Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i (...)

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 listopada 2025 r. w W.

sprawy D. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji

na skutek odwołania D. G. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 7 czerwca 2023 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje D. G. (2) świadczenie uzupełniające na okres od 3 marca 2023 r. do czasu legalnego przebywania w Polsce.

UZASADNIENIE

W dniu 10 lipca 2023r. D. G. (1), reprezentowany przez matkę O. G., odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 7 czerwca 2023r., znak: (...), którą odmówiono mu prawa do świadczeni uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Wniósł o jej zmianę poprzez uznanie go za osobę trwale niezdolną do samodzielnej egzystencji i przyznanie przysługującego mu z tego tytułu świadczenia uzupełniającego na okres od miesiąca złożenia wniosku do końcowej daty legalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, określonej w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Ewentualnie, na wypadek nieuwzględniania powyższego wniosku, wnioskował o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia organowi rentowemu.

Ubezpieczony zarzucił zaskarżonej decyzji naruszenie:



art. 2 ust. 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, poprzez odmowę stwierdzenia niezdolności do samodzielnej egzystencji;



art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez niestwierdzenie konieczności stałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu jego podstawowych potrzeb życiowych.

Ponadto ubezpieczony wskazał na niezgodność stanowiska organu rentowego w przedmiocie oceny o braku niezdolności do samodzielnej egzystencji ze zgromadzonym materiałem dowodowym oraz zarzucił powierzchowność badania przed Komisją Lekarską ZUS. W dalszej części odwołania pełnomocnik szeroko opisał stan zdrowia D. G. (1) wskazując, że ubezpieczony dotknięty jest mózgowym porażeniem dziecięcym, wadami wrodzonymi mózgu, skoliozą, padaczką, ma bardzo niską masę ciała, wady genetyczne, wady narządu wzroku i wady serca. Wymienione schorzenia i ich skutki trwale uniemożliwiają ubezpieczonemu samodzielne zaspokajanie podstawowych potrzeb życiowych i skutkują koniecznością pomocy innych osób w zakresie pielęgnacji, ochrony przed chorobami i urazami, odżywiania, utrzymania higieny osobistej, załatwiania potrzeb fizjologicznych, ubierania się, wychodzenia poza mieszkanie, robienia zakupów, uiszczania opłat, składania wizyt lekarskich, korzystania z komunikacji i utrzymania porządku w swoim otoczeniu. Wymienione okoliczności powinny stanowić podstawę do przyjęcia, że stan zdrowia D. G. (1) powoduje naruszenie sprawności jego organizmu, które uniemożliwia mu samodzielność w życiu codziennym oraz warunkuje konieczność stałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu jego podstawowych potrzeb życiowych (odwołanie D. G. (1) z dnia 10 lipca 2023r. – k. 3 – 9 a.s.).

W odpowiedzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania D. G. (1) na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając przedstawione stanowisko, organ rentowy powołał się na art. 1 ust. 3 i art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji i wskazał, że prawa do świadczenia odmówił odwołującemu się, ponieważ nie spełnił on wynikającego z ww. przepisów warunku, tj. nie ma przymiotu osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji, co stwierdziła komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 29 maja 2023r., które stało się podstawą wydania zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie z 24 lipca 2023r.– k. 20 – 21 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. G. (1) urodził się (...) Jest obywatelem Ukrainy z prawem legalnego pobytu w Polsce (bezsporne). Obciążony jest wadą wrodzoną uwarunkowaną genetycznie, tj. ma aberrację chromosomową pod postacią mikrodelecji fragmentu długiego ramienia chromosomu 6 w regionie q26q27, która odpowiada za stwierdzone u niego globalne opóźnienie w rozwoju (karta informacji genetycznej – k. 37 a.s.). Ponadto, stwierdzono u niego mózgowe porażenie dziecięce, dysfunkcję ruchową czterokończynową – ataksję kończyn dolnych z utrwalonymi przykurczami i deformacjami, skrócenie lewej kończyny, padaczkę ogniskową uogólniającą się pod postacią napadów częściowych złożonych i zespołów padaczkowych, upośledzenie umysłowe stopnia umiarkowanego, skoliozę, wady serca i wady wzroku – krótkowzroczność i astygmatyzm krótkowzroczny (opinia biegłego sądowego okulisty R. S. – k. 68 a.s., opinia biegłego sądowego ortopedy R. K. – k. 94 – 95 a.s., opinia biegłej sądowej z zakresu neurologii B. A. – k. 131 – 134 a.s., opinia psychologiczno-psychiatryczna biegłych sądowych: psychologa M. Z. i psychiatry P. P. – k. 175 - 177 a.s.).

D. G. (1) w dniu 27 marca 2019r. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (wniosek – k. 1 II tom akt ZUS).

W toku postępowania w przedmiocie wniosku Lekarz Orzecznik ZUS wydał orzeczenie z dnia 10 maja 2023r., w którym uznał, że D. G. (1) nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji (orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS – k. 10 akt ZUS). Następnie, również Komisja Lekarska ZUS, w orzeczeniu z dnia 29 maja 2023r. uznała, że D. G. (1) nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji (orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS – k. 11 II tom akt ZUS).

W dniu 7 czerwca 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...), którą odmówił wnioskodawcy świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (decyzja z dnia 7 czerwca 2023r.– k. 12 II tom akt ZUS).

D. G. (1), odwołał się od wskazanej decyzji, a Sąd postanowieniami z 28 lipca 2023r. i z 5 lutego 2025r. dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych: neurologa, okulisty, chirurga ortopedy, psychologa i psychiatry na okoliczność, czy odwołujący się jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak, to od kiedy i na jaki okres (odwołanie – k. 3 – 9 a.s., postanowienie z 28 lipca 2023r. – k. 25 a.s., postanowienie z 5 lutego 2025r. – k. 145 a.s.).

W opinii z dnia 27 listopada 2023r. biegły sądowy okulista R. S. stwierdził istnienie u D. G. (1) wrodzonych wad wzroku, tj. krótkowzroczności i astygmatyzmu krótkowzrocznego obu oczu, które skutkują nieznacznym obniżeniem ostrości wzroku, zwłaszcza lewego oka. Biegły ocenił, że stan okulistyczny D. G. (1) jest dość dobry i uznał, że nie jest on osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji z przyczyn okulistycznych. Biegły dodał, że obserwowane u opiniowanego trudności w poruszaniu się i codziennej obsłudze wynikają z dysfunkcji neurologicznych oraz z zaburzeń koordynacji wzrokowo-ruchowej i nie mają związku z upośledzeniem narządu wzroku (opinia biegłego sądowego okulisty R. S. – k. 68 a.s.).

W opinii z dnia 10 marca 2024r. biegły sądowy R. K. – specjalista ortopeda i traumatolog narządu ruchu – stwierdził, że D. G. (1) z przyczyn ortopedycznych jest zdolny do samodzielnej egzystencji. Biegły wskazał, że zaawansowanie skoliozy piersiowo-lędźwiowej, jaka występuje u opiniowanego, jest stopnia średniego i spowodowało, również średniego stopnia, deficyty ruchowe w kończynach dolnych. Schorzenie to nie spowodowało natomiast zmian uciskowych w narządach śródpiersia, tj. sercu i płucach, i biegły nie stwierdził niewydolności krążeniowo-oddechowej, skutkującej niesprawnością kończyn dolnych. Biegły zaznaczył, że D. G. (1) ma znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się ze względu na skrócenie lewej kończyny dolnej o ok. 2 cm, szpotawość lewej stopy i koślawość prawej stopy, ale porusza się samodzielnie, bez zaopatrzenia ortopedycznego i nie występuje u niego istotna niestabilność kończyn (opinia biegłego sądowego ortopedy R. K. – k. 94 – 95 a.s.).

W opinii z dnia 20 sierpnia 2024r. biegła sądowa z zakresu neurologii B. A. stwierdziła, że opiniowany D. G. (1) jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji na stałe w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym od dzieciństwa, a spowodowanym zaistniałym wówczas uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu wskutek mózgowego porażenia dziecięcego. W opinii biegłej znaczne naruszenie sprawności organizmu opiniowanego obejmuje globalne opóźnienie rozwoju, wady wrodzone, niepełnosprawność intelektualną, padaczkę, wady kostne i niezborność kończyn dolnych. Z tego względu D. G. (3) wymaga stałej opieki i pomocy osób bliskich w podstawowych czynnościach życia codziennego, wielospecjalistycznej opieki lekarskiej i dalszej rehabilitacji, a także występują u niego wskazania do korzystania z systemu wsparcia środowiskowego w samodzielnej egzystencji, tj. korzystania z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych (opinia biegłej sądowej z zakresu neurologii B. A. – k. 131 – 134 a.s.).

W opinii psychologiczno-psychiatrycznej z dnia 9 czerwca 2025r. biegli sądowi psycholog M. Z. i psychiatra P. P. stwierdzili, że D. G. (1) nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji z przyczyn uwarunkowanych stanem zdrowia psychicznego ani poziomem funkcjonowania intelektualnego. Uzasadniając ten wniosek, wskazali, że opiniowany jest osobą o obniżonym poziomie funkcjonowania intelektualnego na poziomie upośledzenia umysłowego lekkiego, z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego w wyniku wad wrodzonych uwarunkowanych genetycznie oraz rozpoznaną padaczką. Nie ujawnia objawów czynnych chorób ani poważnych zaburzeń psychicznych, nie był nigdy leczony psychiatrycznie. Biegli zwrócili uwagę na dysproporcję pomiędzy dość dobrym i swobodnym kontaktem odwołującego się, szybkim opanowaniem języka polskiego i zainteresowaniem sprawami ogólnymi (np. sytuacja polityczna) a widoczną nieporadnością poznawczą, obejmującą bieżące sprawy życiowe. W opinii biegłych, zakres ograniczeń intelektualnych ani stan zdrowia psychicznego nie czyni D. G. (1) osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, a obserwowane trudności funkcjonalne wynikają przede wszystkim z przyczyn neurologicznych (opinia psychologiczno-psychiatryczna biegłych sądowych psychologa M. Z. i psychiatry P. P. – k. 175 - 177 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną D. G. (1), konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziły zastrzeżeń i nie zostały zakwestionowane przez strony.

Sąd przeprowadził ponadto dowód z czterech opinii biegłych sądowych. Były to opinie specjalistów z zakresu okulistyki, ortopedii i neurologii oraz opinia psychologiczno-psychiatryczna. Wszystkie korespondują ze sobą jak chodzi o charakterystykę rozpoznanych u D. G. (1) schorzeń i w tym zakresie Sąd wszystkie z nich uczynił podstawą ustaleń faktycznych. Jednakże, w zakresie w jakim opinie miały dawać odpowiedź na stawiane przez Sąd pytanie, przymiotem fachowości i rzetelności obdarzona została tylko opinia neurologa, ponieważ to właśnie biegła z dziedziny neurologii, dostrzegając – co czynili także pozostali biegli – deficyty występujące u D. G. (1), tj. przede wszystkim nieprzystosowanie funkcjonalne i trudności w poruszaniu się, w sposób najszerszy odniosła je do aspektu możliwości samodzielnego wykonywania czynności codziennych. Opinia ta została uznana także za kluczową w sprawie, ponieważ to na schorzenia natury neurologicznej, jako wiodące u odwołującego się, wskazuje dokumentacja medyczna. Na to zwracali uwagę także inni biegli – okulista, psycholog i psychiatra. Opinia biegłego okulisty R. S., pomimo że nie zawiera oceny, iż D. G. (1) jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji z przyczyn okulistycznych, to jednak wskazuje na występowanie u niego trudności w poruszaniu się i codziennej obsłudze, będące skutkiem dysfunkcji neurologicznych i zaburzeń koordynacji wzrokowo-ruchowej nie związanej z wadą narządu wzroku. Także biegli psycholog i psychiatra w sporządzonej opinii łącznej akcentowali, że obserwowane u D. G. (1) trudności funkcjonalne wynikają przede wszystkim z przyczyn neurologicznych. Z tego też powodu za kluczową w sprawie Sąd uznał opinię neurologiczną, sporządzoną przez biegłą sądową B. A.. Jednocześnie okazała się ona najpełniejsza, gdyż biegła w najbardziej kompleksowy sposób połączyła charakterystykę schorzeń odwołującego się i wynikające z nich deficyty z aspektem codziennego funkcjonowania. Z tego powodu, to właśnie opinię tej biegłej Sąd ocenił jako najbardziej wartościową i to ona stała się podstawą orzekania w sprawie.

Oceniając opinie pozostałych biegłych, Sąd zwrócił uwagę, że opinia ortopedyczna – chociaż różniła się od opinii biegłej neurolog w zakresie wniosków o zdolności do samodzielnej egzystencji z przyczyn ortopedycznych, to także akcentowała ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się ze względu na skrócenie lewej kończyny dolnej, szpotawość lewej stopy i koślawość prawej stopy. W ocenie Sądu opinia ortopedyczna nie była jednak kompleksowa, jak opinia neurologa, ponieważ ortopeda R. K. skupił się w niej jedynie na aspekcie skutków skoliozy u D. G. (1), nie analizując wcale trudności w poruszaniu się, pomimo ich dostrzeżenia. Biegły wymienił wprawdzie te schorzenia, ale w ogóle nie dokonał analizy czy, a jeżeli tak, to w jakim stopniu skrócenie kończyny, szpotawość i koślawość nóg wpływają na stwierdzone trudności w poruszaniu się i możliwość samodzielnej egzystencji. W efekcie biegły jedynie lakonicznie podsumował, że opiniowany porusza się samodzielnie. W ocenie Sądu tak ogólnikowe i pobieżne pochylenie się nad aspektem zdolności poruszania się w opinii ortopedycznej, której istotą jest przecież kompleksowa ocena zdolności narządu ruchu – nie pozwala, by uznać, że opinia ta może stać się podstawą orzekania w sprawie, ponieważ niewszechstronnie analizuje ortopedyczny stan zdrowia odwołującego się.

Odnosząc się z kolei do opinii psychologiczno-psychiatrycznej wskazać należy, że Sąd podziela zastrzeżenia pełnomocnika odwołującego się, jakie do tej opinii zostały zgłoszone. Rzeczywiście opinia zawiera pewne błędy co do podstawowych danych opiniowanego. Ponadto, niedokładność biegłych przy sporządzaniu opinii zauważalna jest także w kwestii powołania danych o stopniu niepełnosprawności D. G. (1). Biegli wskazali na lekki stopień niepełnosprawności intelektualnej, podczas gdy z dokumentacji zgromadzonej w sprawie wynika, że stopień tej niepełnosprawności jest umiarkowany. Stwierdzone przez Sąd w opinii psychologiczno-psychiatrycznej nieścisłości, chociaż nie odbierają jej przymiotu opinii fachowej co do oceny psychologicznego aspektu funkcjonowania D. G. (1), to jednak dają podstawę do tego, by opinii tej nie przeceniać.

Sąd ocenił, że materiał dowodowy kształcie scharakteryzowanym wyżej był wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy. Wniosek o przesłuchanie matki odwołującego się – O. G. został pominięty, ponieważ kluczowe znaczenie w takich sprawach, jak rozpoznawana, w których wymagane są wiadomości specjalne, mają opinie biegłych. Sąd pominął także wniosek o przesłuchanie odwołującego się. Zgodnie z art. 299 k.p.c. sąd przeprowadza dowód z przesłuchania stron wtedy, gdy po wyczerpaniu środków dowodowych lub w razie ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dowód z przesłuchania stron jest zatem dowodem fakultatywnym i subsydiarnym, a ocena konieczności przeprowadzenia tego dowodu leży w gestii swobodnej decyzji sądu, opartej na analizie materiału dowodowego w zakresie jego spójności i zupełności. Jak wynika z treści tego przepisu, sąd nie przesłuchuje stron co do wszystkich faktów będących przedmiotem postępowania dowodowego, lecz tylko co do faktów spornych, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy i to jedynie wówczas, gdy albo przeprowadzone dowody nie pozwoliły wyjaśnić istoty sprawy, albo nie ma innych dowodów, które pozwoliłyby wyjaśnić tę istotę. W myśl regulacji zawartej w tym przepisie, dowód z przesłuchana stron ma zatem charakter posiłkowy, pomocniczy, a jego przeprowadzenie nie może służyć sprawdzeniu wyników dotychczasowego postępowania dowodowego.

Sąd pominął także - na podstawie art. 235 ^{( 2)} § 1 pkt 2 k.p.c. - zgłoszony przez organ rentowy dowód z opinii innego biegłego sądowego neurologa. Uzasadniając taką decyzję, wskazać należy, że w świetle art. 286 k.p.c. sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dodatkowej opinii tych samych lub innych biegłych, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona do sprawy zawiera istotne braki, sprzeczności, względnie nie wyjaśnia istotnych okoliczności (wyrok Sądu Najwyższego z 24 czerwca 2015r., I UK 345/14, LEX nr 1771399). Nie można przyjąć, że sąd zobowiązany jest dopuścić dowód z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (wyroki Sądu Najwyższego: z 15 lutego 1974r., II CR 817/73, LEX nr 7404; z 18 lutego 1974 r., II CR 5/74, LEX nr 7407; z 15 listopada 2001r., II UKN 604/00, PPiPS 2003 Nr 9, poz. 67). Potrzeba powołania innego biegłego powinna zatem wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii (wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1974r., I CR 562/74, LEX nr 7607). Przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla niej tezy (wyroki Sądu Najwyższego: z 27 czerwca 2001r., II UKN 446/00, OSNP 2003 Nr 7, poz. 182; z 29 listopada 2016r., II PK 242/15, LEX nr 2202494). Opinie biegłych, podobnie jak reszta materiału dowodowego, podlegają ocenie sądów rozpoznających sprawę, zgodnie z zasadą swobodnego uznania sędziowskiego. Sądy mają zatem prawo ocenić, czy zebrane w toku sprawy opinie biegłych wystarczająco wyjaśniają wymagające wiadomości specjalnych kwestie istotne przy rozstrzyganiu sprawy, czy też konieczne jest zasięgnięcie opinii innych biegłych (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2021r., I (...) 60/21, LEX nr 3245381). Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z opinii dalszych biegłych, gdy zachodzi taka potrzeba, w szczególności, gdy przeprowadzona już opinia zawiera istotne luki, jest nieprzekonująca, niekompletna, pomija lub wadliwie przedstawia istotne okoliczności, jest niejasna, nienależycie uzasadniona czy nieweryfikowalna (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2013r., I CSK 20/13, LEX nr 1396359).

Sąd, oceniając opinię biegłej neurolog, uznał jej wartość dowodową i przyjął, że opinia nie zawiera żadnych braków i sprzeczności, a ponadto wyjaśnia wszystkie okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, zatem nie ma potrzeby – wbrew stanowisku organu rentowego – kontynuować postępowania dowodowego. Poza tym pełnomocnik ZUS nie przedstawił żadnych zasadnych argumentów w celu skutecznego podważenia opinii neurologicznej, dlatego też Sąd pominął zgłoszony przez niego wniosek dowodowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Regulacje dotyczące świadczenia uzupełniającego, o które ubiegał się D. G. (1), zostały zamieszczone w ustawie z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 156), zwanej dalej ustawą o świadczeniu uzupełniającym. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 2 tej ustawy, celem świadczenia uzupełniającego jest dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Na podstawie art. 2 ust. 1, takie świadczenie przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa w art. 2 ust. 1 , stosuje się odpowiednio m.in. przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.

Jedną z przesłanek przyznania świadczenia uzupełniającego jest stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Z art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 504), zwanej dalej ustawą emerytalną, wynika, że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, obejmuje bowiem opiekę oznaczającą pielęgnację, a więc zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej, a także pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. W ramach zakresu pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 marca 2013r., III AUa 1235/12). Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji obejmuje z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000r., III AUa 190/00, Prawo Pracy 2001/3/45; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2002r., III AUa 1331/01, OSA 2003/7/28; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 marca 2003r., I AUa 651/02, Prawo Pracy 2004/7-8/65; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995r., AUr 531/95, OSA 1995/7-8/56). Istotne jest przy tym, iż sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 września 2015r., III AUa 910/14).

W rozpatrywanej sprawie kwestią sporną było to, czy D. G. (1) jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji i czy w związku z tym może uzyskać prawo do świadczenia uzupełniającego.

Dokonanie ustaleń w tym zakresie nie było możliwe bez odwołania się do wiadomości specjalnych i powołania biegłych w trybie art. 278 § 1 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. W tym znaczeniu biegły jest pomocnikiem sądu, jednakże prezentuje własne stanowisko w kwestii, którą sąd rozstrzyga. Dowód z opinii biegłego podlega ocenie według art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z wyjaśnieniem udzielonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 maja 1974r., sygn. akt I CR 100/74, opinia biegłego tak, jak każdy inny dowód, podlega ocenie sądu orzekającego tak co do jej zupełności i zgodności z wymaganiami formalnymi, jak i co do jej mocy przekonywującej. Wskazać należy, iż kryteria mające w tym przypadku zastosowanie dla oceny materiału dowodowego, sformułował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 7 listopada 2000r. (I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64) wyjaśniając, iż opinia biegłego podlega ocenie na podstawie właściwych dla jej przymiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki, wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Podstawy do dokonania ustaleń faktycznych nie może stanowić opinia dowolna, sprzeczna z materiałem dowodowym, niezupełna, pozbawiona argumentacji umożliwiającej sądowi dokonanie wszechstronnej oceny złożonej przez biegłego opinii. Wprawdzie zgodnie z art. 286 k.p.c., sąd może zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych, nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku jest to konieczne. Potrzeba dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych może wynikać z okoliczności sprawy i podlega ocenie sądu orzekającego. Jeżeli zaś sąd uzyskał od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania, to nie ma potrzeby żądania ponowienia lub uzupełnienia tego dowodu. Przede wszystkim zaś nie stanowi podstawy dopuszczenia dowodu z kolejnych biegłych sam fakt, iż złożona opinia jest niekorzystna dla strony (zob. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 lutego 1974r., II CR 817/73, LEX nr 7404).

Na okoliczność ustalenia czy schorzenia występujące u D. G. (1) spowodowały naruszenie sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych, tj. niezdolność do samodzielnej egzystencji, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych: okulisty, ortopedy, neurologa oraz łącznej opinii biegłych psychologa i psychiatry. Ocena tych opinii została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, jednak warto jeszcze raz podkreślić, że pomimo iż zgromadzone w sprawie opinie z zakresu okulistyki i ortopedii oraz opinia psychologiczno-psychiatryczna nie dały podstaw do uznania odwołującego się za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji z powodu schorzeń, których natura odpowiada specjalizacjom sporządzających je biegłych, to za kluczowy dowód w sprawie Sąd uznał opinię biegłej neurolog B. A., ponieważ to właśnie schorzenia neurologiczne są wiodące u odwołującego się, a opinia biegłego tej specjalności została sporządzona w sposób najpełniejszy, przez co fachowy. Zawiera ona opis wyników badań, opis stanu zdrowia ubezpieczonego w oparciu o aktualną dokumentację medyczną, a także jasno i przekonująco umotywowane wnioski.

W oparciu o wskazaną wyżej opinię Sąd ustalił, że z przyczyn neurologicznych D. G. (1) jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencjo. Wiodące u niego schorzenie natury neurologicznej - genetyczna wada rozwojowa – obejmuje globalne opóźnienie rozwoju, niepełnosprawność intelektualną, padaczkę, obniżenie napięcia mięśniowego, cechy dysmorfii twarzoczaszki i wady kostne. Schorzenia te skutkują naruszeniem sprawności organizmu w stopniu pozwalającym uznać, że D. G. (1) jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Z powodu dysfunkcji neurologicznych, z powodu zaburzeń koordynacji wzrokowo-ruchowej, a także z uwagi na niezborność kończyn i skrócenie lewej nogi o 2,5 cm występują u D. G. (1) trudności z samodzielnym poruszaniem się i przemieszczaniem na dłuższych dystansach, co powoduje konieczność asystowania mu przy ich wykonywaniu. Oznacza to, że nie jest on w stanie samodzielnie przemieszczać się – ani w obrębie własnego mieszkania, ani poza nim. Tym samym nie jest zdolny by samodzielnie załatwić podstawowe sprawy dnia codziennego – samodzielnie przygotować posiłki czy zadbać o higienę osobistą. Pomimo, że czynności te wykonywane są w obrębie mieszkania i na powierzchniach równych, to wymagają prawidłowej koordynacji ruchowej, której opiniowany nie posiada z uwagi na schorzenia kończyn dolnych. Tym bardziej więc, D. G. (1) nie jest w stanie samodzielnie wyjść poza własne mieszkanie – gdzie wszak odbywa się większość czynności samodzielnie funkcjonującej osoby dorosłej – właśnie z uwagi na ograniczenia narządu ruchu i brak koordynacji ruchowej. Niemożliwe jest dla niego – bez sprowadzania zagrożenia dla własnego zdrowia – samodzielne przemieszczanie się na długie dystanse, czyli wyjście do sklepu czy do urzędu, a zatem nie jest możliwe, by ona sam wykonywał takie czynności, które w toku codziennego funkcjonowania dorosły człowiek jest zdolny wykonać samodzielnie. Dla zapewnienia mu możliwości bezpiecznego przemieszczania się potrzebna jest pomoc innych osób, ponieważ na nierównych powierzchniach D. G. (1) potyka się i przewraca. Już z tego powodu nie jest w stanie funkcjonować, tak jak samodzielna osoba dorosła. Ponadto, pozostałe występujące u niego schorzenia, będące następstwem wad wrodzonych, także powodują konieczność stałej bądź długotrwałej opieki i nadzoru innych osób przy wykonywaniu podstawowych czynności życia codziennego, których on sam - ze względu na opóźnienie w rozwoju, padaczkę, obniżone napięcie mięśniowe i wady wzroku - nie jest w stanie wykonywać w taki sposób, jak samodzielnie funkcjonujący dorosły człowiek.

Sąd nie podzielił zastrzeżeń organu rentowego do opinii biegłej neurolog ani oceny stanu zdrowia odwołującego się, jaką Zakład prezentował w toku postępowania sądowego. W ocenie Sądu stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i zarzuty, jakie zgłosił do opinii biegłej neurolog sprowadzają się do tego, że w rozumieniu Zakładu osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji jest tylko ten, kto leży i nie porusza się. Organ rentowy odmawiając D. G. (1) przymiotu osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji zaakcentował, że odwołujący się potrafi siadać, myć się, utrzymywać higienę osobistą, poruszać się po powierzchniach płaskich i w sposób kontrolowany oddawać stolec i mocz. Oczywiste być jednak powinno, że umiejętność wykonywania tych czynności nie czyni D. G. (1) osobą zdolną do samodzielnej egzystencji, albowiem czynności, które wymienia Zakład, stanowią tylko niewielki zakres tego, czym na co dzień zajmuje się samodzielnie funkcjonujący dorosły człowiek. Ponadto, podkreślenia wymaga, że w sytuacji odwołującego się nawet czynności w wyżej opisanym zakresie wymagają wsparcia innej osoby, ponieważ D. G. (1) nie potrafi wykonywać ich samodzielnie.

Reasumując, organ rentowy nieprawidłowo ocenił stan zdrowia ubezpieczonego, a przeprowadzone przed sądem postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że spełniona została sporna przesłanka, uprawniająca D. G. (1) do świadczenia, o które wnosił.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że wniesione odwołanie należy uwzględnić, wobec czego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 7 czerwca 2023r., znak (...) i przyznał D. G. (2) świadczenie uzupełniające na okres od 3 marca 2023r., tj. od daty osiągnięcia przez niego pełnoletności, do czasu legalnego przebywania w Polsce.