Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 czerwca 2024r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 czerwca 2024r. w W.

sprawy R. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o wysokość kapitału początkowego i emerytury

na skutek odwołania R. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 12 maja 2023 roku, znak: (...)-2023

z dnia 15 maja 2023 roku, znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję z 15 maja 2023 roku, znak: (...) w ten sposób, że stwierdza brak podstaw do potrącenia R. C. z emerytury należności egzekwowanych na podstawie tytułu wykonawczego w kwocie 481,86 zł (czterysta osiemdziesiąt jeden złotych osiemdziesiąt sześć groszy);

2.  oddala odwołania w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

R. C. w dniu 26 czerwca 2023r. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 15 maja 2023r., znak: (...)o przyznaniu emerytury. Zarzucił:

1)  ustalenie nieprawidłowej, zaniżonej wysokości emerytury na skutek przyjęcia nieprawidłowo ustalonej wartości kapitału początkowego z uwagi na nieuwzględnienie przy ustalaniu jego wysokości faktu posiadania okresów pracy za granicą oraz długości tych okresów, co skutkowało zaniżeniem wysokości kapitału początkowego, a w rezultacie także wysokości emerytury;

2)  dokonanie potrąceń z emerytury z naruszeniem art. 141 ust. 1 pkt 2 oraz art. 141 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Ubezpieczony wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i nakazanie ZUS ustalenie wysokości emerytury w oparciu o wartość kapitału początkowego ustaloną z uwzględnieniem faktu posiadania okresów pracy za granicą i ich długości oraz nakazanie Zakładowi zaniechania dokonywania potrąceń ze świadczeń emerytalnych, których wysokość nie przekracza kwoty wolnej od potrąceń, jak również nakazanie Zakładowi zaniechania traktowania dwóch lub więcej świadczeń emerytalnych jako jednego świadczenia.

W uzasadnieniu odwołania R. C. wskazał, że w odrębnym odwołaniu zaskarżył decyzję ZUS ustalającą wysokość kapitału początkowego, a jego istotą jest pominięcie przez Zakład, będących w jego posiadaniu, dokumentów istotnych dla ustalenia wysokości kapitału początkowego, a także zarzut przedwczesności ustalenia kapitału początkowego z uwagi na nieotrzymanie przez Zakład potwierdzenia jego okresów pracy w Norwegii.

Analizując z kolei kwestię potrącenia z emerytury, ubezpieczony wskazał, że zostało ono dokonane w odniesieniu do kwoty 481,86 zł z naruszeniem art. 141 ust. 1 pkt 2 i art. 141 ust 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z pisma ZUS z 26 czerwca 2023r. wynika, że ww. potrącenie jest wynikiem potraktowania przez Zakład wypłacanych w tym samym terminie emerytur za maj 2023r. (871,32 zł) i za czerwiec 2023r. (1.056,14 zł) jako jednego świadczenia i dokonanie potrącenia w związku z tym, że suma tych dwóch świadczeń przekracza kwotę 1.025,26 zł (kwota emerytury wolna od potrąceń w przypadku należności określonych w art. 139 ust. 1 pkt 5 ustawy). W związku z powyższym ubezpieczony argumentował, że w art. 141 ust. 1 pkt 2 ustawy została określona kwota wolna od potrąceń (1.025,26 zł), zaś art. 141 ust. 1b stanowi, że jeśli kwota świadczenia jest niższa niż kwota świadczenia wolna od potrąceń i egzekucji, potrąceń i egzekucji nie dokonuje się. W przypadku ubezpieczonego zarówno kwota emerytury za maj 2023r., jak i za czerwiec 2023r. (każdej osobno) jest niższa niż kwota wolna od potrąceń i egzekucji, w związku z czym Zakład nie powinien dokonywać potrącenia kwoty 481,86 zł. Nie istnieje przepis ustawy, który pozwala na traktowanie dwóch lub więcej świadczeń emerytalnych jako jednego świadczenia ani taki, który nakazywałby stosować jedną kwotę wolną od potrąceń przy wypłacie w tym samym terminie kilku świadczeń emerytalnych (odwołanie z dnia 26 czerwca 2023r., k. 3 a.s.).

R. C. w dniu 26 czerwca 2023r. złożył również odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 12 maja 2023r., znak: (...)-2023 o ustaleniu kapitału początkowego. Zarzucił:

1)  przyjęcie niewłaściwego, nieuwzględniającego fakt posiadania okresów pracy za granicą, sposobu ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, skutkującego zaniżeniem wysokości tego wskaźnika i zaniżeniem wysokości kapitału początkowego;

2)  pominięcie okresów pracy za granicą przy ustalaniu długości okresów składkowych, skutkujące zaniżeniem wysokości kapitału początkowego.

Ubezpieczony wniósł o uchylenie ww. decyzji i nakazanie Zakładowi ustalenie kapitału początkowego z uwzględnieniem faktu posiadania okresów pracy za granicą. W uzasadnieniu odwołania wskazał, że z pisma ZUS z 26 czerwca 2023r. wynika, że wnioski do instytucji emerytalnych we Francji i w Norwegii zostały wysłane w dniu 21 marca 2023r., a z bezpośredniej rozmowy z pracownikiem ZUS, przeprowadzonej w dniu 23 czerwca2023r., wynika że do tego dnia odpowiedź z tych instytucji nie nadeszła. Brak odpowiedzi zagranicznych instytucji emerytalnych rodzi wątpliwość, czy decyzja o ustaleniu wysokości kapitału początkowego nie była przedwczesna. Poza tym brak ww. odpowiedzi nie usprawiedliwia Zakładu w zakresie przyjęcia niewłaściwego, bo nieuwzględnionego faktu posiadania okresów pracy za granicą, sposobu ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego , jak również nieuwzględnienia okresów pracy we Francji. Ubezpieczony podkreślił, że Zakład w przeszłości zwracał się do francuskiej instytucji ubezpieczeniowej o potwierdzenie okresów ubezpieczenia i pismem z 25 listopada 2003r. uzyskał takie potwierdzenie. Wydając zaskarżoną decyzję, Zakład posiadał zatem wiedzę o fakcie posiadania przez R. C. okresów zatrudnienia za granicą, a także o długości tych okresów, jednak z wiedzy tej nie zrobił żadnego użytku, ustalając wysokość kapitału początkowego (odwołanie z 26 czerwca 2023r., k. 2 akt o sygn. VII U 1045/23).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołania od obu zaskarżonych decyzji wniósł o ich oddalenie, wskazując że nie wnoszą one do sprawy żadnych okoliczności faktycznych, środków dowodowych i argumentów prawnych, które uzasadniałyby zmianę decyzji.

Uzasadniając przedstawione stanowisko, pełnomocnik Zakładu zacytował przepisy art. 173 - 174, art. 25 – 26 i art. 116 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jak również przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe. Dalej wskazał, że do ustalenia kapitału początkowego R. C. Zakład uwzględnił wszystkie udokumentowane polskie okresy ubezpieczenia w łącznym wymiarze 4 lat, 2 miesięcy i 9 dni, przebyte do 31 grudnia 1998r. Ubezpieczony zgłosił, że posiada również francuskie okresy ubezpieczenia w latach 1987-1993, przekraczające wymiar 12 miesięcy, jednak do chwili obecnej do ZUS nie wpłynęło potwierdzenie francuskiej instytucji ubezpieczeniowej na formularzu E 205 FR lub w formie (...), które pozwalałoby na przeliczenie kapitału początkowego w zakresie ponownego ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego. Zarazem ZUS podkreślił, że zagraniczne okresy ubezpieczenia przebyte na terenie Unii Europejskiej w wymiarze większym niż 1 rok nie są uwzględniane do ustalania kapitału początkowego, ponieważ oznaczałoby to, że polski organ rentowy faktycznie przejmowałby zobowiązania zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej, do której były odprowadzane składki z tytułu pracy danej osoby na terenie tego państwa, a które to składki nie były odprowadzane do ZUS. Jeśli chodzi zaś o sezonową pracę ubezpieczonego w Norwegii w latach 1989 – 1990, to wstępnie norweska instytucja ubezpieczeniowa nie potwierdziła ubezpieczenia w tym kraju i odprowadzania składek z tytułu takiej pracy do tej instytucji. Aktualnie ZUS oczekuje oficjalnego stanowiska o odmowie potwierdzenia okresów ubezpieczenia R. C.. Dodatkowo organ rentowy podkreślił, że okresy ubezpieczenia we Francji i w Norwegii nie podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu prawa i wysokości polskiej emerytury kapitałowej, jak ma to miejsce w przypadku emerytur wyliczanych zgodnie z art. 53 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy uwzględnieniu zapisu art. 8 ww. ustawy oraz postanowień rozporządzeń unijnych.

Odnosząc się do zarzutu ubezpieczonego, dotyczącego wadliwego potrącenia z emerytury, pełnomocnik Zakładu zacytował treść art. 139 i art. 141 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jak również wyjaśnił, że w odniesieniu do ubezpieczonego prowadzone jest przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy postępowanie egzekucyjne. ZUS w oparciu o wystawione tytuły egzekucyjne jest z mocy prawa zobowiązany do dokonywania potrąceń ze świadczenia. Na czynności komornicze przysługuje ubezpieczonemu skarga do sądu. Szczegółowych wyjaśnień w sprawie dokonywanych potrąceń z emerytury Zakład udzielił R. C. w pismach z 12 czerwca 2023r. oraz z 23 czerwca 2023r. (odpowiedź na odwołanie z 4 lipca 2023r., k. 5-9 a.s.).

Odwołania R. C. od decyzji z 12 maja 2023r., znak: (...) (...) oraz od decyzji z 15 maja 2023r., znak: (...), zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia na podstawie art. 219 k.p.c. (zarządzenie z 17 lipca 2023r., k. 10 akt o sygn. VII U 1045/23).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. C. był zatrudniony:

1)  w okresie od 1 grudnia 1981r. do 31 lipca 1985r. jako starszy pomocnik muzealny w Państwowym Muzeum Archeologicznym w W. (świadectwo pracy z 1 sierpnia 1985r., k. 27 akt emerytalnych);

2)  od 4 lutego 1988r. do 13 sierpnia 1988r. w Biurze (...) na stanowisku pomocy technicznej (świadectwo pracy z 12 sierpnia 1988r., k. 26 akt emerytalnych).

Wraz z pismem z 6 stycznia 2004r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Departament Wypłat Świadczeń Zagranicznych przekazał R. C. wykaz jego ubezpieczenia za okres zatrudnienia we Francji w latach 1987-1993 (pismo ZUS z 6 stycznia 2004r. z załącznikami, k. 47-52 a.s.).

W dniu 2 marca 2023r. R. C. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę, do którego dołączył informację o okresach składkowych i nieskładkowych wraz z informacją o okresach ubezpieczenia za granicą – we Francji i w Norwegii (wniosek o emeryturę z załącznikami, k. 1-12 akt emerytalnych).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 20 marca 2023r. wydał decyzję znak: (...) o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej, w której od 1 marca 2023r. przyznał ubezpieczonemu zaliczkę na poczet przysługującej emerytury. Świadczenie zostało obliczone na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a podstawę jego obliczenia stanowiła kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji – 34.653,46 zł podzielona przez średnie dalsze trwanie życia wynoszące 187,50 m-cy. Zarazem organ rentowy wskazał w decyzji, że emeryturę przyznano w kwocie zaliczkowej do czasu ustalenia kapitału początkowego oraz poproszono o nadesłanie dokumentów potwierdzających zatrudnienie i zarobki w Polsce przed 1999r. (decyzja ZUS z 20 marca 2023r. o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej, k. 13-15 akt emerytalnych).

W dniu 31 marca 2023r. wpłynęły do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. informacje od Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy o zajęciu świadczeń emerytalno – rentowych R. C. i o zobowiązaniu Zakładu do przekazywania potrąconych kwot na konto Komornika (zajęcia świadczeń emerytalno – rentowych, k. 18-22 akt emerytalnych). W dniu 6 kwietnia 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wystosował do Komornika pismo z informacją o braku możliwości realizacji zajęcia, gdyż zobowiązanemu przysługuje świadczenie w kwocie 184,82 zł, która wolna jest od potrąceń i egzekucji. Realizacja zajęcia rozpocznie się, gdy zmiana wysokości świadczenia umożliwi dokonywanie potrąceń (pismo ZUS z 6 kwietnia 2023r., k. 23 akt emerytalnych).

W dniu 4 maja 2023r. R. C. przesłał do organu rentowego pismo, do którego dołączył dwa świadectwa pracy – z 12 sierpnia 1988r. i z 1 sierpnia 1985r. oraz dwa zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – z 16 lutego 2023r. i z 22 marca 2023r. (pismo R. C. z 4 maja 2023r. z załącznikami, k. 24-30 akt emerytalnych).

W związku z powyższym Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wydał w dniu 12 maja 2023r. decyzję znak: (...) (...), w której ustalił kapitał początkowy dla R. C.. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika tej podstawy przyjęto przeciętą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od dnia 1 stycznia 1981r. do 31 grudnia 1990r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 35,63 %. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 35,63% przez 1.220,89 zł, tj. kwotę bazową. Ponadto przyjęto okresy składkowe w łącznym wymiarze 4 lat, 2 miesięcy, 9 dni, tj. 50 miesięcy, a także współczynnik proporcjonalny do wieku oraz okresu składkowego w wysokości 29,26 % oraz średnie dalsze trwanie życia w wymiarze 209 miesięcy. Kapitał ustalony na dzień 1 stycznia 1999r. wyniósł 22.845,79 zł (decyzja ZUS z 12 maja 2023r., k. 3-4 akt kapitałowych).

Następnie decyzją z 15 maja 2023r., znak: (...) organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę od 1 lutego 2023r. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosząca 34.653,46 zł, a także kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 137.842,50 zł. Podzielona przez średnie dalsze trwanie życia – 187,50 m-cy, dała kwotę wyliczonej emerytury wynoszącą 919,98 zł. Kwota ta jest niższa od najniższej emerytury, ale nie została podwyższona, gdyż ubezpieczony nie udowodnił okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 25 lat. Organ rentowy wraz ze świadczeniem za czerwiec 2023r. wyrównał ubezpieczonemu emeryturę za okres od lutego do maja 2023r. Świadczenie zmniejszył o 481,86 zł z powodu należności egzekwowanych na podstawie tytułu wykonawczego (decyzja ZUS z 15 maja 2023r., k. 33-35 akt emerytalnych).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po wpłynięciu wniosku R. C. o emeryturę, wystąpił do francuskiej i norweskiej instytucji ubezpieczeniowej o potwierdzenie okresów ubezpieczenia we Francji i w Norwegii. Instytucja norweska udzieliła informacji o braku okresu ubezpieczenia R. C., wobec czego ZUS wystąpił o przekazanie takiej informacji w oficjalnym dokumencie, zaś z instytucji francuskiej nie nadeszła odpowiedź (stanowisko komórki merytorycznej z 28 czerwca 2023r., nienumerowana karta akt emerytalnych; wydruk elektronicznej informacji ZUS, k. 47 akt emerytalnych). We wrześniu 2023r. oraz w lutym 2024r., wobec dalszego braku odpowiedzi ww. instytucji ubezpieczeniowych, ZUS wystąpił o przyśpieszenie załatwienia spraw (pismo ZUS z 11 września 2023r., k. 58 akt emerytalnych; pismo ZUS z 12 lutego 2024r., k. 67 akt emerytalnych).

W dniu 4 października 2023r. organ rentowy wydał decyzję uchylającą decyzję z 15 maja 2023r., w której raz jeszcze przyznał ubezpieczonemu emeryturę, wyliczając ją tak, jak w uchylonej decyzji, z tym że nowa decyzja zawierała wskazanie, że emeryturę ustalono R. C. w kwocie zaliczkowej i jej wysokość zostanie ustalona ponownie po potwierdzeniu okresów zatrudnienia we Francji oraz po zakończeniu postępowania międzynarodowego o emeryturę z francuskiej i norweskiej instytucji ubezpieczeniowej (decyzja ZUS z 4 października 2023r., k. 48-50 akt emerytalnych).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, które zostały zgromadzone w aktach ZUS, a także złożonych w toku postępowania sądowego przez ubezpieczonego. Ich autentyczność i treść nie budziła zastrzeżeń Sądu i nie była kwestionowana przez strony. Wobec tego dokumenty, o których mowa, Sąd ocenił jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania R. C. od decyzji dotyczącej ustalenia wysokości kapitału początkowego oraz od decyzji przyznającej emeryturę wyliczoną zgodnie z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1672, dalej jako ustawa emerytalna), przypomnieć należy, że zgodnie z ww. przepisem emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Z kolei kapitał początkowy, stanowiący jeden ze składników decydujących o wysokości podstawy obliczenia emerytury z art. 26 ustawy emerytalnej, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 tejże ustawy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3). Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (art. 15 ust. 6).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy, wyliczając kapitał początkowy ubezpieczonego, uwzględnił, przebyte do 31 grudnia 1998r., udokumentowane okresy składkowe przebyte w Polsce w łącznym wymiarze 4 lat, 2 miesięcy i 9 dni. Ubezpieczony, formułując zarzuty w ww. zakresie nie zgodził się z nieuwzględnieniem okresów pracy za granicą. Odnosząc się do tego Sąd wskazuje, że zgodnie z wcześniej cytowanym art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu kapitału początkowego uwzględnia się przebyte przed dniem wejścia w życie tej ustawy (polskie) okresy składkowe, o których mowa w art. 6 ustawy emerytalnej. Taka jest generalna zasada stosowana w prawie zabezpieczenia społecznego, wynikająca także z umów międzynarodowych. Okresy ubezpieczenia uwzględnia się w tym państwie, w którym zostały one przebyte, chyba że co innego wynika z takich umów. Równocześnie z art. 8 ustawy emerytalnej wynika, że przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe, przy czym należy mieć na względzie, że wymienione w art. 174 ust. 2 okresy ubezpieczenia, uwzględniane przy wyliczaniu kapitału początkowego, nie obejmują wszystkich okresów wymienionych w art. 6-10 ustawy. Nie ma wśród nich ujętych w art. 8 okresów ubezpieczenia za granicą regulowanego umowami międzynarodowymi. Pominięcie to ma swoje uzasadnienie w tym, że podstawą ustalania przyszłego świadczenia emerytalnego są składki zgromadzone na kontach emerytalnych w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Składki opłacane w tych instytucjach nie zasilają Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zatem nie mogą wchodzić do kapitału początkowego. Wysokość świadczenia emerytalnego ustalona na zasadach określonych w art. 53 ustawy jest zależna od stażu ubezpieczeniowego obejmującego okresy składkowe wymienione w art. 6 ustawy oraz od podstawy wymiaru świadczenia, którą zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego. Okresy niewymienione w art. 174 ust. 2 nie są uwzględniane, w związku z czym przy ustalaniu okresów przyjmowanych do wyliczenia kapitału początkowego uwzględnia się tylko okresy zatrudnienia za granicą wymienione w art. 6 ust. 2 pkt b i c. Wypływa z tego wniosek, że art. 6 ust. 2 ustawy należy odnieść do ubezpieczenia na podstawie prawa polskiego, a więc kapitał początkowy, który będzie stanowił podstawę do ustalenia wysokości świadczenia i do jego wypłaty przez polską instytucję ubezpieczeniową może być ustalany włącznie na podstawie składek zgromadzonych w polskiej instytucji. Okresy zatrudnienia i ubezpieczenia za granicą są pomijane przy ustalaniu podstawy wymiaru kapitału początkowego, który zgodnie z art. 174 ust. 3 ustawy stanowią dochody przyjęte do podstawy wymiaru składek w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem wejścia w życie ustawy. Przepis ten odsyła między innymi do art. 18, stanowiącego, że jeżeli okres dziesięciolecia obejmuje również ubezpieczenie za granicą, podstawę wymiaru emerytury ustala się z okresu pozostawania w ubezpieczeniu w Polsce i przy ustalaniu średnich miesięcznych dochodów jako podstawy wymiaru emerytury okresy zagraniczne są pomijane (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2005 r., I UK 135/04, OSNP 2005 Nr 14, poz. 217). Składki gromadzone w zagranicznych instytucjach ubezpieczeniowych mogą stanowić podstawę do ustalenia świadczeń tylko przez te instytucje, stosownie do obowiązujących je przepisów i zawartych umów (wyrok Sądu Najwyższego z 17 lipca 2019r., I UK 125/18).

W art. 6 ustawy emerytalnej, stosowanym w związku z art. 174 ust. 2 pkt 1, jako okresy pracy za granicą uwzględniane w wyliczeniu kapitału początkowego wymienione zostały tylko dwa okresy przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. Są to okresy pracy w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których pracownicy zostali skierowani w ramach współpracy międzynarodowej lub w których obywatele polscy byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich, niewymaganej w stosunku do pracowników, którzy wyjechali za granicę przed dniem 9 maja 1945 r. (lit. c), oraz okresy pracy u innych pracodawców zagranicznych, pod warunkiem opłacenia w okresie pracy za granicą składek na ubezpieczenie społeczne w Polsce (lit. d). Obydwa te okresy charakteryzują się tym, że mimo wykonywania zatrudnienia w innym państwie, praca ma takie znaczenie dla polskiej instytucji ubezpieczeniowej jak gdyby była wykonywana w Polsce, z tym elementem różniącym, że w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c kwestię opłacania składek na ubezpieczenie w którymkolwiek z państw pomija się, natomiast w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d. istnienie wpływów do polskiej instytucji ubezpieczeniowej uwypukla (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2010r., II UK 329/09, OSNP 2011 nr 19-20, poz. 262). Wskazane rozróżnienie wynika z zaopatrzeniowego charakteru ubezpieczenia społecznego przed reformą, w którym prawo do świadczeń nie było bezwzględnie warunkowane opłaceniem składek, a istotne znaczenie miało samo wykonywanie zatrudnienia. Świadczenia przysługiwały z tytułu pracy, zatem jeżeli umowy międzynarodowe przewidywały transfer i pracę obywateli polskich na rzecz zagranicznych pracodawców, to praca świadczona w ramach tych umów była traktowana była na równi z zatrudnieniem w Polsce i uwzględniana na tych samych zasadach, jak to zatrudnienie. Praca obywateli polskich za granicą, objęta takimi umowami, uwzględniana jest zatem przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń, także przez wyliczenie kapitału początkowego bez względu na opłacanie składek na ubezpieczenie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2006 r., I UK 356/05, OSNP 2007 nr 13-14, poz. 202 i z dnia 2 września 2009 r., II UK 30/09, OSNP 2011 nr 9-10, poz. 128 oraz z dnia 1 września 2010 r., II UK 77/10, OSNP 2012 nr 1-2, poz. 16).

Ubezpieczony nie wykazał, aby w jego przypadku okresy pracy za granicą wiązały się z jednoczesnym opłacaniem składek w Polsce, bądź aby jego praca u zagranicznych pracodawców odbywała się w organizacjach międzynarodowych, zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których został skierowany w ramach współpracy międzynarodowej lub w których, jako obywatel polski, był zatrudniony za zgodą właściwych władz polskich. Z tego względu w jego przypadku fakt pracy za granicą - pomijając wystąpienia ZUS do zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych, które nie udzieliły odpowiedzi – nie może mieć wpływu na wysokość kapitału początkowego, a tym samym na wysokość emerytury obliczonej zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej. Jeśli chodzi zaś o okoliczności, na jakie powoływał się ubezpieczony w toku postępowania, a związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, to wskazać należy, że z dniem 1 maja 2004r., zaczęły być stosowane najpierw rozporządzenia 1408/71 i 574/72 z dnia 21 marca 1972r. w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek i do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.U.UE. L 1972.74.1 z późn. zm.), a później rozporządzenia 883/2004 i aktualnie (...) z dnia 16 września 2009r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U. UE. L 2009.284.1 z późn. zm.). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 2 września 2009r. (II UK 30/09) w stanie prawnym, gdy obowiązywało rozporządzenie 1408/71 przyjął, że sprawy o ustalenie kapitału początkowego nie są objęte zakresem regulacji wskazanego rozporządzenia, a ich związek z rozporządzeniem ma charakter wyłącznie pośredni, ponieważ wysokość kapitału początkowego wywiera wpływ na ustalenie wysokości świadczenia emerytalnego na podstawie art. 25 ustawy emerytalnej. W tym sensie ustalenie kapitału początkowego wpływa przesądzająco na późniejsze ustalanie prawa do świadczenia i jego wysokości. Tak więc do ustalania kapitału początkowego nie mają zastosowania przepisy rozporządzenia 1408/71, nie jest on (kapitał) bowiem świadczeniem emerytalnym, stanowiąc jedynie część wysokości tzw. nowej emerytury. Stąd też na etapie jego ustalania brak podstaw do stosowania przepisów rozporządzenia 1408/71, gdyż jego art. 45 i nast. obejmują zakresem regulacji kwestie ustalania wysokości świadczeń emerytalnych. Również w późniejszych orzeczeniach, wydanych już w czasie obowiązywania rozporządzenia 883/2004 i aktualnie (...) z dnia 16 września 2009r. Sąd Najwyższy i sądy apelacyjne przyjmowały, że sprawy o kapitał początkowy nie są ani sprawami o prawo do emerytury, ani bezpośrednio o wysokość tego świadczenia, a w konsekwencji nie są objęte zakresem regulacji rozporządzenia dotyczącego koordynacji systemów zabezpieczenia i stosuje się do niego wyłącznie prawo polskie (wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2023r., I (...) 16/22; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 22 listopada 2016r., III AUa 563/16).

Dodatkowo Sąd wskazuje, że organ rentowy w związku z przedstawionymi przez ubezpieczonego na rozprawie dokumentami dotyczącymi potwierdzenia okresów ubezpieczenia we Francji nie naruszył art. 18 ustawy emerytalnej, który stosuje się przy wyliczaniu kapitału początkowego. Ust. 2 tego przepisu stanowi, że
przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, nie uwzględnia się lat kalendarzowych, w których ubezpieczony przez cały rok pozostawał w ubezpieczeniu za granicą. W przypadku ubezpieczonego, biorąc pod uwagę złożony w załączeniu do wniosku o emeryturę, wykaz francuskich okresów ubezpieczenia (dokument z instytucji francuskiej, złożony na rozprawie, nie wskazuje dokładnie okresów ubezpieczenia, pomijając okoliczność, że jest sporządzony w języku francuskim), należy zwrócić uwagę, że w latach kiedy R. C. wykonywał pracę we Francji nie ma takich, kiedy ubezpieczenie za granicą trwałoby przez cały rok, to zaś jest warunkiem zastosowania ww. przepisu.

Podsumowując, zdaniem Sądu, w obecnym stanie prawnym i faktycznym, nie ma podstaw do zmiany decyzji ZUS o ustaleniu kapitału początkowego R. C., dlatego odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Analizując odwołanie od decyzji z 15 maja 2023r. na wstępie należy wskazać, że ZUS w dniu 4 października 2023r. wydał nową decyzję, uchylając tym samym decyzję z 15 maja 2023r. Rozważając, czy i jaki wpływ miało to na możliwość rozpoznania odwołania R. C., Sąd wskazuje, że art. 477 ¹³ k.p.c. stanowi, że zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji lub przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności zaskarżonego orzeczenia lub decyzji wydanej przez ten zespół, przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji lub orzeczenia uwzględniającego w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części. Poza tym zmiana lub wykonanie decyzji lub orzeczenia nie ma wpływu na bieg sprawy. Wskazany przepis stanowi lex specialis w stosunku do art. 355 k.p.c., gdyż określa szczególne względem wskazanych w jego § 1 przesłanki umorzenia postępowania. Wynika z tego, że wydanie decyzji, która uchyla decyzję, od której wniesione zostało odwołanie do sądu w indywidualnej sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych i rozstrzyga żądanie na niekorzyść strony skarżącej nie może powodować umorzenia postępowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c., albowiem nie zachodzą warunki określone w art. 477 ¹³ k.p.c., który pozwala na umorzenie postępowania sądowego wyłącznie w przypadku wydania decyzji uwzględniającej w całości lub w części wniosek strony. Brak jest również w takiej sytuacji przyczyn uzasadniających umorzenie postępowania na ogólnych zasadach określonych w art. 355 § 1 k.p.c., gdyż nie występuje ani zbędność wydania wyroku (nie został zrealizowany cel, dla którego złożono odwołanie od decyzji organu rentowego, pełniące rolę pozwu), ani następczy brak przesłanek procesowych warunkujących dopuszczalność procesu (art. 199 § 1 k.p.c.). Reasumując, w postępowaniu administracyjnym niedopuszczalna jest jakakolwiek ingerencja w decyzję, od której wniesione zostało odwołanie do sądu, poza przypadkami uregulowanymi w art. 83 ust. 6 ustawy systemowej (odpowiednio art. 477 ⁹ § 2 k.p.c.) oraz art. 477 ¹³ k.p.c. Ten ostatni przepis w zdaniu drugim nie pozwala na umorzenie postępowania sądowego w przypadku administracyjnej weryfikacji decyzji na niekorzyść strony. Istnienie w obrocie prawnym decyzji rozstrzygającej niekorzystnie dla strony o tym samym przedmiocie co decyzja wcześniejsza nie wywołuje skutków w sferze postępowania cywilnego (postanowienie Sądu Najwyższego z 25 lipca 2012r., II UK 333/11).

Biorąc pod uwagę powyższe, jak i to, że w decyzji z 4 października 2023r. – poza oznaczeniem, że decyzja jest zaliczkowa - nie doszło do żadnej korzystnej zmiany dla R. C., Sąd nie miał podstaw do umorzenia postępowania. Zdaniem Sądu w dalszym ciągu istniały podstawy do rozpoznania odwołania od decyzji z 15 maja 2023r., później uchylonej przez decyzję określoną jako zaliczkowa. Zwraca jednak uwagę, że wskazanej decyzji organ rentowy nadał charakter zaliczkowy do czasu zakończenia postępowania z norweską i francuską instytucją ubezpieczeniową, co powoduje, że Sąd musiał okoliczność tę brać pod uwagę. Wynika to z tego, że decyzja zaliczkowa ma szczególny charakter. Nie rozstrzyga ona o całości żądania zawartego we wniosku oświadczenie emerytalno-rentowe, ale jedynie o jego części, tj. o prawie do świadczenia, i nie kończy postępowania w sprawie przed organem rentowym. Oznacza to, że można jej przypisać walor decyzji częściowej (art. 104 § 2 k.p.a.). Przypisanie decyzji wydawanej na podstawie art. 120 ust. 1-2 ustawy emerytalnej waloru decyzji częściowej ma dwie zasadnicze konsekwencje. Po pierwsze, kończy ona postępowanie w sprawie w odniesieniu do prawa do świadczenia. Oznacza to w szczególności, że przyznanie świadczenia w kwocie zaliczkowej wyłącza po stronie organu rentowego możliwość odmowy ustalenia prawa do wnioskowanego świadczenia w toczącym się postępowaniu. Po drugie, od decyzji przyznającej świadczenie w kwocie zaliczkowej przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego (art. 83 ust. 2 ustawy o s.u.s.). Decyzja ta może być jednak kwestionowana w sądowym postępowaniu odwoławczym tylko w takim zakresie, w jakim rozstrzyga ona sprawę o świadczenie emerytalno-rentowe, a zatem w odniesieniu do prawa do świadczenia, nie zaś do wysokości kwoty zaliczkowej. Jej ustalenie nie mieści się w wynikającym z wniosku o świadczenie przedmiocie postępowania w sprawie, a w rezultacie - nie może być traktowane jako część jej rozstrzygnięcia. Wysokość świadczenia jest bowiem określana w decyzji, która kończy postępowanie, a organ rentowy, wydając ją, nie jest związany kwotą zaliczkową (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 9 maja 2023r., III AUa 602/22).

Niezależnie od tego, co zostało wskazane, trzeba też przypomnieć, że R. C. domagał się przeliczenia emerytury z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego, uwzględniającego okresy pracy za granicą. Wobec tego, że w zakresie odnoszącym się do przeliczenia kapitału początkowego jego stanowisko nie zostało uwzględnione, Sąd nie mógł tym samym skorygować decyzji z 15 maja 2023r. w zakresie odnoszącym się do wysokości świadczenia emerytalnego. Inaczej zaś wygląda sytuacja z potrąceniem ze świadczeń przyznanych ubezpieczonemu w decyzji z 15 maja 2023r. Organ rentowy z racji tego, że po wydaniu wskazanej decyzji, takie potrącenie już zrealizował, nie powtórzył w decyzji z 4 października 2023r. rozstrzygnięcia w tym przedmiocie. To nie oznacza jednak, że Sąd nie mógł i nie powinien dokonać kontroli w zakresie obejmującym to potrącenie, niekorzystne dla ubezpieczonego i faktycznie zrealizowane, a więc uszczuplające kwotę, która została mu wypłacona. Organ rentowy, dokonując takiego potrącenia powołał się na niewłaściwe przepisy, a to dlatego, że potrącenie nastąpiło z wyrównania, jakie ZUS wypłacił R. C. za maj i za czerwiec 2023r. Gdyby uwzględniać osobno świadczenia za ww. miesiące i miesiące wcześniejsze, to w żadnym z tych miesięcy – co ZUS sam przyznał – nie byłoby możliwości dokonania takiego potrącenia. Zakład – wobec wyrównania świadczeń – dokonał jednak takiego zabiegu. Według ubezpieczonego był on bezprawny, gdyż obowiązujące przepisy tego nie przewidują. Ubezpieczony nie ma racji, ale tylko w tym zakresie, w którym twierdził, że brak jest w przepisach takiego przepisu, który pozwoliłby na potrącenia we wskazanej sytuacji. Art. 143 ustawy emerytalnej stanowi, że w razie przyznania lub podwyższenia świadczeń za okres wsteczny organ rentowy ma prawo potrącić na zaspokojenie należności, o których mowa w art. 139 ust. 1 pkt 1-2d, 4 i 6-10, kwotę wyrównania należną do miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym wydano decyzję ustalającą prawo do świadczeń lub decyzję ustalającą prawo do świadczeń w podwyższonej wysokości. W przypadku R. C. taka decyzja podwyższająca świadczenia za okres wsteczny została wydana w dniu 15 maja 2023r., ale zgodnie z cytowanym przepisem ze świadczeń podwyższonych można było dokonać potrącenia na zaspokojenie należności wymienionych w art. 139 ust. 1 pkt 1-2d, 4 i 6-10. R. C. tymczasem miał mieć potrącane należności, na jakie wskazuje art. 139 ust. 1 pkt 5, czyli sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż należności, o których mowa w pkt 3. Trzeba wyraźnie podkreślić, iż nie były to należności alimentacyjne lub inne o podobnym charakterze, dlatego organ rentowy nie miał podstaw do zastosowania art. 143 ustawy emerytalnej. Wobec tego Sąd, zmieniając decyzję z 15 maja 2023r. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, że brak było podstaw do potrącenia R. C. z emerytury kwoty 481,86 zł. W pozostałym zakresie odwołanie od wskazanej decyzji, jako bezzasadne, zostało oddalone na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.