Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

21 listopada 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie: Przewodnicząca: sędzia (del.) Magdalena Pytel

Protokolant: Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu 14 listopada 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy A. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej

na skutek odwołania A. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z 18 kwietnia 2024 r. nr (...)

1)  zmienia zaskarżoną decyzję, stwierdzając że od 1 kwietnia 2019 r. do 4 września 2022 r. A. T. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność,

2)  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz A. T. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

VII U 1095/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 kwietnia 2024 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że A. T. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 1 kwietnia 2019 r. do 4 września 2022 r.

Organ rentowy wskazał, że odwołujący od 2006 r. był zgłoszony jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. 28 grudnia 2023 r. złożył wniosek nr (...), informując o zawieszeniu wykonywania działalności z datą wsteczną, tj. od 1 stycznia 2021 r., a następnie 19 lutego 2024 r. wnioskiem numer (...) dokonał zmiany daty zawieszenia z 1 stycznia 2021 r. na 1 kwietnia 2019 r.

Organ rentowy uznał, że zebrany w toku postępowania wyjaśniającego materiał dowodowy, daje podstawy do stwierdzenia, że A. T. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od 1 kwietnia 2019 r. do 4 września 2022 r. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Natomiast w okresie od 5 września 2022 r. do 27 grudnia 2023 r. należna jest z tego tytułu tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne, ponieważ w tym okresie posiadał inny tytuł rodzący obowiązek ubezpieczeń społecznych. Jako datę zawieszenia prowadzenia działalności przez Pana A. T. organ rentowy przyjął dzień 28 grudnia 2023 r., z uwagi na fakt, że 28 grudnia 2023 r. dokonał czynności polegającej na zgłoszeniu zawieszenia działalności w CEIDG (akta rentowe).

3 czerwca 2024 r. A. T. odwołał się od ww. decyzji, zaskarżając ją w całości i wniósł o jej zmianę poprzez stwierdzenie, że jako osoba prowadząca działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 1 kwietnia 2019 r. do 4 września 2022 r.

Uzasadniając swoje stanowisko wskazał, że ostatnim miesiącem prowadzenia działalności gospodarczej był marzec 2019 r. Po 31 marca 2019 r. nie prowadził i nie prowadzi żadnej faktycznej, fizycznej i operacyjnej działalność gospodarczej oraz nie osiągał, nie osiągnął i nie osiąga żadnych bieżących przychodów z działalności gospodarczej (k. 3).

W odpowiedzi na odwołanie z 25 czerwca 2024 r. pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji. Domagał się także zasądzenia kosztów postępowania (k. 11).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. T. 3 kwietnia 2006 r. rozpoczął wykonywanie działalności gospodarczej pod firmą (...), której przeważająca działalność dotyczy w zakresie inżynierii i związanym z nią doradztwem technicznym (k. 68).

Od 2006 do 2012 r. działalność była związana z komercyjną obsługą firm leasingowych, z którymi odwołujący miał podpisane kontrakty, następnie zmieniła się sytuacja na rynku, co skutkowało utratą kontraktów. Następnie działalność polegała na komercjalizacji innowacyjnych rozwiązań technologicznych i technicznych, co okazało się nie być dochodowe, nie udało się skomercjalizować żadnego rozwiązania. W marcu 2019 r. odwołujący rozliczył ostatnie dokumenty, po tym okresie działalność nie osiągnęła żadnych dochodów, nie zostały zawarte żadne umowy, odwołujący nie prowadził żadnych działań reklamowych. A. T. utrzymywał się z oszczędności, zasiłków i dochodów małżonki. Ostatni przychód został wykazany w marcu 2019 r. w wysokości 1250 zł (zeznania odwołującego k. 73 i świadka M. T. k. 85, deklaracje VAT - k. 42, (...) akta rentowe k. 24)

W deklaracji PIT-36L złożonej 30 maja 2020 r. wykazał dochód osiągnięty w 2019 r. w wysokości 425 zł (akta rentowe k. 54), a kolejne deklaracje za lata 2020 - 2022 nie wykazywały przychodu ani dochodu (akta rentowe k. 58).

Decyzją z 22 lutego 2021 r. organ rentowy stwierdził, że A. T. jest dłużnikiem ZUS z tytułu składek za okres od maja 2016 r. do lipca 2020 r. w łącznej kwocie 64506,44 zł (akta VII U 675/21 k. 91).

Pismem z 8 kwietnia 2021 r. A. T. odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę. W czasie całego postępowania wskazywał, że aktualnie jest osobą prowadzącą działalność gospodarczą, ale jednocześnie wskazywał, że jest w trudnej sytuacji finansowej, a źródłem dochodu rodziny jest jedynie zasiłek dla bezrobotnych przysługujący jego żonie i świadczenie wychowawcze (akta VII U 675/21 k. 1).

Wyrokiem z 17 lutego 2022 r. tutejszy Sąd oddalił odwołanie A. T., a 12 lipca 2023 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację (akta VII U 675/21 k. 54).

Decyzją z 10 maja 2021 r. organ rentowy odmówił umorzenia zadłużenia z tytułu składek (akta rentowe k. 10).

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 3 lipca 2023 r. A. T. powoływał się na swoją trudną sytuację finansową, ale określał się jako osoba prowadząca działalność gospodarczą (V SA /Wa 1686/23 k. 2).

Postępowanie zakończyło się oddaleniem skargi (akta V SA/Wa 1686/23 k. 31 - wyrok z 11 kwietnia 2024 r.).

28 grudnia 2023 r. A. T. dokonał zawieszenia działalności gospodarczej od 1 stycznia 2021 r., co skorygował wpisem z 19 lutego 2024 r., ustalając datę zawieszenia na 1 kwietnia 2019 r. Ubezpieczony do chwili wydania wyroku nie wznowił wykonywania działalności gospodarczej (k. 72).

21 lutego 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił A. T. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia okresu podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od 1 kwietnia 2019 r. do 4 września 2022 r., a pismem z 21 marca 2024 r. o zakończeniu tego postępowania (akta rentowe).

W piśmie z 16 marca 2024 r. odwołujący zawiadomił organ rentowy, że ostatnim miesiącem prowadzenia przez niego faktycznej działalność gospodarczej był marzec 2019 r., a od kwietnia 2019 r. nie prowadzi już faktycznej, fizycznej i operacyjnej działalności i nie osiągał w tym okresie żadnych przychodów (akta rentowe k. 19).

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dokumentów, które albo mają walor dokumentów urzędowych, albo pochodzą od stron i nie były przez nie kwestionowane, dlatego zostały ocenione jako wiarygodne. Ponadto Sąd ustalił stan faktyczny w oparciu o spójne zeznania świadka M. T. oraz odwołującego A. T.. Odwołujący w sposób jasny i precyzyjny opisał z czego wynikało opóźnienie w zgłoszeniu zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej do ZUS oraz to, że w spornym okresie czasu nie prowadził już działalności gospodarczej i nie uzyskiwał z niej przychodu. Sąd zeznaniom odwołującego i świadka dał wiarę w całości, ponieważ były one spójne i wiarygodne oraz korespondowały z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym.

Oceniając pisma złożone przez odwołującego w innych postępowaniach, Sąd doszedł do przekonania, że jakkolwiek są one niewątpliwie autentyczne, to zawierają jedynie oświadczenia odwołującego co do formalnego prowadzenia działalności, przy jednoczesnych twierdzeniach o złej sytuacji finansowej rodziny związanej z brakiem dochodów. Nie można zatem przyjąć aby dokumenty te stanowiły dowód faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. T. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 18 kwietnia 2024 r., nr (...) podlegało uwzględnieniu.

W przedmiotowej sprawie istotne znaczenie mają przepisy ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 497 - dalej jako ustawa systemowa). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5 obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Dotyczy ich także obowiązek podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu, bowiem art. 12 ust. 1 ww. ustawy wskazuje, że obowiązkowo takiemu ubezpieczeniu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W myśl art. 8 ust. 6 ustawy systemowej, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się:

1)  osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a;

2)  twórcę i artystę;

3)  osobę prowadzącą działalność gospodarczą w ramach wolnego zawodu:

a)  w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

b)  z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;

4)  wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;

5)  osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty.

Zgodnie z wymogami art. 3 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r., poz. 236), działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Działalność gospodarcza musi więc odpowiadać pewnym cechom - w ujęciu tradycyjnym charakteryzuje się profesjonalnością, samodzielnością, podporządkowaniem, zasadzie racjonalnego gospodarowania, celem zarobkowym, trwałością prowadzenia, wykonywaniem w sposób zorganizowany oraz uczestniczeniem w obrocie gospodarczym. Właściwości cechujące działalność gospodarczą, które powinny występować łącznie, to działanie stałe, nieamatorskie, nieokazjonalne, z elementami organizacji, planowania i zawodowości rozumianej jako fachowość, znajomość rzeczy oraz specjalizacja (por. np. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 18 czerwca 1991 r., III CZP 40/91, OSNC 1992 Nr 2, poz. 17).

Podstawowe znaczenie dla objęcia ubezpieczeniem społecznym ma fakt rzeczywistego wykonywania działalności, na dodatek w sposób ciągły i o charakterze zarobkowym. Działalność gospodarcza to prawnie określona sytuacja, którą trzeba oceniać na podstawie zbadania konkretnych okoliczności faktycznych, wypełniających znamiona tej działalności lub ich niewypełniających. Prowadzenie działalności gospodarczej jest zatem kategorią obiektywną, niezależnie od tego, jak działalność tę ocenia sam prowadzący ją podmiot i jak ją nazywa oraz czy dopełnia ciążących na nim obowiązków z tą działalnością związanych, czy też nie. Do powstania obowiązku ubezpieczenia wymagane jest rzeczywiste wykonywanie działalności zarobkowej, realizowanej w sposób zorganizowany i ciągły. W orzecznictwie sądowym prezentowany jest pogląd, że rozpoczęcie działalności gospodarczej polega na podjęciu w celu zarobkowym działań określonych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2001 r., II UK 428/00). Samo zaś wykonywanie działalności gospodarczej obejmuje nie tylko faktyczne wykonywanie w celu zarobkowym czynności należących do zakresu tej działalności, lecz także czynności zmierzające do zaistnienia takich czynności gospodarczych (czynności przygotowawcze), np. poszukiwanie nowych klientów, zamieszczanie ogłoszeń w prasie, załatwianie spraw urzędowych. Wszystkie te czynności pozostają w ścisłym związku z działalnością gospodarczą, zmierzają bowiem do stworzenia właściwych warunków do jej wykonywania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 listopada 2005 r., I UK 80/05; wyrok Sądu Najwyższego z 23 marca 2006 r., I UK 220/05; wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., II UK 51/11).

Z przepisu art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniom od rozpoczęcia wykonywania działalności do zaprzestania wykonywania działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. We wskazanym przepisie ustawodawca określił czasowe granice podlegania obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu, wyznaczając je momentami rozpoczęcia i zaprzestania wykonywania tej działalności. Zaprzestanie działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, uchylające obowiązek ubezpieczenia może być okresowe, spowodowane przerwą w jej wykonywaniu. Musi to jednak wiązać się z wolą zaprzestania tej działalności w sposób definitywny, co winno znaleźć formalny wyraz w wyrejestrowaniu działalności z ewidencji działalności gospodarczej, względnie w jej zawieszeniu. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 25 listopada 2005 r., wydanym w sprawie o sygn. akt I UK 20/05 (OSNP 2006/19 - 20/2309), wskazał, że wpis do ewidencji działalności gospodarczej nie przesądza o faktycznym prowadzeniu tej działalności, ale prowadzi do domniemania prawnego (art. 234 KPC), według którego osoba wpisana do ewidencji jest traktowana jako prowadząca działalność gospodarczą. Domniemanie to może być obalone, co jednak wymaga przeprowadzenia przeciwdowodu. Racjonalną konsekwencją zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej jest bowiem wykreślenie przedsiębiorcy z ewidencji działalności gospodarczej. Dlatego też, brak wykreślenia z ewidencji, chociaż nie decydujący dla ustalenia prowadzenia działalności gospodarczej, nie może być pomijany przy ustalaniu faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej (wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2010 r., I UK 240/09, Lex nr 585723). Dodatkowo, uwzględniając poglądy judykatury (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 25 marca 2014 r., III AUa 759/13, Lex nr 1469388, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 10 marca 2015 r., III AUa 1687/14 Lex nr 1711382) pamiętać należy, że sam wpis do ewidencji działalności gospodarczej stanowi tylko podstawę rozpoczęcia działalności gospodarczej w rozumieniu jej legalizacji i nie można utożsamiać go z podjęciem takiej działalności. Jeżeli więc, mimo formalnego figurowania w ewidencji działalności gospodarczej, ubezpieczony nie wykonywał żadnych usług lub sprzedaży, czy innych czynności, które wchodzą w zakres przedmiotowy działalności ujawnionej w ewidencji, ani nawet nie podejmował takich czynności jak zamawianie towarów, rekrutacja pracowników, poszukiwanie kontrahentów itp., to w konsekwencji należy uznać, że nie do utrzymania jest domniemanie wynikające z wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, iż działalność tą ubezpieczony wykonywał (- uje) (rozpoczął jej prowadzenie), a zatem nie może też dojść do objęcia go ubezpieczeniem społecznym w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 oraz art. 13 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Analizując to zagadnienie nie można jednak zapominać o obowiązku przedsiębiorcy jakim jest zadbanie o to, by dane zawarte w rejestrze były prawdziwe. Z tym wiązał się też przepis art. 33 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, a obecnie art. 16 ustawy z 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (tekst jedn. Dz. U. 2020 r., poz. 2296), który wprowadza zasadę domniemania prawdziwości danych wpisanych do rejestru. Z tego domniemania wynika, że taki przedsiębiorca, który zaniedbał obowiązek uaktualnienia danych w ewidencji, musi się liczyć z tym, że to na nim będzie spoczywał ciężar jego obalenia. Tak też przyjmuje się w orzecznictwie sądowym, wskazując że wpis do ewidencji działalności gospodarczej ma charakter dowodowy i stwarza domniemanie faktyczne, że osoby wpisane do ewidencji prowadzą działalność gospodarczą od daty wskazanej w zaświadczeniu o wpisie do ewidencji do daty określonej w decyzji o wykreśleniu wpisu z ewidencji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2000 r., II UKN 568/99, OSNAPiUS 2001 nr 22, poz. 678, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 6 czerwca 2013 r., III AUa 1928/12, LEX nr 1339313, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 1 marca 2016 r., III AUa 961/15). Powyższe domniemanie oczywiście może być w procesie obalone, jednakże inicjatywa dowodowa w tym zakresie należy do osoby, która z faktu tego wywodzi pozytywne dla siebie skutki prawne (art. 6 k.c.).

Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy, Sąd ustalił, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydając zaskarżoną decyzję stwierdził, że od 1 kwietnia 2019 r. do 4 września 2022 r. ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Wydając zaskarżoną decyzję organ rentowy wskazywał, że odwołujący dokonał wpisu o zawieszeniu wykonywania działalności z datą wsteczną. Jak już zostało wskazane wcześniej taki wpis ma charakter jedynie deklaratoryjny, a nie konstytutywny i można ten zapis obalić na podstawie faktycznych dowodów, które w sprawie są przeprowadzone. W toku postępowania przed Sądem zostały przedstawione dowody potwierdzające, że ubezpieczony zawiesił prowadzenie działalności gospodarczej od kwietnia 2019 r. i faktycznie od tego miesiąca A. T. miał żadnych przychodów z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Wyjaśnienia złożone przez ubezpieczonego w toku postępowania korespondują z tym co znajduje się w dokumentach. Dla Sądu było oczywiste, że ubezpieczony w spornym okresie faktycznie nie prowadził tej działalności, pomimo, że formalny wpis o zawieszeniu działalności gospodarczej w CEIDG zgłosił dopiero w grudniu 2023 r. z datą wsteczną, następnie w lutym 2024 r. korygując datę zawieszenia działalności.

W związku z powyższym, zdaniem Sądu, działalność gospodarcza faktycznie nie była prowadzona od 1 kwietnia 2019 r. Potwierdzają to dokumenty zgromadzone w sprawie oraz zeznania ubezpieczonego. Wynika z nich, że ubezpieczony w ww. okresie nie prowadził działalności, nie zatrudniał pracowników i nie uzyskiwał przychodu z prowadzonej działalności.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 KPC zmienił zaskarżoną decyzję stwierdzając, że A. T. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność w okresie od 1 kwietnia 2019 r. do 4 września 2022 r., o czym orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w pkt 2 wyroku, na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu wynikającej z art. 98 KPC oraz § 2 ust. 3 i 4 w zw. z § 10 pkt 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.