Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 października 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 października 2024 r. w W.

sprawy Z. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek odwołania Z. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 24 kwietnia 2024 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 31 maja 2024 r. Z. M. złożył pismo procesowe zatytułowane (...), które faktycznie stanowiło odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 24 kwietnia 2024 r. znak: (...). W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że nie zgadza się z wydaną przez organ rentowy decyzją, ponieważ ZUS nie przedstawił podstawy merytorycznej swoich wyliczeń, które posłużyły mu do wydania przedmiotowej decyzji (odwołanie z dnia 22 maja 2024 r. k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 12 czerwca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Organ rentowy powołując się na art. 138 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Powołując się na przepisy powyżej wskazanej ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych opisał okoliczności definiujące świadczenie nienależnie pobrane oraz sytuacje, w których dochodzi do zawieszenia świadczenia. Zaznaczono przy tym, że odwołującemu przysługuje renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem do 31 lipca 2025 r., a przychód osiągnięty przez ubezpieczonego w roku 2022 wyniósł 56.302,00 zł. (w tym zasiłek chorobowy 450,21 zł.) i przekroczył kwotę uzasadniającą zmniejszenie świadczenia dla tego roku, tj. 51 069,00 zł. wynikającą z komunikatu Prezesa ZUS z dnia Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 listopada 2022 r. w sprawie granicznych kwot przychodu dla 2022 r. stosowanych przy zawieszaniu albo zmniejszaniu emerytur i rent (M.P. z 2022r., poz. 1096) o kwotę 5.233,00 zł. Organ rentowy podkreślił, że w decyzji przyznającej świadczenie odwołujący został pouczony o tym, że w przypadku osiągania przychodów świadczenie podlega zmniejszeniu oraz o obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w takiej sytuacji. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 12 czerwca 2024 r. k. 6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący Z. M. urodzony (...) ma przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 listopada 2000 r. Świadczenie obecnie przysługuje ubezpieczonemu do 31 lipca 2025 r. Zarówno w decyzji pierwotnie przyznającej ubezpieczonemu prawo do renty z dnia 24 stycznia 2001 r. (pkt IV) jak i w decyzji z dnia 24 lipca 2020 r. o przeliczeniu renty (pkt VI i VII) znajdowały się stosowne pouczenia m.in. odnośnie tego, że osoba, która nienależnie pobrała świadczenia jest obowiązana do ich zwrotu oraz co należy rozumieć przez nienależnie pobrane świadczenia (decyzja z dnia 24 stycznia 2001 r. o przyznaniu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy k. 28 a.r. decyzja z dnia 24 lipca 2020 r. w przedmiocie przeliczenia renty- nienumerowane karty a.r.).

Organ rentowy w dniu 24 kwietnia 2024 r. ujawnił nadpłatę renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. w kwocie 5.233,00 zł (notatka w sprawie ujawnienia nadpłaty i przyczyn jej powstania z dnia 24 kwietnia 2024 r. – nienumerowane karty a.r.).

Decyzją z dnia 24 kwietnia 2024 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. stwierdził, że Z. M. pobrał nienależne świadczenie za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r. w wysokości 5.233,00 zł. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że łączny przychód ubezpieczonego w roku 2022 wyniósł 56.302,00 zł i przekroczył kwotę graniczną ustaloną dla tego okresu tj. 51.069,00 zł łącznie o kwotę 5.233,00 zł. Wobec czego osiągnięty przez Z. M. przychód uzasadniał zmniejszenie łącznej kwoty świadczenia za powyższy okres o kwotę przekroczenia niższej kwoty granicznej przychodu tj. o 5.233,00 zł (decyzja ZUS z 24 kwietnia 2024 r.- nienumerowana karta a.r.).

Ubezpieczony nie zgodził się z powyższą decyzją i odwołał się od niej inicjując przedmiotowe postępowanie (odwołanie z dnia 22 maja 2024 r. k.3-5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy oraz dołączonych akt rentowych, uznając, że tak zebrany materiał dowodowy był wystarczający do jej rozstrzygnięcia. Strony nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było niezasadne.

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148 ¹ § 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2023 r. poz. 1550, dalej: k.p.c.) sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analizując treść złożonych przez strony i zgromadzonych w aktach rentowych dokumentów, Sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów, lecz prawa, wobec czego na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. Sąd uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Spór w niniejszej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy odwołujący się Z. M. jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia – renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy – za okres od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy emerytalnej osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. W myśl ust. 2 tego przepisu za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia,

Zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3 (art. 104 ust. 2). Natomiast za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego (art. 104 ust. 6). W świetle art. 104 ust. 4 ustawy, przepisy ust. 1, 1a i 2 stosuje się również do osób wyłączonych z obowiązku ubezpieczenia społecznego z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

Na podstawie art. 104 ust. 7 i 8 ustawy emerytalnej, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości:

1) 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. - dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

2) 18% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy;

3) 20,4% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 - dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.

Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego kwoty przychodu, o których mowa w ust. 7 i 8, z zaokrągleniem w górę do pełnych 10 groszy oraz kwoty graniczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego.

Szczegółowe zasady w powyżej wskazanym zakresie określają przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz. U. z 1992 r. Nr 58, poz. 290 ze zm.). Zgodnie z § 7 ust. 1 tego rozporządzenia, organ rentowy ustala łączną kwotę dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego i porównuje go z sumą kwot obliczonych od kwoty bazowej dla kolejnych miesięcy tego roku kalendarzowego:

1) wskaźnikiem 60%, zwaną dalej "niższą kwotą graniczną dochodu",

2) wskaźnikiem 120%, zwaną dalej "wyższą kwotą graniczną dochodu".

§ 8 ust. 2 powyższego rozporządzenia przewiduje natomiast, że jeżeli łączna kwota dochodu osiągniętego przez emeryta lub rencistę w okresie ubiegłego roku kalendarzowego przekroczyła niższą kwotę graniczną, organ rentowy ustala:

1. że dochód osiągnięty przez emeryta lub rencistę uzasadniał:

a) zmniejszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód nie przekroczył wyższej kwoty granicznej dochodu;

b) zawieszenie świadczeń wypłaconych za okres ubiegłego roku kalendarzowego, jeżeli dochód przekroczył wyższą kwotę graniczną dochodu.

2. kwotę różnicy między należną a wypłaconą kwotą świadczeń, która podlega zwrotowi.

Zgodnie z Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 listopada 2022 r. w sprawie granicznych kwot przychodu dla 2022 r. stosowanych przy zawieszaniu albo zmniejszaniu emerytur i rent (M. P. z 2022 r. poz. 1096), kwota graniczna przychodu dla 2022 r. wyniosła 51.069,00 zł – co stanowi sumę kwot przychodu odpowiadających 70% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w wysokości:

- 3960,20 zł – od 1 stycznia 2022 r. do 28 lutego 2022 r.;

- 4196,60 zł – od 1 marca 2022 r. do 31 maja 2022 r.;

- 4364,70 zł – od 1 czerwca 2022 r. do 31 sierpnia 2022 r.;

- 4309,40 zł – od 1 września 2022 r. do 30 listopada 2022 r.;

- 4536,50 zł – od 1 grudnia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.

W rozpatrywanej sprawie Z. M. kwestionował zasadność żądania przez organ rentowy zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. W swoim odwołaniu ubezpieczony nie przedstawił konkretnie, z którymi ustaleniami organu rentowego się nie zgadza, a jedynie podnosił, że wyliczenia organu rentowego są niepoprawne i w sposób ogólny kwestionował poprawność wydanej przez organ decyzji. Ubezpieczony w doręczonej mu decyzji z dnia 24 kwietnia 2024 r. został pouczony w punkcie IV o tym, że w razie osiągania przychodów świadczenie ulega zmniejszeniu oraz o tym, że w takiej sytuacji konieczny jest zwrot nienależnie pobranego świadczenia, zatem nie można uznać, że nie był świadomy konieczności zwrotu nienależnie pobranego świadczenia. Należy również zauważyć, że o takiej konsekwencji odwołujący został pouczony już w pierwszej decyzji w przedmiocie przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy z dnia 24 stycznia 2001 r. w punkcie VI i VII.

W myśl powołanego już art. 138 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia uważa się między innymi świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania. Żądanie zwrotu nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego uzasadnione jest tylko wobec osoby, która otrzymała świadczenie bez podstawy prawnej i tylko wówczas, gdy miała świadomość, że wypłacone świadczenie jej się nie należy. Zwrot "była pouczona o braku prawa" nie może być rozumiany dosłownie; chodzi tu o klasyczne pouczenie, w którym organ rentowy informuje ubezpieczonego, że utraci prawo do świadczenia, gdy wystąpią okoliczności, które zgodnie z przepisami spowodują utratę tego prawa (wyrok Sądu Najwyższego z 28 czerwca 2005 r., III UK 63/05).

Zdaniem Sądu odwołujący został dostatecznie pouczony o okolicznościach uzasadniających zmniejszenie/zawieszenie prawa do renty. Wskazać należy jeszcze raz, że już decyzja z dnia 24 stycznia 2001 r. o przyznaniu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy zawierała pouczenie o okolicznościach powodujących zawieszenie lub ustanie prawa do świadczenia oraz obowiązku informowania o osiąganym przychodzie. Również kolejne decyzje zawierały stosowne pouczenia, a zatem odwołujący był świadomy, że istnieją sytuacje powodujące, że osoba, która pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu, a także, że prawo do renty ulega zawieszeniu albo świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu. Zdaniem Sądu, pouczenia zawarte w decyzjach ZUS były sformułowane w sposób zrozumiały i prawidłowe ich odczytanie nie wymagało żadnej szczególnej wiedzy, w tym wiedzy prawniczej. Zatem odwołujący był pouczony o tym, że renta z tytułu niezdolności do pracy podlega zawieszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu m. in. zatrudnienia, jak również o ciążącym na nim obowiązku poinformowania organu rentowego o zaistnieniu okoliczności mających wpływ na prawo do renty i jej wysokość – w tym m. in. osiąganiu miesięcznego przychodu w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jak natomiast wynika z załączonego do akt rentowych zaświadczenia o osiągniętym przychodzie za 2022 r. ustalonego na podstawie danych w systemie teleinformatycznym odwołujący uzyskał przychód z tytułu zatrudnienia przekraczający kwoty graniczne odpowiadające 70% przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń zgodnie z ww. komunikatami Prezesa ZUS. Tym samym, jego prawo do świadczenia ulegało zawieszeniu z uwagi na przekroczenie przychodu. W związku z powyższym – mając na względzie treść cytowanych wyżej przepisów – organ rentowy miał podstawy faktyczne i prawne, aby stwierdzić, że świadczenia wypłacone odwołującemu za okres od 1 stycznia do 31 grudnia w kwocie 5.233,00 tj. o tyle o ile przewyższało kwotę graniczną za 2022 r. było nienależne w rozumieniu art. 138 ust. 1 ustawy emerytalnej, a w konsekwencji zobowiązując odwołującego do ich zwrotu.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy stwierdził, że zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych była zgodna z prawem, gdyż żądanie zwrotu nienależnie wypłaconego odwołującemu świadczenia za sporny okres znajduje pełne oparcie w treści powołanych wcześniej przepisów. Organ rentowy prawidłowo zastosował cytowane na wstępie przepisy, zaś zgłaszane przez odwołującego zarzuty wobec skarżonej decyzji nie znalazły odzwierciedlenia w zebranym materiale dowodowym, a stanowiły jedynie niczym niepopartą polemikę z prawidłowymi ustaleniami organu rentowego.

W konsekwencji Sąd oddalił odwołanie Z. M. jako niezasadne, o czym orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. zgodnie z sentencją wyroku.