Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2024 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 12 kwietnia 2024 roku w W.

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o dodatek pielęgnacyjny

na skutek odwołania M. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 26 lipca 2022 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 23 sierpnia 2022r. M. K. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 26 lipca 2022r., znak (...), którą odmówiono jej prawa do dodatku pielęgnacyjnego.

Odwołująca, negując trafność decyzji organu rentowego, zarzuciła nieprawidłowość z uwagi na to, że podczas jej wydawania nie uwzględniono faktycznego stanu zdrowia odwołującej i nie zapoznano się rzetelnie z dokumentacją medyczną. Dalej M. K. opisała swój stan zdrowia, podnosząc że z uwagi na konieczność dożywotniego korzystania z kul ortopedycznych, jej samodzielność ruchowa podczas wykonywania czynności życia codziennego doznaje znacznych ograniczeń, powodując potrzebę pomocy innych osób, co z kolei oznacza niezdolność do samodzielnej egzystencji ( odwołanie - k. 3 a.s.).

W dniu 21 września 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział
w W. złożył odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając przedstawione stanowisko, powołał się na przepis art. 75 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z którego wynika, że dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli została uznana za niezdolną do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat. W toku postępowania komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 7 lipca 2022r. uznała, że M. K. nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. W oparciu o to orzeczenie organ rentowy odmówił prawa do dodatku pielęgnacyjnego z uwagi na niespełnienie przesłanki warunkującej otrzymanie tego świadczenia ( odpowiedź na odwołanie – k. 4 - 4 v. a.s.)

S ą d Okr ę gowy ustali ł nast ę puj ą cy stan faktyczny:

M. K., urodzona (...), zatrudniona była w (...) Ś. w W., na pełen etat, w okresie od 2 września 1982r. do 22 maja 2016r.
i w tym czasie pracowała tam jako sprzedawca, starszy sprzedawca i specjalista (świadectwo pracy – k. 11 a.r.) Od 2015r. leczona była z powodu zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego. 24 listopada 2015r. przeszła endoprotezoplastykę stawu kolanowego prawego
z przeszczepami kostnymi z powodu zmian zwyrodnieniowych obu stawów kolanowych.
W grudnia 2015r. kontynuowała leczenie poprzez rehabilitację. W przebiegu dalszego leczenia wystąpiły powikłania infekcyjne i z tego powodu konieczne były kolejne zabiegi rewizyjne. 22 listopada 2016r., z powodu podejrzenia zapalenia wokół endoprotezy stawu kolanowego, konieczna była rewizja endoprotezy z debridemendem z synowektomią i wymianą wkładki. W dniu 19 października 2018r. ubezpieczona przeszła zabieg dosunięcia endoprotezy z debridemendem i z założeniem specera oraz unieruchomieniem w ortezie. Rozpoznano wówczas stan po protezoplastyce i poddano ubezpieczoną obserwacji w kierunku zakażenia. Później, od 27 czerwca 2019r. do 7 sierpnia 2019r., ubezpieczona poddana była rehabilitacji, zaś 24 października 2019r. przeszła operację rewizyjną z wymianą wkładki i osteotomią przyczepu rzepki prawej z powodu przykurczu wyprostnego stawu kolanowego prawego po alloplastyce rewizyjnej. W oddziale rehabilitacji przebywała od 26 lutego 2020r. do 7 kwietnia 2020r. Dnia 7 sierpnia 2020r. przeprowadzono zabieg wydłużenia więzadła rzepki z powodu przyparcia rzepki. Dnia 2 października 2020r. przeprowadzono zabieg dealloplastyki z implantem specera. Rozpoznano zakażenie około protezowe po rewizji. We wrześniu 2021r. usunięto specer i wykonano oczyszczanie stawu kolanowego, a we wrześniu 2022r. konieczny był kolejny zabieg operacyjny. Ubezpieczona była leczona w oddziale rehabilitacyjnym od 14 października 2022r. do 8 listopada 2022r. Po zabiegach i operacjach przebytych w okresie od 2015r. do 2022r. sprawność narządu ruchu M. K., w szczególności jej prawej kończyny dolnej, jest naruszona, jednak nie uniemożliwia jej zdolności lokomocji. Ubezpieczona porusza się przy użyciu lasek łokciowych (dokumentacja orzeczniczo-lekarska – tom II akt rentowych ubezpieczonej, opinia biegłego P. R. – k. 19 – 21 a.s., opinia biegłego M. G. – k. 92 – 93 v. a.s.).

Ubezpieczona od dnia 1 maja 2016r. ma przyznane prawo do emerytury na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 15 czerwca 2016r., znak (...). Ponadto organ rentowy w wyniku rozpoznania wniosków kolejno składanych przez M. K., przyjął, że jest ona okresowo niezdolna do samodzielnej egzystencji i na podstawie dwóch kolejnych decyzji przyznał jej uprawienie do dodatku pielęgnacyjnego, który ubezpieczona pobierała od czerwca 2020r. do 30 kwietnia 2022r. (wniosek o dodatek pielęgnacyjny z 25 czerwca 2020r. – k. 32 a.r., decyzja organu rentowego o przyznaniu dodatku pielęgnacyjnego z 18 września 2020r. – k. 34 a.r., wniosek o dodatek pielęgnacyjny z 26 marca 2021r. - k 39 a.r., decyzja organu rentowego o przyznaniu dodatku pielęgnacyjnego z 12 maja 2021r. - k. 41 a.r.).

W dniu 5 kwietnia 2022r. M. K. złożyła następny wniosek o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego (wniosek o dodatek pielęgnacyjny z 5 kwietnia 2022r. – k. 44 a.r.). Wówczas organ rentowy skierował ją na badanie do lekarza orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z 25 kwietnia 2022r. ustalił, że nie jest ona niezdolna do samodzielnej egzystencji. W uzasadnieniu orzeczenia wskazał, że przy dokonywaniu ustaleń orzeczniczych uwzględniono stan po endoprotezoplastyce rewizyjnej stawu kolanowego prawego, wystąpienie zakażenia około protezowego i odczynu zapalnego, fakt kolejnej operacji w dniu 15 września 2021r. i odbytą rehabilitację. Uwzględniono również, że po rehabilitacji uzyskano poprawę zakresu ruchomości, korekcję postawy, a także poprawę lokomocji i siły mięśniowej. Biorąc te okoliczności pod uwagę nie stwierdzono niezdolności do samodzielnej egzystencji (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 25 kwietnia 2022r. – k. 45 a.r.).

Następnie M. K. została skierowana na badanie do komisji lekarskiej ZUS, która w orzeczeniu z dnia 7 lipca 2022r. również ustaliła, że ubezpieczona nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Komisja lekarska zgodziła się z ustaleniami lekarza orzecznika ZUS i stwierdziła, że aktualne zaawansowanie schorzeń nie narusza sprawności organizmu
w stopniu dającym podstawy do orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji (orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z 7 lipca 2022r. – k. 46 a.r.).

Powołując się na ww. orzeczenie komisji lekarskiej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. decyzją z 26 lipca 2022r., znak (...), odmówił M. K. prawa do dodatku pielęgnacyjnego, wskazując, że nie spełniła warunków uprawniających do otrzymania świadczenia, albowiem nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Zgodnie z treścią przepisu art. 75 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do otrzymania dodatku pielęgnacyjnego uprawnione są osoby, które ukończyły 75 lat lub orzeczeniem lekarskim zostały uznane za niezdolne do samodzielnej egzystencji, a po stronie M. K. nie doszło do spełnienia tych przesłanek (decyzja ZUS z 26 lipca 2022r. – k. 47 a.r.).

M. K. odwołała się od powyższej decyzji, inicjując postępowanie przed sądem (o dwołanie – k. 3 a.s.). W toku postępowania sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego ortopedy celem ustalenia, czy M. K. jest całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej, a także czy jest zdolna, czy też niezdolna do samodzielnej egzystencji i czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres (postanowienie z 14 października 2022r. – k. 8 a.s.).

W opinii z dnia 19 grudnia 2022r. biegły sądowy z zakresu (...) zreferował przebieg choroby ubezpieczonej i dokonał charakterystyki jej schorzenia ortopedycznego stwierdzając, że doznała ona zmian zwyrodnieniowych prawego stawu kolanowego, które powodują ograniczenia w prawidłowym funkcjonowaniu narządu ruchu. W związku z tym ustalił, że M. K. wymaga okresowej pomocy innych osób w zakresie czynności związanych z wysiłkiem fizycznym, co nie wyklucza wykonywania podstawowych czynności związanych z samoobsługą, a także koniecznością poruszania się. Według biegłego stan ortopedyczny ubezpieczonej nie narusza zatem sprawności organizmu w stopniu uzasadniającym uznanie jej niezdolności do samodzielnej egzystencji (opinia biegłego P. R. – k. 19 – 21 a.s.).

M. K. zgłosiła zastrzeżenia do opinii biegłego P. R. i załączyła do nich wybrane dokumenty medyczne, podnosząc że przy sporządzaniu opinii biegły nie dokonał wnikliwej analizy akt, w szczególności dokumentacji medycznej, o czym ma świadczyć okoliczność, że pominął niektóre z nich, tj. nie uwzględnił przy wydawaniu opinii zaleceń, widniejących w karcie informacyjnej z leczenia szpitalnego z dnia 8 listopada 2022r., z których wynika, że ubezpieczona powinna unikać przeciążeń stawów kończyn i kręgosłupa, przestrzegać podstawowych zasad ergonomii w wykonywaniu czynności codziennych i kontynuować leczenie pod opieką lekarza ortopedy. Ubezpieczona podniosła ponadto, że biegły pominął przedstawiony mu do wglądu dokument w postaci karty informacyjnej z leczenia szpitalnego z dnia 24 września 2021r., co również świadczy o jedynie pobieżnym zapoznaniu się z dokumentacją. W dalszej kolejności ubezpieczona zanegowała wnioski opinii co do braku niezdolności do samodzielnej egzystencji i w odniesieniu do nich wskazała, że okoliczność posiadania przez nią umiejętności samodzielnej lokomocji czy ubierania się nie wyklucza niezdolności do samodzielnej egzystencji, o której świadczy to, że pomimo używania lasek łokciowych, porusza się z wysiłkiem jedynie na niewielkie odległości, a przemieszczanie się i utrzymanie pionowej postawy bez podparcia nie jest w ogóle możliwe. Ubezpieczona, charakteryzując swój stan zdrowia, nadmieniła także, że nieustannie jest skazana na pomoc innych osób i wbrew opinii biegłego nie jest zdolna do samodzielnej egzystencji ( zastrzeżenia ubezpieczonej do opinii biegłego P. R. – k. 34-39 a.s.).

Sąd w dniu 13 marca 2023r. postanowił dopuścić dowód z uzupełniającej pisemnej opinii biegłego sądowego lekarza ortopedy na okoliczność ustosunkowania się do zarzutów M. K. (postanowienie z 13 marca 2023r. – k. 53 a.s.).

W uzupełniającej opinii z dnia 5 kwietnia 2023r. biegły P. R., odnosząc się do zastrzeżeń ubezpieczonej, poczynił uwagę, że ubezpieczona błędnie utożsamia zalecenia postępowania w związku z przewlekłym leczeniem ortopedycznym z koniecznością uznania jej za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. Podkreślił także, że długość okresów rehabilitacji i częstotliwość pobytów szpitalnych nie jest równoznaczna z uznaniem niezdolności do samodzielnej egzystencji. Ostatecznie podtrzymał wnioski i argumenty zawarte w opinii głównej, wskazując że dołączona przez ubezpieczoną dodatkowa dokumentacja medyczna pozostaje bez wpływu na dotychczasowe wnioski (opinia uzupełniająca biegłego P. R. – k. 57-58 a.s.).

M. K. wniosła zastrzeżenia także do uzupełniającej opinii biegłego ortopedy P. R.. Uzasadniając je powieliła argumenty zawarte w piśmie zawierającym zastrzeżenia odnośnie opinii głównej, tj. wskazała, że biegły ponownie nie dokonał wnikliwej analizy akt i dokumentacji medycznej i wydał opinię niezgodną ze stanem faktycznym, nie uwzględnił okoliczności, że ma protezę kolana, zbagatelizował, w kontekście zdolności do lokomocji, okoliczność poruszania się o kulach, a także nie uwzględnił zaleceń, z jakimi zakończyła się jej hospitalizacja. Wzięcie pod uwagę przez biegłego powyższych okoliczności, według ubezpieczonej, prowadzić powinno do ustalenia niezdolności do samodzielnej egzystencji ( zastrzeżenia do uzupełniającej opinii biegłego P. R. - k. 70-71 a.s.).

Sąd postanowieniem z dnia 29 listopada 2023r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego ortopedy - z wyłączeniem P. R. - celem ustalenia, czy ubezpieczona jest całkowicie niezdolna do pracy oraz niezdolna do samodzielnej egzystencji, a także czy jest to niezdolność trwała, czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres (postanowienie z dnia 29 listopada 2023r. – k. 83 a.s.).

Biegły ortopeda – traumatolog M. G. w opinii z dnia 17 stycznia 2024r. wskazał, że podstawą udzielonych odpowiedzi na zadane przez sąd pytania był wywiad z ubezpieczoną i badanie ortopedyczne oraz wyniki badań znajdujące się w dokumentacji medycznej, historia choroby leczenia ambulatoryjnego i karty informacyjne leczenia szpitalnego. Badanie ortopedyczne przeprowadzone przez biegłego M. G. wykazało, że M. K. porusza się z utykaniem na prawą kończynę dolną przy użyciu kul łokciowych. W pozycji stojącej prezentuje nieco spłycone krzywizny kręgosłupa. Napięcie mięśni około kręgosłupowych jest niewzmożone. Badanie kończyn dolnych wykazało, że obrys prawego stawu kolanowego jest poszerzony, ale bez zaczerwienienia, bez ucieplenia, bez obrzęku i wysięku. W pozycji spoczynkowej występuje przykurcz zgięciowy 10*. Ubezpieczona ma zdolność, by wyprostować go czynnie do 5*, ale zgłasza wówczas dolegliwości bólowe. Masa mięśniowa kończyny jest zmniejszona i występuje w niej osłabienie siły. Poza tym jednak stawy są niebolesne, bez wysięku, bez obrzęku i bez objawów stanu zapalnego. Ruchy w tych stawach są swobodne, bez ograniczeń i bez ruchów patologicznych. Rotacja zewnętrzna bioder po 30*, wewnętrzna po 20*, zgięcie po 120*, zgięcie kolana lewego do 135*, a wyprost kolana pełen. Ruchy zgięcia stawów skokowych zachowane. Siła mięśniowa osłabiona po stronie prawej na poziomie lowet 4-. Ubezpieczona ma zdolność chodu, jednak ze zmniejszoną wydolnością, ale w sposób samodzielny. Z kolei badanie kończyn górnych wykazało, że są one równe, symetryczne i prawidłowo zbudowane. Wszystkie stawy bez wysięku, bez obrzęku i bez objawów stanu zapalnego. Ruchy w stawach symetryczne, swobodne, bez ograniczeń, w odniesieniu do unoszenia i odwodzenia ramion po 175*, rotacja zewnętrzna do 60*, bez ruchów patologicznych. M. K. ma zdolność, by zakładać ręce za głowę i dotykać kciukiem dolnego kąta łopatki. Siła mięśniowa symetryczna, prawidłowa, bez jakichkolwiek zaników mięśniowych. Chwyt ma sprawny, zachowaną sprawność manualną, palce rozstawia prawidłowo, nie występuje zanik mięśni wewnętrznych dłoni.

Biegły M. G. rozpoznał u M. K. stan po endoprotezoplastyce totalnej kolana prawego z powodu zwyrodnienia, powikłanej zakażeniem około protezowym, po licznych operacjach rewizyjnych, włącznie z dwukrotną implantacją specera i ostatnio z implantacją protezy.

W sformułowanych wnioskach biegły przyjął, że analiza akt sprawy, zebrany wywiad i przeprowadzone badanie, nie pozwalają na stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Uzasadniając takie konkluzje biegły wskazał, że o ile M. K. jest trwale i całkowicie niezdolna do pracy, a sprawność jej organizmu jest naruszona istotnie, to jednak nie w takim stopniu, który powodowałby konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (opinia biegłego M. G. – k. 92 – 93 v. a.s.).

W dniu 26 lutego 2024r. (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności wydał orzeczenie nr (...) stwierdzające, że M. K. ma niepełnosprawność w stopniu umiarkowanym, datowaną od 25 czerwca 2020r. do 28 lutego 2027r., ze względu na ograniczoną zdolność do wykonywania czynności umożliwiających osiągnięcie niezależności ekonomicznej lub fizycznej i wymaga korzystania z systemu środowiskowego wsparcia, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych, jak również z zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne oraz środki pomocnicze ułatwiające funkcjonowanie w codziennym życiu (orzeczenie z dnia 26 lutego 2024r. – 109 a.s.).

M. K. w dniu 18 marca 2024r. złożyła pismo, prezentując ostateczne stanowisko w sprawie, przed skierowaniem jej do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym zgodnie z zarządzeniem z dnia 26 lutego 2024r., którym sąd – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.

Stanowisko M. K. nie uległo zmianie i nadal zmierzało do wykazania, że stan jej zdrowia uzasadnia przyjęcie wniosku o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Ubezpieczona ponownie scharakteryzowała przebieg choroby, w tym konieczność przejścia licznych operacji stawu kolanowego. Podniosła, zachowując przy tym konsekwencję, że porusza się przy pomocy lasek łokciowych, dzięki którym ma możliwość przejścia jedynie kilku metrów i to przy ogromnym wysiłku. Zaznaczyła ponownie, że utrzymanie przez nią pionowej postawy bez podparcia nie jest możliwe. Na potwierdzenie tych okoliczności przywołała zdarzenie, jakie zaistniało w dniu 16 września 2023r. w czasie, gdy przebywała na terenie Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Sanatorium (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (...) w C., gdzie podczas spaceru o dwóch kulach łokciowych upadła na prawą stronę biodra, co było spowodowane zgięciem nogi w bok kolana i utraceniem równowagi. Ubezpieczona poinformowała, że mimo pomocy przechodniów nie była
w stanie podnieść się. Podkreśliła, że ta sytuacja nie była jednorazowa i zdarzało się, że będąc w domu przewróciła się, a nie mogąc podnieść się samodzielnie, zmuszona była czekać na pomoc domowników. M. K. podniosła dalej, że nie jest zdolna do samodzielnego wykonywania czynności, tj. wyjścia z domu, robienia zakupów, ubierania się, sprzątania, stania przy kuchni i gotowania. Kategorycznie stwierdziła, że potrzebuje stałej opieki. Dalej nie zgodziła się z założeniem poczynionym przez biegłego, że samodzielność w rozebraniu i ubraniu się, która i tak z każdym dniem staje się dla niej coraz bardziej problematyczna, oznacza zdolność do samodzielnej egzystencji. Ponadto wskazała, że przez narastający ból w kolanie oraz zespół cieśni nadgarstków, jakiego nabawiła się od poruszania się przy użyciu lasek łokciowych, nie jest w stanie samodzielnie założyć skarpetek, spodni, bielizny czy też butów.

W dalszej kolejności ubezpieczona wskazała, że w czasie badania biegły sądowy polecał jej wykonywanie czynności, które były ponad jej siły, a pomimo tego uznał, że ubiera się samodzielnie. W kontekście tego ubezpieczona wspomniała, że w dniu 2 lutego 2024r. - czyli 16 dni po wydaniu opinii biegłego - lekarz radiologii i diagnostyki obrazowej zdiagnozował u niej zespół cieśni nadgarstka, co wskazywać ma na nierzetelność opinii biegłego.

Uzasadniając swoje stanowisko ubezpieczona podniosła również, że nie bez powodu lekarze dotychczas zlecali jej m.in. pobyt w szpitalach sanatoryjnych, leczenie pod opieką lekarza ortopedy oraz w poradni rehabilitacyjnej i unikanie przeciążeń i pozycji niekorzystnych dla stawów kończyn i kręgosłupa, czy też przestrzeganie podstawowych zasad ergonomii w wykonywaniu czynności codziennych. Powyższe, zdaniem ubezpieczonej, świadczyć ma o jej niezdolności do samodzielnej egzystencji, podobnie, jak okoliczność tego rodzaju, że kolejne operacje w ogóle nie usprawniły jej kolana, a wręcz przeciwnie, pogorszyły jego stan.

Kończąc prezentację swojego stanowiska, ubezpieczona ponownie podkreśliła, że ani lekarze, ani ośrodki rehabilitacyjne nie potrafią doprowadzić jej sprawności ruchowej do stanu umożliwiającego samodzielne wykonywanie podstawowych czynności związanych
z normalnym funkcjonowaniem. Wskazała także, że mimo licznych nakładów finansowych oraz godzin spędzanych na codziennych samodzielnych ćwiczeniach, zlecanych przez rehabilitantów, jej stan zdrowia z każdym miesiącem pogarsza się, zamiast polepszać. Konsekwencją tego jest konieczność nieustannego polegania na pomocy innych osób, wobec czego zasadnym powinno być uznanie jej za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji (pismo M. K. – k. 106-106 v. a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, w tym na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych M. K.. Ich autentyczność, jak również zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy, nie była kwestionowana przez żadną ze stron procesu, dlatego sąd uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy mogący stanowić podstawę ustaleń faktycznych
w sprawie.

Sąd dokonał ustaleń stanu faktycznego także na podstawie opinii biegłych sądowych ortopedów: P. R. i M. G.. Wskazani biegli są specjalistami w swojej dziedzinie, posiadają wiedzę medyczną i doświadczenie zawodowe. Na podstawie wywiadu, wnikliwej analizy dokumentacji medycznej oraz wyników bezpośrednich badań przedmiotowych, w sposób wzajemnie się potwierdzający wskazali na występowanie u ubezpieczonej określonego rodzaju schorzeń, ocenili stopień ich nasilenia, a także określili ich wpływ na możliwość samodzielnego wykonywania podstawowych czynności życiowych. Zarówno biegły sądowy P. R., jak i biegły sądowy M. G. w sporządzonych opiniach stwierdzili, że M. K. nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji. Poczynione przez biegłych ustalenia korelowały ze sobą, nie tylko w sferze wniosków, ale także w sferze wspierających je argumentów. Motywując swoje stanowisko biegli sądowi wyjaśnili, że aktualne zaawansowanie schorzeń ortopedycznych u ubezpieczonej nie narusza sprawności organizmu w stopniu dającym podstawę do orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Wobec korelującej ze sobą treści obu opinii, które w sposób wyczerpujący i wszechstronny dawały odpowiedź na stawianie przez sąd pytania, sąd w całości podzielił zawarte w nich wnioski, czyniąc je podstawą swoich ustaleń. W ocenie sądu wnioski opinii oraz przedstawiona w nich argumentacja, są zrozumiałe, logiczne, nie zawierają wewnętrznych sprzeczności, korespondują ze sobą i jako takie mogły stanowić podstawę ustaleń faktycznych.

Sąd każdorazowo wnikliwie analizował treść zastrzeżeń ubezpieczonej, a dążąc do zgromadzenia materiału dowodowego w sposób wszechstronny i wyczerpujący, dwukrotnie uzupełnił materiał dowodowy poprzez dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej P. R. oraz dowodu z opinii innego biegłego ortopedy. Ostatecznie jednak sąd zwrócił uwagę, że ubezpieczona każdorazowo formułowała te same zastrzeżenia i podnosiła te same, zdezaktualizowane już – w świetle treści kolejnych opinii biegłych – argumenty. Zgłaszane przez ubezpieczoną zastrzeżenia nie zawierały nowych okoliczności, które mogłyby podważyć w sposób skuteczny, dokonaną przez biegłych ocenę stanu zdrowia ubezpieczonej i ocenę jego wpływu na posiadaną zdolność do samodzielnej egzystencji. Sąd uznał, że ostateczne stanowisko M. K., jakie zaprezentowała w sprawie stanowi wyraz nieumiejętności zaakceptowania niekorzystnych dla niej opinii i wyraz niezadowolenia z ich treści, co skutkowało nieuzasadnioną polemiką z ustaleniami biegłych i prezentacją własnej, subiektywnej, nie mającej oparcia w dokumentacji medycznej, interpretacji dokumentacji i oceny stanu zdrowia.

Ubezpieczona powoływała się także na występujące obecnie dodatkowe schorzenia, jak np. zespół cieśni nadgarstków. Sąd zauważa jednak, że to pogorszenie stanu zdrowia ubezpieczonej wystąpiło po wydaniu przez biegłych opinii, a co więcej po wydaniu zaskarżonej decyzji przez organ rentowy. Wobec powyższego okoliczności te nie były przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawy i nie mogły podważyć zasadności opinii biegłych wydanych na podstawie aktualnej na dzień wydania zaskarżonej decyzji dokumentacji medycznej.

Na koniec oceny stanowiska ubezpieczonej, jako nie będącego w stanie skutecznie zakwestionować zgodnych i tożsamych, co do wniosków i argumentów, opinii biegłych, godzi się przywołać poglądy orzecznictwa, które zwraca uwagę, że sąd nie jest zobowiązany dopuścić dowodu z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 1974r., sygn. akt II CR 817/73, wyrok Sądu Najwyższego z 18 lutego 1974r., sygn. akt II CR 5/74, wyrok Sądu Najwyższego
z 15 listopada 2001r., sygn. akt II UKN 604/00). Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczasowej złożonej opinii (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1974r., sygn. akt I CR 562/74, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 1999r., sygn. akt I PKN 20/99, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2001r., sygn. akt II CKN 639/99). Przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2001r., sygn. akt II UKN 446/00).

Zważywszy na powyższe sąd ocenił, że zgromadzony materiał dowodowy – pozyskany wszechstronnie i wyczerpująco – był wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy
i nie zachodziła potrzeba pozyskiwania kolejnych opinii, w sytuacji, gdy opinie dotychczas w sprawie zgromadzone prezentowały tożsame wnioski.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 26 lipca 2022r., znak (...), podlegało oddaleniu.

Dokonując rozważań, w pierwszej kolejności odnieść należy się do przepisów, które określają warunki nabycia uprawnienia do dodatku pielęgnacyjnego. Kwestia ta uregulowana została w przepisie art. 75 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r. poz. 1251 – dalej jako ustawa emerytalna), zgodnie z którym dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli została ona uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji definiuje przepis art. 13 ust. 5 ww. ustawy stanowiąc, że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji ma szeroki zakres znaczeniowy. Obejmuje ono z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000r., III AUa 190/00; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995r., AUr 531/95; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 grudnia 2017r., III AUa 388/17; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 października 2017r., III AUa 872/16).

W dalszej kolejności zaznaczyć należy, że stwierdzenie istnienia przesłanek niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji – warunkujących uprawnienie do świadczenia, o jakie wnosiła M. K. – jest ściśle związane
z potrzebą określenia stanu zdrowia osoby ubezpieczonej i ustalenia naruszenia sprawności organizmu. Dlatego też, przedmiotem analizy w rozpatrywanej sprawie był stan zdrowia ubezpieczonej celem dokonania oceny, czy w związku z nim M. K. jest całkowicie niezdolna do pracy oraz niezdolna do samodzielnej egzystencji oraz czy jest to niezdolność trwała, czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres. Nie budzi wątpliwości, że ocena taka, jako wymagająca wiadomości specjalnych, musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych lekarzy posiadających odpowiednią wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń ubezpieczonego (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z 12 kwietnia 2000r., II UKN 498/99, OSNAPiUS 2001 nr 19, poz. 597; z 7 lipca 2005r., II UK 277/04, OSNP 2006 nr 56, poz. 97; z 14 marca 2007r., III UK 130/06, OSNP 2008 nr 7-8, poz. 113; z 12 stycznia 2010r., I UK 204/09, LEX nr 577813 oraz powołane w nich orzecznictwo).

Uwzględniając powyższe Sąd w przedmiotowej sprawie dopuścił dowód
z opinii dwóch biegłych ortopedów - P. R. i M. G.. Biegły P. R. ustalił, że stan ortopedyczny M. K. nie narusza sprawności organizmu w stopniu uzasadniającym uznanie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Biegły pochylił się nad ograniczeniami zdrowotnymi ubezpieczonej, dostrzegł konieczność okresowej pomocy innej osoby w zakresie czynności związanych z wysiłkiem fizycznym, uwzględnił ograniczenia w prawidłowym funkcjonowaniu prawego kolana, jednak pomimo tego wywiódł, że zmiany te nie skutkują uznaniem niezdolności do samodzielnej egzystencji.
W podobnym tonie wypowiedział się biegły M. G., który uznał, że sprawność organizmu ubezpieczonej, o ile jest naruszona istotnie, to jednak nie w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Biegły dostrzegł potrzebę pomocy przy wykonywaniu jedynie niektórych czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego,
w szczególności z wykonywaniem większych zakupów i niektórych czynności porządkowych. Mimo tego uznał jednak, że zachowana przez ubezpieczoną siła mięśniowa pozwala na wykonywania wszystkich czynności związanych z samoobsługą. Ostatecznie, stwierdzając trwałą niezdolność do pracy, jednocześnie nie stwierdził niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Ocena opinii została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, jednakże w tym miejscu, odwołując się do niej należy jeszcze raz wskazać, że opinie są rzetelne oraz jasno i przekonująco uzasadnione. Dodatkowo należy zwrócić uwagę na ich spójność – tak w zakresie opisu stanu zdrowia ubezpieczonej, jak i poczynionych wniosków. Wreszcie, raz jeszcze zasadnym jest zaakcentowanie tożsamości wniosków obu opinii, z których wynika brak niezdolności ubezpieczonej do samodzielnej egzystencji. Zaznaczyć należy również, że opinie biegłych podlegają ocenie sądu rozpoznającego sprawę, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów. Sąd ma zatem prawo ocenić, czy zebrane w toku sprawy opinie biegłych wystarczająco wyjaśniają wymagające wiadomości specjalnych kwestie istotne przy rozstrzyganiu sprawy, czy też konieczne jest zasięgnięcie opinii innych biegłych. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2021r., I (...) 60/21, niepublikowane). Sąd ma obowiązek oceniać wartość dowodu z opinii biegłego badając czy opinia zawiera luki, jest nieprzekonująca, niekompletna, pomija lub wadliwie przedstawia istotne okoliczności, jest niejasna, nienależycie uzasadniona czy nieweryfikowalna (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2013r., I CSK 20/13, niepublikowane). Z drugiej zaś strony, sąd po uznaniu, że dana opinia biegłego wyjaśnia istotne przy rozstrzyganiu sprawy kwestie wymagające wiadomości specjalnych w sposób rzetelny, jasny i logiczny – jest związany jej treścią.

Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że na gruncie przedmiotowej sprawy,
z charakteru której wynika okoliczność, że kluczowym dla jej prawidłowego rozstrzygnięcia jest dowód z opinii biegłych, sąd nie mógł czynić ustaleń sprzecznych z wydanymi opiniami, jeśli uznał, że są one prawidłowe i jeżeli odmienne ustalenia nie miały oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 30 czerwca 2016r., III AUa 284/16)

W rozpatrywanej sprawie żaden z biegłych nie podzielił stanowiska ubezpieczonej
w zakresie jej niezdolności do samodzielnej egzystencji. Sąd zatem nie miał podstaw ani możliwości, aby orzec wbrew opiniom i wnioskom, jakie one zawierają. Zgodnie z tym, co zostało wskazane, tylko opinie biegłych, wskazujące na chociażby okresową niezdolność do samodzielnej egzystencji, mogły dać podstawę do orzeczenia zgodnie z żądaniem M. K.. Brak takich opinii nie daje sądowi podstaw do samodzielnych ustaleń w tym zakresie.

W związku z powyższym sąd ocenił, że w przedmiotowej sprawie nie zachodzą podstawy do przyjęcia słuszności stanowiska ubezpieczonej. Opinie, jakie zostały wydane, wskazują na prawidłowość decyzji organu rentowego. Opinie są spójne i przekonujące, mimo zarzutów ubezpieczonej, których sąd nie podzielił . W tej sytuacji – pomimo różnych argumentów i dokumentacji, jakie przedstawiała ubezpieczona– nie było podstaw do zmiany decyzji. Sąd – dysponując opiniami biegłych niepotwierdzającymi niezdolności M. K. do samodzielnej egzystencji – nie miał takiej możliwości. Już wcześniej zostało wskazane, że w sprawach tego typu, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinie biegłych dostarczyły sądowi wiedzy koniecznej do dokonania oceny stanu zdrowia ubezpieczonej, w tym rodzaju występujących schorzeń, stopnia ich zaawansowania i nasilenia związanych
z nimi dolegliwości, stanowiących łącznie o zdolności do wykonywania zatrudnienia
i zdolności do samodzielnej egzystencji lub jej braku. Sąd nie mógł – wbrew opinii biegłych – oprzeć ustaleń w tym zakresie na własnym przekonaniu i ustalić istnienia niezdolności do samodzielnej egzystencji, jeżeli biegli lekarze dobrani stosowanie do schorzeń ubezpieczonego w wydanych opiniach nie doszli do takiego wniosku (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2010r., II UK 191/09, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 14 czerwca 2017r., III AUa 1143/16).

Z tego względu sąd po dokonaniu oceny opinii biegłych – uznając, że stanowią one rzetelny dowód – oparł się na nich, czyniąc ustalenia faktyczne i przyjął, że M. K. nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.

Odnosząc się do okoliczności, że w toku sprawy ubezpieczona powoływała się na posiadane orzeczenie o niepełnosprawności wyjaśnić należy, że niepełnosprawność nie jest odpowiednikiem niezdolności do pracy rozumianej jako utrata zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i brak rokowań co do odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (art. 12 ust. 1 ustawy z 1998r. o emeryturach i rentach z FUS), gdyż zdefiniowana została jako spowodowana naruszeniem sprawności organizmu niezdolność do wypełniania ról społecznych. Skutkiem niezdolności do wypełniania ról społecznych może być, ale nie musi, niezdolność do pracy czy niezdolność do samodzielnej egzystencji. Niepełnosprawność, jako niemożność wypełniania ról społecznych, może bowiem również powodować obniżenie zdolności do wykonywania pracy, ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne (art. 4 ust. 3), zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub konieczność korzystania z czasowej lub częściowej pomocy innych osób, w celu pełnienia ról społecznych (art. 4 ust. 2), bądź zdolność do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i konieczność, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art. 4 ust. 1). Z tych wszystkich względów pojęcie niepełnosprawności jest szersze od pojęcia niezdolności do pracy czy niezdolności do samodzielnej egzystencji, co oznacza, że każda osoba niezdolna do pracy w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach jest osobą niepełnosprawną, ale nie każda osoba niepełnosprawna (w tym w stopniu umiarkowanym) jest osobą niezdolną do pracy, a tym bardziej osoba niezdolną do samodzielnej egzystencji. Takie też stanowisko prezentowane jest w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wielokrotnie podkreślał, że mimo podobieństwa definicji, stwierdzenie umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie jest tożsame ze stwierdzeniem niezdolności do pracy ( wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 lutego 2009r., I UK 203/09; z dnia 11 marca 2008r., I UK 286/07 oraz z dnia 4 marca 2008r., sygn. akt II UK 130/07; z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 386/03, OSNP 2004 nr 12, poz. 213; z dnia 28 stycznia 2004r., II UK 222/03, OSNP 2004 nr 19, poz. 340 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2005r., II UK 77/05, OSNP 2006 nr 23-24, poz. 372).

Co zaś się tyczy sygnalizowanych przez ubezpieczoną okoliczności dotyczących pogorszenia jej stanu zdrowia i stwierdzenia zespołu cieśni nadgarstka, należy przypomnieć, że sąd ubezpieczeń społecznych kontroluje legalność decyzji w każdym aspekcie według stanu istniejącego w dacie wydania zaskarżonej decyzji. Okoliczność, że stan zdrowia ubezpieczonej w trakcie długotrwałego procesu pogorszył się, mogłaby być podstawą do wystąpienia do ZUS z nowym wnioskiem, nie zaś przesłanką do dalszego prowadzenia przez sąd postępowania dowodowego, przeprowadzenia dowodu z kolejnych opinii biegłych, czy też podważania tych, które już zostały wydane z uwagi na ich nieaktualność. W przypadku, gdy stan zdrowia ubezpieczonej ulegnie pogorszeniu i okoliczność ta zostanie udokumentowana, możliwe jest złożenie kolejnego wniosku do organu rentowego
o przyznanie świadczenia adekwatnego do aktualnej sytuacji.

Konkludując, sąd mając na względzie zebrany w sprawie materiał dowodowy, przyjęte na jego podstawie ustalenia i całokształt zaprezentowanych wyżej rozważań, uznał, że organ rentowy prawidłowo ocenił stan zdrowia M. K., a w konsekwencji zasadnie odmówił jej prawa do wnioskowanego świadczenia.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. należało oddalić odwołanie.