Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

25 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Kapanowska

po rozpoznaniu 25 lipca 2024 r. na rozprawie w Warszawie

sprawy z odwołania W. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 31 stycznia 2024 r., znak (...)

o rekompensatę

I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje W. R. prawo do rekompensaty od marca 2022 r.;

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz W. R. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 594/24

UZASADNIENIE

W. R. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 31 stycznia 2024 r. znak: (...). Przedmiotowej decyzji zarzucono naruszenie art. 21 ust. 1 i art. 23 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych polegające na braku przyznania skarżącemu prawa do rekompensaty za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych wobec nieuznania skarżącemu okresu świadczenia przez niego pracy na stanowisku montera baterii stacyjnych (akumulatorów) i dozoru akumulatorów (...) w W. w okresie od 8 grudnia 1982 do 31 marca 1990 r. jako pracownik wykonujący pracę w warunkach szczególnych. Mając powyższe zarzuty na względzie wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie skarżącemu prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz zasądzenie na rzecz skarżącego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że skarżący nie zgadza się z ustaleniami organu rentowego w przedmiocie niezaliczenia ubezpieczonemu okresu pracy w (...) w W. jako okresu pracy w warunkach szczególnych. Wskazano, że jak wynika z załączonego do odwołania świadectwa pracy skarżącego z 31 stycznia 1990 r. z Zakładu (...) w W., skarżący w latach od 8 grudnia 1982 r. do 31 stycznia 1990 r. pracował w warunkach szczególnych jako monter baterii stacyjnych, gdzie pracował m.in. z A. S., którego praca została uznana przez sąd za pracę w warunkach szczególnych zatem, nie sposób przyjąć w ocenie odwołującego, że praca na tożsamym stanowisku została ustalona w odmienny sposób (odwołanie z 27 lutego 2024 r. k.3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. ZUS uzasadnił stanowisko wskazując, że odwołujący się nie udowodnił wymaganego, piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Przy czym organ rentowy nie uwzględnił do tego stażu okresu od 8 grudnia 1982 r. do 31 marca 1990 r.- zatrudnienia w Zakładzie (...), ponieważ za okres ten ww. nie przedłożył świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach z ani świadectwa pacy z adnotacją o takiej pracy (odpowiedź na odwołanie z 14 marca 2024 r. k.6-7 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. R. urodzony (...), w okresie od 18 sierpnia 1975 r. do 22 maja 1976 r. zatrudniony był w (...) - Z. (świadectwo pracy z 22 maja 1976 r. k. 9 a.o.). Od 16 sierpnia 1976 r. do 5 października 1977 r. zatrudniony był w Zakładach (...) w K. na stanowisku montera układów elektronicznych (świadectwo pracy z 5 października 1977 r. k.11). Od 10 października 1977 r. do 31 marca 1979 r. zatrudniony był w Zakładzie (...) Spółdzielnia Pracy w W. na stanowisku montera układów elektronicznych (świadectwo pracy z 31 marca 1979 r. k.13 a.o.). Od 1 maja 1979 r. do 1 marca 1981 r. prowadził działalność gospodarczą w zakresie ceramiki budowlanej (zaświadczenie z 9 marca 1081 r. k.15 a.o.). W okresie od 16 marca 1981 r. do 30 listopada 1982 r. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) W. z siedzibą w W. na stanowisku elektromechanika napraw pojazdów samochodowych (świadectwo pracy z 30 listopada 1982 r. k.16 a.o.). W okresie od 8 grudnia 1982 r. do 31 marca 1990 r. zatrudniony był w (...) Oddział w W. (świadectwo pracy z 31 stycznia 1990 r. k.9 a.r.) Od 1 maja 1990 r. do 9 lipca 1990 r. zatrudniony był w (...) Spółdzielni (...) w W. na stanowisku ślusarza (świadectwo pracy z 10 lipca 1990 r. k. 10 a.r.). W okresie od 13 styczna 1992 r. do 11 października 1994 r. oraz od 2 stycznia 1995 r. do 28 października 1995 r. zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. na stanowisku montera baterii akumulatorów (świadectwo pracy z 11 października 1994 r. k.12 a.r., świadectwa pracy z 28 października 1995 r. k.13 a.r.). Od 1 kwietnia 1996 r. do 2 lutego 2012 r. ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) sp. z o.o. na stanowisku elektromontera instalacji elektrycznej (zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k.15 a.r., świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach k.30 a.r. tom I).

W. R. podczas pracy w (...) na początku zatrudniony był na stanowisku pomocnika montera - była to praca wyjazdowa. Ubezpieczony jeździł z monterem, formatował i nosił akumulatory. W. R. ukończył kurs spawalniczy. Podczas pracy spawał materiały ołowiane. Następnie ubezpieczony rozpoczął pracę na stanowisku montera - wykonywał te same czynności, jednak mógł samodzielnie montować akumulatory i podpisywać protokoły. Monterzy mieli skrócony czas pracy do 6 godzin dziennie z uwagi na szkodliwe warunki pracy. Z uwagi na zwolnienie grupowe pracowników ubezpieczony nie otrzymał od pracodawcy świadectwa pracy w warunkach szczególnych (zeznania ubezpieczonego k. 26-27 a.s.).

29 września 2021 r. ubezpieczony złożył wniosek o ponowne przeliczenie świadczenia emerytalnego poprzez przyznania prawa do rekompensaty w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych (wniosek z 29 września 2021 r. k. 29 tomu I a.r.). 27 października 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję, którą odmówił odwołującemu prawa do rekompensaty, wskazując, że nie udowodnił on 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, bowiem uwzględniony staż jego pracy w szczególnych warunkach wyniósł 12 lat i 9 miesięcy (decyzja z 27 października 2021 r. –k. 32 tomu I a.r.). Następnie w piśmie z 15 lutego 2022 r. organ na wniosek odwołującego wyjaśnił, że przeanalizował jego akta i stwierdził, że decyzja odmawiająca prawa do rekompensaty jest prawidłowa. Organ poinformował odwołującego, że przyjął za udowodniony okres pracy w szczególnych warunkach na podstawie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z zakładu Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. w wymiarze 12 lat i 9 miesięcy tj. od 1 kwietnia 1996 r. do 31 grudnia 2008 r. Ponadto organ wskazał, że nie zaliczył do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 8 grudnia 1982 r. do 31 marca 1990 r. w Zakładzie (...) w W. na podstawie przedłożonej kopii świadectwa pracy, gdyż okresy te powinny być udokumentowane na podstawie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze z odpowiednio wskazanymi informacjami (pismo ZUS z 15 lutego 2022 r. k. 39 tomu I a.r.).

4 marca 2022 r. odwołujący złożył wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego z doliczeniem rekompensaty. Decyzją z 28 marca 2022 r. organ rentowy ponownie ustalił wysokość świadczenia emerytalnego przysługującego odwołującemu i zwiększył ją o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie w dniu ponownego ustalania wysokości emerytury. Decyzja nie zawierała rozstrzygnięcia o prawie do rekompensaty. W uzasadnieniu tej decyzji zawarto jedynie informację, że w sprawie ustalenia prawa do rekompensaty organ wydał decyzję odmowną z 27 października 2021 r. oraz udzielił odwołującemu szczegółowych wyjaśnień w tym zakresie w piśmie z 15 lutego 2022 r. (wniosek z 4 marca 2022 r. k. 42 tomu I a.r., decyzja ZUS z 28 marca 2022 r. k. 43 tomu I a.r.). 26 kwietnia 2022 r. W. R. złożył odwołanie od decyzji organu rentowego z 28 marca 2022 r. w przedmiocie przeliczenia emerytury, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do rekompensaty oraz załączając świadectwo pracy z 31 stycznia 1990 r. (odwołanie z 26 kwietnia 2022 r. k. 3-4 a.s.). Wyrokiem z 27 lipca 2023 r. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie oddalił odwołanie ubezpieczonego i przekazał organowi rentowemu do rozpoznania wniosek ubezpieczonego o przyznanie prawa do rekompensaty (odpis wyroku z 27 lipca 2023 r. – nienumerowana karta a.r.)

Organ rentowy po wykonaniu wyroku z 27 lipca 2023 r., w którym sąd zobowiązał organ rentowy do rozpatrzenia wniosku ubezpieczonego o przyznanie prawa do rekompensaty, decyzją z 31 stycznia 2024 r. odmówił prawa do rekompensaty W. R.. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że na podstawie dowodów zgromadzonych w toku postępowania ubezpieczony nie udowodnił co najmniej 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Zakład nie uznał okresu od 8 grudnia 1982 r. do 31 marca 1990 r. jako pracy w warunkach szczególnych z uwagi na brak świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych (decyzja z 31 stycznia 2024 r. – nienumerowana karta a.r.).

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji inicjując przedmiotowe postępowanie (odwołanie z 27 lutego 2024 r. k.3-4 a.s.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego, obejmującego dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych i osobowych W. R., jak również w oparciu o zeznania ubezpieczonego. W ocenie sądu, zebrany w sprawie materiał był spójny, wzajemnie korespondujący i nie budził wątpliwości. Jako wiarygodne sąd ocenił zeznania ubezpieczonego, który w sposób przekonujący i wiarygodny opisał czynności jakie wykonywał w spornym okresie czasu na stanowisku montera. Jego relacja dotycząca przebiegu zatrudnienia, charakteru pracy W. R. i czynności, jakie wykonywał, korespondują z informacjami wynikającymi z akt rentowych i osobowych, są również wzajemnie spójne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie W. R. zasługiwało na uwzględnienie.

Regulacja dotycząca rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się W. R., została wprowadzona do ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r. poz. 164). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia określają art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak, zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na pracę w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia . Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 5.05.2017 r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14.12.2015 r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22.09.2017 r., III AUa 529/16).

Jeśli chodzi o wskazane wyżej przesłanki pozytywne nabycia prawa do rekompensaty, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nawet jeśli tego prawa nie zrealizowała. Per analogiam prawa do rekompensaty nie ma osoba, która nie przeszła na emeryturę wcześniejszą mimo spełnienia warunków.

Okresy pracy określone w ust. 1 § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2). Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy. Wymaga jednak podkreślenia, a zgodnie z poglądem ugruntowanym w orzecznictwie, nieprzedstawienie takiego dokumentu nie oznacza braku możliwości wykazania faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych przy użyciu innych środków dowodowych. Wskazuje się bowiem, że okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym, w przypadku nieposiadania przez wnioskodawcę świadectwa, o którym mowa w § 2 ust. 2 rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. bądź niemożności jego uzyskania (np. z uwagi na likwidację zakładu pracy), dopuszczalne jest dopuszczenie innych dowodów na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - w szczególności dokumentacji z akt osobowych, zeznań świadków oraz innych dowodów mogących pozwolić na wykazanie tej okoliczności ( zob. uchwały Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z 21 września 1984 r., III UZP 48/84; a także wyroki: Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619; Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 14 grudnia 2004 r., III AUa 2474/03; Sądu Okręgowego w Tarnowie z 4 października 2013 r., IV U 1284/13).

Dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazach A lub B stanowiących załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W rozpatrywanej sprawie organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wskazał, że do stażu pracy w warunkach szczególnych nie zaliczono ubezpieczonemu okresu zatrudnienia w Zakładach (...) w W. od 8 grudnia 1982 r. do 31 stycznia 1990 r., z uwagi na nieprzedłożenie przez ubezpieczonego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Wydając skarżoną decyzję odmowną organ rentowy zakwestionował szczególny charakter pracy odwołującego, z uwagi na niezłożenie dokumentów zgodnych z wytycznymi, tj. świadectwa pracy w szczególnych warunkach lub wzmianki o okresie pracy w szczególnych warunkach w świadectwie pracy. Jednak jak już wskazano, sąd rozpoznając odwołanie nie był związany rygorami dowodowymi, które obowiązują organ rentowy. Na podstawie dowodów przeprowadzonych w niniejszym postępowaniu, szczególnie z zeznań ubezpieczonego W. R., sąd ustalił, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w okresie od 8 grudnia 1982 r. do 31 marca 1990 r. była pracą w warunkach szczególnych. W postępowaniu dowiedziono bowiem, że W. R. w spornym okresie zatrudnienia zajmował się stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracami przy montowaniu akumulatorów.

Sąd zwrócił uwagę, że okoliczności jakie podnosił ubezpieczony w swoim odwołaniu są tożsame z okolicznościami podnoszonym przez A. S. (współpracownika odwołującego) w sprawie prowadzonej pod sygn. akt VII U 1076/16 – sądy obu instancji wskazały w tej sprawie, że stanowisko montera, które ubezpieczony również zajmował w Zakładzie (...) było to stanowisko wprost wskazane w wykazie prac wykonywanych w warunkach szczególnych i w związku z tym nie ma podstaw do tego by uznać, że ubezpieczony świadczył inną pracę niż jego współpracownik A. S. na tym samym stanowisku, w tym samym zakładzie pracy i w okresie zbliżonym do okresu świadczenia pracy. W tych okolicznościach, mając na względzie treść zeznań złożonych przez odwołującego, w których wskazał jakie dokładnie czynności wykonywał przy montażu akumulatorów, a zwłaszcza to, że wykonywał przy tym spawanie elementów ołowianych, sąd przyjął, że odwołanie było uzasadnione.

W rozpatrywanej sprawie z przeprowadzonych przez sąd dowodów jednoznacznie wynika, że w W. R. w spornym okresie podczas zatrudnienia w Zakładach (...) w W. od 8 grudnia 1982 r. do 31 stycznia 1990 r. pracował jako moner akumulatorów i w jego zakresie obowiązków leżał całkowity montaż akumulatorów, posługiwanie się sprzętem spawalniczym oraz przeprowadzanie formowania i rozładunku baterii. Ponadto praca była przez niego wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Powyższe znajduje również odzwierciedlenie w sprawie prowadzonej przed tutejszym sądem, w której zapadł wyrok 29 sierpnia 2016 r., w której to sprawie kwestia prawa do wcześniej emerytury dotyczyła współpracującego z odwołującym A. S., który to zajmował tożsame stanowisko pracy, w tym samym zakładzie pracy i w przybliżonym okresie czasu. W sprawie tej ubezpieczonemu A. S. przyznano prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach zatem nie powinna budzić wątpliwości możliwość przyznania W. R. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd zmienił zatem zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od marca 2022 r., tj. od miesiąca, w którym ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty, na podstawie, którego organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

O kosztach zastępstwa procesowego sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c., zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz ubezpieczonego 180 zł, która została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 r., poz. 1964 ze zm.).