Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 maja 20025 r. w Warszawie

sprawy D. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia (renty z tytułu niezdolności do pracy)

na skutek odwołania D. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 19 lutego 2024 roku, znak: (...) (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

D. S. w dniu 18 marca 2024 r. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 19 lutego 2024 roku, znak: (...) (...), którą organ rentowy dokonał miesięcznego rozliczenia świadczenia pobieranego przez odwołującego się, zobowiązując go do zwrotu kwoty 3.630,11 zł, jako kwoty nienależnie pobranej.

W uzasadnieniu odwołania D. S. podniósł, że organ rentowy nieprawidłowo ustalił kwotę osiąganego przez niego przychodu, od której zależało rozliczenie świadczenia i wskazał, że kwota przychodu, którą uzyskał z tytułu zatrudnienia w Zakładzie Karnym była mniejsza niż ta, którą przyjął organ rentowy. Odwołujący wskazał, że do rozliczenia świadczenia powinna zostać uwzględniona kwota, po dokonaniu zmniejszeniu o wpłaty na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych i Fundusz Zapobiegania Przestępczości w wysokości około 52 % kwoty przychodu (odwołanie D. S. od decyzji znak: (...) (...) – k. 3-3v a.s.).

W odpowiedzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na postawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu stanowiska wskazał, że D. S. pobierając rentę z tytułu niezdolności do pracy osiągał w poszczególnych miesiącach 2022 r. przychód z tytułu zatrudnienia, który uzasadniał zmniejszenie renty. Po zakończeniu roku kalendarzowego organ rentowy rozliczył świadczenie w związku z osiąganym przychodem i wydał zaskarżoną decyzję, która odpowiada przepisom prawa i jest prawidłowa (odpowiedź na odwołanie, k. 8-8v a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony D. S. urodził się (...) W dniu 19 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał wobec niego decyzję znak: (...) (...), którą przyznał prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 20 lutego 2016 r. (decyzja ZUS z 19 kwietnia 2016 r. – akta ZUS). Świadczenie było przyznawane ubezpieczonemu na kolejne okresy – do 28 lutego 2023 r. Decyzje zawierały pouczenie, że prawo do renty ulega zawieszeniu albo świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu zatrudnienia, służby, innej pracy zarobkowej lub prowadzenia pozarolniczej działalności (w tym za granicą, chyba że umowy międzynarodowe w dziedzinie ubezpieczeń stanowią inaczej) oraz pobierania zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, wyrównawczego, świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, dodatku wyrównawczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy. Jednocześnie pouczono, że za przychód rencistów prowadzących pozarolniczą działalność uważa się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne. Pkt 3 pouczenia stanowi, że w przypadku osiągania przychodu przekraczającego 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS, nie więcej niż 130% tego wynagrodzenia, wysokość renty podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie wyższą niż kwota maksymalnego zmniejszenia (decyzja ZUS z 2 kwietnia 2020 r. – akta ZUS).

D. S. od 1 października 2002 r. prowadzi własną działalność gospodarczą pod firmą (...) S.C.” S. D. z siedzibą przy ul. (...) (...) w W. NIP (...), REGON (...). Przeważający przedmiot działalności stanowi wykonywanie pozostałych robót budowlanych (dane z CEiDG – ttps://aplikacja.ceidg.gov.pl).

Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej D. S. zadeklarował podstawy opłacania składki na ubezpieczenie emerytalno – rentowe od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r. po 3.553,20 zł miesięcznie (bezsporne, a ponadto pismo organu rentowego – k. 29-31 a.s.).

D. S. podczas osadzenia w Zakładzie Karnym, gdzie odbywał karę pozbawienia wolności, był zatrudniony jako pracownik tapicerni (...) Sp. z o.o. w pełnym wymiarze czasu pracy (bezsporne).

Z tytułu zatrudnienia w (...) sp. z o.o. D. S. osiągnął w poszczególnych miesiącach 2022 r. wynagrodzenie w kwocie:



2.163,78 zł w styczniu,



2.535,68 zł w lutym,



2.860,64 zł w marcu,



2.748,48 zł w kwietniu,



1.806,72 zł w maju,



2.867,20 zł w czerwcu,



1.433,60 zł w lipcu,



286,72 zł w sierpniu,



273,76 zł we wrześniu,



821,28 zł w październiku

(pismo organu rentowego z dnia19 lipca 2024 r. k. 29-30 a.s.).

Zarobki osiągane przez D. S. w czasie osadzenia w ZK podlegały potrąceniu o składki na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych
i Fundusz Zapobiegania Przestępczości (bezsporne).

W dniu 19 lutego 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...) (...), którą dokonał miesięcznego rozliczenia otrzymywanej przez D. S. renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z przychodem uzyskanym przez niego w poszczególnych miesiącach 2022 r.

Organ rentowy ustalił, że przychód osiągnięty w poszczególnych miesiącach uzasadniał zmniejszenie świadczenia, co obrazowało przedstawione w decyzji zestawienie ujęte w formie tabelarycznej:

Miesiąc	Kwota osiągniętego przychodu	Kwota o jaką świadczenie powinno być zmniejszone /zawieszone	Kwota o jaką świadczenie było zmniejszone/zawieszone	Kwota nienależnie pobranych świadczeń
1	2	3	4	5
styczeń	5.716,96	485,04	0,00	485,04		0,00
Luty	6.088,88	485,04	0,00	485,04		0,00
Marzec	6.413,84	518,99	0,00	518,99		0,00
Kwiecień	6.301,68	518,99	0,00	518,99		0,00
Maj	5.359,92	518,99	0,00	518,99		0,00
Czerwiec	6.420,40	518,99	0,00	518,99		0,00
Lipiec	4.986,80	518,99	0,00	518,99		0,00
Sierpień	3.839,92	0,00	0,00	0,00		0,00
Wrzesień	3.826,96	0,00	0,00	0,00		0,00
Październik	4.374,48	65,08	0,00	65,08		0,00
Listopad	3.553,20	0,00	0,00	0,00		0,00
Grudzień	3.553,20	0,00	0,00	0,00		0,00
RAZEM	60.436,24	3.630,11	0,00	3.630,11		0,00

Po dokonaniu miesięcznego rozliczenia Zakład ustalił, że przychód osiągnięty w poszczególnych miesiącach rozliczanego okresu, uzasadniał zmniejszenie świadczenia wraz z dodatkami - łącznie o 3.630,11 zł. Wobec powyższego Zakład ustalił, że D. S. jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w ww. kwocie (decyzja ZUS z dnia 19 lutego 2024 r. – akta ZUS).

D. S. odwołał się od ww. decyzji organu rentowego, co zainicjowało postępowanie sądowe (odwołanie - k. 3-3v a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, w tym na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych. Ich autentyczność, jak również zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie była kwestionowana przez żadną ze stron, dlatego Sąd ocenił je jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Spór pomiędzy stronami koncentrował się na prawidłowości ustalenia przez organ rentowy kwoty przychodu osiągniętego przez odwołującego się w 2022 r., ponieważ niej uzależnione jest prawo świadczeniobiorcy do otrzymywania świadczenia wypłacanego przez Zakład w pełnej wysokości bądź zmniejszenie kwoty świadczenia albo w ogóle zawieszenie jego wypłaty. Z kolei, konsekwencją ustalenia prawidłowej kwoty przychodu było rozstrzygnięcie kolejnej spornej kwestii, a mianowicie tego czy odwołujący się jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia – renty z tytułu niezdolności do pracy za 2022 r., co w zaskarżonej decyzji stwierdził organ rentowy.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1230, dalej także jako ustawa emerytalne) osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Zgodnie z ust. 2 tego przepisu za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:



świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;



świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Z kolei art. 138 ust. 4 ww. ustawy stanowi, że nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń za okres dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ rentowy o zajściu okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, a mimo to świadczenia były jej nadal wypłacane, w pozostałych zaś wypadkach - za okres dłuższy niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust. 5. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń w związku z osiągnięciem przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1, podlegają zwrotowi za okres nie dłuższy niż 1 rok kalendarzowy poprzedzający rok, w którym wydano decyzję o rozliczeniu świadczenia, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie powiadomiła organ rentowy o osiągnięciu przychodu, w pozostałych zaś przypadkach - za okres nie dłuższy niż 3 lata kalendarzowe poprzedzające rok wydania tej decyzji (ust. 5). Organ rentowy może odstąpić od żądania zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, zmniejszyć wysokość potrąceń, ustaloną zgodnie z art. 140 ust. 4 pkt 1, lub zawiesić dokonywanie tych potrąceń na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności (ust. 6).

Stosownie zaś do treści art. 104 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 ustawy.

W myśl art. 104 ust. 2 i ust. 6 ustawy, za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3. Za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Przychód osiągnięty przez D. S. z działalności gospodarczej w 2022 r. nie był sporny w realiach sprawy. Stanowiła go kwota 42.638,40 zł, która w ujęciu miesięcznym wyniosła 3.553,20 zł. – zadeklarowana przez ubezpieczonego. Zgodnie bowiem z art. 104 ust. 1a ustawy emerytalnej dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale – art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z wyżej wymienionych norm prawnych wynika, że ustawodawca przyjął fikcję prawną w zakresie ustalenia przychodu dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność. Oznacza to, że niezależnie od wysokości faktycznie osiąganego przychodu przy rozliczaniu emerytur i rent należy wziąć pod uwagę, że przychód stanowi roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości 60% przeciętnego wynagrodzenia. Zatem nie jest istotne jaki faktycznie przychód osiągnął ubezpieczony, bowiem przepisy prawa ustalają minimalną kwotę przychodu.

Przechodząc do analizy zasad ustalania kwoty przychodu osiągniętego w 2022 r. przez D. S. jako pracownika, wskazać należy, że zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, a zatem także osób będących pracownikami stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, ten zaś przepis odwołuje się do definicji przychodu zawartej w ustawie z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychodem w rozumieniu tej ustawy są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń (art. 11 ust. 1). Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy omawiana ustawa uważa wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależne od tego, czy ich wartość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym). Przychodem, od którego wymierzana jest w myśl art. 18 ustawy systemowej składka są zatem wszystkie otrzymane - wypłacone środki pieniężne lub postawione do dyspozycji należności przysługujące pracownikowi wymienione w art. 12 ustawy o podatku dochodowym, chyba że zostały wyłączone z podstawy ustalania składek, a także należności z innych tytułów, jeżeli zostały włączone do podstawy wymiaru składki.

Biorąc z kolei pod uwagę okoliczność, że D. S. pracował w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, w sprawie mają także zastosowanie przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (Dz. U. Nr 161, poz. 1106), stanowiące w stosunku do osób wykonujących odpłatnie i pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania na podstawie skierowania do pracy, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Podstawę składek w rozumieniu § 51 rozporządzenia winna stanowić cała należność za pracę w rozumieniu art. 52 § 1 ustawy kodeks karny wykonawczy i całe wynagrodzenie za pracę w rozumieniu art. 125 § 1 ww. ustawy, przed dokonaniem potrąceń przewidzianych tymi przepisami. Taka interpretacja pojęcia „całkowity dochód” jest prawidłowa. Logiczna jest argumentacja, że potrącenia te są w istocie kwestią wtórnego podziału istniejących już globalnie należności za pracę. Należy także wskazać, że wykładnia językowa pojęcia „całkowity dochód” wskazuje, że chodzi tu o dochód ogólny (pierwotny) bez względu na to, jakim dalszym podziałom podlega (potrącenia na cele pomocy postpenitencjarnej i koszty utrzymania skazanego). (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 16 lipca 2002 r., III AUa 153/01). Powyższy pogląd znajduje potwierdzenie w wyroku Sądu Najwyższego z 22 października 2003 r. II UK 110/03 (OSNP 2004/15/268), zgodnie, z którym przy ustalaniu podstawy wymiaru składek uwzględnia się kwoty potrącane skazanym z wynagrodzenia za pracę wykonywaną w czasie odbywania kary pozbawienia wolności na rzecz budżetu Państwa na cele penitencjarne (§ 51 w związku z § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.).

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że wbrew temu, co twierdzi odwołujący się, w jego przypadku – jako osoby wykonującej pracę w zakładzie pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne stanowi całkowity dochód za tą pracę, łącznie z kosztami jego uzyskania i podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Mając na uwadze powyższe należało dokonać oceny, że prawidłowo organ rentowy przyjął, że przychód D. S. za rok 2022 z tytułu zatrudnienia w (...) sp. z o.o. stanowi kwota należna mu przed potrąceniem składki na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych i Fundusz Zapobiegania Przestępczości i w konsekwencji stwierdził, że D. S. uzyskał z tytułu zatrudnienia w 2022 r. kwoty: 2.163,78 zł w styczniu, 2.535,68 zł w lutym, 2.860,64 zł w marcu, 2.748,48 zł w kwietniu, 1.806,72 zł w maju, 2.867,20 zł w czerwcu, 1.433,60 zł w lipcu, 286,72 zł w sierpniu, 273,76 zł we wrześniu i 821,28 zł w październiku.

Przychody D. S. z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i z tytułu zatrudnienia podlegały zsumowaniu, zatem do ww. kwot z tytułu umowy o pracę należało doliczyć kwoty zadeklowanych podstaw opłacania składki na ubezpieczenie emerytalno – rentowe od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r. po 3.553,20 zł miesięcznie z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Powyżej scharakteryzowane obliczenia ustalonych kwot przychodów z obu źródeł skutkowały prawidłowym ustaleniem przez organ rentowy, że sumaryczny przychód D. S. w 2022 r. wyniósł 60.436,24 zł, co w ujęciu miesięcznych kształtuje się następująco: w styczniu - 5.716,96 zł, w lutym - 6.088,88 zł, w marcu - 6.413,84 zł, w kwietniu - 6.301,68 zł, w maju - 5.359,92 zł, w czerwcu - 6.420,40 zł, w lipcu - 4.986,80 zł, w sierpniu - 3.839,92 zł, we wrześniu - 3.826,96 zł, w październiku - 4.374,48 zł, w listopadzie - 3.553,20 zł i w grudniu – 3.553,20 zł.

Mając na uwadze tak ustaloną kwotę przychodu należy odnieść się do przepisu art. 10 ust. 9 ustawy emerytalnej, który stanowi, że w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości:

1) 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. - dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

2) 18% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy;

3) 20,4% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.

Z kolei, w myśl art. 104 ust. 10 pkt 2 ustawy, Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" w terminie do 14 roboczego dnia listopada - kwoty graniczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego.

Szczegółowe zasady w ww. zakresie określają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. z 1992 r. Nr 58, poz. 290 z późn. zm.). Zgodnie z § 7 ust. 1 tego rozporządzenia, organ rentowy ustala łączną kwotę dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego i porównuje go z sumą kwot obliczonych od kwoty bazowej dla kolejnych miesięcy tego roku kalendarzowego: wskaźnikiem 60%, zwaną dalej „niższą kwotą graniczną dochodu”, wskaźnikiem 120%, zwaną dalej „wyższą kwotą graniczną dochodu”. Z kolei § 8 ust. 2 powyższego rozporządzenia przewiduje, że jeżeli łączna kwota dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego przekroczyła niższą kwotę graniczną, organ rentowy ustala, że dochód osiągnięty przez emeryta lub rencistę uzasadniał: zmniejszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód nie przekroczył wyższej kwoty granicznej dochodu, zawieszenie określonych świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód przekroczył wyższą kwotę graniczną dochodu, kwotę różnicy między należną, a wypłaconą kwotą świadczeń, która podlega zwrotowi.

W komunikacie Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 listopada 2022 r. określono graniczne kwoty przychodu dla 2022 r. stosowane przy zawieszaniu albo zmniejszaniu emerytur i rent. Kwoty graniczne przychodu dla 2022 r. wynosiły odpowiednio:

1) 51.069,00 zł – co stanowi sumę kwot przychodu odpowiadających 70% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w wysokości:

– 3.960,20 zł – od 1 stycznia 2022 r. do 28 lutego 2022 r.,

– 4.196,60 zł – od 1 marca 2022 r. do 31 maja 2022 r.,

– 4.364,70 zł – od 1 czerwca 2022 r. do 31 sierpnia 2022 r.,

– 4.309,40 zł – od 1 września 2022 r. do 30 listopada 2022 r.,

– 4.536,50 zł – od 1 grudnia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.

Uwzględniając ww. dane należy stwierdzić, że kwota przychodu odwołującego w styczniu oraz kolejnych miesiącach 2022 r. przekraczała 70% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego i uzasadniała zmniejszenie świadczenia otrzymywanego przez ubezpieczonego, tj. renty z tytułu niezdolności do pracy łącznie o kwotę 3.630,11 zł w skali całego 2022 r., a w ujęciu miesięcznym kwota zmniejszenia wyniosła: 485,04 zł za styczeń i luty, 518,99 zł od marca do lipca i kwocie 65,08 zł w październiku 2022 r. Organ rentowy w piśmie procesowym z dnia 19 lipca 2024 r. dokonał prawidłowego zestawienia kwot przychodu za poszczególne miesiące roku 2022, kwot granicznych i kwot o jakie powinno być zmniejszone świadczenie.

Pobocznie, należy także zauważyć, że D. S. nie poinformował organu rentowego o zaistnieniu okoliczności mających wpływ na prawo do renty i jej wysokość, w tym m.in. o osiąganiu miesięcznego przychodu w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, pomimo że miał wiedzę, że zachodzi taka konieczność. Był o tej powinności pouczony w decyzji o przyznaniu renty z tytułu niezdolności do pracy, gdzie znajdowała się informacja, że świadczenie podlega zawieszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu m. in. prowadzenia działalności gospodarczej czy zatrudnienia.

Ponadto, nie można zapominać, że wiedzę o konieczności informowania organu rentowego ubezpieczony powinien także powziąć w toku postępowania sądowego, zawisłego w tut. sądzie pod sygn. VII U 361/23, w której przedmiot sporu był co do zasady tożsamy, z tą jedynie różnicą, że dotyczył rozliczenia renty za 2021 r.

Mając na uwadze powyższe ustalenia i rozważania, należało stwierdzić, że zgodnie z art. 138 ust. 2 ustawy emerytalnej przysługująca D. S. renta z tytułu niezdolności do pracy podlegała zmniejszeniu z uwagi na przekroczenie przychodu.

W tych okolicznościach sąd zważył, że skarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych była zgodna z prawem, a wyrażone w niej żądanie zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia za sporny okres znajduje pełne oparcie w treści art. 138 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Organ rentowy prawidłowo zastosował cytowane na wstępie rozważań prawnych przepisy, zaś zgłaszane przez odwołującego zarzuty wobec skarżonej decyzji okazały się niezasadne.

W konsekwencji, sąd oddalił odwołanie D. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 19 lutego 2024 roku, znak: (...) (...), o czym orzekł na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c.