Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

20 listopada 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie: Przewodnicząca: sędzia (del.) Magdalena Pytel

Protokolant: sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu 4 listopada 2025 r. w W. na rozprawie

sprawy A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość zadłużenia z tytułu składek

na skutek odwołania A. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z 26 lutego 2024 r. nr (...) i (...)

1)  zmienia zaskarżone decyzje, stwierdzając że A. K. nie jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek za okres od stycznia do lipca 2018 r.,

2)  przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. celem rozpoznania wniosek o umorzenie należności z tytułu składek,

3)  przyznaje radcy prawnemu M. W. (1) 5535 zł (pięć tysięcy pięćset trzydzieści pięć złotych) w tym podatek od towarów i usług, i nakazuje wypłacenie tej kwoty ze środków Skarbu Państwa - Kasy Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie.

VII U 874/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 lutego 2024 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że A. K. jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy. W decyzji organ rentowy określił wysokość zadłużenia na ubezpieczenia społeczne za okres 1/2018 w kwocie 781,60 zł plus odsetki za zwłokę w kwocie 491 zł, ubezpieczenie zdrowotne za okres 1/2018 w kwocie 319,94 zł plus odsetki za zwłokę w kwocie 201 zł oraz Fundusz Pracy za okres 1/2018 w kwocie 65,31.

Kolejną decyzją z 26 lutego 2024 r. nr (...) organ rentowy stwierdził, że wysokość zadłużenia A. K. na ubezpieczenia społeczne za okres 2/2018 - 7/2018 wynosi 4 650,66 zł plus odsetki za zwłokę w kwocie 2 820 zł, ubezpieczenie zdrowotne za okres 2/2018 -7/2018 w kwocie 1 919,64 zł plus odsetki za zwłokę w kwocie 1 164 zł oraz Fundusz Pracy za okres 2/2018 - 7/2018 w kwocie 389,76 zł.

Pismami z 6 kwietnia 2024 r. A. K. wniosła odwołania od powyższych decyzji, wnosząc o ich zmianę i umorzenie zadłużenia. Zarzuciła nieuwzględnienie okoliczności, że nastąpiło przedawnienie roszczeń w zakresie wszystkich należności objętych zaskarżonymi decyzjami.

W uzasadnieniu odwołania A. K. potwierdziła okoliczność nieopłacenia składek za okresu stwierdzone w zaskarżonych decyzjach. Podniosła jednak, że nie otrzymała zawiadomień wszczęciu postępowania z urzędu w przedmiocie wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, składek za okres 01/2018 i za 02/2018 - 07/2018. Podniosła także, że nie otrzymała zawiadomień o zakończenia postępowań, a w konsekwencji nie miała możliwości złożenia wyjaśnienia przez Zakładem. Odwołująca się zwróciła uwagę na swoją trudną sytuację finansową. Wskazała, że nie posiada żadnego majątku ruchomego, żadnych zbywalnych praw majątkowych, żadnych nieruchomości. Dodała, że pracuje za minimalne wynagrodzenie krajowe i samotnie wychowuje dziecko nie otrzymując alimentów od jego ojca. Podsumowała, że zapłacenie przeze nią kwoty 12.802,91 - tj. należności głównej z odsetkami wykracza jej możliwości finansowe (k. 3).

W odpowiedzi na odwołania z 6 maja 2024 r., pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji. Domagał się także zasądzenia kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pełnomocnik scharakteryzował czynności jakie podejmował wobec A. K. i wskazał, że cała korespondencja kierowana do niej ze stronu ZUS (...) Oddział w W. była wysyłana na adres figurujący na jej koncie w ZUS - tj. ul. (...), (...)-(...) W.. Organ rentowy odnosząc się do zarzutu przedawnienia wskazał, że zgodnie z art. 24 ust. 5f ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od wszczęcia przez Zakład postępowania w sprawie wydania decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Organ rentowy przywołał pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 24 marca 2022 r. II USKP 115/21 w którym Sąd stwierdził, że w świetle art. 24 ust. 5f ww. ustawy, zawieszenie biegu przedawnienia należności z tytułu składek nie następuje od daty wydania decyzji, lecz od daty wcześniejszej, skoro z przepisu tego wynika, iż bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od wszczęcia postępowania w sprawie wydania decyzji, co następuje wcześniej niż w dacie wydania decyzji. Organ rentowy odnosząc powyższe do realiów sprawy wskazał, że bieg terminu przedawnienia za okres 1/2018 uległ zawieszeniu od doręczenia zawiadomienia znak: (...) o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji tj. od 16 marca 2018 r., a bieg terminu przedawnienia za okres 2/2018 - 7/2018 uległ zawieszeniu od doręczenia zawiadomienia znak: (...) o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji, tj. od 19 września 2020 r. W świetle powyższego, w ocenie organu rentowego, zaskarżone decyzje wydane zostały prawidłowo (k. 12 - 13).

Zarządzeniem z 16 maja 2024 r. Sąd połączył sprawę VII U 875/24 celem wspólnego prowadzenia pod sygnaturą VII U 874/24 (k. 7 akt VII U 875/24).

19 czerwca 2024 r. Sąd postanowił ustanowić A. K. pełnomocnika z urzędu, którego wyznaczy Okręgowa Izba Radców w Prawnych w W. (postanowienie - k. 30).

Pełnomocnik w piśmie z października 2024 r. doprecyzował stanowisko wskazując, że odwołująca się wnosi o zmianę zaskarżonych decyzji poprzez stwierdzenie, że nie jest dłużnikiem ZUS (...) Oddziału W.. Ponadto, zmodyfikował jej wniosek z odwołania i wskazał, że wnosi o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej od organu (pismo z 4 października 2024 - k. 51).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. K. prowadziła działalność gospodarczą od 14 lipca 2010 r. Od tej daty zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Od 1 września 2010 r. do 31 października 2010 r. była zgłoszona również do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego Za okres od lipca 2010 r. do lipca 2018 r. na koncie A. K. figurują deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA. W ramach prowadzonej działalności A. K. przeprowadzała badania rynku - współpracowała z firmami zajmującymi się badaniami rynku jako koordynator. Prowadzenie działalności gospodarczej przez A. K. było ich wymogiem. W ramach działalności gospodarczej A. K. otrzymywała mało zleceń a bywały okresy, że nie otrzymywała ich wcale. Termin płatności za przeprowadzone badanie wynosił 3 miesiące. A. K. od samego początku miała trudności z osiągnięciem dochodu w ramach zarejestrowanej działalności, który pozwalałby jej na opłacenie składek ZUS. Wyraźnie odczuwalny spadek ilości zleceń nastąpił w 2015 r., a ostatnie zlecenie przypadło na czerwiec/lipiec 2017 r. W 2018 r. A. K. w ramach prowadzonej działalności całkowicie zaprzestała współpracy przy badaniach rynku - nie otrzymywała żadnych zleceń. Pomimo tego, w tym czasie nie zawiesiła działalności gospodarczej ani nie wyrejestrowała jej. Informację o zakończeniu działalności A. K. zgłosiła w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej 16 sierpnia 2018 r. wskazując datę 30 lipca 2018 r. A. K. w latach 2018 - 2019 nie osiągała żadnego dochodu. Z uwagi na sytuację osobistą - brak środków na utrzymanie i konieczność sprawowania opieki nad samotnie wychowywanym dzieckiem, A. K. przeprowadziła się do rodziców, którzy mieszkali w I., przy ul. (...) - tam mieszkała do wakacji 2021 r. i w tym czasie nie odbierała korespondencji adresowanej do niej na adres: ul. (...) w W.. A. K. nie wymeldowała się spod tego adresu, licząc, że wróci do tego mieszkania - było to mieszkanie jej ojca. W sierpniu 2021 r. A. K. znalazła zatrudnienie i wówczas ponownie zamieszkała przy ulicy (...) w W. (zeznania A. K. - k. 77 - 78, dane z CEIDG - k. 59 - 60 i k. 76, zaświadczenie z Urzędu Skarbowego - k. 75).

A. K. nie opłacała składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.. Organ rentowy ujawnił zadłużenie na koncie A. K. jako płatniku składek z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej (bezsporne).

W związku z zadłużeniem organ rentowy wystosował pismo do A. K. z 22 lutego 2018 r., znak (...), stanowiące zawiadomienie o wszczęciu postępowania za okres 01/2018 na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy. Pismo zostało wysłane na adres (...), (...)-(...) W., który widniał na koncie A. K. w ZUS od 14 lipca 2010 r. Wobec niepodjęcia przez A. K. korespondencji, organ rentowy przyjął, że została doręczona zastępczo 16 marca 2018 r.

Kolejnym pismem, jakie organ rentowy wystosował do A. K. było pismo z 23 kwietnia 2020 r., znak (...), stanowiące zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie zadłużenia za dalszy okres, tj. od 2/2018 do 7/2018 na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy. Pismo zostało wysłane na adres (...), (...)-(...) W.. Organ rentowy przyjął, że korespondencja doręczona zastępczo 19 września 2020 r.

4 stycznia 2024 r. organ rentowy wysłał do A. K. pismo znak: (...), stanowiące zawiadomienie o zakończeniu postępowania dowodowego za okres 1/2018 oraz pismo znak (...) stanowiące zawiadomienie o zakończeniu postępowania za okres od 2/2018 do 7/2018. Pisma zostały wysłane na adres (...), (...)-(...) W.. Korespondencję organ rentowy uznał za doręczoną zastępczo 23 stycznia 2024 r.

29 lutego 2024 r. organ rentowy wysłał do A. K. decyzje z 26 lutego 2024 r. adresując je: A. K., (...), (...)-(...) W.. Korespondencja odebrana została przez A. K. 7 marca 2024 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił opierając się w dokumentach zawartych w aktach rentowych, w zakresie w jakim dokumenty te pozwoliły na odtworzenie przebiegu postępowania w organie rentowym, podejmowane w jego toku czynności i wydaną decyzje. Podstawą ustaleń faktycznych były także zeznania odwołującej się, które Sąd ocenił jako szczere i przekonujące. A. K. wskazała z jakich powodów założyła działalność, w jakim okresie prowadziła ją i co było przyczyną zaprzestania faktycznego wykonywania czynności w ramach tej działalności. Sąd nie miał podstaw, by negować prawdziwość twierdzeń odwołującej się, szczególnie że znajdują one potwierdzenie w piśmie Naczelnika Urzędu Skarbowego W. (...) z 29 października 2025 r., z którego wynika, że odwołująca się w latach 2018 - 2019 nie osiągała dochodów, co pozwala na ustalenie, że faktycznie nie prowadziła działalności gospodarczej.

Tak zgromadzony materiał dowody uznał Sąd za wystarczający w sprawie, szczególnie że każda, że stron sporu reprezentowana była przez profesjonalnego pełnomocnik, którzy nie zgłaszali konieczności przeprowadzania innych dowodów i kontynuowania postępowania w tym zakresie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jako zasadne podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2024r., poz. 497), zwanej dalej ustawą systemową, płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy. Stosownie zaś do treści art. 47 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, płatnik składek przesyła w tym samym terminie deklarację rozliczeniową, imienne raport miesięczne oraz opłaca składki za dany miesiąc, nie później niż: 1) do 10 dnia następnego miesiąca - dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie 2) do 5 dnia następnego miesiąca - dla osób fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie, oraz 3) do 15 dnia następnego miesiąca - dla pozostałych płatników. Przepis art. 47 ust. 1 powoływanej ustawy stosuje się odpowiednio do składek na Fundusz Pracy i na ubezpieczenie zdrowotne (art. 47 ust. 14 ustawy).

Z treści powołanych przepisów wynika zasada samoobliczenia i opłacenia przez płatnika, który jest osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne stają się wymagalne każdorazowo w datach zaktualizowania się obowiązku samoobliczenia i opłacenia składek. Obowiązek samoobliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne powstaje zatem z mocy samego prawa za każdy okres ubezpieczenia (miesiąc kalendarzowy), a ewentualna decyzja organu ubezpieczeń społecznych ustalająca wysokość zobowiązania składkowego lub zaległości z tytułu nieopłaconych w terminie zobowiązań składkowych ma charakter wyłącznie deklaratoryjny. Oznacza to w szczególności, że zaległości w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne powstają każdorazowo w datach zaktualizowania się obowiązku samoobliczenia i opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne w terminach określonych w przepisach prawa ubezpieczeń społecznych (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 12 sierpnia 2015r., I UK 391/14; z 19 stycznia 2016r., I UK 23/15). Podsumowując, na podstawie przepisu art. 46 ust. 1 ustawy systemowej, nie kto inny jak sam płatnik składek jest zobowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy, obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.

W przypadku niewywiązania się przez płatnika składek ze swojego obowiązku, organ rentowy ma prawo do samodzielnego wydania stosownej decyzji, ustalającej wysokość zaległych składek i wezwania do ich opłacenia, a następnie do ściągnięcia w drodze egzekucji. Podstawę prawną stanowi art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym ZUS wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących m.in. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, przebiegu ubezpieczeń, ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek.

Mając na uwadze cytowane przepisy, w realiach sprawy decydujące znaczenie dla rozważenia zasadności stanowiska strony odwołującej się miało rozstrzygnięcie kwestii, A. K. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, zdrowotnemu i na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń za łączny okres 01/2018 - 07/2018.

A. K. wnosząc odwołanie od dw. decyzji Zakładu podniosła, że w okresie, którego dotyczy zaskarżona decyzja, nie prowadziła działalności gospodarczej. Ponadto odwołująca zwróciła uwagę, że roszczenia organu rentowego w zakresie objętym decyzją uległy przedawnieniu.

Organ rentowy natomiast wskazywał, że przy wydaniu decyzji oparł się na informacji wynikającej z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, zgodnie z którą prowadzona przez A. K. działalność gospodarcza była zarejestrowana w okresie od 14 lipca 2010 r. do 30 lipca 2018 r.

Odnosząc się do pierwszego z zarzutów odwołującej się, wskazać należy, że wpis w CEIDG prowadzi do domniemania prawnego, według którego osoba wpisana do ewidencji, która nie zgłosiła zawiadomienia o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, jest traktowana jako prowadząca taką działalność. Istnienie wpisu do ewidencji nie przesądza przy tym o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej, a ocena czy działalność gospodarcza rzeczywiście jest wykonywana, należy do sfery ustaleń faktycznych, a istnienie wpisu do ewidencji nie przesądza o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 10 lutego 2016 r., III AUa 849/15). Innymi słowy, domniemanie prawne prowadzenia działalności gospodarczej przez osobę wskazaną we wpisie w ewidencji może być obalone, jednakże ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na osobie, która zaprzecza prawdziwości wpisu. W przypadku niniejszej sprawy ciężar ten, zgodnie z art. 6 KC , spoczywał na odwołującej i w ocenie Sądu temu obowiązkowi A. K. sprostała w sposób wystarczający do tego, by przyjąć, że w spornym okresie nie prowadziła działalności gospodarcze. W tym zakresie Sąd oparł się na zeznaniach odwołującej się z których wynika, że już od początku 2018r. nie otrzymywała zleceń do przeprowadzania badań rynkowych. Zlecenia te były jedynym powodem, z którego zdecydowała się otworzyć działalność gospodarczą - taki też był warunek ze strony podmiotu, który te zlecenia jej przydzielał. Zeznania odwołującej się nie były obszerne, ale w ocenie Sądu szczere i logiczne. Ponadto, co ważne w zakresie istoty sprawy - tj. tego czy działalność faktycznie była prowadzona - zeznania A. K. korelują z informacją uzyskaną przez Sąd od Naczelnika Urzędu Skarbowego W. (...) w W., z której wynika, że w 2018 r. nie osiągnęła żadnych dochodów. W ocenie Sądu informacja ta, w połączeniu z tym, co zeznała odwołująca się o braku zleceń w ramach prowadzenia działalności gospodarczej, stanowi logiczna całość, pozwalającą na ustalenie, że od początku 2018 r. wobec braku zleceń i braku dochodów - działalność A. K., pomimo wpisu w CEIDG - faktycznie nie funkcjonowała. Mając na uwadze powyższe ustalenie przypomnieć należy, że obowiązek ubezpieczenia osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą wynika każdorazowo z faktycznego prowadzenia tej działalności. Tym samym do powstania obowiązku ubezpieczenia wymagane jest rzeczywiste wykonywanie działalności zarobkowej, realizowanej w sposób zorganizowany i ciągły. Taka sytuacja - jak ustalił Sąd Okręgowy - po stronie A. K. nie zaistniała, wyprowadziła się ona do rodziców, zajęła opieką nad dzieckiem, nie planowała kontynuowania działalności w zakresie realizowania badań rynku w ramach działalności. Co prawda nie zawiesiła jej ani nie wyrejestrowała, jednak z całokształtu jej zeznań wynika, że zaprzestała podejmowania jakichkolwiek działań w związku z działalnością gospodarczą i subiektywnie nie miała zamiaru jej kontynuowania.

Wobec powyższych ustaleń nie było konieczne prowadzenie postępowania w zakresie ewentualnego zawieszenia biegu przedawnienia.

Zgodnie z art. 24 ust. 5f ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia wszczęcia przez Zakład postępowania w sprawie wydania decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek lub obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna.

W orzecznictwie przyjmuje się, że bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia dokonania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych pierwszej czynności, o której powiadomiono strony, we wszczętym z urzędu postępowaniu w sprawie wydania decyzji stwierdzającej, że dany podmiot jest dłużnikiem z tytułu nieopłaconych składek oraz ustalającej kwotę zaległości składkowych (postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 czerwca 2023 r., I USK 188/22).

W niniejszej sprawie nie można jednak przyjąć aby doszło do skutecznego zawiadomienia odwołującej o wszczęciu postępowania - w czasie kiedy poczta awizowała przesyłki wysłane na adres W. ul. (...), odwołująca zamieszkiwała z rodzicami w I..

Wobec powyższego, Sąd w punkcie pierwszym wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 KPC, zmienił zaskarżoną decyzję stwierdzając, zgodnie z wnioskiem odwołującej się A. K., że nie jest dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek za okres od stycznia do lipca 2018 r.

W punkcie drugim Sąd przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. celem rozpoznania wniosek o umorzenie należności z tytułu składek, działając na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 KPC , który stanowi, że jeżeli ubezpieczony zgłosił nowe żądanie, dotychczas nierozpoznane przez organ rentowy, sąd przyjmuje to żądanie do protokołu i przekazuje go do rozpoznania organowi rentowemu. W przedmiocie wniosku o umorzenie należności organ rentowy nie rozstrzygnął w zaskarżonej decyzji, ponieważ dotyczyła ona stwierdzenia zadłużenie A. K. z tytułu nieopłaconych składek, dlatego wniosek o umorzenie, jako żądania dotychczas nierozpoznane przez Zakład, podlegało przekazaniu w oparciu o ww. przepis.

W punkcie trzecim sentencji wyroku Sąd przyznał radcy prawnemu M. W. (2) 5535 zł w tym podatek od towarów i usług i nakazał wypłacenie mu tej kwoty ze środków Skarbu Państwa - Kasy Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie.

Wobec powyższego, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

SSR (del.) Magdalena Pytel