Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

12 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 12 czerwca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

sprawy z odwołania Z. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

z 12 lipca 2023 r., znak (...)

o umorzenie należności z tytułu składek

na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. uchyla zaskarżoną decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Sygn. akt VII U 1286/23

UZASADNIENIE

Z. Z. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z 12 lipca 2023 r., znak (...) w przedmiocie umorzenia postępowania. W uzasadnieniu wskazał, że w grudniu 2022 r. udał się do ZUS celem ustalenia planu spłaty jego zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne oraz odsetek. Odwołujący podczas wizyty w ZUS dodatkowo wskazał, że chciałby sprzedać nieruchomość, na którą została nałożona hipoteka przymusowa z tytułu zadłużenia i został poinformowany przez pracownika ZUS o możliwości złożenia wniosku o zniesienie zabezpieczenia RD-9. Odwołujący złożył tego samego dnia w ZUS cztery wnioski, a 25 stycznia 2023 r. otrzymał dwie odpowiedzi na wnioski - jedną z nich była decyzja nr (...) o podleganiu do ubezpieczeń społecznych, drugą - promesa odstąpienia od zabezpieczeń hipotecznych nieruchomości, w której została podana kwota konieczna do zapłaty celem wykreślenia hipoteki z nieruchomości. Ubezpieczony wskazał, że pożyczył pieniądze od swojego brata celem zapłaty kwoty wskazanej w promesie i wpłacił ją na konto ZUS. Następnie ubezpieczony został poinformowany przez ZUS, że musi czekać na uprawomocnienie się decyzji celem złożenia wniosku o umorzenie z tytułu umowy abolicyjnej. W czerwcu 2023 r. ubezpieczony otrzymał decyzję (...) nr (...) z informacją, że nie przysługuje mu umorzenie należności z tytułu ustawy abolicyjnej, ponieważ składki podlegające umorzeniu zostały spłacone. Ubezpieczony w odwołaniu wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przeksięgowanie wpłaconej kwoty i uznanie, że istnieje zadłużenie za okres objęty abolicją i umorzenie należności składkowych - odwołujący wskazał, że spłacił część istniejącego zadłużenia na kaucję, by organ odstąpił od zabezpieczenia hipotecznego jego nieruchomości. Jednocześnie wskazał, że nie był świadomy, że wpłata pokryje jego najstarsze zaległości - tym samym zaskarżona decyzja jest dla niego krzywdząca (odwołanie z 31 lipca 2023 r. k.5-6 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że zaskarżoną decyzją, na podstawie powołanych w jej treści przepisów, organ rentowy umorzył postępowanie w sprawie o umorzenie należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy za okres objęty ustawą z 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (dalej jako: ustawa abolicyjna). Organ rentowy powołał się na przepis art. 1 ust. 1 ustawy abolicyjnej, w którym wskazano, że na wniosek osoby podlegającej w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 6 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm. l)):

1) która przed dniem 1 września 2012 r. zakończyła prowadzenie pozarolniczej działalności i nie prowadzi jej w dniu wydania decyzji, o której mowa w ust. 8,

2) innej niż wymieniona w pkt 1

- umarza się nieopłacone składki na te ubezpieczenia za okres od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. oraz należne od nich odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a także koszty egzekucyjne naliczone przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Następnie organ rentowy wskazał, że w świetle art. 1 ust. 6 ustawy abolicyjnej umorzenie należności, o których mowa w ust. 1, skutkuje umorzeniem nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Kolejno organ rentowy wskazał, że jeżeli decyzję o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym lub decyzję o wysokości zadłużenia z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, o których mowa w ust. 1, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyda po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy, wniosek o umorzenie można złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się tej decyzji, chyba że termin określony w ust. 4 jest dłuższy (art. 1 ust. 5 ustawy abolicyjnej). Odnosząc się do sytuacji ubezpieczonego organ rentowy zaznaczył, że 25 stycznia 2023 r. (...) Oddział ZUS w W. wydał decyzję nr (...) o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. Przedmiotowa decyzja była podstawą do złożenia wniosku o umorzenie na podstawie ustawy abolicyjnej. Wnioskodawca 14 marca 2023 r. złożył wniosek o umorzenie nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy, do opłacenia których był zobowiązany z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. W toku postępowania wyjaśniającego ustalono, że 3 lutego 2023 r. ubezpieczony dokonał wpłaty 282 275,68 zł. Przedmiotowa wpłata dotyczyła promesy odstąpienia od zabezpieczenia hipotecznego na nieruchomości i pokryła należności za okres:

- (...)- (...) na ubezpieczenie społeczne,

- (...)- (...) - na ubezpieczenia zdrowotne

- (...)- (...) na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (m-c 3/1010 częściowo został pokryty). Po uwzględnieniu ww. wpłaty na koncie płatnika występuje zadłużenie za okresy niepodlegające umorzeniu na podstawie ww. ustawy abolicyjnej.

W dalszej części organ rentowy wskazał, że od 1 stycznia 2018 r. rozliczania należności ZUS odpowiadają zasadom określonym w Rozporządzeniu Rady Ministrów z 21 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, do których poboru jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wobec tego, płatnik składek opłaca wszystkie składki - niezależnie za jaki miesiąc i na jakie ubezpieczenie/fundusz - jednym przelewem na jeden rachunek. W przelewie płatnik składek nie podaje żadnych dodatkowych informacji takich jak typ wpłaty, numer deklaracji, miesiąc, rok, za który opłacane są składki, funduszu czy ubezpieczenia, na które ma być rozliczona wpłata. Każda wpłata rozdzielana jest na pokrycie należności z tytułu składek na poszczególne fundusze, z uwzględnieniem proporcjonalnego procentowego podziału wpłaty według kwot składek przypadających do zapłaty na poszczególne fundusze na podstawie danych zawartych w deklaracji złożonej za ostatni miesiąc kalendarzowy (§ 6 i § 7 ww. Rozporządzenia). Niemniej jednak, na podstawie § 20 w zw. z § 13 ww. Rozporządzenia ilekroć płatnik składek dokonuje rozliczenia w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne kwoty uznań, wynikającej z rozliczenia w deklaracji za dany miesiąc kalendarzowy, podlega ona zaliczeniu odpowiednio na pokrycie składek należnych na fundusz emerytalny, otwarte fundusze emerytalne, fundusz rentowy, fundusz chorobowy i fundusz wypadkowy, z zachowaniem kolejności pokrywania należnych składek określonej w § 13, do wysokości należnej kwoty składek. Organ rentowy podkreślił, że dokonane wpłaty są zaliczane w pierwszej kolejności na pokrycie należności począwszy od zobowiązań o najwcześniejszym terminie płatności, a więc od należności najwcześniej wymagalnych.

Odnosząc się do wniosku Z. Z. o zastosowanie ulgi abolicyjnej, organ rentowy wskazał, że zaskarżona decyzja nie dotyczy odmowy umorzenia należności składkowych, która ewentualnie mogłaby zostać zmieniona przez sąd, lecz dotyczy umorzenia postępowania. Podkreślono równocześnie, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, treść decyzji (a ściślej rozstrzygnięcie organu rentowego zawarte w sentencji decyzji) wyznacza przedmiot rozpoznania sprawy przez sąd ubezpieczeń społecznych. Skoro treść decyzji organu rentowego wyznacza przedmiot rozpoznania przez sąd powszechny sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, to w konsekwencji przekłada się to na sposób rozstrzygnięcia przez Sąd. Mając na względzie powyższe organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź z 24 sierpnia 2023 r. k.7-9 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. Z. 30 grudnia 2022 r. złożył w ZUS wniosek o rozłożenie na raty należności z tytułu składek, na skutek którego zawarta została umowa nr (...) o rozłożenie na raty należności z tytułu składek (wniosek z 30 grudnia 2022 r. o rozłożenie na raty, umowa o rozłożeniu na raty należności z tytułu składek- akta rentowe ubezpieczonego). Tego samego dnia ubezpieczony wniósł o rozłożenie na raty należności z tytułu kosztów egzekucyjnych, na skutek którego postanowieniem z 20 czerwca 2023 r. organ rentowy rozłożył na raty koszty egzekucyjne (wniosek z 30 grudnia 2022 r., postanowienie z 20 czerwca 2023 r.- nienumerowane karty a.r.).

25 stycznia 2023 r. została wydana promesa przez organ rentowy o odstąpieniu od zabezpieczenia hipotetycznego nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), w której organ rentowy wyraził zgodę na odstąpienie od zabezpieczeń hipotecznego ustanowionego na nieruchomości znajdującej się w K. przy ul. (...), o powierzchni użytkowej 0,0618 ha, objętej księgą wieczystą nr KW (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Wołominie IV Wydział Ksiąg Wieczystych, a warunkiem wyrażenia zgody na wykreślenie hipoteki jest przekazanie wpłaty w kwocie 343 368,00 zł (promesa z 25 stycznia 2023 r. – nienumerowana karta a.r.).

3 lutego 2023 r. odwołujący się dokonał wpłaty 282 275,68 zł (k. 56) wskazując w tytule przelewu numer księgi wieczystej, której zwolnienia spod egzekucji domagał się.

Wnioskiem z 14 marca 2023 r. ubezpieczony wniósł o umorzenie należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (wniosek o umorzenie z 14 marca 2023 r.- nienumerowane karty a.r.).

Decyzją z 12 lipca 2023 r. organ rentowy na podstawie art. 105 § 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz. u z 2023 r. poz. 775) w zw. z art. 123 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U z 2022r., poz. 1009) umorzył postępowanie w sprawie wniosku z 14 marca 2023 r. o umorzenie - na podstawie przepisów ustawy z 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012r. poz. 1551) - nieopłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, ubezpieczenia zdrowotne oraz Fundusz Pracy za okres objęty ustawą. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że 25 stycznia 2023 r. została wydana decyzja (...) o podleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, która była podstawą do złożenia wniosku o umorzenie na podstawie ustawy abolicyjnej z 9 listopada 2012 r. Powyższą decyzją organ rentowy orzekł, że od 1 stycznia 1999 r., jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą ubezpieczony podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Weryfikacja sprawy wskazała, że na koncie ubezpieczonego wg. stanu na dzień wniesienia prośby o umorzenie, tj. 14 marca 2023 r. nie występowały zaległości na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za okres podlegający abolicji, tj. od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r. W toku postępowania wyjaśniającego ustalono, że 3 lutego 2023 r. dokonano wpłaty 282 275,68 zł Przedmiotowa wpłata dotyczyła promesy odstąpienia od zabezpieczeń hipotetycznych na nieruchomości, zaś organ rentowy uznał, że pokryła ona należność za okres:

- ubezpieczenia społeczne - (...)- (...);

- ubezpieczenie zdrowotne - (...)- (...);

- FP i FGŚP- (...) (...) (m-c 3 /2010 został częściowo pokryty).

Organ rentowy wskazał, że po uwzględnieniu ww. wpłaty na koncie płatnika składek występuje zadłużenie za okresy niepodlegające umorzeniu na podstawie ww. ustawy abolicyjnej, a zgodnie z art. 105 § 1 k.p.a. organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania, gdy postępowania z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe (decyzja z 12 lipca 2023 r. – nienumerowana karta a.r.).

Ubezpieczony wniósł odwołanie od powyższej decyzji inicjując przedmiotowe postępowanie (odwołanie z 31 lipca 2023 r. k.5-6 a.s.).

28 sierpnia 2023 r. organ rentowy zwolnił nieruchomość spod egzekucji (informacja k. 52, oświadczenie wierzyciela w aktach rentowych).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie było uzasadnione w zakresie prowadzącym do uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Na wstępie rozważań należy wskazać na zasadność tezy wyrażanej w orzecznictwie, według której postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczeń społecznych wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego przez ubezpieczonego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie owej legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji. Mówiąc inaczej - postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNAPiUS rok 2005, Nr 3, poz. 43.).

Art. 83 ust. 1 pkt.4 i 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2023.1230) wskazuje, że zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności: ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych. W myśl ust. 2 powołanego przepisu od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma możliwość umorzenia prowadzonego przez siebie postępowania - w przypadku, gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części - zgodnie z art. 105 k.p.a., stosowanym z mocy art. 123 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230 ) i taka sytuacja według organu rentowego miała miejsce w przedmiotowej sprawie.

W związku z wniesionym odwołaniem rolą sądu była ocena zasadności decyzji o umorzeniu postępowania. Ta decyzja, jak zauważył Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z 15 marca 2012 r., oznacza niemerytoryczne zakończenie postępowania. W tym wypadku organ rentowy nie ocenia zasadności wniosku ubezpieczonego pod kątem spełnienia przesłanek prawa materialnego (wyrok z 15 marca 2012 r., III A Ua (...)). Wobec tego sąd rozpatrujący odwołanie od decyzji organu rentowego nie bada tego, co w istocie było przedmiotem umorzonego postępowania i nie ocenia pod kątem przepisów prawa materialnego, bada jedynie, czy decyzja umarzająca postępowanie była zgodna z art. 105 k.p.c. stanowiącym podstawę jej wydania. Wynika to z tego, że przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji ZUS ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych, poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem wnioskodawca może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest w pierwszej kolejności przedmiotem decyzji organu rentowego, zaskarżonej do sądu, a w drugim rzędzie przedmiotem postępowania sądowego determinowanego zakresem odwołania od tejże decyzji. Zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) w granicach jej treści i przedmiotu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 1 października 2013 r., III AUa 369/13).

W związku z tym należy odwołać się do zasad obowiązujących przy rozstrzyganiu przez sąd w postępowaniu cywilnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych o prawach lub obowiązkach stron na podstawie przepisów prawa materialnego (art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. z wyjątkiem wskazanym w § 4 tego artykułu). W postanowieniu Sądu Najwyższego z 15 września 2011 r., II UZP 8/11 (OSNP 2012 nr 19-20, poz. 252) podkreślono, że indywidualna norma prawna zawarta w orzeczeniu sądu ubezpieczeń społecznych ma charakter materialny, ustalający treść indywidualnego stosunku prawnego ubezpieczenia społecznego. Sąd ten dokonuje merytorycznej, a więc uwzględniającej przepisy prawa materialnego kontroli prawidłowości aktu organów rentowych, natomiast wady decyzji wynikające z naruszeń przepisów postępowania przed organem rentowym pozostają zasadniczo poza zakresem jego rozpoznania. Od momentu wniesienia odwołania do sądu rozpoznawana sprawa staje się sprawą cywilną, podlegającą rozstrzygnięciu według zasad właściwych dla tej kategorii. Odwołanie od decyzji pełni rolę pozwu, a jego zasadność ocenia się na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego. Na tego rodzaju wadach decyzji skupia się też postępowanie sądowe, a wady spowodowane naruszeniem przepisów postępowania przed organem rentowym, pozostają w zasadzie poza przedmiotem postępowania. Jednakże, zgodnie z ugruntowaną koncepcją bezwzględnej nieważności aktu administracyjnego, sąd ubezpieczeń społecznych - jako sąd powszechny - może i powinien dostrzegać wady formalne decyzji administracyjnej, które dyskwalifikują ją w stopniu odbierającym jej cechy takiego aktu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 1 września 2010 r., III UK 15/10, LEX nr 667499 i tam powołane wcześniejsze orzecznictwo). Do takich wad zalicza się brak organu powołanego do orzekania w określonej materii, niezastosowanie jakiejkolwiek procedury lub oczywiste naruszenie zasad postępowania administracyjnego (szerzej uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 10 czerwca 2008 r., I UK 376/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 295). Jak stwierdził Sąd Najwyższy, opisywaną zasadę potwierdza dobitnie to, że sąd orzekający w sprawach ubezpieczeń społecznych może stosować jedynie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego. Także w uzasadnieniu przywołanej wyżej uchwały składu siedmiu sędziów z 23 marca 2011 r., I UZP 3/10, Sąd Najwyższy stwierdził, że ustanowiony w art. 83 ust. 1-3 ustawy systemowej w związku z art. 180 i 181 k.p.a. oraz w związku z art. 476 § 2 k.p.c. sądowy tryb odwoławczy odnosi się - z wyjątkiem przewidzianym wyłącznie w art. 83 ust. 4 ustawy systemowej - do wszystkich decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie indywidualnych spraw. Zasada ustanowionego w tych przepisach trybu odwoławczego polega na tym, że od decyzji Zakładu „przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego" z wyłączeniem zarówno administracyjnego postępowania w jego stadiach instancyjnych, jak i weryfikacji decyzji wadliwych w specjalnych trybach. Wszystko na etapie jednoinstancyjnego postępowania administracyjnego należy do Zakładu, a jedynym środkiem odwoławczym jest „odwołanie do sądu", które przenosi rozpoznanie roszczeń (zobowiązań), co do których Zakład wydał decyzję, na drogę postępowania przed sądem powszechnym. W rezultacie niezależnie od tego, czy podstawę wydania decyzji w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych stanowi art. 83a ust. 1 czy ust. 2 ustawy systemowej, czy też - w braku podstaw do ich zastosowania - przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, organem właściwym do jej wydania jest Zakład (jego właściwa terenowa jednostka organizacyjna - art. 67 ust. 1 pkt 2 ustawy systemowej i art. 476 § 4 pkt 1 k.p.c.), a organem odwoławczym - sąd powszechny. W każdym bowiem z tych przypadków decyzja jako niewymieniona w art. 83 ust. 4 ustawy systemowej, jest indywidualną decyzją wskazaną w art. 83 ust. 1 tej ustawy, od której przysługuje odwołanie do sądu, wszczynające postępowanie cywilne (art. 83 ust. 2 ustawy systemowej - postanowienie SN z 26.04.2023 r., (...) (...) LEX nr 3603294.)

Przechodząc do analizy treści zaskarżonej decyzji należy wskazać, że przepis art. 105 k.p.a., stanowiący podstawę jej wydania, wskazuje w § 1, że gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe w całości albo w części, organ administracji publicznej wydaje decyzję o umorzeniu postępowania odpowiednio w całości albo w części. Jak wskazuje się w orzecznictwie z bezprzedmiotowością postępowania administracyjnego mamy do czynienia wówczas, gdy w sposób oczywisty organ stwierdzi brak podstaw prawnych i faktycznych do merytorycznego rozpatrzenia sprawy. Innymi słowy, bezprzedmiotowość postępowania ma miejsce wówczas, gdy nie istnieje sprawa administracyjna podlegająca rozpoznaniu w tym postępowaniu. Bezprzedmiotowość postępowania administracyjnego oznacza zatem brak podstaw prawnych do merytorycznego rozstrzygnięcia danej sprawy, brak przedmiotu postępowania, którym jest konkretna sprawa, a w której organ administracji państwowej jest władny i jednocześnie zobowiązany rozstrzygnąć na podstawie przepisów prawa materialnego o uprawnieniach lub obowiązkach indywidualnego podmiotu (wyrok WSA w Łodzi z 20.12.2023 r., (...) SA/(...) LEX nr 3665666).

W rozpoznawanej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych umorzył postępowanie w przedmiocie o umorzenie nieopłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe, ubezpieczenia zdrowotne oraz Fundusz Pracy za okres objęty ustawą wskazując, że weryfikacja sprawy wskazała, że na koncie ubezpieczonego wg. stanu na dzień wniesienia prośby o umorzenie, tj. 14 marca 2023 r. nie występowały zaległości na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe za okres podlegający abolicji, tj. od 1 stycznia 1999 r. do 28 lutego 2009 r., zatem postępowanie jako bezprzedmiotowe podlegało umorzeniu.

W tym miejscu należy zauważyć, że zgodnie z art. 42 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U.2023.2505 t.j. z 2023.11.20) - w postępowaniu dotyczącym egzekucji należności pieniężnej osoba, która żąda wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego, może wpłacić do depozytu organu egzekucyjnego kwotę, na jaką zostały one oszacowane, albo kwotę równą należności pieniężnej łącznie z kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny uchyli wówczas czynności egzekucyjne odnośnie do rzeczy lub prawa, których żądanie wyłączenia dotyczy, co nie wpływa na dalszy tok postępowania o wyłączenie. W razie uwzględnienia żądania wyłączenia, kwota złożona do depozytu podlega zwrotowi. Jeżeli żądanie wyłączenia nie zostanie uwzględnione, egzekucję prowadzi się do kwoty złożonej do depozytu.

W ocenie sądu, nieuwzględnienie żądania wyłączenia powinno zostać zasygnalizowane odwołującemu - czego organ rentowy nie zrobił i wykonał egzekucję z wpłaconej do depozytu kwoty.

W sprawie nie doszło też do dobrowolnej spłaty należności zabezpieczonej hipoteką o jakiej mowa w art. 71ca, w którym wskazano, że należność pieniężna, odsetki z tytułu niezapłacenia jej w terminie, koszty upomnienia oraz koszty egzekucyjne mogą być zapłacone organowi egzekucyjnemu przez :

1) aktualnego właściciela lub użytkownika wieczystego przedmiotu hipoteki przymusowej niebędących zobowiązanymi - jeżeli te należności są zabezpieczone tą hipoteką;

2) aktualnego właściciela przedmiotu zastawu skarbowego niebędącego zobowiązanym - jeżeli te należności są zabezpieczone tym zastawem;

3) małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę zobowiązanego;

4) osobę trzecią, o której mowa w art. 533 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610, 1615, 1890 i 1933);

5) inny podmiot - jeżeli łączna wysokość tych należności nie przekracza 5000 zł.

Wbrew twierdzeniu organu rentowego, w czasie wydawania zaskarżonej decyzji, w ocenie sądu, istniał przedmiot postępowania, ponieważ organ przedwcześnie wszczął egzekucję do kwoty wpłaconej na zabezpieczenie w celu wyłączenia nieruchomości od egzekucji. Nie powiadomił bowiem odwołującego się o nieuwzględnieniu wniosku o wyłączenie nieruchomości spod egzekucji na podstawie promesy z 25 stycznia 2023 r. Nie powiadomił też odwołującego się o wszczęciu egzekucji do kwoty wpłaconej do depozytu na poczet zabezpieczenia. Niezasadne było zatem następcze przyjęcie przez organ rentowy, że postępowanie o umorzenie należności z tytułu składek na wniosek z 14 marca 2023 r. było bezprzedmiotowe, ponieważ należności te wyegzekwowano ze spornej wpłaty. Te błędy organu rentowego nie mogły zatem doprowadzić do skutecznej egzekucji i zaspokojenia w tym trybie należności składkowych objętych wnioskiem o umorzenie. Zaskarżona decyzja ma zatem wady formalne wskazane w cyt. wyżej wyroku Sądu Najwyższego z 1 września 2010 r., które dyskwalifikują ją w stopniu odbierającym jej cechy takiego aktu, albowiem do zaspokojenia z wpłaconej do depozytu kwoty doszło przy oczywistym naruszeniu zasad postępowania administracyjnego – nie poinformowano odwołującego się o nieuwzględnieniu wniosku o wyłączenie nieruchomości spod egzekucji i o wszczęciu egzekucji do kwoty wpłaconej do depozytu na poczet zabezpieczenia. Błędy te doprowadziły do utraty przez odwołującego się możliwości ubiegania się o umorzenie należności składkowych za okres podlegający abolicji.

Mając powyższe na względzie w ocenie sądu, po stronie organu doszło do rażącego naruszenia przepisów o postępowaniu przed organem rentowym, tj. art. 42 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a więc zachodziła konieczność uchylenia wadliwej decyzji. Sąd wyraża stanowisko, że decyzja umarzająca postępowania w przedmiocie umorzenia należności jest decyzją, o której mowa w art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. Świadczy o tym okoliczność, że na skutek braku możliwości ubiegania się o umorzenie należności składkowych za okres podlegający abolicji, ziściło się zobowiązanie do spłaty tego zasłużenia.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c. orzeczono jak w sentencji wyroku.