Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2024r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 grudnia 2024r. w Warszawie

sprawy M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania M. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

z dnia 20 lipca 2022 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje M. W. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 sierpnia 2022 roku do daty osiągnięcia wieku emerytalnego.

UZASADNIENIE

M. W. w dniu 19 sierpnia 2022r. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 20 lipca 2022r., znak: (...) którą odmówiono mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zarzucił naruszenie art. 12 ust. 1 i 3 i art. 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, polegające na przyjęciu, że nie jest niezdolny do pracy, podczas gdy nadal choruje, jego stan zdrowia nie uległ poprawie i nie może wykonywać pracy z tego powodu.

Zarzucając powyższe, ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przywrócenie prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, ewentualnie – na wypadek nieuwzględniania powyższego wniosku – wniósł o uchylenie ww. decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi rentowemu oraz o zasądzenie od organu na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony opisał stan swojego zdrowia. Wskazał, że od 2002r. jest leczony z powodu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego z okresowymi zaostrzeniami. Choroby tej nie da się wyleczyć, można jedynie łagodzić jej skutki. Ostatnie zaostrzenie nastąpiło w grudniu 2021r. i leczone było ambulatoryjnie wlewkami P. oraz zwiększoną dawką S.. Choroba ta wymaga stałego przyjmowania leków, stosowania specjalnej diety i spokoju, ponieważ stres zaostrza jej objawy. Ponadto ubezpieczony podniósł, że od 10 lat choruje na zwyrodnienie stawów kręgosłupa, zwłaszcza odcinka L-S z zaostrzeniami zespołu bólowego po pracy związanej z pochylaniem i dźwiganiem. Wspomniał także, że w dniu 1 grudnia 2016r. przebył ostry zawał serca z implantacją stentów, w związku z czym na stałe przyjmuje A., (...), A., B. ZK i T.. Dodatkowo cierpi na zaburzenia lipidowe leczone statyną, na padaczkę, z powodu której jest leczony od listopada 2018r, zaś w dniu 24 października 2021r. przebył amputację opuszka palca prawej ręki. Po zwolnieniu lekarskim nie przedłużono mu umowy o pracę, a wypadek wywołany został napadem nieświadomości spowodowanym padaczką. Ubezpieczony podniósł także, że w dniu 1 marca 2018r. (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w O. uznał go za osobę niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym. Orzeczenie z symbolem przyczyny niepełnosprawności 07-S i 08 – T zostało wydane na stałe. Ubezpieczony wskazał również, że z uwagi na trudną sytuację materialną w czasie pobierania renty pracował w niepełnym wymiarze czasu pracy, jednak ograniczenia takie jak jego wiek i wykształcenie oraz przeciwwskazania do pracy w porze nocnej i do prowadzenia pojazdów mechanicznych, do pracy na wysokościach i w wysokich temperaturach oraz przy akwenach wodnych, mocno ograniczały mu rynek pracy. Z powodu chorób, na jakie cierpi, niewielu pracodawców decyduje się go zatrudnić, a zwolnienia lekarskie spowodowane leczeniem są przyczyną braku stałej pracy, ponieważ pracodawcy najczęściej nie przedłużają mu umowy.

Ubezpieczony odniósł się także do przebiegu badania przez Komisję Lekarską ZUS i wskazał, że lekarz poza osłuchaniem go stetoskopem, nie przeprowadził żadnych innych czynności i nie zadał żadnych pytań o stan zdrowia. Nadto żaden z członków Komisji nie był specjalistą w dziedzinie neurologii, kardiologii czy gastroenterologii, a po złożonym sprzeciwie od orzeczenia lekarskiego, nie zaproszono go na kolejne badanie lekarskie. Kończąc, ubezpieczony podniósł, że w orzeczeniu lekarza orzecznika ZUS z dnia 8 kwietnia 2020r. stwierdzono, że dysfunkcje, jakie u niego występują, naruszają sprawność organizmu w stopniu średnim, a naruszenie ma charakter przewlekły o niepewnym rokowaniu oraz że nie jest celowe przekwalifikowanie zawodowe, co było podstawą do orzeczenia częściowej niezdolności do pracy. Od tego czasu stan jego zdrowia nie poprawił się, dlatego niezrozumiałe jest, w jaki sposób obecnie uznano, że nie jest nadal częściowo niezdolny do pracy (odwołanie M. W. z dnia 18 sierpnia 2022r. – k. 3 - 5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko powołał się na przepis art. 57 w związku z art. 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując że zgodnie z ww. przepisami renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy, osiągnął wymagany okres składkowy i nieskładkowy, niezdolność do pracy powstała w czasie zatrudnienia (ubezpieczenia) albo nie później niż 18 miesięcy od ustania zatrudnienia (ubezpieczenia), chyba że udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy. Natomiast zgodnie z art. 107 powołanej wyżej ustawy prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Cytując ww. przepisy organ rentowy wskazał, że w toku postępowania Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 26 maja 2022r. ustaliła, że M. W. nie jest niezdolny do pracy i oparciu o to orzeczenie wydana została decyzja z dnia 20 lipca 2022r., którą wstrzymano wypłatę renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 1 sierpnia 2022r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 14 września 2022r. – k. 31 - 32 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. W., urodzony w dniu (...), posiada wykształcenie średnie, z zawodu jest technikiem obróbki skrawaniem, jednak w wyuczonym zawodzie nigdy nie pracował. Był zatrudniony w Fundacji (...) jako kierownik ośrodka readaptacji społecznej i resocjalizacji w Mieni k. M., pracował także jako betoniarz-zbrojarz w Przedsiębiorstwie (...), jako opiekun-brygadzista w (...) spółka z o.o. i w Stowarzyszeniu Niepełnosprawni dla (...) E. jako kierowca zaopatrzeniowiec i jako pracownik gospodarczy w Agencji (...) oraz w Przedsiębiorstwie Usługowo Handlowym (...), a ostatnio jako sprzedawca materiałów malarskich (świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 2011r. – k. 7 a.r., umowa o pracę z dnia 2 lipca 2012r. – k. 11 a.r., świadectwo pracy z (...) sp. z o.o. – k. 329 a.r., świadectwo pracy ze Stowarzyszenia Niepełnosprawni dla (...) E. – k. 324 a.r, świadectwo pracy z Agencji (...) – k. 361 a.r., świadectwo pracy z Przedsiębiorstwa Usługowo Handlowego (...) – k. 363 a.s., zaświadczenie (...) k. 395 a.s.). Od stycznia 2023r. jest zarejestrowany w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna. Pozostaje pod opieką ambulatoryjną specjalistów: gastroenterologa, chorób wewnętrznych, kardiologa i neurologa. Rozpoznano u niego wrzodziejące zapalanie jelita grubego, aktualnie w okresie remisji potwierdzonej badaniem endoskopowym i histopatologicznym oraz stan po polipektomii polipów jelita grubego i guzki krwawnicowe odbytu. Zgłasza także nawracające od dłuższego czasu bóle bioder, prawego barku, łokcia i kręgosłupa lędźwiowego, nasilające się po przeciążeniu czy zmianie pogody. W 2016r. przebył zawał serca leczony angioplastyką naczyń wieńcowych z implantacją stentów DES. Od wielu lat leczony jest także z powodu nadciśnienia tętniczego, a w 2018r. rozpoznano u niego padaczkę (opinia biegłego specjalisty chorób wewnętrznych P. D. – k. 110 – 118 a.s., opinia biegłego gastroenterologa S. O. – k. 151 – 153 a.s., opinia biegłego sądowego neurologa W. G. – k. 193 – 198 a.s., opinia biegłej sądowej z zakresu medycyny pracy M. K. – k. 260 – 262 a.s.).

M. W. od 2013r. pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, przyznaną do dnia 30 kwietnia 2022r. (decyzje o przyznaniu i przeliczeniu renty – k. 85-87, k. 121-123, k. 181-183, k. 203-205, k. 225-227, k. 245-247, k. 263-265, k. 275-277, k. 303-305, k. 351-354 a.r.). W dniu 23 marca 2022r. złożył wniosek o ponowne ustalenie prawa do ww. świadczenia (wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy – k. 343-345 a.r.). W toku postępowania przed organem rentowym został skierowany na badanie przez lekarza orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z dnia 19 kwietnia 2022r. stwierdził, że M. W. nie jest niezdolny do pracy (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS – k. 353 a.r.). Ustalenia te zostały potwierdzone przez Komisję Lekarską ZUS w orzeczeniu z dnia 26 maja 2022r. (orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS – k. 355 a.r.).

W dniu 20 lipca 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...), którą wstrzymał M. W. wypłatę renty od dnia 1 sierpnia 2022r. Wydając ww. decyzję organ rentowy jednocześnie poinformował ubezpieczonego, że prawo do tego świadczenia zostało przedłużone bez wydawania decyzji o okres od 1 maja 2022r. do 31 lipca 2022r. w trybie art. 15 zc ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (decyzja z dnia 20 lipca 2022r. – k. 361 a.r.).

M. W. wniósł odwołanie od decyzji z dnia 20 lipca 2022r., a sąd postanowieniem z 22 września 2022r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty chorób wewnętrznych celem ustalenia, czy ubezpieczony jest zdolny czy też całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy zarobkowej, ze szczególnym wskazaniem daty powstania tej niezdolności, czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres i jeżeli nastąpiła zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego (poprawa lub pogorszenie), to na czym ona polegała (postanowienie z dnia 22 września 2022r. – k. 36 a.s).

Biegły sądowy specjalista z dziedziny chorób wewnętrznych P. D. w opinii z dnia 6 lutego 2023r. stwierdził, że ze względu na występujące u M. W. choroby, tj. wrzodziejące zapalenie jelita grubego z okresowymi zaostrzeniami, przewlekłą chorobę niedokrwienną serca z przebytym zawałem mięśnia sercowego, leczonym metodą angioplastyki z implantacją stentów, nadciśnienie tętnicze, polipy esicy, guzki krwawnicze odbytu i chorobę zwyrodnieniową stawów kręgosłupa z okresowym zespołem bólowym lędźwiowym, konieczne jest przestrzeganie właściwej diety, unikanie większych wysiłków fizycznych, dalsze systematyczne leczenie farmakologiczne oraz okresowa kontrola w poradniach specjalistycznych, w tym w poradni gastroenterologicznej, internistycznej, kardiologicznej i neurologicznej. W opinii biegłego, naruszenie sprawności organizmu, do którego doszło w przebiegu wyżej wymienionych chorób, w tym w szczególności wrzodziejącego zapalenia jelita grubego z okresowymi zaostrzeniami, przewlekłej choroby niedokrwiennej serca z przebytym zawałem mięśnia sercowego, nadciśnienia tętniczego źle kontrolowanego oraz padaczki, upoważnia do uznania M. W. za osobę nadal częściowo niezdolną do pracy po dniu 30 kwietnia 2022r. na okres kolejnych dwóch lat od daty badania przez biegłego, to jest do końca stycznia 2025r. Biegły zaznaczył także, że nie można wykluczyć, że w kolejnych latach ubezpieczony będzie nadal osobą częściowo niezdolną do pracy, w przypadku braku istotnej i trwałej remisji rozpoznawanych u niego chorób i stanów patologicznych. Za datę powstania częściowej niezdolności do pracy biegły uznał 21 sierpnia 2012r., jak w orzeczeniu lekarza orzecznika z dnia 3 stycznia 2013r. Jednocześnie podkreślił, że w latach 2012-2015 M. W. był wielokrotnie hospitalizowany z powodu zaostrzeń wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Chociaż w ostatnim okresie stan jego zdrowia uległ pewnej poprawie, która polega na braku ciężkich, często nawracających zaostrzeń wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, które w przeszłości wymagały leczenia w warunkach szpitalnych, to w dalszym ciągu takie zaostrzenia występują i nawet jeżeli ich przebieg jest łagodny, to wymaga modyfikacji i intensyfikacji leczenia w warunkach ambulatoryjnych. Zdaniem biegłego u M. W. w dalszym ciągu występuje naruszenie sprawności organizmu w stopniu upoważniającym do uznania go za osobę częściowo niezdolną do pracy (opinia biegłego specjalisty chorób wewnętrznych P. D. – k. 110 – 118 a.s.).

Z uwagi na zastrzeżenia ZUS do opinii biegłego P. D. i wniosek o wydanie opinii przez biegłego gastrologa (pismo procesowe organu rentowego, k. 129-130 a.s.), postanowieniem z dnia 20 marca 2023r. sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego gastrologa na takie same okoliczności, jakie zostały wskazane w postanowieniu z 22 września 2022 roku (postanowienie z dnia 20 marca 2023r. – k. 133 a.s.).

W opinii z dnia 20 kwietnia 2023r. biegły sądowy gastroenterolog S. O. stwierdził u M. W. wrzodziejące zapalanie jelita grubego, aktualnie w okresie remisji potwierdzonej badaniem endoskopowym i histopatologicznym, stan po polipektomii polipów jelita grubego i guzki krwawnicowe odbytu. Biegły ocenił, że upośledzenie funkcji ustroju wywołane wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego jest niewielkie, nie powoduje niezdolności do pracy na stanowisku, na jakim ubezpieczony był zatrudniony, ponieważ wystąpiła poprawa stanu zdrowia wywołana remisją kliniczną, a ewentualne pogorszenia stanu zdrowia mogą być leczone w ramach czasowej niezdolności do pracy (opinia biegłego gastroenterologa S. O. – k. 151 – 153 a.s.).

Ubezpieczony M. W. nie podzielił wniosków z opinii biegłego gastroenterologa, co znalazło wyraz w piśmie procesowym z dnia 18 maja 2023r. Ubezpieczony wskazał, że o ile rację ma biegły co do tego, że obecnie wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest w fazie remisji, to jednak niewiadomą jest okoliczność, jak długo stan ten będzie się utrzymywał. Ubezpieczony zaznaczył, że choroba może się aktywować w każdej chwili, a przyczyn jej wznowienia jest bardzo dużo np. stres. Ubezpieczony podkreślił, że oprócz choroby, na której skupił się biegły sądowy specjalista gastroenterolog, jego dolegliwości wynikają także z chorób układu krążenia i padaczki. Dodał także, że od 1 stycznia 2023r. jest osobą bezrobotną, zarejestrowaną w Powiatowym Urzędzie Pracy w O. z prawem do zasiłku dla osób bezrobotnych. Stara się aktywnie poszukiwać pracy, jednak z uwagi na ograniczenia spowodowane stanem zdrowia, jak i ze względu na treść orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, może podjąć pracę jedynie w zakładzie pracy chronionej, a takiego zakładu pracy nie ma w powiecie, w którym mieszka (zastrzeżenia ubezpieczonego do opinii biegłego sądowego gastroenterologa – k. 166 a.s.).

Sąd postanowieniem z dnia 29 listopada 2023r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego neurologa celem ustalenia, czy ubezpieczony jest niezdolny do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, a jeśli tak, to czy jest to niezdolność częściowa czy całkowita i na jaki okres, ze wskazaniem daty początkowej powstania tej niezdolności (postanowienie z dnia 29 listopada 2023r. – k. 173 a.s.).

W opinii z dnia 5 stycznia 2024r. biegły sadowy neurolog W. G. wskazał, że M. W. pozostaje pod opieką neurologiczną od 2018r., kiedy rozpoznano u niego padaczkę. Biegły na podstawie wywiadu zebranego od ubezpieczonego ocenił, że można podejrzewać występowanie u niego napadów o charakterze ogniskowym z zaburzeniami świadomości, utrzymującymi się pomimo leczenia i występującymi średnio 1-2 razy w roku. Biegły nie stwierdził u ubezpieczonego objawów uszkodzenia centralnego czy obwodowego układu nerwowego, zaburzeń zborności, czucia czy zwieraczy i zaburzeń pozapiramidowych. Nadmienił, że w historii choroby nie odnotowywano częstotliwości występowania epizodów padaczkowych. Także w kartach informacyjnych z pobytów na (...) Szpitala w M. nie wskazywano, jako przyczyn udzielania pomocy, napadów padaczkowych. Pomimo zgłaszanych przez ubezpieczonego dolegliwości bólowych ze strony kręgosłupa, nie wykonywano żadnej diagnostyki obrazowej, pozwalającej na ustalenie ich etiologii. W dostępnej dokumentacji medycznej nie odnotowywano również stosowania leczenia farmakologicznego czy rehabilitacji w związku z dolegliwościami tego typu. Biegły ocenił, zaznaczając, że w znacznej mierze opierał się na wywiadzie zebranym od ubezpieczonego, że napady padaczkowe są dość dobrze kontrolowane farmakologicznie. Stwierdzone w badaniu rezonansu magnetycznego głowy zmiany o charakterze (...) są wrodzonymi malformacjami naczyń żylnych, na ogół nie powodują objawów i nie są niebezpieczne, a wiele osób nie wie, że je ma. Zdaniem biegłego stwierdzone u ubezpieczonego zaburzenia ze strony układu nerwowego, tj. dobrze kontrolowana padaczka z napadami ogniskowymi z zaburzeniami świadomości bez napadów uogólnionych toniczno-klonicznych, stwierdzane zmiany w postaci malformacji żylnej typu (...) w strukturach głębokich prawej półkuli mózgu oraz drobne rozsiane zmiany naczyniowe bez odzwierciedlenia w stanie klinicznym, nie powodują upośledzenia sprawności w stopniu powodującym częściową lub całkowitą niezdolność do pracy. Biegły zaznaczył, że należy jednak uwzględnić przeciwwskazania typowe dla pacjentów obciążonych padaczką – zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych oraz pracy na wysokości, przy maszynach w ruchu, urządzeniach z wysoką temperaturą i przy otwartych akwenach wodnych (opinia biegłego sądowego neurologa W. G. – k. 193 – 198 a.s.).

Sąd postanowieniem z 14 lutego 2024r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty medycyny pracy celem ustalenia, czy M. W. jest niezdolny do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, a jeśli tak, to czy jest to niezdolność częściowa czy całkowita i na jaki okres, ze wskazaniem daty początkowej powstania tej niezdolności (postanowienie z dnia 14 lutego 2024r. – k. 219 a.s.).

Biegła z zakresu medycyny pracy M. K. w opinii z dnia 26 lipca 2024r. zaznaczyła, że ubezpieczony pracował na różnych stanowiskach – szył piłki do gry w piłkę nożną, był krawcem odzieży więziennej roboczej, wiertaczem (w zakładzie karnym), pracował jako sprzedawca książek, kierownik ośrodka osób opuszczających zakłady karne, betoniarz-zbrojarz (z obsługą betoniarki), kierowca samochodu do 3,5 tony. Ostatnią jego pracą była praca na rynku chronionym, na stanowisku sprzedawcy, w której wykorzystywał przywileje osoby o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Biegła wskazała, że na tych wszystkich stanowiskach ubezpieczony pracował ciężko fizycznie, dźwigał ciężary, pracował w wymuszonej pozycji ciała, w zmiennych warunkach klimatycznych, na wysokości, obsługując maszyny niebezpieczne, w służbie ruchu. Wykonywał prace związane z wymaganiami dotyczącymi wysokiego tempa pracy, również w porze nocnej. W opinii biegłej każdy powrót do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji zaostrzy u ubezpieczonego przebieg schorzenia wiodącego – wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, zaś z uwagi na współistniejącą padaczkę przeciwwskazane są również inne prace w zakresie kwalifikacji powoda: na wysokości, przy obsłudze maszyn niebezpiecznych, w służbie ruchu, przy obsłudze urządzeń elektrycznych pod napięciem. Powyższe wskazuje zdaniem biegłej, że M. W. jest nadal częściowo niezdolny do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji od daty ustania poprzedniego świadczenia do uzyskania wieku emerytalnego i brak jest celowości przekwalifikowania zawodowego (opinia biegłej sądowej z zakresu medycyny pracy M. K. – k. 260 – 262 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną M. W. konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziły zastrzeżeń.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także opinie wydane przez biegłych sądowych: specjalistę chorób wewnętrznych P. D., gastroenterologa S. O. i neurologa W. G.. Wskazani biegli byli zgodnie co do schorzeń i dolegliwości, na jakie cierpi ubezpieczony i w tym zakresie wszystkie zgromadzone w sprawie opinie ocenione zostały przez sąd jako przydatne do poczynienia w oparciu o nie ustaleń faktycznych. Jednak z uwagi na to, że nie prezentowały one jednolitych wniosków w zakresie oceny, czy ubezpieczony jest niezdolny do pracy oraz stanowiły ocenę stanu zdrowia ubezpieczonego jedynie w zakresie posiadanej przez biegłych specjalizacji, to sąd do kompleksowej oceny stanu zdrowia M. W., jako osoby cierpiącej na wiele schorzeń, za niezbędne uznał zasięgnięcie opinii biegłego z zakresu medycyny pracy, który po przeanalizowaniu dotychczas wydanych opinii biegłych i opierając się na ich wnioskach, sporządził całościową ocenę stanu zdrowia ubezpieczonego i jego zdolności do pracy (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2023r., I (...) (...); postanowienie Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2023r., (...) (...)). Opinia specjalistki w ww. dziedzinie M. K. stała się dla sądu kluczowym dowodem w sprawie. Stało się tak dlatego, że została sporządzona wnikliwie i rzetelnie, chociaż tego przymiotu nie można odmówić także pozostałym opiniom. Przede wszystkim jednak biegła z zakresu medycyny pracy wyczerpująco i szczegółowo wyjaśniała przyczyny uznania ubezpieczonego za częściowo niezdolnego do pracy oraz szeroko je uzasadniała, biorąc pod uwagę wszystkie schorzenia M. W. oraz szereg przeciwwskazań do pracy, jakie wiążą się z chorobami, na jakie ubezpieczony się leczy. Ponadto opinia ta korespondowała z opinią biegłego sądowego specjalisty chorób wewnętrznych, który również – z uwagi na stosunkowo szeroki zakres swojej specjalności – ocenił tak samo jak biegła z zakresu medycyny pracy, że M. W. jest częściowo niezdolny do pracy. Jednakże, to właśnie opinia biegłej M. K. uwzględniła całościowo wszystkie informacje, przedstawione przez biegłych o specjalnościach adekwatnych do schorzeń ubezpieczonego, bowiem biegła, będąc specjalistką w zakresie medycyny pracy – w przeciwieństwie do pozostałych biegłych, którzy odpowiedzi na zadane przez sąd pytania, udzielali w zakresie posiadanej wiedzy medycznej adekwatnej do ich specjalizacji – posiada najbardziej odpowiednią wiedzę i kompetencje w zakresie kompleksowej oceny rodzaju, specyfiki i wymagań pracy, jaką ubezpieczony mógłby wykonywać.

Sąd nie podzielił stanowiska organu netowego, w którym wskazywano na potrzebę pozyskania w spawie kolejnej opinii innego biegłego z zakresu medycyny pracy. W ocenie sądu opinia sporządzona przez biegłą M. K. jest wystarczająca, została sporządzona wnikliwie i rzetelnie, a poza tym wyczerpująco, w sposób szczegółowy, wyjaśnia istotę problemów zdrowotnych ubezpieczonego. Dodatkowo podkreślić należy, iż przed wydaniem opinii biegła zapoznała się z dostarczoną jej dokumentacją, przeprowadziła bezpośrednie badania, miała osobisty kontakt z M. W. oraz dysponowała wszelkimi informacjami umożliwiającymi jej wydanie trafnej opinii i – zdaniem sądu – informacje te należycie wykorzystała, co znalazło wyraz w szczegółowej ocenie stanu zdrowia ubezpieczonego, jak i szeroko uzasadnionych wnioskach o wpływie schorzeń występujących u ubezpieczonego na możliwości świadczenia przez niego pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Biegła kwalifikacje te przeanalizowała i uwzględniła, ostatecznie uznając M. W. za częściowo niezdolnego do pracy. Jej wnioski są oparte na szerokiej analizie dokumentacji medycznej i przebiegu schorzeń ubezpieczonego, z tych względów opinia ta nie budziła wątpliwości sądu, zaś zgłaszane wobec niej zastrzeżenia organu rentowego sąd ocenił jedynie jako bezpodstawną polemikę. Również wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu medycyny pracy sąd uznał za umotywowany w sposób nieprzekonujący, dlatego postanowieniem z dnia 16 grudnia 2024 roku pominął go w oparciu o art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c.

S ą d zwa ż y ł , co nast ę puje:

Odwołanie M. W. podlegało uwzględnieniu.

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 504, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1.  jest niezdolny do pracy,

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4.  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia całkowita niezdolność do pracy należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006r. (I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających z niego ograniczeń co do możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo – lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, sąd dopuścił dowód z opinii biegłych: specjalisty chorób wewnętrznych, gastroenterologa, neurologa i lekarza medycyny pracy. Ocena tych opinii została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, jednak warto jeszcze raz podkreślić, że wszystkie opinie zostały przez sąd przyjęte jako podstawa ustaleń faktycznych w zakresie, w jakim pozwalały na ustalenie schorzeń ubezpieczonego. Natomiast, jeśli chodzi o wyrażoną w nich ocenę w przedmiocie tego, czy ubezpieczony jest zdolny czy też całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy zarobkowej, to opinie nie prezentowały zgodnych i tożsamych wniosków i z tego powodu nie wszystkie i nie w jednakowym zakresie mogły być dla sądu istotne. Jako istotna i stanowiąca podstawę wydanego rozstrzygnięcia oceniona została opinia biegłej sądowej z zakresu medycyny pracy jako, że zawiera kompleksową ocenę stanu zdrowia ubezpieczonego i została przekonująco uzasadniona. Niemniej jednak, biorąc pod uwagę zastrzeżenia Zakładu do tej opinii, warto przywołać w tym miejscu poglądy orzecznictwa, które zwraca uwagę, że sąd nie jest zobowiązany dopuścić dowodu z kolejnych biegłych w każdym wypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 1974r., II CR 817/73, wyrok Sądu Najwyższego z 18 lutego 1974r., II CR 5/74, wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2001r., II UKN 604/00). Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczasowej złożonej opinii (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1974r., I CR 562/74, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 1999r., I PKN 20/99, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2001r., II CKN 639/99). Przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2001r., II UKN 446/00).

Uwzględniając powyższe okoliczności, w przedmiotowej sprawie brak było podstaw do sięgania po dowód z opinii innego lekarza medycyny pracy. W orzecznictwie niezmiennie od wielu lat przyjmuje się, że jeżeli opinia biegłego jest jednoznaczna i tak przekonująca, że sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1974r., II CR 638/74). Tego rodzaju dowód ma szczególny charakter, nie mają do niego zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. W konsekwencji nie można przyjąć, że sąd obowiązany jest dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. W świetle art. 286 k.p.c., sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, czy nie wyjaśnia istotnych okoliczności. W niniejszej sprawie Sąd nie znalazł podstaw do takiej oceny, jeśli chodzi o opinię biegłej z zakresu medycyny pracy, dlatego uznał, że brak jest potrzeby kontynuowania postępowania dowodowego. Z kolei organ rentowy na taką potrzebę wskazywał, jednak argumentował to w sposób nie merytoryczny, przez co w ogóle nieprzekonujący. Biegła z zakresu medycyny pracy w swej opinii odniosła się do oceny stanu zdrowia M. W., zawartej w opinii biegłego z dziedziny chorób wewnę­trznych, wskazując, że ów biegły dokonał jej w sposób holistyczny i zwracał uwagę na wielochorobowość ubezpieczonego. Biegła z zakresu medycyny pracy, dokonując własnej oceny, miała nadto na uwadze wykształcenie ubezpieczonego i prace przez niego podejmowane na przestrzeni lat. Biorąc to pod uwagę oceniała, że wszystkie prace, jakie M. W. dotychczas wykonywał – także te zgodne z poziomem posiadanych przez niego kwalifikacji – są obecnie niewskazane, ponieważ narażają go na zaostrzenie przebiegu schorzenia wiodącego, tj. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Biegła M. K. – tak samo jak biegły specjalista chorób wewnętrznych – oceniła zatem, że ubezpieczony jest nadal częściowo niezdolny do pracy, a poprawa stanu jego zdrowia, która dla organu rentowego była powodem wstrzymania wypłaty świadczenia przyznanego dotychczas, nie jest na tyle istotna, by uzasadniała wniosek o możliwości powrotu ubezpieczonego do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Takie same spostrzeżenia poczynił w swej opinii biegły specjalista chorób wewnętrznych, a dodatkowo uwzględnił specyfikę schorzenia i wskazał, że jest ono nieuleczalne, zaś okresowa poprawa stanu zdrowia polega jedynie na tym, że nadal występujące zaostrzenia choroby nie wymagają hospitalizacji, ale choroba w dalszym ciągu powoduje naruszenie sprawności organizmu w stopniu upoważniającym do uznania, że ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy. Według wymienionych biegłych wskazują na to głównie dolegliwości związane z okresowymi zaostrzeniami rozpoznanego i leczonego od wielu lat wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, tj. nawracające bóle brzucha, uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej, nawracające biegunki i kłopoty z utrzymaniem stolca.

Zdaniem Sądu należało ocenić stan zdrowia ubezpieczonego zgodnie z tym, co wskazali biegli P. D. i M. K.. Zarazem nie zachodziła potrzeba, aby dodatkowo wypowiadał się w sprawie inny biegły z dziedziny medycyny pracy, dlatego wniosek w tym zakresie został pominięty. Podejmując taką decyzję, sąd miał na względzie także i to, że organ rentowy, zakładając stanowczo słuszność stanowiska lekarza orzecznika ZUS i Komisji Lekarskiej ZUS zarazem zgłaszał wniosek o kontynuowanie postępowania dowodowego. Z jednej strony przyjął więc a priori, że przesądzające i jedynie słuszne są wnioski ZUS, oparte na badaniach organów orzeczniczych, z drugiej natomiast, nie godząc się z dwoma w pełni zgodnymi opiniami biegłych: specjalisty chorób wewnętrznych i medycyny pracy, wnioskował o ocenę kolejnego biegłego. Zdaniem Sądu takiej potrzeby nie było z przyczyn, które zostały przedstawione. Dodatkowo w kontekście sporządzonych w sprawie opinii i stanowisk stron, zwraca uwagę okoliczność, że ubezpieczony przez wiele lat, bo od 2013r., pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Mimo tego ani organ rentowy w zaskarżonej decyzji, ani jego organy orzecznicze po badaniu ubezpieczonego – chociaż uznały, że nie jest on już niezdolny do pracy – nie wskazały na czym polegała tak istotna i trwała poprawa stanu zdrowia M. W., która uzasadniała zmianę oceny o stanie jego zdrowia, a w szczególności nie wskazano, które z rozpoznanych w przeszłości chorób i stanów patologicznych ustąpiły całkowicie i na trwałe, że odzyskał on w pełni zdolność do wykonywania każdej pracy, w tym pracy fizycznej, bez żadnych ograniczeń. Zdaniem Sądu – wobec treści spójnych opinii biegłych P. D. i M. K. – do tak znaczącej poprawy nie doszło, o czym była już mowa. Organ rentowy, formułując zastrzeżenia do opinii obu wymienionych biegłych, do takich stwierdzeń i ustaleń w ogóle się nie odniósł, prezentując przekonanie o niesłuszności opinii, oparte na samej tylko okoliczności, że stan zdrowia ubezpieczonego poprawił się, ponieważ od pewnego czasu nie wymagał hospitalizacji. Do tych kwestii z kolei biegli odnieśli się, prezentując spójne wnioski. W tej sytuacji, zdaniem Sądu, nie było potrzeby skorzystania z kolejnej opinii, gdyż wszystkie kwestie w sprawie sporne i istotne wyjaśniły dwie w pełni zgodne opinie biegłych.

Mając powyższe na uwadze, odwołanie podlegało uwzględnieniu poprzez zmianę zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i przyznanie ubezpieczonemu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 sierpnia 2022 r. do daty osiągnięcia wieku emerytalnego. Wskazana data – 1 sierpnia 2022r. wynika z tego, że organ rentowy w związku z pandemią przedłużył ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy do 31 lipca 2022r., przyznane mu początkowo na czas do 30 kwietnia 2022r. Z tego względu, orzekając o zmianie decyzji, Sąd przyznał żądane przez ubezpieczonego świadczenie od 1 sierpnia 2022r. Zarazem w związku z ustaleniem przez biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy trwałości ustalonego stopnia niezdolności do pracy – wobec okoliczności, że ubezpieczony nie rokuje żadnej poprawy, jego schorzenie jest nieuleczalne, zaś przekwalifikowanie zawodowe z uwagi na stan zdrowia, a przede wszystkim z uwagi na wiek ubezpieczonego, jest niecelowe – to przyznanie świadczenia nastąpiło do czasu osiągnięcia przez M. W. wieku emerytalnego. Ubezpieczony nie ma możliwości wykonywania żadnej pracy – tak pracy dotychczasowej, jak i innej, gdyż charakter występującego u niego schorzenia jest nieuleczalny, nadto stan zdrowia pogarsza się i będzie utrudniać wykonywanie każdej pracy – tym bardziej odpowiadającej tej wykonywanej dotychczas.