Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 października 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 października 2024 r. w Warszawie

sprawy J. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o przeliczenie emerytury

na skutek odwołania J. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 11 października 2023 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 2 kwietnia 2024 r. ubezpieczony J. D. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. znak: (...) wydanej w dniu 11 października 2023 r. Pismem z dnia 6 czerwca 2014 r. doprecyzował, że wnosi o zmianę decyzji poprzez ustalenie, że wysokość jego emerytury uwzględnia rzeczywistą wartość opłaconych przez niego składek na ubezpieczenia społeczne, zgodnie ze wskaźnikiem ustalonym za lata 1991 – 2000, tj. 319.68%, a nie z uwzględnieniem wskaźnika 250%. Ubezpieczony podniósł, że z powodu przebywania na turnusie rehabilitacyjnym od października 2023 r. do stycznia 2024 r. nie miał możliwości złożyć odwołania w terminie. Decyzję odebrała jego żona, która mu jej nie przekazała, gdy wrócił z turnus rehabilitacyjnego. Ubezpieczony wskazał, że kopertę z decyzją adresowaną do niego znalazł przypadkowo i wówczas od razu się od niej odwołał (odwołanie J. D. z dnia 2 kwietnia 2024 r. – k. 3 a.s., pismo J. D. z dnia 6 czerwca 2024 r. – k. 11 a.s)

W odpowiedzi organ rentowy wniósł o odrzucenie odwołania na podstawie art. 477 ⁹ § 1 i 3 k.p.c. z uwagi na okoliczność, że ubezpieczony uchybił miesięcznemu terminowi na wniesienie odwołania. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że ubezpieczony pobiera emeryturę na tzw. starych zasadach i nie jest możliwe jej przeliczenie w oparciu o obowiązujące przepisy zgodnie z wolą ubezpieczonego (odpowiedź organu rentowego na odwołanie – k. 4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. D. urodzony (...), w dniu 12 maja 2008 r. złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 10 września 2008 r. przyznano mu emeryturę od dnia 8 maja 2008 r. Do ustalenia tego świadczenia przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w wartości 250% ponieważ zgodnie z art. 15 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskaźnik wysokość podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%. Wskaźnik został ograniczony przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z 319,68% wskaźnika ustalonego z lat 1991-2000 (decyzja z dnia 10 września 2008 r. – k. 9 tom III akt ZUS).

Ubezpieczony w dniu 27 lipca 2023 r. złożył wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego (wniosek z dnia 27 lipca 2023 r. – tom V nienumerowana karta akt ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonego decyzją z dnia 11 października 2023 r., znak: (...) odmówił mu prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury. W uzasadnianiu decyzji organ rentowy wskazał, że przepis art. 108 ust. 3 ustawy emerytalnej w oparciu o który możliwe jest ponowne ustalenie wysokości emerytury nie ma zastosowania do ubezpieczonego, a dotyczy emerytur ustalonych zgodnie z art. 25 ww. ustawy, co nie ma miejsca w przypadku ubezpieczonego. Organ rentowy wskazał, że również nie ma zastosowania do ubezpieczonego art. 26 ust 6 ww. ustawy, ponieważ nie dotyczy on emerytury przyznanej ubezpieczonemu. Ponadto organ rentowy wskazał, że nie mógł również przeliczyć emerytury z uwzględnieniem stażu pracy oraz przeliczenia zarobków, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył żadnych nowych dokumentów, a dotychczas udowodniony staż pracy został uwzględniony w decyzji z dnia 10 września 2008 r. (decyzja z dnia 11 października 2023 r. – nienumerowana karta akt ZUS).

Ubezpieczony odwołał się od. ww. decyzji, co zainicjowało przedmiotowe postępowanie sądowe (odwołanie – k. 3 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, których treść i forma nie budziły wątpliwości i nie były kwestionowane przez odwołującego się.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie J. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 11 października 2023 r. znak: (...) jako niezasadne nie zasługiwało na uwzględnienie.

Rozpoznanie sprawy w analizowanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. , który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczył jedynie prawa. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym. W rozpatrywanej sprawie, istota sporu sprowadzała się do oceny, czy organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję w bezspornym stanie faktycznym, zastosował właściwe normy prawne wynikające ze stosownych regulacji ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych .

Tytułem wstępu wskazać należy, że Sąd nie uwzględnił wniosku organu rentowego o odrzucenie odwołania z uwagi na złożenie go z przekroczeniem terminu. Analizując wskazany wniosek Sąd miał na względzie, że zgodnie z art. 477 ^{( 9 )}§ 1 k.p.c. odwołanie od decyzji organów rentowych wnosi się na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Z kolei w myśl art. 477 ^{( 9)} § 3 k.p.c. Sąd odrzuci odwołanie wniesione po upływie terminu, chyba że przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Zacytowany przepis art. 477 ^{( 9)} § 3 k.p.c. wskazuje, że Sąd może nie odrzucić odwołania, jeśli przekroczenie terminu nie jest nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się. Sąd może tak postąpić na wniosek ubezpieczonego. Złożenie wyraźnego wniosku nie jest jednak niezbędne. Wystarczające jest powołanie się i wykazanie okoliczności usprawiedliwiających przekroczenie terminu. Sąd nie ma bowiem obowiązku ustalania z urzędu przyczyn wniesienia odwołania po terminie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 września 1995 r., II URN 36/95, OSNAPiUS 1996, nr 13, poz. 191; por. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1998 r., II UKN 561/98, OSNAPiUS 2000, nr 5, poz. 199).

Ocena czy przekroczenie terminu było nadmierne i czy nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującego się, jest pozostawiona uznaniu sądu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2006 r., III UK 168/05, Lex nr 277825). Do tego terminu nie mają zastosowania przepisy o przywróceniu terminu na zasadach ogólnych ( art. 168 i n .; wyrok SA w Rzeszowie z dnia 6 grudnia 1994 r., III AUr 344/94, OSA 1995, nr 1, poz. 9). W szczególności nie wydaje się postanowienia o przywróceniu terminu, a także w razie odrzucenia odwołania na podstawie art. 477 ⁹ § 3 ubezpieczonemu nie przysługuje wniosek o przywrócenie terminu na podstawie art. 168 k.p.c. (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 6 czerwca 1994r., III AUz 61/94, Prawo Pracy 1995, nr 5, s. 46).

Użyte w art. 477 ^{( 9)} § 3 k.p.c. sformułowanie "przyczyny niezależne" jest szersze od "braku winy strony" ( art. 168 § 1 k.p.c. ) i pozwala na uwzględnienie także niektórych przyczyn zawinionych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 1996r., II URN 63/95, OSNAPiUS 1996, nr 17, poz. 256). Jednocześnie w orzecznictwie przyjmuje się, że jeżeli strona była należycie pouczona o trybie i terminie zaskarżenia decyzji organu rentowego, to wniesienie odwołania z kilkumiesięcznym opóźnieniem jest nadmiernym przekroczeniem terminu z przyczyn zależnych od odwołującego się (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r., II UKN 61/97, OSNAPiUS 1998, nr 3, poz. 104).

Sąd nie przychylając się do wniosku organu rentowego miał na względzie okoliczność, że w czasie w jakim doszło do wydania decyzji ubezpieczony przebywał poza miejscem zamieszkania i stan ten trwał długi czas, aż do stycznia 2024 r. Okoliczność ta wynika nie tylko z twierdzeń ubezpieczonego, ale także została wykazana w świetle dostarczonych przez niego dokumentów. Sąd nie miał podstaw, by odmówić wiary twierdzeniom ubezpieczonego, co do tego, że w czasie jego nieobecności żona odebrała adresowaną do niego przesyłkę, a po jego powrocie nie przekazała mu jej. Wobec tego Sąd ocenił, że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Ubezpieczony przypadkowo znalazł adresowaną do siebie korespondencję i jak wskazał, dopiero wówczas powziął wiedzę o tym, że przedmiotowa decyzja została wydana. W ocenie Sądu opóźnienie, pomimo że kilkumiesięczne nie było jednak nadmiernym i jednocześnie wskazane przez odwołującego okoliczności nakazując przyjąć, że nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych. Spowodował je dorosły domownik, który nie przywiązał właściwego znaczenia dla odebranej korespondencji urzędowej i przekazał jej adresatowi.

Odwołanie nie zostało zatem odrzucone, a Sąd przystąpił do rozpoznania sprawy merytorycznie.

Przechodząc do rozważań nad zasadnością odwołania Sąd Okręgowy wskazuje, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy słusznie organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do przeliczenia emerytury.

Aby powyższą kwestię rozstrzygnąć, należało dokonać wykładni przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2022 r., poz. 504 t.j.), zwanej dalej ,,ustawą’’, gdyż ustalenia stanu faktycznego były niekwestionowane przez strony procesu.

Z dniem 1 stycznia 1999 r., tj. z chwilą wejścia w życie przepisów ustawy emerytalnej, nowy system emerytalny reguluje uprawnienia do tego świadczenia wszystkich pracowników oraz osób ubezpieczonych z tytułu pracy na innej podstawie niż stosunek pracy, prowadzenia pozarolniczej działalności na własny rachunek lub z tytułu bycia duchownym - niezależnie od daty powstania stosunku ubezpieczenia i bez względu na wiek ubezpieczonego w dniu wejścia w życie reformy ubezpieczeń społecznych, jednakże w zależności od tego wieku zróżnicowane są zasady nabywania prawa i ustalania wysokości emerytury. Ubezpieczonych podzielono według wieku w dniu wejścia w życie ustawy na urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. oraz urodzonych po tej dacie, wprowadzając jednocześnie przepisy szczególne dotyczące emerytury dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., zastrzegając w tym ostatnim przypadku, że możliwość skorzystania z nich przysługuje wyłącznie tym ubezpieczonym, którzy określone warunki wymagane do przyznania emerytury spełnią do dnia 31 grudnia 2008 r. (Rozdział 3 Działu II).

J. D. jako osoba urodzona w dniu (...) jest uprawniony do emerytury ustalonej na tzw. „starych zasadach”. Sposób ustalenia oraz obliczenia podstawy wymiaru tego świadczenia jest odmienny od emerytury przyznanej z powszechnego wieku emerytalnego. Przepis art. 53 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, że emerytura wynosi: 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych, a także po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych, z uwzględnieniem art. 55. W myśl art. 15 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 tego samego przepisu przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek o emeryturę lub rentę. W ten właśnie sposób, organ rentowy wyliczył emeryturę ubezpieczonemu, który urodził się w dniu (...), a więc przed dniem 1 stycznia 1949 r.

Z kolei prawo do emerytury powszechnej, przysługuje osobom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., na tzw. nowych zasadach, określonych w treści art. 24 ustawy emerytalnej. Przesłanką do jej nabycia jest osiągniecie przepisanego wieku emerytalnego, który w przypadku kobiety urodzonej w okresie do dnia 31 grudnia 1952 r. wynosi co najmniej 60 lat (art. 24 ust. 1 pkt 1). Główną zasadę obliczenia wysokości tej emerytury statuuje art. 26 ustawy emerytalnej. Według tego przepisu emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. W myśl art. 25 ust. 1 podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w treści art. 24 ustawy emerytalnej, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych , z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Aby zaś wyliczyć emeryturę z zastosowaniem art. 26 ustawy emerytalnej, konieczne jest ustalenie wysokości kapitału początkowego.

Wskazane zatem przepisy odnoszą się do emerytur obliczonych na różnych podstawach i przewidują dla nich odmienne sposoby przeliczenia wysokości świadczenia. Wobec tego nie sposób wyprowadzić wniosku o możliwości ponownego ustalenia emerytury ubezpieczonego obliczonej wg starych zasad w oparciu o art. 27 ustawy emerytalnej przy zastosowaniu reguł przewidzianych w art. 108 cytowanej ustawy, gdyż przepisy art. 108 dotyczą emerytury obliczonej na podstawie art. 26 ustawy. Wnioskodawca nie jest więc osobą, wobec której stosuje się powołany przepis i wynikające z niego zasady przeliczania świadczenia, co prawidłowo wywiódł organ rentowy.

Wskazać również trzeba na treść art. 109 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym, na zasadach określonych w art. 110-113 ustawy, na wniosek emeryta lub rencisty, ulega ponownemu ustaleniu wysokość emerytury określonej w art. 53 – zasady określone w tych przepisach mają zastosowanie do ubezpieczonego. Z regulacji przywołanego art. 109 ustawy emerytalnej w sposób jednoznaczny wynika, że wysokość emerytury określonej w art. 53 może ulec ponownemu ustaleniu na zasadach określonych w art. 110-113. Natomiast emerytur określonych w art. 26 ustawy emerytalnej dotyczy inny przepis - art. 108 ustawy emerytalnej. Przepis ten ustala zasady przeliczania emerytury ze względu na dalsze podleganie obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego przez osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które mają obliczoną emeryturę według zasad ustalonych w art. 26 ustawy (system zdefiniowanej składki). Osoby te mogą, po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu (wcześniej) obowiązku ubezpieczenia, złożyć wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury z uwzględnieniem opłaconych składek.

Z kolei art. 111 ust. 1 powołanej ustawy stanowi, że wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

W myśl art. 15 ust. 5 i 6 ustawy, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%. Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Wyraźnego podkreślenia wymaga, że organ rentowy w zaskarżonej decyzji ograniczył wskaźnik wysokości podstawy wymiaru do 250%, a zatem postąpił prawidłowo w oparciu o art. 111 ust. 1 w związku z art. 15 ust. 5 ustawy. Jest to działanie oparte wprost na ww. przepisach i jako takie nie może być uznane za błędne. Zatem wydana decyzja w zakresie ściśle doboru zasady obliczania wysokości świadczenia została w sposób prawidłowy sporządzona.

Przyznać także należy słuszność organowi rentowemu, który zasadnie podniósł, że ubezpieczony nie mógł skutecznie domagać się obliczenia emerytury na podstawie art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, albowiem nie kontynuował ubezpieczenia po osiągnięciu wymaganego tym przepisem wieku emerytalnego. Obligatoryjną przesłanką przeliczenia emerytury na podstawie art. 55 powołanej ustawy emerytalnej jest kontynuowanie ubezpieczenia po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w art. 27 ustawy emerytalnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2015 r., II UK 217/14). Ubezpieczony osiągnął powszechny wiek emerytalny w dniu 8 kwietnia 2013 r., jednak po tej dacie do dnia zgłoszenia wniosku o emeryturę nie podlegał nieprzerwanie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym – zatem nie został spełniony warunek kontynuowania ubezpieczenia, tym samym ubezpieczony nie spełniła wszystkich koniecznych przesłanek do obliczenia emerytury na podstawie art. 55 ustawy emerytalnej.

Podsumowując, Sąd Okręgowy ocenił, że nie ma podstaw do podważenia decyzji ZUS, w której odmówił ubezpieczonemu prawa do przeliczenia emerytury. Decyzja odmowna zapadła z uwzględnieniem obowiązujących przepisów i nie było powodów do jej zmiany w sposób jakiego domagał się odwołujący.

Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił odwołanie J. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 października 2023 r. decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., znak: (...).

Sędzia Renata Gąsior

ZARZĄDZENIE

(...)

Sędzia Renata Gąsior