Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 22 października 2024 r. w W.

sprawy B. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o wypłatę emerytury

na skutek odwołania B. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 23 kwietnia 2024 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 23 kwietnia 2024 roku znak: (...), w ten sposób, że wznawia wypłatę emerytury odwołującej B. C. od 1 lutego 2024 r.

UZASADNIENIE

B. C. w dniu 30 kwietnia 2024 r. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 23 kwietnia 2024 r. znak: (...) w przedmiocie podjęcia wypłaty emerytury. W uzasadnieniu swojego stanowiska odwołująca wskazała, że jej emerytura powinna zostać wyrównana i wypłacona za wszystkie miesiące, za które ZUS wstrzymał jej wypłatę (od lutego do kwietnia 2024 r.). Ubezpieczona wskazała, że nie odebrała kierowanej do niej korespondencji, ponieważ przebywała za granicą – w Niemczech, gdzie pomagała córce w opiece nad dzieckiem. Równocześnie powołała się na swój zły stan zdrowia wnosząc o wyrównanie i wypłacenie jej emerytury od dnia jej wstrzymania (odwołanie dnia 30 kwietnia 2024 r. k.3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 23 maja 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko ZUS powołał się na art. 128 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wskazując, że zgodnie z tym przepisem na żądanie organu rentowego emeryt lub rencista jest zobowiązany do potwierdzenia własnoręcznym podpisem istnienia dalszego prawa do pobierania świadczeń określonych ustawą. Organ rentowy powołując się na przepis art. 128 ust. 5 i art. 101 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazał w jakich przypadkach ustaje prawo do świadczenia. ZUS zaznaczył, że w związku ze zwrotami korespondencji z 17 lipca 2023 r. i 18 października 2023 r. wysłał do odwołującej się poświadczenie dalszego istnienia prawa do pobierania świadczenia pod wskazany dotychczas adres, a poświadczenie to zostało zwrócone przez operatora pocztowego. Organ rentowy powołując się na przepis art. 134 ustawy o emeryturach rentach z FUS wskazał, że w przedmiotowej sprawie powstały okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa, a osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłożyła dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń. Wobec powyższego decyzją z dnia 15 stycznia 2024 r. ZUS wstrzymał wypłatę świadczenia od 1 lutego 2024 r. W dniu 16 kwietnia 2024 r. do organu rentowego wpłynęła korespondencja ubezpieczonej, w której wskazała nowy adres zamieszkania i poświadczyła dalsze istnienie prawa do świadczeń. Wobec powyższego organ rentowy decyzją z 23 kwietnia 2024 r. podjął wypłatę świadczenia od 1 kwietnia 2024 r. wskazując, że zgodnie z art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ustępu 2. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 23 maja 2024 r. k.4 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. C. od 5 października 1998 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego ma przyznaną emeryturę ( decyzja z dnia 1 października 1998 r. k. 7 a.r.).

Ubezpieczona od 2001 r. do 2023 r. mieszkała w Niemczech, gdzie na podany adres była jej przesyłana korespondencja z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (poświadczenie życia i zamieszkania emeryta z 14 lipca 2015 r. k. 44 a.r., oświadczenie z dnia 7 listopada 2016 r. k.52 a.r., oświadczenie z 18 września 2017 r. k.54 a.r., oświadczenie z 6 sierpnia 2018 r. k.56 a.r., oświadczenie z 17 października 2019 r. k.69 a.r., oświadczenie z 30 listopada 2020 r. k. 77 a.r., oświadczenie z 19 sierpnia 2021 r. k. 80 a.r., oświadczenie z 24 sierpnia 2022 r. k.82 a.r., oświadczenie z 30 grudnia 2022 r. k.84 a.r.).

Dyspozycją z dnia 18 marca 2019 r. odwołująca wniosła o przelewanie jej świadczenia emerytalnego na konto bankowe począwszy od kwietnia 2019 r. (pismo z dnia 18 marca 2019 r. k.59 a.r.). Pismem z dnia 17 lipca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wezwał ubezpieczoną do wypełnienia formularza „Oświadczenie emeryta/rencisty zamieszkałego za granicą o istnieniu dalszego prawa do pobierania świadczenia”. Korespondencja została wysłana na adres zamieszkania ubezpieczonej na terenie Niemiec – R. 13, (...) G.. Odwołująca nie odebrała korespondencji i pismo zostało zwrócone do adresata. Pismem z dnia 18 października 2023 r. organ rentowy ponownie przesłał formularz do wypełnienia na ten sam adres, jednak korespondencja po raz kolejny nie została podjęta przez ubezpieczoną i została zwrócona do ZUS (nieodebrana korespondencja z dnia 17 lipca 2023 r. k. 88 a.r., nieodebrana korespondencja z dnia 18 października 2023 r. k. 89 a.r.). Wobec powyższego decyzją z dnia 15 stycznia 2024 r. organ rentowy wstrzymał wypłatę emerytury B. C. od 1 lutego 2024 r. (decyzja z dnia 15 stycznia 2024 r. k.90 a.r.).

Odwołująca w dniu 16 kwietnia 2024 r. złożyła wniosek o zmianę danych osoby zamieszkałej w Polsce i podała nowy adres do korespondencji na terenie Polski, równocześnie załączyła wniosek o wypłatę zawieszonego świadczenia emerytalnego od daty jego wstrzymania. Ubezpieczona załączyła również wypełnione poświadczenie dalszego istnienia prawa do pobierania świadczenia (wniosek o zmianę danych k. 95-97 a.r., formularz poświadczenia dalszego istnienia prawa do pobierania świadczeń k. 98 a.s.).

Decyzją z dnia 23 kwietnia 2024 r. organ rentowy wznowił wypłatę emerytury od 1 kwietnia 2024 r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek (decyzja z dnia 23 kwietnia 2024 r. k.99 a.r.)

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz aktach rentowych odwołującej. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie B. C. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 23 kwietnia 2024 r. znak: (...) jako zasadne, podlegało uwzględnieniu.

Ubezpieczona w toku zainicjowanego procesu wnosiła o przyznanie jej prawa do emerytury, która została zawieszona w okresie od 1 lutego 2024 r. do 1 kwietnia 2024 r. Organ rentowy wskazał, że podjął wypłatę zawieszonego świadczenia od 1 kwietnia 2024 r. powołując się na przepis art. 135 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2023 r., poz. 1251) zwanej dalej „ustawą”, który wskazuje, że w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu, z uwzględnieniem ust. 2.

Podstawę prawną wstrzymania emerytury i jej ponownego wypłacania od miesiąca złożenia wniosku o wznowienie wypłaty stanowi art. 128 w związku z art. 134 ust. 1 pkt 2 i art. 135 ustawy. Przepisy te stanowią, że na żądanie organu rentowego emeryt lub rencista jest zobowiązany do potwierdzania własnoręcznym podpisem istnienia dalszego prawa do pobierania świadczeń określonych ustawą. W razie niespełnienia tego wymogu, przepis art. 134 stosuje się odpowiednio. Zgodnie zaś z tym przepisem wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli osoba pobierająca świadczenia mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzających dalsze istnienie prawa do świadczeń. Z kolei w razie ustania przyczyny powodującej wstrzymanie wypłaty świadczenia, wypłatę wznawia się od miesiąca ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu. Zgodnie z art. 135 ustęp 3 ustawy, jeżeli wstrzymanie wypłaty świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, wypłatę wznawia się poczynając od miesiąca, w którym je wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż 3 lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej wznowieniu.

Na podstawie art. 128 ust. 1 ustawy na żądanie organu rentowego emeryt lub rencista jest zobowiązany do potwierdzania własnoręcznym podpisem istnienia dalszego prawa do pobierania świadczeń określonych ustawą. Nie ulega wątpliwości, że instytucja zawarta w art. 128 ustawy, określana mianem "poświadczania życia", została wprowadzona do przepisów emerytalnych w związku ze zdarzającymi się w praktyce przypadkami pobierania świadczeń emerytalno-rentowych po śmierci świadczeniobiorcy, np. przez członków rodziny w przypadku wpłaty na konto bankowe albo odbierania świadczenia przez domownika lub osobę upoważnioną, istotnym problemem okazało się bowiem pobieranie świadczeń emerytalno-rentowych za osoby nieżyjące ( komentarz do art. 128 ustawy pod red. B. Gudowskiej, komentarz M. Bartnickiego, komentarz K. Kwapisz). Realizacja powyższego przepisu polega na dostarczaniu świadczeniobiorcom przez organ rentowy gotowych formularzy, czyli tzw. poświadczeń życia, które po wypełnieniu powinny zostać zwrócone do organu rentowego. Tryb taki dotyczy zwłaszcza osób pobierających świadczenia emerytalno-rentowe, które zamieszkują za granicą ( I. J., K. J.. Prawo, s. 263-264). Skutkiem niezłożenia poświadczenia życia jest wstrzymanie wypłaty świadczenia na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy. Zaznaczyć należy, że w okresie wstrzymania wypłaty świadczenia na powołanej podstawie prawnej nie dochodzi do zawieszenia samego prawa do świadczenia, bo emerytura lub renta nadal przysługuje, a wstrzymanie jej wypłaty ma na celu zapobieżenie jej pobrania przez osobę nieuprawnioną w związku z zachodzącym prawdopodobieństwem śmierci świadczeniobiorcy.

W rozpatrywanej sprawie odwołująca nie podjęła korespondencji wysłanej na podany przez nią adres znajdujący się na terenie Niemiec, ponieważ w tym czasie znajdowała się w Polsce i nie miała możliwości odbioru kierowanych do niej pism. Dopiero na skutek złożonego przez odwołującą wniosku dotyczącego zmiany danych osoby zamieszkałej, organ rentowy na podstawie art. 135 ust. 1 ustawy wznowił wypłatę emerytury od 1 kwietnia 2024 r., która była zawieszona od 1 lutego 2024 r. Zatem w ocenie organu rentowego ubezpieczona nie była uprawniona do świadczenia w miesiącach lutym i marcu 2024 r., co stanowiło oś sporu niniejszego postępowania.

Sąd Okręgowy uznał, że pozbawienie ubezpieczonej wypłaty świadczenia za okres sprzed złożenia wniosku o wznowienie wypłaty - na podstawie art. 135 ustawy emerytalnej, nie jest adekwatne do celu wprowadzenia instytucji wstrzymania świadczenia na podstawie art. 134 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 128 ustawy. Takie działanie organu rentowego nie zapewnia gwarantowanego przez art. 67 ust. 1 Konstytucji prawa do zabezpieczenia społecznego. Ograniczenie konstytucyjnego prawa do emerytury poprzez pozbawienie wnioskodawczyni prawa do wyrównania świadczenia za okres, w którym pozostawała przy życiu, narusza istotę tego prawa. Celem wstrzymania świadczenia jest wyłącznie zabezpieczenie się przed pobraniem świadczenia przez nieuprawnioną osobę trzecią w wypadku śmierci uprawnionej. Jeśli wstrzymanie emerytury związane jest tylko z niepewnością co do pozostawania przy życiu świadczeniobiorcy i na wypadek śmierci takiej osoby chodzi o niedoprowadzenie do pobrania świadczenia przez kogoś innego, to taki cel zostaje osiągnięty już przez wstrzymanie wypłaty. Jeśli potwierdzi się śmierć świadczeniobiorcy, to poprzez instytucję wstrzymania z art. 134 ust. 1 pkt 2 ustawy doprowadza do skutku w postaci odmówienia wypłaty świadczenia za nieprzysługujące miesiące. Jednakże, jeżeli świadczeniobiorca żyje, to pozbawianie go wypłaty świadczenia, za okres, w którym istniała niepewność co do pozostawania przy życiu, jest nieadekwatne do zamierzonego celu. Ponadto jak wskazuje się w orzecznictwie Konstytucyjne gwarancje prawa do zabezpieczenia społecznego powodują, że wypłata emerytury zawieszona w myśl art. 128 z związku z art. 101 i 134 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 1270) podlega przywróceniu od dnia jej wstrzymania (Wyrok SN z 29.10.2019 r., III UK 347/18, OSNP 2020, nr 11, poz. 126).

Zgodnie z art. 135 ust. 3 ustawy, jeżeli wstrzymanie wypłaty świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, wypłatę wznawia się poczynając od miesiąca, w którym je wstrzymano, jednak za okres nie dłuższy niż trzy lata poprzedzające bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano decyzję z urzędu o jej wznowieniu. W orzecznictwie wielokrotnie podejmowano próbę wyjaśnienia pojęcia „błędu organu rentowego”. Sąd Najwyższy w wyroku z 9 sierpnia 2011 r. (I UK 94/11) wskazał, że określenie „błąd organu rentowego” obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny można uznać wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców bądź wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. W odniesieniu do wstrzymania wypłaty świadczenia błąd organu rentowego wystąpi więc, gdy wydał on decyzję wstrzymującą wypłatę świadczenia mimo tego, że w rzeczywistości wynikające z przepisów prawa okoliczności uzasadniające takie rozstrzygnięcie nie istniały, a przekonanie organu rentowego o konieczności jego podjęcia nie powstało bezpośrednio wskutek działania lub zaniechania świadczeniobiorcy (K. Antonów, S. Gajewski [w:] R. Babińska-Górecka, M. Bartnicki, B. Suchacki, M. Zieleniecki, K. Antonów, S. Gajewski, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz do trzech ustaw emerytalnych, wyd. I, LEX/el. 2019, art. 135).

Nie ulega wątpliwości, że na gruncie niniejszej sprawy są podstawy do wypłaty odwołującej bezpodstawnie wstrzymanej emerytury. Należy zauważyć, że organ rentowy posiadał nazwę banku oraz numer rachunku bankowego ubezpieczonej, a brak było przesłanek do uznania, że nastąpił jej zgon. Nie wpłynęła do organu żadna informacja z banku lub od rodziny B. C., że ubezpieczona zmarła. Taka niekorzystna, a przyjęta przez organ rentowy wykładnia przepisu 134 ust. 1 pkt 2 powołanej powyżej ustawy, jest sprzeczna z konstytucyjną gwarancją prawa obywatela do przyznanych mu świadczeń z zabezpieczenia społecznego. Mając wiedzę o pozostawaniu ubezpieczonej przy życiu w konsekwencji organ rentowy bezpodstawnie wstrzymał wypłatę świadczeń na jej rzecz, pomimo istnienia podstaw do ich przyznania. Okoliczności te, zdaniem Sądu, potwierdzają, że wstrzymanie wypłaty świadczenia wnioskodawczyni nastąpiło na skutek błędu organu rentowego, co skutkowało wznowieniem wypłaty poczynając od miesiąca, w którym ją wstrzymano (art. 135 ust. 3 ustawy emerytalnej). Błędem jest bowiem, jak wynika z cytowanych wyżej poglądów orzecznictwa, każda obiektywna wadliwość decyzji niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, czy np. pomyłki. Oznacza to, że przedmiotowe pojęcie obejmuje również niedopełnienie przez organ rentowy obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno- rentowych ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2015 r., sygn. akt I UK 533/14).

Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie w sposób niebudzący wątpliwości, że wstrzymanie wypłaty świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego. Z ustaleń poczynionych w oparciu o analizę całego zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego wynika, że organ rentowy nie dopełnił należytej staranności w działaniach mających na celu ustalenie wystąpienia przesłanek powodujących wstrzymanie wypłaty świadczeń emerytalnych. Jak wynika to bowiem z akt rentowych wnioskodawczyni, zanim organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję o wstrzymaniu wypłaty emerytury, nie podjął prawidłowych czynności, na podstawie których dokonałby stosownych ustaleń faktycznych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 23 kwietnia 2024 r. znak (...) w ten sposób, że wznowił wypłatę emerytury B. C. od 1 lutego 2024 r.

Sędzia Renata Gąsior