględniając poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska organu rentowego. W oparciu o cytowane na wstępie przepisy, dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna, ani również faktyczny cel zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń społecznych (jako nienaruszające art. 58 § 1 lub 2 k.c. albo 83 § 1 k.c.), lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 u.s.u.s.). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p. Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi wymagane jest zatem ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu odpłatnej pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, że strony kwestionowanej przez ZUS umowy faktycznie realizowały taki stosunek prawny, który posiada cechy typowe dla stosunku pracy. Na początku wskazać należy, że S. L. została zatrudniona w spółce po procesie rekrutacji, która rozpoczęła się od umieszczenia ogłoszenia m.in. we wspólnej przestrzeni kilku firm działających pod tym samym adresem. W jednej z nich zatrudniona była ubezpieczona i wzięła udział w rozmowie kwalifikacyjnej, którą przeprowadził W. O.. Po jej odbyciu strony najpierw podpisały umowę zlecenia na okres od 1 kwietnia 2021r. do 30 czerwca 2021r., a następnie wobec pozytywnej oceny współpracy z ubezpieczoną nastąpiło zawarcie umowy o pracę, która była realizowana. Na okoliczność faktycznego jej wykonywania przez ubezpieczoną wskazują dowody z dokumentów, jakie strony przedstawiły w postępowaniu przed organem rentowym. Są to projekty i prace takie jak „Pozycjonowanie terminali z wykorzystaniem technologii (...), „Analiza ryzyka w projektach”, „Opis programu generującego dane testowe”, „Baza danych z oprogramowaniem analityczno-zarządzającym” oraz „Analiza poziomu technologii umożliwiającej dynamiczne dopasowanie przekazu reklamowego do widowni w czasie zbliżonym do rzeczywistego”. Organ rentowy dowodów tych nie uwzględnił, powołując się na brak w nich informacji wystarczających do zidentyfikowania ubezpieczonej jako ich twórcy oraz czasu, kiedy dokumenty te powstały. Trzeba mieć jednak na względzie, że P. S. (1) – po okazaniu tych dokumentów na rozprawie – potwierdził, że je zna, a także wskazał, że to S. L. dokumenty te stworzyła przy uwzględnieniu danych, jakie on sam jej przekazał. Podobnie zeznała ubezpieczona. Wobec tego, na podstawie tego, co wskazał ZUS, nie było podstaw do kwestionowania autorstwa ubezpieczonej w odniesieniu do tych dokumentów oraz ich związku z przedmiotem działalności (...) sp. z o.o. Przecież to właśnie ta spółka, zatrudniając pracowników i zlecając im prace, decyduje o zakresie realizowanych zadań, o ich tematyce oraz o jej przydatności dla prowadzonej działalności. Organ rentowy, nie analizując dokładanie czym spółka się zajmuje i jakie projekty i zadania realizowała w 2021r. i w 2022r. – bazując na argumentach natury ogólnej i opartej na domniemaniach – przyjął, że dokumenty, o których mowa nie odnoszą się szczegółowo do sytuacji płatnika. Zdaniem Sądu jest to argumentacja nietrafna i powierzchowna, która nie daje podstaw do wniosków, na jakie Zakład powołał się w toczącym się postępowaniu.

Poza dokumentami, o których była mowa, Sąd ustalając fakt pracy ubezpieczonej na rzecz (...) sp. z o.o. w spornym okresie, oparł się również na zeznaniach przesłuchanych świadków i stron. Strony szczegółowo opisały zakres współpracy i okoliczności jej nawiązania oraz odniosły się do tych kwestii, na jakie Zakład powoływał się w sprawie. W przeważającym zakresie wskazane kwestie potwierdzili również zeznający świadkowie, przy czym zaznaczyć należy, iż fakt niepełnej zbieżności zeznań świadków i stron wynika nie z faktu niewiarygodności zeznań którejś z przesłuchanych osób, lecz z różnego zasobu wiedzy zeznających co do różnych istotnych w sprawie kwestii. Jeśli chodzi o D. M., to jej zeznania dały podstawę do ustalenia o faktycznym, a nie pozornym, zatrudnieniu S. L., gdyż świadek – mimo, że pracuje w innej spółce i zajmuje się obsługą kadrowo – księgową (...) sp. z o.o. oraz nie zna zakresu obowiązków ubezpieczonej – widywała S. L. w latach 2021 – 2022 w (...) sp. z o.o. i wiedziała o tym, że ubezpieczona – choć wynagrodzenie nie było jej wypłacane terminowo – była pracownikiem, umieszczanym w listach płac, sporządzanych comiesięcznie. Wiedza świadka, którą przekazała podczas przesłuchania, pochodziła z własnych obserwacji, czynionych podczas wizyt w spółce (...), które odbywały się kilka razy w tygodniu.

Kolejny świadek P. S. (1) w latach 2021-2022 był przełożonym S. L., nadzorował jej pracę w (...) sp. z o.o., przydzielał zadania i rozliczał z wykonanej pracy. Fakt, iż nie miał powierzonego stanowiska kierowniczego czy związanego z zarządzaniem, a także to, że pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy, nie jest w sprawie kluczowe. Nawet, jeśli w umowie o pracę (...) sp. z o.o. nie powierzyła mu stanowiska związanego z nadzorem, P. S. (1) na podstawie uzgodnień z pracodawcą i zdań, jakie mu zlecono – co zresztą potwierdził prezes zarządu W. O. – mógł nadzorować pracę S. L., przydzielać jej zadania i weryfikować sposób ich wykonania. Takiej możliwości nie wyklucza nie tylko to, o czym była już mowa, ale i fakt, że pracował w innej ze spółek, na rzecz których ubezpieczona wykonywała pracę. Tak on, jak i pozostałe zeznające w sprawie osoby potwierdził bowiem, że ubezpieczona realizowała prace w (...) sp. z o.o., gdzie nadzór nad jej pracą wykonywał P. S. (1).

Wobec powyższego, zdaniem Sądu, nie było podstaw, aby kwestionować, że praca powierzona S. L., jako specjalistce ds. badań i rozwoju, była przez nią wykonywana. Tym samym nie było też przesłanek, by przyjąć pozorność poddanej analizie umowy o pracę. Zgodnie z tym, co było wskazane, o pozorności danej umowy decydują okoliczności określone w art. 83 § 1 k.c., które występować muszą w czasie składania przez strony oświadczeń woli. Umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Jeżeli jednak pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował, to w takim przypadku nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 5 października 2005r., I UK 32/05, OSNP 2006/15-16/249 oraz w wyroku z 12 lipca 2012r., II UK 14/12, Lex nr 1216864).

Brak pozorności umowy o pracę nie wyklucza jednak stwierdzenia jej nieważności w oparciu o art. 58 § 1 k.c. Powołany przepis stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Jak jednak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 lutego 2012r. „sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego jako motywacja do podjęcia zatrudnienia nie świadczy o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak na przykład chęć uzyskania środków utrzymania.” (I UK 265/11, Lex nr 1169836).

Sąd analizował okoliczności przedmiotowej sprawy nie tylko przy uwzględnieniu art. 83 k.c., ale i art. 58 k.p., nie stwierdzając, by oświadczenia stron spornej umowy o pracę mogły być ocenione jako nieważne. Wracając do analizowanej na wstępie pozorności, warto zwrócić uwagę, że ubezpieczona i (...) sp. z o.o. nie mieli żadnych podstaw do złożenia pozornych oświadczeń o nawiązaniu stosunku pracy. Zwykle podstawę do upozorowania stosunku pracy bądź innego, jaki strony nawiązują, stanowią okoliczności związane z planowanym skorzystaniem przez osobę ubezpieczoną ze świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z wystąpieniem różnych okoliczności faktycznych (ciąża, operacja itp.) lub sytuacja płatnika składek, który w sytuacji zatrudnienia pracownika odnosi pewne korzyści (np. uzyskanie lub umorzenie subwencji z (...) S.A.). W analizowanym przypadku żadna z tego rodzaju sytuacji nie wystąpiła. S. L. nie stała się niezdolna do pracy (poza kilkudniową nieobecnością związaną z choroba w lipcu 2022r.) i nie występowała do ZUS – w związku z zatrudnieniem w (...) sp. z o.o. – o świadczenia z FUS. Jeśli chodzi zaś o płatnika składek, to uzyskał subwencję z (...) S.A., a potem częściowe zwolnienie z obowiązku jej zwrotu, co wiązało się z koniecznością utrzymania zatrudnienia, wszystko działo się jednak w czasie poprzedzającym nawiązanie stosunku pracy z S. L. – do czerwca 2021r. Natomiast stosunek pracy został nawiązany przez ubezpieczoną w lipcu 2021r. i jak w piśmie z 19 marca 2025r. zasadnie argumentowała ubezpieczona (k. 250-252 a.s.), nie było to związane z zamiarem płatnika wprowadzenia w błąd jakiejkolwiek instytucji. Zresztą sam organ rentowy, co już było sygnalizowane, argumentacji związanej z uzyskaniem przez (...) sp. z o.o. subwencji finansowej nie uczynił podstawą wydania zaskarżonej decyzji. Element z tym związany został jednak wprowadzony do uzasadnienia zaskarżonej decyzji, aby wytworzyć przekonanie, że w analizowanej sprawie występuje wiele nieprawidłowości, mogących rzucać negatywne światło na działania stron stosunku pracy. Zdaniem Sądu, w takim postępowaniu jak prowadzone, rzecz jednak w tym, by organ rentowy wykazał nieważność oświadczeń stron stosunku pracy, a nie ograniczał się do wypunktowania wątpliwości i naruszeń, jakich strony się dopuściły, szczególnie, że nie każde naruszenie i wątpliwość co do prawidłowości działania, oznacza pozorność stosunku pracy czy też jego nieważność z innych przyczyn. By tak się stało, konieczne jest powołanie konkretnych argumentów, wykazanie ich prawdziwości, a w konsekwencji nieważności oświadczeń złożonych przez strony. Organ rentowy tymczasem ograniczył się do przedstawienia różnych domniemań, a nawet – jak w przypadku sprawy subwencji – kwestii tylko pozornie w sprawie istotnych, by wytworzyć przekonanie o niezgodnym z prawem działaniu stron. Postępowanie dowodowe wykazało jednak, że umowa o pracę nie może być oceniona jako pozorna, gdyż była realizowana. Świadczenia stron nie były również sprzeczne z zasadami współżycia społeczne czy też zmierzające do obejścia prawa. Nie ma żadnych okoliczności – wskazanych przez Zakład czy dostrzeżonych samodzielnie przez Sąd – które do takich wniosków by prowadziły. Płatnik składek, po podpisaniu umowy o pracę, przeszkolił ubezpieczoną oraz wprowadził ją w zakres obowiązków. Uzgodnił z nią wynagrodzenie za świadczoną pracę i – choć z opóźnieniem – to je wypłacił zanim Zakład Ubezpieczeń Społecznych wszczął postępowanie wyjaśniające. Ponadto ubezpieczona wykonywała pracę podporządkowaną, o jakiej mowa w art. 22 k.p., a podporządkowanie przejawiało się wykonywaniem poleceń bezpośredniego przełożonego P. S. (1), a także świadczeniem pracy ściśle w miejscu wskazanym przez pracodawcę - w siedzibie spółki oraz poza jej siedzibą.

Odnosząc się do argumentacji organu rentowego przedstawionej w treści zaskarżonej decyzji i w odpowiedzi na odwołanie, a dotyczącej spóźnionego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, Sąd miał na względzie, że niewątpliwie fakt zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z przekroczeniem terminu jest naruszeniem obowiązków płatnika składek. W konsekwencji płatnik ponosi z tego tytułu odpowiedzialność. Natomiast fakt ten w żadnej mierze nie wpływa negatywnie na podleganie z mocy prawa ubezpieczeniom społecznym przez pracownika, który pracę podjął i wykonywał, co w przedmiotowej sprawie zostało ustalone na podstawie omówionego wcześniej materiału dowodowego. Wobec tego, choć w zeznaniach D. M. i prezesa zarządu spółki E., złożonych przed organem rentowym, faktycznie pojawiły się pewnie nieścisłości, to zdaniem Sądu, nie są one przesądzające. Dodatkowo, co nie powinno umknąć, w przedmiotowej sprawie ważne jest, że w latach 2021-2022 S. L. nie była jedyną osobą, która została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych po terminie. Osób, które były w podobnej sytuacji, było wiele i choć byli też tacy, co do których zgłoszenie nastąpiło w terminie, to opisany stan rzeczy wskazuje na ogólny brak należytego prowadzenia spraw kadrowo-płacowych przez spółkę. Niewątpliwie jest to naruszenie obowiązujących przepisów, jednakże w przedmiotowej sprawie nie potwierdza, iż spółka (...) w przypadku S. L. działała z zamiarem upozorowania stosunku pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w spóźnionym zgłoszeniu do ZUS upatrywał celowości w upozorowaniu stosunku pracy, jaki został nawiązany między stronami. Jednak fakt, że spółka co do zasady zgłaszała osoby zatrudnione do ZUS z opóźnieniem, świadczy o tym, że w spółce nie wszystkie przepisy i procedury były przestrzegane. Spółka nie zawsze ze swoich obowiązków wywiązywała się w sposób należyty i jednym z takich naruszeń było zgłaszanie pracowników do ZUS po upływie 7 dni od zatrudnienia. Wskazuje to na zaniedbania organizacyjne, a nie działania ukierunkowane na obejście przepisów lub uzyskanie nienależnych świadczeń.

Dodatkowo raz jeszcze podkreślić należy, że S. L. nie występowała do organu rentowego o zasiłek chorobowy, czy zasiłek macierzyński. Zatem ubezpieczona nie miała zamiaru wykorzystać stosunku pracy do uzyskania świadczeń z ZUS. Głównym motywem pracy ubezpieczonej w (...) sp. z o.o. była chęć zdobycia doświadczenia zawodowego, wykorzystania posiadanej wiedzy i rozwijania się w kierunku nowych technologii. Natomiast kwestie związane z wynagrodzeniem, które nie było wypłacane na czas, nie były dla ubezpieczonej najważniejsze. To nie oznacza jednak, że ubezpieczona miała świadczyć pracę nieodpłatnie. Strony nigdy się tak nie umawiały, a potwierdza to zapłata zaległości zanim jeszcze ZUS wszczął postępowanie zakończone wydaniem zaskarżonej decyzji. Poza tym, warte podkreślenia jest, że S. L. miała inne aktywności zawodowe, dające zarobek, dlatego po pierwsze pozostawała w zatrudnieniu mimo braku wypłaty wynagrodzenia przez dłuższy czas, a po drugie (...) sp. z o.o. uważała ubezpieczoną za osobę, która na należności za pracę może poczekać, stąd wypłaty bieżące były realizowane na rzecz pracowników będących w gorszej sytuacji. Fakt, iż tak się działo spowodowany był trudną sytuacją finansową spółki, co spółka podkreślała w toku postępowania i wykazała. W związku z tym z jednej strony wypłaty wynagrodzeń następowały z opóźnieniem, z drugiej zaś istniały problemy z regulowaniem płatności do ZUS. To jednak, poza tym, że dowodzi braku płynności finansowej (...) sp. z o.o., nie wskazuje, by spółka nie prowadziła działalności i nie zatrudniała pracowników, w tym ubezpieczonej.

Podsumowując, spółka i ubezpieczona nie mieli żadnego interesu, żeby stosunek pracy uczynić tylko pozornym. Umowa o pracę była realizowana, a wszystkie argumenty, które podnosił ZUS, związane z zadłużeniem płatnika składek, niewypłacaniem wynagrodzeń przez długi czas, świadczeniem przez ubezpieczoną pracy na rzecz innych podmiotów, niż tylko spółka (...), jak i kwestie dot. ewidencji czasu pracy, to okoliczności poboczne, które zdaniem Sądu stanowią próbę poszukiwania przez ZUS argumentów wspierających wydaną decyzję, natomiast nie świadczą o tym, że oświadczenia stosunku stron były nieważne. Nie świadczy o tym także i to, że w końcowym okresie zatrudnienia ubezpieczona była zwolniona z obowiązku świadczenia pracy. Jak wyjaśniła podczas przesłuchania, wynikało to z jej długiego oczekiwania na wynagrodzenie i zdenerwowania zaistniałą sytuacją, w której płatnik składek wobec braku uregulowania wynagrodzenia – zdecydował o zwolnieniu z obowiązku świadczenia pracy.

Konkludując, w rozpatrywanej sprawie ustalone przez Sąd okoliczności, które zostały omówione, nie wskazują, by działania stron były naganne oraz by stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji było zasadne. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż strony realizowały podpisaną umowę. W związku z powyższym, nie może być mowy o nieważności umowy o pracę.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., należało zmienić zaskarżoną decyzję w zakresie, jaki wskazała ubezpieczona, poprzez przyjęcie, że jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od 1 lipca 2021 roku do 10 listopada 2022 roku.

Sąd na podstawie art. 98 k.p.c. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz S. L. kwotę 360,00 zł. Wskazana kwota, stanowiąca stawkę minimalną kosztów zastępstwa procesowego, została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023r., poz. 1964).

sędzia Agnieszka Stachurska