Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

26 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 26 lipca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

sprawy z odwołania E. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z 28 lutego 2023 r., znak (...) (...)

o wysokość kapitału początkowego

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala wysokość kapitału początkowego E. G. na 162 010,53 zł (sto sześćdziesiąt dwa tysiące dziesięć złotych pięćdziesiąt trzy grosze) przy uwzględnieniu stażu składkowego 277 miesięcy, wskaźnika 155,63 % i współczynnika proporcjonalnego 69,95 %.

Sygn. akt VII U 646/23

UZASADNIENIE

E. G. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 28 lutego 2023 r., znak: (...) (...) o ponownym ustaleniu kapitału początkowego (odwołanie z 20 marca 2023 r. – k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy wskazał, że E. G. pobiera emeryturę przyznaną decyzją z 13 sierpnia 2020 r. Ubezpieczony 16 lutego 2023 r. złożył wniosek o ponowne obliczenia świadczenia z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego do którego dołączył dokumentację z (...) sp. z o.o. Zaskarżoną decyzją z 28 lutego 2023 r. organ rentowy ustalił kapitał początkowy odwołującego. Do jego wyliczenia przyjęto okres składkowy w wymiarze 22 lat , 6 miesięcy i 18 dni oraz okres nieskładkowy wynoszący 24 dni. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. 1 stycznia 1981 r. – 31 grudnia 1990 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 127,29%. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie przyjął okresu od 15 października 1977 r. do 6 listopada 1977 r., tj. okresu od zwolnienia z wojska do podjęcia zatrudnienia, ponieważ nie jest on wymieniony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2022r., poz. 504) jako okres składkowy i nieskładkowy. Ponadto nie przyjęto okresu przebywania na urlopie bezpłatnym od 2 kwietnia 1981r. do 28 października 1981 r. Organ rentowy w dalszym ciągu nie uwzględnił wynagrodzenia z lat 1991-1994, ponieważ zaświadczenie z Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. nie spełnia wymogów formalnych - nie podano w nim czasu trwania zatrudnienia, brak daty urodzenia. Ponadto zaświadczenie podpisała inna osoba, niż widniejąca na pieczątce. Za wskazany okres przyjęto wynagrodzenie minimalne zgodnie z art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej (odpowiedź na odwołanie z 13 kwietnia 2023 r. – k. 4-6 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. G., ur. (...), pobiera emeryturę przyznaną od 12 sierpnia 2020 r,, tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego (decyzja ZUS z 13 sierpnia 2020 r. – k. 4 a.r.).

Odwołujący się w okresie od 2 kwietnia 1981 r. do 28 października 1981 r. zatrudniony był na budowie eksportowej w Libii na stanowisku cieśli w brygadzie z K., następnie został brygadzistą. Wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego w tym okresie odpowiadała wynagrodzeniu C. T.. Natomiast w okresie od 27 lutego 1989 r. do 14 lipca 1989 r. w ZSRR (zaświadczenie z 22 maja 2023 r. – k. 19 a.r.; akta C. T. – a.r.; zeznania E. G. – k. 21 a.s.).

W okresie od 6 maja 1991 r. do 6 grudnia 1995 r. ubezpieczony zatrudniony był w (...) sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy od godz. 7.00 do godz. 15.00, w systemie akordowym, w okresie od 5 maja do 31 grudnia 1991 r. jego wynagrodzenie wyniosło 10 000 „st.” zł za godzinę. Ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie od 1 lutego 1992 r. – 12 000 zł /h (k. 47 a.r.), od 1 września 1993 r. stawka 16 000 zł /h (k. 44 a.r.), 2.01.1995 r – 3,50 z /h. Odwołujący się otrzymał wynagrodzenie: 1991 r. – 35.073.200 st. zł; 1992 r. – 64.710.400 st. zł; 1993 r. – 73.726.400 st. zł; 1994 r. – 96.749.200 st. zł. W 1995 r. zarobił 14 059,95 zł – przeciętnie miesięcznie 1278,18 zł. Pobierał w tym okresie premie uznaniowe, a ostatnio od 2.01.1995 r. dodatek funkcyjny jako brygadzista robót inżynieryjno – sanitarnych (notatka głównej księgowej T. D. – k. 13 a.r.l PIT-11 – k. 38-40 a.s.; świadectwo pracy z 6 grudnia 1995 r. – k. 5 a.r.; umowa o pracę z 6 maja 1991 r. – 6 a.r.; zeznania E. G. – k. 21 a.s.; legitymacja ubezpieczeniowa – a.r.).

Ubezpieczony 16 lutego 2023 r. złożył wniosek o ponowne obliczenia świadczenia z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego do którego dołączył dokumentację z (...) sp. z o.o. (wniosek z 16 lutego 2023 r.- a.r.).

Zaskarżoną decyzją z 28 lutego 2023 r., znak: (...) (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. ponownie ustalił kapitał początkowy odwołującego, ustalając jego wysokość na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 138 138,55 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1558,95 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto okres składkowy w wymiarze 22 lat, 6 miesięcy i 18 dni oraz okres nieskładkowy wynoszący 24 dni. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. 1 stycznia 1981 r. – 31 grudnia 1990 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 127,29%. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie przyjął okresu od 15 października 1977 r. do 6 listopada 1977 r., tj. okresu od zwolnienia z wojska do podjęcia zatrudnienia, ponieważ nie jest on wymieniony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2022 r., poz. 504) jako okres składkowy i nieskładkowy. Ponadto nie przyjęto okresu przebywania na urlopie bezpłatnym od 02 kwietnia 1981r. do 28 października 1981 r. Organ rentowy w dalszym ciągu nie uwzględnił wynagrodzenia z lat 1991-1994, ponieważ zaświadczenie z Przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. nie spełnia wymogów formalnych - nie podano w nim czasu trwania zatrudnienia, brak daty urodzenia. Ponadto zaświadczenie podpisała inna osoba, niż widniejąca na pieczątce. Za wskazany okres przyjęto wynagrodzenie minimalne zgodnie z art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej (decyzja ZUS z 28 lutego 2023 r. – k. 72-73 a.s.).

22 maja 2023 r. ubezpieczony złożył do organu rentowego wniosek o ponowne obliczenie świadczenia. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ponownego obliczenia kapitału początkowego i emerytury, wskazując, że przedłożone dokumenty nie powodują zmiany wysokości świadczenia (wniosek k. 26 t. II a.r.; decyzja ZUS z 23 czerwca 2023 r. – k. 21 t. II a.r.; decyzja ZUS z 23 czerwca 2023 r. – k. 32 t. II a.r).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zebranego w aktach sprawy, w tym aktach rentowych, akt osobowych oraz na podstawie zeznań E. G., jak również w oparciu o opinię z zakresu księgowości i rachunkowości.

Zeznania odwołującego się zostały przez sąd ocenione jako wiarygodne, bowiem były spójne i logiczne.

W toku postępowania sąd przeprowadził również dopuścić dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości na okoliczność ustalenia wysokości kapitału początkowego E. G. przy uwzględnieniu, że w okresie zatrudnienia od 6.05.1991 r. do 6.12.1995 r. w spółce (...) jego wynagrodzenie wynosiło w okresie od 6.05.do 31.12.1991 r. 10 000 „st.” zł za godzinę i był on zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy oraz odpowiadało wysokości wskazanej przez pracodawcę w informacjach o dochodach za okres od 1.01. do 30.11.1992 r. i od 1.12.1992 r. do 30.11.1993 r. i za 1994 r. oraz za 1995 r. złożonych do akt emerytalnych. W ocenie Sądu sporządzoną przez biegłego opinię cechuje fachowość i rzetelność. Organ rentowy kwestionował ustalenia biegłego sądowego. Nadto, sąd dopuścić dowód z uzupełniającej opinii biegłego sądowego A. G. na okoliczność ustalenia wysokości kapitału początkowego E. G. przy uwzględnieniu, że w okresie zatrudnienia od 6.05.1991 r. do 6.12.1995 r. w spółce (...) jego wynagrodzenie opowiadało wysokości wskazanej przez główną księgową tego przedsiębiorstwa (w aktach organu rentowego) oraz przy uwzględnieniu okresu zatrudnienia od 2.04. do 28.10.1981 r., w czasie którego wysokość wynagrodzenia zastępczego odwołującego się odpowiadało wynagrodzeniu C. T.. Biegły dokładnie wyjaśnił cel i sposób przeprowadzenia dokonanych operacji rachunkowych, a ostateczne kalkulacje w tym zakresie zdaniem sądu nie budziły wątpliwości.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie E. G. zasługiwało na uwzględnienie.

Wskazać należy, że kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504), ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Z kolei w myśl art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. Dyspozycja powołanego art. 174 ust. 3 odsyła do treści art. 15. Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 6, podstawę wymiaru emerytury stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę, albo

2) w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresy podlegania ubezpieczeniu.

Zasady określające sposób postępowania przed organem rentowym oraz dowody wymagane w tym postępowaniu określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. nr 237, poz. 1412). Zgodnie z § 22 ust. 1 rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę,

wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Wymaga przy tym zaznaczenia, że w postępowaniu sądowym w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe sąd nie jest związany takimi ograniczeniami w dowodzeniu, jakie odnoszą się do organu rentowego w postępowaniu administracyjnym. Według art. 473 § 1 k.p.c. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt, może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007r., I UK 111/07). Pogląd wyrażony w cytowanym wyżej orzecznictwie jest uzasadniony tym, że z uwagi na upływ lat ubezpieczeni wnioskujący o przyznanie im prawa do świadczenia emerytalnego lub jego przeliczenie mogą napotkać pewne trudności w należytym udokumentowaniu nie tylko przebiegu zatrudnienia czy też faktu otrzymywania konkretnych składników wynagrodzeń bądź ich wysokości, lecz również samej okoliczności zatrudnienia w danym zakładzie pracy. Praktyka orzecznicza zna zresztą wiele przypadków, w których dostęp ubezpieczonych do pełnych akt osobowych jest problematyczny. Przyczyną tego stanu rzeczy najczęściej jest likwidacja zakładu pracy, w którym ubezpieczony przed laty pracował, zagubienie dokumentacji w związku z krótkim termin jej obowiązkowej archiwizacji czy przejęciem zakładu pracy przez inny podmiot, lecz również niestaranne prowadzenie dokumentacji kadrowo-płacowej przez byłego pracodawcę. Ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu okresów składkowych czy też wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny jednak obciążać wyłącznie ubezpieczonych, przy czym nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić w całości na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, z tym że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998r., II UKN 440/97 i z 4 lipca 2007r., I UK 36/07, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 października 2013r., III AUa 269/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 marca 2006r., III AUa 1096/05).

Kierując się powyższym sąd ocenił, że zgromadzone w przedmiotowej sprawie dowody pozwalały na rozstrzygnięcie zgodnie z żądaniem ubezpieczonego. Odnosząc się do okresu zatrudnienia od 6 maja 1991 r. do 6 grudnia 1995 r. w (...) sp. z o.o. wskazać należy, że zaświadczenie wystawione przez Główną Księgową, zdaniem ZUS, nie mogło stanowić podstawy do uznania go za prawidłowo wydany dokument płacowy, z uwagi na brak prawidłowego druku, brak podpisu kierownika jednostki i pieczęci nagłówkowej, jednakże faktyczną wysokość tak opisanego wynagrodzenia potwierdzają dodatkowe dokumenty PIT-11, składane do Urzędu Skarbowego, które wykazują niewielkie różnice pomiędzy zaświadczeniem Głównej Księgowej, a PIT-11. Nadto, zdaniem sądu należało uwzględnić również okres od 2 kwietnia 1981 r. do 28 października 1981 r., gdy odwołujący się zatrudniony był na budowie eksportowej w Libii przyjmując, że wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego w tym okresie odpowiadała wynagrodzeniu C. T..

Sąd uznał, że odwołujący wykazał zasadność swojego stanowiska w zakresie podstaw do uwzględnienia przy obliczaniu kapitału początkowego dodatkowo wynagrodzeń osiąganych w spornych okresach. Powyższe skutkowało koniecznością przeliczenia kapitału początkowego i ponownego ustalenia wartości parametrów służących do jego ustalenia. Zgodnie z wyliczeniami biegłej nowo ustalony kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 162.010,53 zł, a na obliczenie tej wartości złożyły się:

- okresy składkowe – 277 miesięcy,

- wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z kolejnych 10 lat kalendarzowych od 1989-1998 – 155,63%,

- średnie dalsze trwanie życia – 217,6 miesięcy.

- współczynnik proporcjonalny – 69,95% .

Uznając dokonane przez biegłą obliczenia za prawidłowe i zgodne z zasadami obliczania kapitału początkowego regulowanymi cytowanymi na wstępie przepisami, sąd przyjął powyższe wartości i wyniki operacji rachunkowych rozstrzygając na korzyść odwołującego. Z uwagi na powyższe, sąd uwzględnił odwołanie E. G. i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. dokonał stosownej zmiany skarżonej decyzji zgodnie sentencji wyroku.