Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 marca 2025 roku w Warszawie

sprawy A. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania A. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 16 lutego 2024 roku znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 16 lutego 2024 roku znak: (...)w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się A. B. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od 27 grudnia 2023 r.,

2.  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 19 marca 2024 r. ubezpieczony A. B. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 16 lutego 2024 r., znak: (...) którą odmówiono mu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony podniósł, że organ rentowy nie uznał okresu pracy od 28.02.1979 r. do 19.09.2003 r., w którym świadczył pracę jako operator ciężkich maszyn budowlanych, tj. koparek i spycharek na budowie (odwołanie od decyzji - k. 3-6 a.s.).

W odpowiedzi z dnia 4 kwietnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że A. B. nie spełnia warunków przyznania rekompensaty ponieważ nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy wskazał, że do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w okresie od dnia 28.02.1979 r. do 19.09.2003 r., gdyż pracodawca nie podał charakteru wykonywanej pracy i stanowiska ściśle według wykazu, działu, pozycji i punktu zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia oraz do zarządzenia resortowego właściwego Ministra, któremu podlegał zakład pracy (odpowiedź na odwołanie – k. 15-16 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. B. urodzony (...), w okresie od 26 kwietnia 1979 r. do 14 kwietnia 1981 r. odbył zasadniczą służbę wojskową, w trakcie której w 1979 r. ukończył kurs operatorów spycharek SM- (...), uzyskując uprawnienia III klasy, następnie w 1981 roku ukończył kurs maszynistów zgniatarek, uzyskując uprawnienia klasy III ( książeczka wojskowa – k. 12-14 a.s., zaświadczenia, uprawnienia – k. 8-11 a.s.).

Od dnia 28.02.1979 r. do 19.09.2003 r. ubezpieczony był zatrudniony w wymiarze pełnego etatu w (...) S.A., gdzie świadczył pracę w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania ujęte w Wykazie A, Dziale V, poz. 3 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury i renty, tj. prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. W tym okresie ubezpieczony był zatrudniony na stanowisku mechanika maszyn budowlanych od dnia 28 lutego 1979 r. do dnia 25 kwietnia 1979 r. oraz od dnia 20 maja 1981 r. do dnia 15 listopada 1987 r. oraz na stanowisku operatora od dnia 16 listopada 1987 r. do dnia 19 września 2003 r. Natomiast w okresie od dnia 19 lutego 1986 r. do dnia 28 lutego 1987 r. wykonywał czynności operatora spycharki na terenie (...). W spornym okresie ubezpieczony obsługiwał maszyny, które znajdowały się na wyposażeniu przedsiębiorstwa – spycharki, ładowarki oraz zgarniarki, był to sprzęt ciężki (świadectwo pracy z dnia 19 września 2003 r. – k. 3 akt osobowych, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 1z dnia 19 września 2003 r. – k. 7 akt osobowych, opinia biegłego z zakresu (...) – k. 92-99 a.s., zeznania świadków: J. O. – k. 46 a.s., A. R. – k. 47 a.s., T. G. – 47-48 a.s., A. D. – k. 48-49 a.s., zeznania odwołującego – k. 49-50 a.s., dokumenty znajdujące się w aktach osobowych – k. 55 a.s.).

W dniu 27 grudnia 2023 r. A. B. złożył wniosek o emeryturę, załączając świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach w okresie od 28 lutego 1979 r. do 19 września 2003 r. w (...) S.A. ( karty bez numeracji akt emerytalnych).

Decyzją z dnia 16 lutego 2024 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. odmówił A. B. prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wskazując że nie udowodnił co najmniej 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Organ rentowy wskazał, że do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach nie uwzględnił okresu zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w okresie od dnia 28.02.1979 r. do 19.09.2003 r., gdyż pracodawca nie podał charakteru wykonywanej pracy i stanowiska ściśle według wykazu, działu, pozycji i punktu zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia oraz do zarządzenia resortowego właściwego Ministra, któremu podlegał zakład pracy (decyzja z dnia 16 lutego 2024 r. – karta bez numeracji akt emerytalnych).

Ubezpieczony odwołał się od decyzji z dnia 16 lutego 2024 r., co zainicjowało przedmiotowe postępowanie sądowe (odwołanie od decyzji – k. 3-6 a.s.).

Postanowieniem z dnia 31 lipca 2024 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty ds. BHP celem ustalenia czy praca wykonywana przez odwołującego A. B. w okresie od 28 lutego 1979 r. do 19 września 2003 r. w (...) S.A. na stanowisku operator, wykonywana była w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uregulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) oraz w innych Rozporządzeniach Rady Ministrów dotyczących I Kategorii Zatrudnienia i zarządzeniach właściwych ministrów, ewentualnie w ustawie o emeryturach pomostowych ( postanowienie z dnia 31.07.2024 r. – 51 a.s.).

W opinii z dnia 29 listopada 2024 roku biegły sądowy z zakresu (...), po dokonaniu analizy akt sprawy wraz z zawartą dokumentacją pracowniczą, stwierdził brak podstaw do uznania, że w okresie zatrudnienia od 28 lutego 1979 r. do 19 września 2003 r. ubezpieczony A. B. wykonywał prace w I kategorii zatrudnienia, bowiem nie było aktu prawnego zaliczającego wówczas prace mechaników maszyn budowlanych, a później operatorów do I kategorii zatrudnienia (opinia biegłego z zakresu (...) – k. 65-74 a.s.).

Organ rentowy wskazał, że nie wnosi uwag do opinii biegłego A. P. ( pismo z 2 stycznia 2025 r. – k. 83 a.s.).

Odwołujący wniósł zastrzeżenia do opinii biegłego A. P., wskazując że praca, którą świadczył, była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach ( pismo z 20 stycznia 2025 r. – k. 86 a.s.).

Postanowieniem z dnia 24 stycznia 2025 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty ds. BHP (z pominięciem biegłego A. P.) celem ustalenia czy praca wykonywana przez odwołującego A. B. w okresie od 28 lutego 1979 r. do 19 września 2003 r. w (...) S.A. na stanowisku operator, wykonywana była w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uregulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) oraz w innych Rozporządzeniach Rady Ministrów dotyczących I Kategorii Zatrudnienia i zarządzeniach właściwych ministrów, ewentualnie w ustawie o emeryturach pomostowych ( postanowienie – k. 88 a.s.).

W opinii z dnia 10 lutego 2025 roku biegły sądowy z zakresu (...), po dokonaniu analizy akt sprawy wraz z zawartą dokumentacją pracowniczą, stwierdził że całość dokumentacji pozwala na stwierdzenie, że A. B. w spornym okresie (od 28 lutego 1979 r. do 19 września 2003 r.) w (...) S.A. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach w oparciu o wymagania ustawy o emeryturach z FUS w wymiarze 16 lat, 6 miesięcy i 23 dni (opinia biegłego z zakresu (...) – k.92-99 a.s.).

Organ rentowy wskazał, że nie wnosi uwag do opinii biegłego Z. C., jednocześnie informując, że z uwagi na zasadę ograniczenia środków dowodowych obowiązującą w postępowaniu przed organem rentowym, podtrzymuje dotychczasowe stanowisko i wnosi o oddalenie odwołania ( pismo z 28 lutego 2025 r. – k. 109 a.s.).

Podstawą do ustalenia stanu faktycznego były zgromadzone w toku sprawy dowody z dokumentów tj. dokumentacja obrazująca przebieg postępowania przed organem rentowym i dokumenty wchodzące w skład akt osobowych oraz dokumenty, które uzupełniły materiał dowodowy w toku postępowania sądowego. Dokumenty te pozwoliły na ustalenie okresów zatrudnienia ubezpieczonego, zajmowanych przez niego w spornym okresie stanowisk służbowych i zakresu czynności. Obiektywny charakter tych dokumentów nie budził wątpliwości Sądu, co do ich wiarygodności, dlatego Sąd oparł się na nich czyniąc ustalenia w zakresie faktów sprawy.

Sąd oparł się także na zeznaniach świadków, tj. J. O., A. R., T. G. i A. D.. Osoby te znają ubezpieczonego, pracowały z nim w (...) S.A. Świadkowie w sposób wzajemnie się potwierdzający charakteryzowali charakter pracy odwołującego, mając ku temu wiedzę – ponieważ w spornym okresie także byli pracownikami (...) S.A., nadto J. O. zajmował takie samo stanowisko jak ubezpieczony i zeznał, że ta praca została mu zaliczona jako praca w warunkach szczególnych, w związku z czym przeszedł na wcześniejszą emeryturę. Sąd obdarzył zeznania świadków przymiotem wiarygodności, w ocenie Sądu relacja świadków była rzetelna i szczera.

Zeznania odwołującego się A. B. na okoliczność charakteru pracy w spornym okresie, Sąd również ocenił jako wiarygodne i uczynił z nich podstawę ustaleń faktycznych, ponieważ korelowały one z zeznaniami przesłuchanych w sprawie świadków i znalazły potwierdzenie w zgromadzonej dokumentacji oraz w opinii biegłego z zakresu (...), na której Sąd także się oparł, uznając opinię za przydatną do rozstrzygnięcia sprawy, dającą rzetelną odpowiedź na stawiane przez Sąd pytania, zawierającą zrozumiałą i spójną argumentację i wywiedzione wnioski.

Jednocześnie Sąd uznał za nieprzydatną dla rozstrzygnięcia opinię biegłego z zakresu (...), który wywodził, że nie ma podstaw do uznania, że w okresie zatrudnienia od 28 lutego 1979 r. do 19 września 2003 r. ubezpieczony A. B. wykonywał prace w I kategorii zatrudnienia, bowiem nie było aktu prawnego zaliczającego wówczas prace mechaników maszyn budowlanych, a później operatorów do I kategorii zatrudnienia, powołując się na brak wskazania prac maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych w wykazie będącym załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 roku „w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia”. W ocenie Sądu opinia biegłego A. P. jest błędna, gdyż biorąc pod uwagę ustalony w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w spornym okresie, należy stwierdzić, że w tym czasie świadczył prace w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania ujęte w Wykazie A, Dziale V, poz. 3 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury i renty, tj. prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych. Czego ostatecznie nie kwestionował organ rentowy. Podkreślić, należy że w zakwalifikowaniu danego rodzaju pracy jako pracy w warunkach szczególnych, nazwa zajmowanego stanowiska ujęta np. w umowie o pracę, ma znaczenie drugorzędne. Przesądzające i podstawowe znaczenie ma charakter faktycznie wykonywanych stale i w pełnym wymiarze czasu czynności przez pracownika.

Biorąc pod uwagę powyższe, zebrany materiał dowodowy sąd uznał za wystarczający do wydania rozstrzygnięcia w sprawie, zaś strony postępowania nie wnosiły o jego uzupełnienie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego A. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 16 lutego 2024 r., znak: (...)zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2022 r., poz. 1340) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust. 1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31 marca 2016 r., III AUa 1899/15).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Z § 1 rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Rozporządzenie z 7 lutego 1983 r. w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji. Natomiast w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia. W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 maja 1985 r. sygn. III UZP 5/85 wyjaśnił, że w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe dopuszczalne jest przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy. Natomiast zgodnie z art. 473 k.p.c. w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. W postępowaniu przed tymi sądami okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń mogą być udowadniane wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2.02.1996 r. II URN 3/95).

Okresem spornym podlegającym weryfikacji przez Sąd w przedmiotowym postępowaniu był okres zatrudnienia odwołującego się w (...) S.A. w okresie od 28 lutego 1979 r. do 19 września 2003 r., którego organ rentowy nie zaliczył do stażu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na brak wskazania w świadectwie pochodzącym od pracodawcy, że ww. okres pracy ubezpieczonego był okresem uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach określonych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Dane te powinien stwierdzić zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Brak takich dokumentów nie oznacza jednak braku możliwości wykazania faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych przy użyciu innych środków dowodowych. W orzecznictwie wielokrotnie wyrażano ugruntowany już pogląd, zgodnie z którym okoliczność wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być dowodzona wszelkimi środkami dowodowymi, przy czym sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. W postępowaniu przed sądem odwoławczym dopuszczalne jest więc dopuszczenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w sytuacji, gdy wnioskodawca nie jest w stanie wykazać tej okoliczności jedynie w oparciu o dokumenty (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84; z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84; a także wyroki: Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1999 r., II UKN 619 i Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 grudnia 2004 r., III AUa 2474/03).

Zebrany przez Sąd materiał dowodowy pozwolił na uwzględnienie spornego okresu zatrudnienia do stażu pracy w szczególnych warunkach, co spowodowało, że uznać należy, że A. B. legitymuje się wymaganym 15 –letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, stanowiącym przesłankę nabycia prawa do rekompensaty.

W celu ustalenia charakteru pracy ubezpieczonego Sąd miał do dyspozycji obszerny materiał dowodowy – akta osobowe zawierające dokumentację z zatrudnienia ubezpieczonego u ww. pracodawcy, które wraz z zeznaniami świadków i odwołującego, jednoznacznie potwierdziły jaką pracę wykonywał ubezpieczony i jaki był faktyczny jej charakter i zakres czynności. Jednocześnie, należy też podkreślić, że przy ustalaniu pracy w szczególnych warunkach, nie ma znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, lecz rodzaj pracy powierzony i faktycznie wykonywany przez ubezpieczonego. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (obowiązującym w danym systemie czasu pracy i na danym stanowisku) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Ustalenie zatem, jakie prace faktycznie wykonywał wnioskodawca, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek do przyznania dochodzonego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 roku, II UK 337/03, OSNP 2004/22/392).

Ostatecznie Sąd posłużył się także dowodem z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Z opinii biegłego Z. C. wynika, że ubezpieczony w okresie od 28 lutego 1979 r. do 19 września 2003 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach w oparciu o wymagania ustawy o emeryturach z FUS w wymiarze 16 lat, 6 miesięcy i 23 dni. Pracodawca wystawiając świadectwo pracy w warunkach szczególnych błędnie wskazał podstawę prawną, tj. Wykaz A, Dział V, poz. 4, punkt 5 (operator betoniarki – betoniarz), podczas gdy z charakteru pracy ubezpieczonego wynika, że świadczył prace w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania ujęte w Wykazie A, Dziale V, poz. 3 (prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych) zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury i renty. Organ rentowy ostatecznie nie zakwestionował ustaleń biegłego Z. C. i wniosków płynących ze sporządzonej przez niego opinii.

Biorąc pod uwagę ustalony w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego w spornym okresie, należy stwierdzić, że w tym czasie świadczył prace w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania ujęte w Wykazie A, Dziale V, poz. 3 zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury i renty, tj. prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych.

Mając na uwadze powyższe Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w pkt 1. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu się A. B. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od 27 grudnia 2023 roku.

Zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd ustalając prawo do świadczenia, ma obowiązek ustalić czy organ rentowy ponosi lub nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W ocenie Sądu Okręgowego w przedmiotowej sprawie nie istniały podstawy do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego za nieprzyznanie odwołującemu się prawa do rekompensaty już na etapie postępowania przed ZUS z uwagi na ograniczone środki dowodowe określone dla dowodzenia przed organem rentowym. W niniejszej sprawie dopiero na etapie postępowania odwoławczego Sąd, dysponując wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi, ustalił że w okresie od 28 lutego 1979 r. do 19 września 2003 r. A. B. wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Wobec powyższego Sąd orzekł jak w pkt 2. sentencji wyroku.

Renata Gąsior