Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 października 2025 r. w Warszawie

sprawy M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o emeryturę pomostową

na skutek odwołania M. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. z dnia 29 stycznia 2024 r. znak: (...) oraz z dnia 18 czerwca 2024 r. znak: (...)

oddala odwołania.

Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 4 marca 2024 r. M. W. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 29 stycznia 2024 r., znak: (...). Odwołujący zakwestionował prawidłowość rozstrzygnięcia ZUS, w którym organ rentowy odmówił mu prawa do emerytury pomostowej. Zaskarżonej decyzji zarzucił:

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania decyzji, poprzez uznanie, że odwołujący nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego 15 lat, podczas gdy ze świadectwa pracy z 2 lipca 1997 r. wynika wprost, że w okresie od 11 września 1980 r. do 30 czerwca 1997 r. był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu na stanowisku określonym w wykazie A dziale IV poz. 17 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej: „rozp. z 1983 r.”);

2. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 4 pkt 6 w związku z art. 49 u.e.p. poprzez odmowę przyznania emerytury pomostowej ze względu na fakt, że odwołujący nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po dniu 31 grudnia 2008 r., podczas gdy art. 49 u.e.p. przyznaję prawo do emerytury pomostowej również osobie, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, ale spełnia warunki określone w artj 4 pkt 1-4 lub art. 5-12 u.e.p., jak również w dniu wejścia w życie u.e.p. (tj. 1 stycznia 2009 r.) miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p.

Mając powyższe zarzuty na względzie ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury pomostowej od dnia 1 lipca 2024 r. na warunkach określonych w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r., poz. 164 ze zm.; dalej: „u.e.p.”) dla pracowników, o których mowa w art. 24 ust. i ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r., póz. 1251 ze zm.; dalej: „ustawa o emeryturach i rentach z FUS”). Równocześnie odwołujący wniósł o przeprowadzenie dowodu ze wskazanych dokumentów oraz z przesłuchania wymienionych przez ubezpieczonego świadków.

W uzasadnieniu swojego stanowiska odwołujący wskazał, że w okresie zatrudnienia objętym świadectwem pracy z 2 lipca 1997 r. odwołujący był zatrudniony w szczególnych warunkach, wykonując pracę stale i w pełnym wymiarze czasu na stanowisku ślusarza przy produkcji tworzyw sztucznych. Jego praca polegała na konserwacji i naprawie form wtryskowych, które na gorąco przetwarzały granulat z różnych tworzyw sztucznych na detale w wysokich temperaturach. Na hali wtryskarek i tłoczni przy wytwarzaniu wydobywały się szkodliwe dla zdrowia gazy i opary. Pracodawca zakwalifikował pracę odwołującego do wykazu A (Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego) działu IV (W chemii) poz. 17 (Produkcja i przetwórstwo żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcja surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcja wosków i woskofi). W ocenie odwołującego ZUS niezasadnie odmówił mu prawa do emerytury pomostowej, ponieważ M. W. spełnia wszystkie warunki do otrzymania świadczenia (odwołanie z dnia 26 lutego 2024 r. k. 3-12 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie spełnił niezbędnego warunku do nabycia prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy, ponieważ nie udowodnił wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wymienionej w nowych wykazach prac. Organ rentowy zaznaczył, że w ramach ustalania prawa do świadczenia nie uwzględnił do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu od 11 września1980 r. do 30 czerwca 1997 r. wykazanego w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze z (...) S.A. gdyż pracodawca-syndyk upadłości nie wskazał charakteru pracy ściśle według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., poz. 43) oraz zgodnie z wykazem, działem, pozycją i punktem właściwego, brakującego zarządzenia resortowego. Ponadto okres pracy w szczególnych warunkach przed 1 stycznia 1999 r. winien być wykazany na świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze sporządzonym zgodnie z § 2 ust. 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., poz.43). Natomiast po 31 grudnia 2008 r. w świadectwie powinno być podane stanowisko zgodne z załącznikiem nr 1 lub nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Organ rentowy zaznaczył, że po 31 grudnia 2008 r. w organie rentowym brak jest zgłoszenia ubezpieczonego jako pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach, a w myśl art. 38 ww. ustawy płatnik składek przekazuje informację o pracowniku, za którego był obowiązany opłacać składkę na (...) do 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok. Odwołujący ukończył wiek 60 lat w dniu 30 czerwca 2021 r. Ogólny staż pracy ww. wynosi 38 lat, 9 miesięcy i 18 dni. Organ rentowy zaznaczył, że art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych nie dotyczy odwołującego, gdyż ww. nie spełnia wszystkich warunków z art. 4 pkt 1-4. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 22 marca 2024 r. k.13-15 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. W. urodził się w dniu (...) (bezsporne).

Od 11 września 1980 r. do 30 czerwca 1997 r. M. W. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) S.A., gdzie pracował na stanowisku ślusarza. Firma mieściła się na ul. (...) w W.. Pod tym adresem znajdowały się zakłady telewizyjne, gdzie robiono części do telewizorów i składano telewizory. Ubezpieczony ukończył szkołę przyzakładową - Liceum Zawodowe. Szkoła była czteroletnia, ubezpieczony skończył profil mechaniczny. W 3 i 4 klasie szkoły odwołujący miał już praktyki w zakładzie. Następnie został zatrudniony na stanowisku ślusarz na dziale (...) w którym wykonywało się narzędzia do produkcji detali do telewizorów. Na dziale tłoczni i wtryskarek znajdował się dział napraw, który naprawiał urządzenia, czyli formy wtryskowe i wykrojniki do części do telewizorów. Odwołujący pracował w warsztacie usytuowanym przy tłoczniach i wtryskarkach – tam znajdowało się jego stanowisko pracy. Odwołujący naprawiał formy wtryskowe. Przy wykonywaniu swojej pracy ubezpieczony wykorzystywał rożnego rodzaju materiały ścierne: kamienie ścierne, pasty polerskie, a do polerowania używał nafty. Do wtryskarki wsypywało się granulat np. (...). Następnie wtryskarka wytwarzała wysoką temperaturę, w której to tworzywo się rozpuszczało i w formie płynnej były wstrzykiwane do form wtryskowych. Tam było formowane, schładzane i następnie wtryskarka otwierała formę i wypychacze wypychały gotowy detal, utwardzony. Tam się łamało, zapychało, zacierało, a zadaniem ubezpieczonego było rozkręcać, naprawiać, doprowadzać do sprawności technicznej dane urządzenie. Odwołujący naprawiał również tłoczniki. Tłoczniki były przyrządami, które wykonywały detale z metalu. M. W. wymieniał stemple, usuwał zatarcia, zarysowania z tym, że w metalu. Do obowiązków ubezpieczonego należała naprawa i konserwacja tych urządzeń. Pracował w systemie jednozmianowym, na drugą zmianę pracował sporadycznie. Jeśli była duża awaria, albo trzeba było zrobić większą ilość detali, to odwołujący był na zabezpieczenie, żeby produkcja nie stanęła na drugiej zmianie. M. W. pracował od poniedziałku do piątku od 7:00 do 15:00. Pracował również w soboty. Ubezpieczony dostawał od pracodawcy mleko, kawę i herbatę, która była na stałe w termosach. Otrzymywał także odpowiednie obuwie, odzież ochronną, koszule, słuchawki, ponieważ na tłoczni było bardzo głośno. Do szlifowania ubezpieczony dostawał okulary ochronne. Podczas szlifowania używał szlifierki prostej, wiertarki. Używał też małej szlifierki potocznie diaks, którą się polerowało np. gniazda formujące w formach wtryskowych. W okresie pracy M. W. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Zarówno przed wojskiem i po powrocie z wojska pracował na tym samym stanowisku. Pracownicy pracowali na jednej hali, a stanowiska były oddzielone jedynie siatkami. Opary rozchodziły się na całą halę (zeznania odwołującego M. W. k. 63-65, zeznania świadków: W. M. k. 62 i R. B. k. 62-63 a.s.)

Od 1 lutego 1998 r. do 30 kwietnia 2019 r. ubezpieczony zatrudniony był w Spółdzielni (...) w W.. W okresie zatrudnienia wykonywał pracę na stanowisku ślusarza narzędziowego w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z dnia 30 kwietnia 2019 r. k. 5 a.r. tom II).

W dniu 2 lipca 1997 r. pracodawca wydał ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w którym zostało wskazane, że M. W. w okresie od 11 września 1980 r. do 30 czerwca 1997 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował na stanowisku określonym w wykazie z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz.U. nr 8 poz. 43, jak poniżej) w wykazie A dział IV poz. 17 przy Regeneracji form i wykrojników, bezpośrednia praca na wydziale Tłoczni i wtryskarek na stanowisku ślusarza (świadectwo z dnia 2 lipca 1997 r. k. 4 a.r. tom II).

M. W. w dniu 3 stycznia 2024 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę pomostową (wniosek k. 7 a.r. tom II).

Decyzją z dnia 29 stycznia 2024 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że odwołujący nie spełnił przesłanek wynikających z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach wynoszącego co najmniej 15 lat, a po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Organ rentowy zaznaczył, że do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie został zaliczony okres pracy od 11 września 1980 r. do 30 czerwca 1997 r., ponieważ pracodawca w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 2 lipca 1997 r. nie określił charakteru pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz nie podał stanowiska pracy zgodnie z wykazem, działem, pozycją i punktem zarządzenia resortowego ministra, pod którego podlegał zakład pracy. Dodatkowo organ rentowy zwrócił uwagę, że odwołujący od 1 stycznia 2009 r nie został zgłoszony w ZUS jako pracownik zatrudniony w warunkach szczególnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął za udowodnione okresy: nieskładkowe w wysokości roku i 3 dni, składkowe w wysokości 37 lat 9 miesięcy i 15 dni, i staż sumaryczny w wysokości 38 lat, 9 miesięcy i 18 dni (decyzja z dnia 29 stycznia 2024 r. k. 9 a.r. tom II).

Odwołujący nie zgodził się z powyższą decyzją i wnosząc odwołanie od niej zainicjował przedmiotowe postępowanie (odwołanie k. 3-12 a.s.).

W toku postępowania sądowego, po uwzględnieniu pisma procesowego odwołującego z dna 14 maja 2024 r. w związku z brakiem prawa odwołującego do emerytury pomostowej w oparciu o art. 49 w zw. z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2023 r., poz. 164) organ rentowy decyzją z dnia 18 czerwca 2024 r. zmienił decyzję z dnia 29 stycznia 2024 r. wskazując, że organ rentowy nie uwzględnił w oparciu o art. 4 w zw. z art. 49 okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...) S.A. od 11 września 1980 r. do 30 czerwca 1997 r., ponieważ pracodawca nie potwierdził, aby ubezpieczony wykonywał pracę wymienioną w załączniku nr 1 lub nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych (pismo procesowe organu rentowego z dnia 25 czerwca 2024 r. wraz z decyzją z dnia 18 czerwca 2024 r. k. 46-49 a.s.).

W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy celem ustalenia czy praca wykonywana przez odwołującego M. W. w okresie zatrudnienia od 11 września 1980 r. do 30 czerwca 1997 r. w (...) S.A. stanowiła pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, o której mowa w art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych (w szczególności wymienioną w załączniku nr 1 lub nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych) (postanowienie z dnia 12 maja 2025 r., k. 86 a.s.).

Biegły z zakresu (...) w opinii sporządzonej dnia 10 czerwca 2024 r. wskazał, że na podstawie zapisów znajdujących się w aktach sprawy - jego zdaniem - można przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, że odwołujący się w spornym okresie czasu pracy wykonywał swoje obowiązki na następujących stanowiskach:

- ślusarz/gospodarka narzędziowa (w wymiarze 16 lat, 9 miesięcy i 20 dni [w tym: w okresie od dnia 25 października 1990 r. do dnia 16 października 1982 r. - zasadnicza służba wojskowa; 161 dni - okresy nieskładkowe]).

Biegły zaznaczył, że na powyższym stanowisku - co wynika z zapisów znajdujących się w aktach osobowych, z zeznań odwołującego, jak również zeznań świadków - obejmowała przede wszystkim poniższe czynności:

- naprawy skomplikowanych narzędzi specjalnych tłoczników oraz form wtryskowych,

- regeneracje wykrojników oraz przyrządów tłocznych o średnim stopniu złożoności, a miejscem wykonywania jego pracy był - przede wszystkim - warsztat usytuowany przy wtryskarkach.

Tym samym – biorąc powyższe pod uwagę – w ocenie biegłego nie ma podstaw do uznania, że odwołujący się w spornym okresie czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania R.R.M. (Wykaz A, Dział IV, poz. 17), ponieważ nie wykonywał czynności związanych z produkcją i przetwórstwem tworzyw sztucznych. Praca odwołującego nie spełnia również wymagań ujętych w Wykazie A, Dziale XIV, poz. 25, R.R.M., ponieważ bieżącą konserwację i naprawy wykonywał odwołujący na terenie warsztatu naprawczego, a nie (stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy) na terenie hali produkcyjnej, gdzie wykonywane są prace wymieniane w Wykazie. Praca wykonywana przez odwołującego się w spornym okresie czasu pracy nie jest wymieniana w Załączniku nr l/Załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych jako praca wykonywana w warunkach szczególnych/o szczególnym charakterze. W ocenie biegłego całość dokumentacji załączonej do akt sprawy pozwala na stwierdzenie, że odwołujący w spornym okresie czasu pracy (tj. od dnia 11 września 1980 r. do dnia 30 czerwca 1997 r. w (...) Zakładach (...), S.A.): - nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania R.R.M., nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych/o szczególnym charakterze ujętej w Załączniku nr 1 /Załączniku nr 2 ustawy o emeryturach pomostowych. Tym samym nie ma podstaw do uznania, że praca odwołującego się w spornym okresie czasu pracy może być uznana jako spełniająca wymagania ujęte w art. 49, ustawy o emeryturach pomostowych (opinia biegłego Z. C. z dnia 10 czerwca 2025 r. k.92-99 a.s.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, obejmującego przede wszystkim dowody z dokumentów wchodzących w skład akt osobowych odwołującego, a także akt rentowych oraz na podstawie zeznań świadków: W. M., R. B. oraz ubezpieczonego M. W.. Wiarygodność dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu i nie była kwestionowana przez strony postępowania, w związku z czym Sąd dał im wiarę w całości.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków i ubezpieczonego, w zakresie, w którym spójnie wskazywali na czynności należące do obowiązków ubezpieczonego podczas zatrudnienia w Zakładach (...) w W.. Świadkowie oraz ubezpieczony opisali w sposób dokładny co należało do obowiązków ubezpieczonego i jak wyglądała praca na poszczególnych stanowiskach.

Sąd w przedmiotowej sprawie oparł się również na opinii sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu (...). Opinia sporządzona przez biegłego sądowego została oceniona jako rzetelna, gdyż została wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Sąd opinię biegłego z zakresu BHP ocenił jako fachową i rzetelną. Należy przede wszystkim wskazać, że biegły jednoznacznie wskazał, że odwołujący w spornym okresie nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze zgodnie z ustawą o emeryturach pomostowych. Opinia dawała odpowiedź na postawione przez sąd pytanie i logiczną argumentację stanowiska biegłego. Była także dla sądu zrozumiała. Opinia biegłego była wiodącą podstawą ustaleń faktycznych.

W ocenie Sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie M. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia z dnia 29 stycznia 2024 r., znak:(...) nie zasługiwało na uwzględnienie.

Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ( Dz.U.2023.164 t.j. dalej jako u.e.p.) określa w art. 4 i art. 49 warunki nabycia prawa do emerytury pomostowej.

W myśl pierwszego z nich, według brzmienia obowiązującego w dacie wydania zaskarżonych decyzji, prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1.  urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2.  ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3.  osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4.  ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5.  przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6.  po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

Zgodnie zaś z art. 49 u.e.p., prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1.  po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2.  spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i art. 5-12;

3.  w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

A zatem stosownie do powołanego powyżej przepisu, prawo do emerytury pomostowej może nabyć również osoba, która po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, jednakże w dniu wejścia w życie ustawy miała okres wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze z tym, że praca ta musi być pracą w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów tej ustawy tj. art. 3 ust. 1 i 3, a nie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. min. wyrok Sądu Najwyższego z 4 grudnia 2013 r. II UK 159/13, opubl. LEX nr 1405231, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 13 marca 2014 r., III AUa 1531/13, opubl. LEX nr 1441422, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27 lutego 2014 r., III AUa 1045/13, opubl. LEX 1439028, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14 stycznia 2014 r. III AUa 577/13, opubl. LEX 1441543, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 9 stycznia 2014 r., III AUa 705/13, LEX 1415788, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 7 listopada 2013 r., III AUa 343/13, LEX nr 1403681).

Przesłanki wymienione w przepisach art. 4 i art. 49 ustawy pomostowej, bez względu na to, na podstawie którego z przepisów rozważana jest możliwość przyznania prawa do emerytury pomostowej, muszą być spełnione łącznie. Oznacza to, że niespełnienie choćby jednego z tych warunków powoduje niemożność nabycia uprawnień emerytalnych, na co zwrócił uwagę m.in. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 26 kwietnia 2012 r. ( sygn. akt III AUa 252/12) oraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 18 lipca 2013 r. ( sygn. akt III AUa 1664/12).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy powoływał się na okoliczność, że odwołujący nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych bądź o szczególnym charakterze po 2008 r. (art. 4 u.e.p.), a równocześnie na dzień 1 stycznia 2009 r. nie udowodnił co najmniej 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze (art. 49 u.e.p.).

Ubezpieczony z kolei wskazywał, że w spornym okresie pracę w warunkach szczególnych wykonywał, co wynika z wystawionego przez pracodawcę świadectwa pracy i było zgodne z wówczas obowiązującymi przepisami. Sąd rozstrzygając spór w ww. zakresie miał na względzie, że choć wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08), to dokumenty te podlegają każdorazowo weryfikacji. To z kolei oznacza, że nawet jeśli pracodawca ww. dokument pracownikowi wystawił, to i tak podlega on kontroli ZUS i Sądu, i nie oznacza automatycznie, że praca w danym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z drugiej zaś strony, brak takiego dokumentu bądź jego wadliwości nie przesądzają o tym, że praca nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Kwestia ta każdorazowo podlega badaniu przy uwzględnieniu tego, jaki rodzaj prac faktycznie wykonywał wnioskodawca. Przy tym ważne jest, że w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym (także w sprawie o rekompensatę), dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego.

W przedmiotowej sprawie nie było sporne i nie kwestionował tego odwołujący, że po 31 grudnia 2008 r. faktycznie nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 u.e.p., zatem nie mógł uzyskać prawa do emerytury pomostowej w oparciu o art. 4 u.e.p. Jednak należało rozważyć możliwość przyznania ubezpieczonemu prawa do ww. świadczenia na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych. Wskazany przepis w miejsce warunku z art. 4 pkt 6, wprowadza wymaganie, aby zainteresowany spełniał w dniu wejścia w życie ustawy warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że art. 49 ustawy pomostowej zmienia wymagania konieczne do uzyskania emerytury dla osób niespełniających warunku z art. 4 pkt 6 tej ustawy, zwalniając je wprawdzie z konieczności wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, jednakże wprowadzając równocześnie w to miejsce wymaganie, aby ubiegający się o to świadczenie pracownik spełniał w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 2009 r.) warunek posiadania co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy. Warunek ten został jasno wyrażony (art. 49 pkt 3 ustawy) i jest zgodny z jej celem. W świetle tego przepisu nie ma podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie może być kwalifikowany jako okres pracy w warunkach szczególnych lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 marca 2012 r., II UK 164/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 62; z dnia 4 września 2012 r., I UK 164/12, OSNP 2013 nr 15-16, poz. 185; z dnia 22 lipca 2013 r., III UK 106/12, LEX nr 1555688; z dnia 4 grudnia 2013 r., II UK 159/13, LEX nr 1405231; z dnia 25 października 2016 r., II UK 373/15, LEX nr 217708; postanowienie Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2023 r., (...) 267/22). Podobne stanowisko w kwestii wykładni art. 49 zostało zaprezentowane w doktrynie prawa (zob. M. Zieleniecki: Emerytura pomostowa w nowym systemie emerytalnym, Gdańsk 2011, LEX).

Ustawa o emeryturach pomostowych zawiera autonomiczną (w stosunku do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43) definicję prac wykonywanych odpowiednio w szczególnych warunkach i prac o szczególnym charakterze. Innymi słowy zakwalifikowanie danej pracy jako pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie jest równoznaczne z uznaniem tej pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych w rozumieniu art. 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Prace w szczególnych warunkach – zgodnie z treścią art. 3 ust 1 ustawy o emeryturach pomostowych – to prace związane z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust 2 ustawy, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które pomimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Z kolei prace o szczególnym charakterze – zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych – to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Zacytowana definicja ma charakter węższy niż definicja z art. 32 i 33 ustawy z dnia 13 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przepis art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej stanowi, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Kwalifikowanie pracy jako pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze dokonuje się w tym wypadku w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Natomiast ustawa o emeryturach pomostowych zawiera własne wykazy prac, które wedle tej ustawy są pracami uznawanymi za prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze.

Regulacja wynikająca z art. 49 ustawy pomostowej jest regulacją szczególną w stosunku do wynikającej z art. 4 ustawy. Odstępstwo od obowiązku wykonywania pracy w szczególnych warunkach po dniu 31 grudnia 2008 r. zawężone jest jednak wyłącznie do tych ubezpieczonych, którzy na dzień 1 stycznia 2009 r. legitymują się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych. Nie wystarczy zatem wykazanie się na ten dzień wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Konieczne jest także, aby praca ta była pracą w warunkach szczególnych w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych (art. 49 pkt 3).

Podsumowując należy uznać, że gdy osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze po 31 grudnia 2008 r. i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy w szczególnych warunkach (o szczególnym charakterze) według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do "nowego" świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej). Brak jest podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany.

W niniejszej sprawie przedmiotem sporu pozostawało, czy odwołujący się wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, przez co najmniej 15 lat.

W trakcie postępowania sądowego, po uprzednim uzyskaniu akt osobowych odwołującego się oraz zeznań świadków, Sąd dostrzegając potrzebę wykorzystania w sprawie wiadomości specjalnych, dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu BHP na okoliczność, czy praca odwołującego się w (...) S.A. w okresie od 11 września 1980 r. do 30 czerwca 1997 r. stanowiła pracę w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze, o której mowa w art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych.

Biegły Z. C., wskazał, że całokształt materiału dowodowego w tym dokumenty z akt osobowych, nie pozwala na stwierdzenie, że odwołujący w spornym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danych stanowiskach pracy obowiązującym na danych stanowiskach pracy w szczególności w oparciu o wymagania ustawy o emeryturach pomostowych.

Dodatkowo należy odróżnić pojęcie warunków szczególnych od warunków szkodliwych. Są to dwa różne pojęcia. Należy zaznaczyć, że każda praca w warunkach szczególnych jest pracą szkodliwą, jednak nie każda praca w warunkach szkodliwych jest pracą w warunkach szczególnych. W przedmiotowej sprawie Sąd zajmował się oceną czy praca wykonywana przez ubezpieczonego była wykonywana w warunkach szczególnych, a nie szkodliwych, zatem okoliczności takie jak to, czy odwołujący dostawał jakiej dodatki za pracę w warunkach szkodliwych, ekwiwalenty, mleko, czy inne bonusy nie ma znaczenia dla ustalenia tego, czy ta praca była wykonywana w warunkach szczególnych. Sąd ocenia jedynie kwestię tego czy praca wykonywana przez ubezpieczonego była wykonywana w warunkach szczególnych, a może dokonać tego jedynie przez pryzmat wykazu prac, które znajdują się w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych.

Sąd nie neguje, że praca wykonywana przez odwołującego była pracą ciężką i prawdopodobnie niejednokrotnie wiązała się z trudnymi warunkami pracy, jednak nie stanowiła ona pracy w warunkach szczególnych bądź o szczególnym charakterze zgodnie z wymogami ustawy uprawniającej odwołującego do przyznania mu emerytury pomostowej.

Biorąc powyższe pod uwagę, odwołujący nie wykazał 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze - nie spełnia zatem wszystkich warunków do przyznania emerytury pomostowej na podstawie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ na dzień 1 stycznia 2009 r. nie udowodnił wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy. Nie można bowiem pominąć, że w myśl art. 49 ustawy pomostowej, wymagany okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze musi obejmować takowe prace, które w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy pomostowej są pracami w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zatem odpowiednie prace winny być uwzględnione w wykazach stanowiących załączniki 1 i 2 do wyżej wymienionej ustawy. Jak już zostało powyżej wskazane, praca świadczona przez M. W. w okresie zatrudnienia w (...) S.A. nie miała takiego charakteru.

Ubezpieczony nie spełnia także warunków wskazanych w art. 4 ustawy pomostowej, dlatego że po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w myśl art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd oddalił odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Renata Gąsior