Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan-Karasińska

Protokolant: Magdalena Adamska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2022 r. w Warszawie

sprawy M. P. ( ubezpieczonej)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z udziałem A. M. ( płatnika składek)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania M. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 29 listopada 2019 r. numer (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, iż M. P. jako pracownik u płatnika składek A. M. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 maja 2019 r. ,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz odwołującej M. P. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 3 stycznia 2020 r. M. P. , zastępowana przez pełnomocnika, wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.
z 29 listopada 2019 r. nr (...), wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie, że podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym
od 1 maja 2019 r. jako pracowniku u płatnika składek A. M.. Pełnomocnik odwołującej zakwestionował stanowisko organu rentowego, który przyjął, że zatrudnienie odwołującej było pozorne. Ubezpieczona stawiała się w zakładzie pracy, gdzie faktycznie wykonywała nałożone na nią obowiązki. Jej zadaniem było wyszukiwanie w sieci potencjalnych zleceń dla A. M. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...). Ze względu na niedobory czasowe w tamtym czasie A. M. nie był w stanie wykonać tych prac osobiście. M. P. wykonywała swoje obowiązki w charakterze asystentki, koordynatora ds. pozyskiwania nowych klientów, w czasie i miejscu oznaczonym przez pracodawcę za umówionym wynagrodzeniem odpowiadającym realiom rynkowym. Ze względu na krótki czas świadczenia pracy nie zgromadzono obszernego materiału dowodowego mogącego posłużyć w sprawie, jednakże obie strony podpisywały umowę o pracę z przekonaniem i założeniem, że praca będzie realnie świadczona, a nadto
na jej podstawie realizowane były wszystkie elementy charakterystyczne dla stosunku pracy (odwołanie k. 3-9 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział
w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy wskazał, że przeprowadzone postępowanie wyjaśniające potwierdziło, iż zatrudnienie odwołującej przez płatnika składek miało charakter pozorny. W ocenie organu po stronie płatnika brak było racjonalnych przesłanek ekonomicznych do stworzenia stanowiska na którym została zatrudniona ubezpieczona.
Przed jej zatrudnieniem takie stanowisko nie istniało mimo funkcjonowania firmy płatnika na rynku od dłuższego czasu, a po krótkotrwałym świadczeniu przez nią pracy nikt nie został zatrudniony na jej miejsce. Zatrudnienie u płatnika było pierwszym zgłoszeniem odwołującej do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia, przy czym z przedstawionych przez strony dokumentów nie wynika, aby posiadała ona jakiekolwiek adekwatne doświadczenie zawodowe. W ocenie organu gdyby faktycznie warunki konkurencji rynkowej wymagały stworzenia takiego stanowiska, to racjonalne byłoby powierzenie go osobie obeznanej ze specyfiką branży, posiadającej odpowiednie kontakty i znajomości rynku, a ponadto przy długotrwałej niezdolności odwołującej do pracy płatnik poszukiwałby osoby na zastępstwo. Organ rentowy zwrócił uwagę, że stronami stosunku pracy były osoby sobie bliskie, gdyż ojciec ubezpieczonej i matka płatnika są rodzeństwem. Nie ma również dowodów na okoliczność przeprowadzenia przed zatrudnieniem ubezpieczonej postępowania rekrutacyjnego. Ostatecznie organ rentowy zwrócił również uwagę, że odwołująca nie udowodniła świadczenia pracy na podstawie zatrudnienia, gdyż nie przedstawiono żadnych materialnych dowodów świadczących o wykonywaniu obowiązków wynikających z zawartej umowy o pracę, co przy powstaniu niezdolności do pracy w krótkim odstępie czasu od zatrudnienia musi budzić poważne wątpliwości (odpowiedź na odwołanie k. 16-21 a.s.).

Na rozprawie w dniu 14 lutym 2022 r. zainteresowany A. M. przyłączył się do stanowiska odwołującej (protokół rozprawy k. 156 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Zainteresowany A. M. od 25 marca 2002 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...) A. M.. Przedmiotem działalności jest chłodnictwo przemysłowe. W 2019 roku zainteresowany zatrudniał w swojej firmie około 7 osób, w tym ojca ubezpieczonej M. P. (pań. J.) (zeznania odwołującej k. 157 a.s., zeznania zainteresowanego k. 157-158 a.s.; odpis z CEIDG – akta rentowe).

M. P. otrzymała od ojca informację, że A. M. poszukuje pracownika. Skontaktowała się zainteresowanym w celu podjęcia zatrudnienia i strony postanowiły zawrzeć umowę o pracę (zeznania odwołującej k. 157 a.s.).

W dniu 1 maja 2019 r. M. P. zawarła z (...) A. M. umowę o pracę, na podstawie której została zatrudniona na stanowisko asystentki i koordynatora ds. pozyskiwania nowych klientów na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy i za wynagrodzeniem w wysokości 4.800 zł brutto miesięcznie (umowa o pracę z 01.05.2019 r. – akta osobowe k. 110 a.s.).

W dniu zawarcia umowy odwołująca była w ciąży, nie informowała o tym fakcie pracodawcy. Dopiero w dniu 3 czerwca 2022 r. odwołująca uzyskała orzeczenie lekarskie
o braku przeciwskazań zdrowotnych do podjęcia pracy określonej w umowie o pracę zawartej z płatnikiem składek (orzeczenie lekarskie nr (...) – akta osobowe k. 110 a.s.; karta ciąży k. 120 a.s., zeznania odwołującej k. 157 a.s., zeznania zainteresowanego k. 157-158 a.s.).

Jeszcze przed podpisaniem umowy, 30 kwietnia 2019 r. odwołująca odbyła szkolenie
w zakresie BHP, a w dniach 6-8 maja 2019 r. odbyła instruktaż stanowiskowy (karta szkolenia wstępnego BHP – akta osobowe k. 110 a.s.).

Do obowiązków M. P. na stanowisku przewidzianym w umowie należało pozyskiwane nowych klientów z branży chłodnictwa przemysłowego. W praktyce praca polegała na wyszukiwaniu nowych klientów z tej branży za pomocą Internetu. Odwołująca przeszukiwała Internet i wykonywała polecenia zainteresowanego, który decydował, czy klient jest wart uwagi czy nie. Praca odwołującej odbywała się siedzibie firmy zainteresowanego,
od poniedziałku do piątku w godzinach od 8:00 do 16:00. Jej stanowisko mieściło się w odrębnym pokoju. Zdarzało się, że odwołująca bywała w terenie. Sporadycznie kontrahenci przychodzili do odwołującej. Za wykonaną pracę odwołująca otrzymywała wynagrodzenie gotówką (pisemne zeznania świadków: P. Z. k. 103-107 a.s., J. S.
k. 133-137 a.s.; zeznania odwołującej k. 157 a.s., zeznania zainteresowanego k. 157-158 a.s.; protokół przesłuchania P. Z.; zakres obowiązków do umowy o pracę – akta rentowe).

Od 25 lipca 2019 r. M. P. była niezdolna do pracy (bezsporne).
W początkowym okresie jej absencji obowiązki odwołującej przejął A. M., następnie po około 2-3 miesiącach zatrudnił pracownika na jej stanowisko (zeznania zainteresowanego k. 157-158 a.s.).

W październiku 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wszczął z urzędu postępowanie w sprawie ustalenia okresu podlegania przez M. P. ubezpieczeniom społecznym oraz podstawy wymiaru składek od 1 maja 2019 r.
z tytułu zatrudnienia u A. M. (zawiadomienia z 01.10.2019 r. – akta rentowe).

Po przeprowadzeniu postępowania ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 29 listopada 2019 r. decyzję nr (...) na podstawie której stwierdził, że M. P. jako pracownik u płatnika składek nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 maja 2019 r. (decyzja ZUS z 29.10.2019 r. – akta rentowe).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów w postaci umowy o pracę , pisemnego zakresu obowiązków odwołującej, listy płac, orzeczenia lekarskiego o braku przeciwskazań do podjęcia pracy, karty szkolenia wstępnego z dziedziny bhp i karty ciąży, jak również w oparciu o zeznania świadków i stron. Zebrany materiał dowodowy Sąd uznał za wiarygodny, treściowo skorelowany i nie budzący zastrzeżeń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy między odwołującą M. P. a zainteresowanym A. M. prowadzącym działalność gospodarczą doszło do nawiązania stosunku pracy, skutkującego objęciem odwołującej ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym. Organ rentowy zakwestionował zgłoszenie odwołującej do ww. ubezpieczeń z tytułu zawartej przez strony umowy z 1 maja 2019 r., przyjmując, że umowa została zawarta jedynie w celu zagwarantowania odwołującej tytułu ubezpieczeń.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 423) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne,
które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Z mocy ww. ustawy, tj. w myśl
art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu
i wypadkowym. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Stosownie do treści definicji zawartej w art. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz. U. 2020 r. poz. 1320) pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę.
Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem
a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Zgodnie z art 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. W ujęciu ww. przepisu stosunek pracy to relacja prawna łącząca pracodawcę i pracownika, na której treść składają się wzajemne prawa i obowiązki. Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego cechach, które odróżniają go od stosunków cywilnoprawnych, a także zwyczajowej, okazjonalnej pomocy członków najbliższej rodziny świadczonej na rzecz określonego przedsiębiorcy, w ramach których świadczona jest praca.
Do tych właściwości stosunku pracy należą: dobrowolność zobowiązania, zarobkowy charakter stosunku pracy, osobisty charakter świadczenia pracy oraz podporządkowanie pracownika co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy, wyrażające się również w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy.

W niniejszej sprawie organ rentowy stanął na stanowisku, zgodnie z którym zgłoszenie M. P. miało charakter pozorny. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, formułowany w oparciu o treść cytowanego art. 83 k.c., zgodnie z którym zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego, bez rzeczywistego wykonywania umowy o pracę, świadczy o fikcyjności zgłoszenia do pracowniczego ubezpieczenia społecznego. W sytuacji, w której stronom umowy o pracę przyświeca jedynie intencja włączenia do ubezpieczenia społecznego (i uzyskanie świadczeń płynących z tego ubezpieczenia) pod pozorem zatrudnienia, bez jego rzeczywistego wykonywania (art. 83 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p.), zawarcie umowy o pracę nie może rodzić skutków prawnych i stanowić podstawy do uznania, że osoba, która zawarła taką umowę podlega ubezpieczeniu społecznemu pracowników.
A contrario do powyższego, przyjmuje się, że nie można stwierdzić pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, w sytuacji, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał,
a pracodawca pracę tę przyjmował (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 12 maja 2011 r.,
II UK 20/11; z dnia 19 października 2007 r., II UK 56/07; z dnia 5 października 2005 r.,
I UK 32/05; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 lutego 2014 r., III AUa 929/13). Dla objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania pracy zasadnicze znaczenie ma więc nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna (jako nienaruszająca
art. 83 § 1 k.c.), lecz tylko to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 u.s.u.s.). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), a wynikających z art. 22 § 1 k.p.

Weryfikując stanowisko Zakład Ubezpieczeń Społecznych Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie w oparciu o dowody zaoferowane przez odwołujących oraz zgromadzone w toku postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym, w wyniku czego ostatecznie przyjął, iż okoliczności sprawy potwierdzają rzeczywisty charakter zatrudnienia odwołującej w ramach kwestionowanej przez ZUS umowy o pracę. Z dokonanych przez Sąd ustaleń wynika,
że M. P. została zatrudniona w firmie zainteresowanego na stanowisku asystentki i koordynatorki ds. pozyskiwania nowych klientów. Do zatrudnienia odwołującej doszło z jej własnej inicjatywy wskutek pozyskania od ojca – pracującego w firmie zainteresowanego – informacji o tym, że A. M. poszukuje pracownika. Sąd dał przy tym wiarę zeznaniom stron w zakresie w jakim wskazały, że odwołująca faktycznie wykonywała pracę w ramach zawartej między nimi umowy o pracę. Zarówno M. P., jak i A. M. zgodnie potwierdzili, że ubezpieczona wykonywała pracę zgodnie z powierzonym jej charakterem obowiązków, co obejmowało przede wszystkim poszukiwanie nowych klientów dla firmy zainteresowanego za pośrednictwem sieci Internet. Sąd nie podzielił przy tym zastrzeżeń organu rentowego co do braku przedstawienia przez strony materialnych efektów pracy odwołującej. Z uwagi na przedstawiony wyżej charakter pracy odwołującej trudno bowiem oczekiwać udokumentowanych wyników realizacji obowiązków odwołującej. Niewątpliwie nie w każdym przypadku praca przynosi efekt w postaci materialnej, co w konsekwencji uzasadniało oparcie się przez Sąd w większej mierze na dowodach osobowych. W tym też kontekście Sąd miał na względzie, że relacje strony w tym zakresie potwierdzają dodatkowo zeznania świadków, którzy widzieli odwołującą w biurze firmy zainteresowanego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy potwierdza również to, że w trakcie pracy odwołująca była nadzorowana zarówno przez A. M., od którego otrzymywała polecenia i który weryfikował znalezionych przez nią potencjalnych klientów jako odpowiednich bądź nie. Niewątpliwie również odwołująca otrzymywała wynagrodzenie za wykonaną pracę, co potwierdzają załączone do materiału listy płac. Zdaniem Sądu powyższe okoliczności były wystarczające dla stwierdzenia, że strony łączył stosunek pracy. Potwierdzały bowiem faktyczne wykonywanie pracy przez odwołującą, co w zasadzie stanowiło główną przyczynę zakwestionowania przez organ zawartej przez strony umowy o pracę. Materiał dowodowy potwierdza, że realizowane przez odwołującą czynności odbywały się odpłatnie oraz w ramach podporządkowania pracowniczego, rozumianego jako organizacja czasu i miejsca pracy oraz wydawanie jej poleceń. Pozwalało to zatem uznać, że współpraca odwołującej i zainteresowanej nosiła cechy stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p.

Jednocześnie Sąd Okręgowy nie podzielił wątpliwości organu rentowego stanowiących podstawę wydania skarżonej decyzji, uznając, iż stanowiły one przejaw jednoznacznie niekorzystnej dla odwołującej oceny okoliczności sprawy. W szczególności za pozornym zatrudnieniem odwołującej nie przemawia fakt, że w niedługim okresie po zatrudnieniu udała się stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą. Wskazać należy, że samo zawarcie umowy o pracę z kobietą w okresie ciąży, choćby nawet głównym motywem tego zatrudnienia było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, na co wielokrotnie wskazywano w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006 r., III UK 156/05). Za okoliczność świadczącą o pozorności umowy o pracę zdaniem Sądu w realiach niniejszej sprawie nie można również przyjąć argumentu, zgodnie z którym odwołująca została zatrudniona na nowo utworzone stanowisko, zaś zainteresowany nie miał racjonalnych i ekonomicznych przesłanek do zatrudnienia ubezpieczonej. Należy bowiem podkreślić, że organizacja pracy, w tym tworzenie stanowisk i dobór osób, którym powierza się obowiązki pracownika nieobecnego, spoczywa w gestii pracodawcy, ocenianych zwyczajowo przez pryzmat zindywidualizowanych, ekonomicznych potrzeb związanych z prowadzoną działalnością. Ostatecznie również argument organu rentowego, zgodnie z którym na zastępstwo odwołującej nie został zatrudniony inny pracownik stracił na znaczeniu, bowiem z zeznań A. M. wynika, że po kilku miesiącach od powstania niezdolności do pracy, na jej miejsce został zatrudniony nowy pracownik.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy zważył, że spornej umowie o pracę
z 1 maja 2019 r. nie sposób przypisać cech pozorności. Odwołująca wykonywała powierzone jej obowiązki zgodnie z umową, za co otrzymywała wynagrodzenie. Z kolei organ rentowy nie przedstawił przekonujących dowodów ani argumentów na potwierdzenie wyrażonego w skarżonej decyzji stanowiska. Tym samym w ocenie Sądu nie zachodzą przesłanki do uznania tej umowy za pozorną, a przez to nieważną na podstawie art. 83 § 1 k.c., a w konsekwencji należało stwierdzić, że przedmiotowa umowa stanowi tytuł podlegania przez A. J. ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu od dnia jej zawarcia. Z tych też względów Sąd Okręgowy uznał wniesione odwołania za zasadne i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił skarżoną decyzję orzekając jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

W punkcie 2 sentencji wyroku Sąd Okręgowy rozstrzygnął o kosztach postępowania
na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800) obciążając organ rentowy – jako stronę przegrywającą postępowanie – kosztami zastępstwa procesowego strony odwołującej się.