Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2014r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie, VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: Marcin Kamionowski

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2014r. w Warszawie

sprawy T. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o ustalenie wysokości kapitału początkowego i wysokość emerytury

na skutek odwołania T. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 1 czerwca 2012r., znak: (...)-2012 oraz z dnia 8 czerwca 2012r., znak: ENK/6/(...)

1.  umarza postępowanie w sprawie w zakresie, w jakim decyzja z dnia 1 czerwca 2012r., znak: (...)-2012 została zmieniona przez decyzję z dnia 30 sierpnia 2012r., znak: (...)-2012, a decyzja z dnia 8 czerwca 2012r., znak: ENK/6/(...) przez decyzję z dnia 31 sierpnia 2012r., znak: ENK/6/(...) ;

2.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 1 czerwca 2012r. w ten sposób, że do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjmuje za rok 1979 dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w wysokości 95.173 zł (dziewięćdziesiąt pięć tysięcy sto siedemdziesiąt trzy złote);

3.  zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 8 czerwca 2012r. w ten sposób, że ustala wysokość emerytury T. W. od 1 kwietnia 2012r. przy uwzględnieniu zwaloryzowanego kapitału początkowego ustalonego zgodnie z pkt 1 wyroku;

4.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

W dniu 24 lipca 2012r. T. W. wniósł za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odwołanie od decyzji w/w organu
z dnia 1 czerwca 2012r., znak (...)-2012 i domagał się jej zmiany w części dotyczącej kapitału początkowego oraz składki na ubezpieczenie społeczne.

W uzasadnieniu odwołania odwołujący poniósł, że wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego został niewłaściwie obliczony z pominięciem dodatku stażowego, dodatku funkcyjnego i premii, mimo że za lata 1972- 1981 zostały przekazane do organu rentowego oryginały dokumentów dotyczących zatrudnienia i wysokości osiąganego
w tym okresie wynagrodzenia. Dodatkowo organ rentowy błędnie ustalił składkę na ubezpieczenie społeczne. W decyzji została zawarta informacja, że w okresie od 15 maja 1990r. do 31 stycznia 1991r. składka nie została opłacona. Tymczasem obowiązkiem ZUS Wydziału Kontroli Zakładów Pracy było wyegzekwowanie od pracodawcy tej składki, która ma wpływ na wysokość kapitału początkowego (odwołanie z dnia 20 lipca 2012r. – k. 2 – 6).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł
o umorzenie postępowania na podstawie art. 477 ^{( 13 )}k.p.c. w zakresie, w jakim zaskarżona decyzja z dnia 8 czerwca 2012r. została zmieniona przez decyzję
z dnia 31 sierpnia 2012r., znak (...) i o oddalenie odwołania w pozostałej części.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. z okresu od 1 stycznia 1972r. do 31 grudnia 1981r. Wyliczony z tego okresu wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 148,66%. Organ rentowy na podstawie przedłożonych angaży, w podstawie wymiaru za lata 1974-1979 uwzględnił kwoty dodatku stażowego oraz dodatku funkcyjnego. Natomiast w podstawie wymiaru nie uwzględniono premii bowiem z przedłożonych angaży nie wynika wysokość premii. Ponadto z regulaminu premiowania pracowników Zakładu (...) - (...) Centrali Państwowego Handlu (...) wynika, że pracownicy zachowywali prawo do premii pod warunkiem wykonania zadań ustalonych przez dyrektora zakładu. Z akt niniejszej sprawy nie wynika natomiast, aby ten warunek w przypadku ubezpieczonego został spełniony w całym okresie zatrudnienia. Przy tym organ rentowy zauważył również, że z informacji o wysokości premii znajdującej się na świadectwie pracy z dnia 31 grudnia 1979r. nie wynika jakiego okresu konkretnie dotyczy. Jeśli chodzi zaś o zarzut T. W. dotyczący nieuwzględnienia składek na ubezpieczenie społeczne z okresu od 15 maja 1990r. do 31 stycznia 1991r., to ten okres zatrudnienia w firmie (...) został uwzględniony decyzją z dnia 30 sierpnia 2012r. Z tego względu w części organ rentowy wnosił o umorzenie postępowania, a w pozostałym zakresie o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 3 września 2012r. – k. 69 – 70).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

T. W., urodzony w dniu (...), złożył w dniu 5 kwietnia 2012r. wniosek (k. 1 - 4 tom (...) a/r) o przyznanie prawa do emerytury w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 – tekst jednolity ze zm.). Do wniosku dołączył świadectwa pracy, legitymację ubezpieczeniową, inne dokumenty dotyczące warunków pracy i płacy u poszczególnych pracodawców oraz zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (k. 52 – 241 i 245 – 268 tom (...) a/r).

W okresie od 1 grudnia 1972r. odwołujący rozpoczął pracę w (...) Oddział (...) w W. na podstawie umowy o pracę na okres próbny z zastrzeżeniem, że po jego upływie umowa zostanie zawarta na czas nieograniczony. W umowie wskazano, iż wynagrodzenie odwołującego będzie wynosiło 3.800,00 zł miesięcznie plus premia zgodnie z obowiązującym regulaminem premiowania (k. 8 – 9).

Poczynając od 1 lipca 1973r. skierowano odwołującego do pracy w Centrali (...) z zachowaniem dotychczasowych warunków płacy, tj. wynagrodzeniem w wysokości 3.800,00 zł miesięcznie oraz premią regulaminową (k. 10 – 12).

W dniu 9 kwietnia 1974r. pracodawca wystawił odwołującemu zaświadczenie celem przedstawienia odnośnym władzom, w którym wskazał, iż odwołujący jest zatrudniony na stanowisku głównego specjalisty z wynagrodzeniem miesięcznym wynoszącym 5.222,00 zł brutto, a 4.313,00 zł netto (k. 14).

Poczynając od 1 sierpnia 1974r. T. W. zostało przyznane wyższe wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 4.300,00 zł miesięcznie, dodatek stażowy w wysokości 5%, tj. 215,00 zł oraz premia regulaminowa wypłacana zgodnie z protokołem dodatkowym nr 52 do Układu Zbiorowego Pracy (...) (k. 15). Od dnia 1 marca 1976r. dodatek stażowy został podwyższony do 10%, a pozostałe warunki pracy i płacy pozostały bez zmian (k. 17).

Od 1 lipca 1976r. w związku z utworzeniem Centrali Państwowego Handlu (...), T. W. został tam przeniesiony z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia (k. 18 – 20 i 22). W dniu 2 stycznia 1977r. podpisał nową umowę o pracę na czas nieokreślony, na stanowisku specjalisty d.s. sprzętu profesjonalnego. Zgodnie z umową wynagrodzenie miało być płatne w sposób i na warunkach określonych w Układzie Zbiorowym Pracy dla Pracowników Handlu (...)o (k. 21) i wynosiło 4.600,00 zł miesięcznie, a pozostałe składniki nie uległy zmianie (k. 23).

W dniu 14 listopada 1978r. pracodawca wydał odwołującemu na jego żądanie zaświadczenie, w którym potwierdził fakt zatrudnienia na stanowisku głównego specjalisty z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 6.350,00 zł (zaświadczenie – k. 104).

W dniu 1 stycznia 1979r. został zawarty przez odwołującego i jego ówczesnego pracodawcę aneks do umowy o pracę z dnia 2 stycznia 1977r., w którym wynagrodzenie zostało podwyższone do kwoty 5000,00 zł, a pozostałe punkty umowy pozostały bez zmian (k. 24).

Od dnia 1 października 1979r. został wprowadzony regulamin premiowania pracowników umysłowych Zakładu (...) – (...) (k. 29 – 38). T. W. w dniu 5 listopada 1979r. poinformował pracodawcę, iż wprowadzenie nowego regulaminu premiowania traktuje jako zmianę warunków płacy, których nie przyjmuje i w związku z tym była prowadzona korespondencja między nim a dyrektorem Zakładu (k. 105 - 108). Jednak ostatecznie umowa o pracę łącząca strony zakończyła się z dniem 31 grudnia 1979r. na mocy porozumienia stron. W świadectwie pracy wskazano, iż T. W. był zatrudniony od 1 grudnia 1972r. na stanowisku głównego specjalisty, specjalisty, a ostatnio na stanowisku samodzielnego głównego specjalisty, na którym otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 5.000,00 zł plus 600,00 zł dodatku funkcyjnego, 500,00 zł dodatku stażowego i 750,00 zł premii (15%) (k. 25 – 26).

W całym okresie zatrudnienia w latach 1972 – 1979 T. W. był uprawniony do premii zgodnie z umową o pracę i ją otrzymywał. W tym okresie pracownicy z nim pracujący także otrzymywali ten składnik wynagrodzenia. Raczej nie było przypadków wstrzymania premii. W przypadku T. W. nie można ustalić jej wysokości w poszczególnych miesiącach w/w okresu (zeznania świadków W. B. – k. 142, J. P. – k. 142 – 143, J. R. – k. 143, A. M. – k. 167, zeznania odwołującego – k. 168).

Organ rentowy rozpatrując wniosek T. W. z dnia 5 kwietnia 2012r. przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury. Została ona wyliczona wedle zasad wynikających z art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 – tekst jednolity), której wysokość zgodnie z art. 55 ustawy, została ustalona na podstawie art. 26 ustawy (k. 285 – 293 tom (...) a/r). Wcześniej, bo w dniu 1 czerwca 2012r. wydano decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego, gdzie do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru organ rentowy przyjął wynagrodzenie z lat 1972- 1981 w następującej wysokości:

- za 1972 rok – 37 400,00 zł;

- za 1973 rok – 64 000,00 zł;

- za 1974 rok – 49 175,00 zł;

- w 1975 - 72 936,00 zł;

- za 1976 rok – 73 234,00 zł;

- za 1977 rok - 83 725,00 zł;

- za 1978 rok - 83 8008,00 zł;

- za 1979 rok – 87 223,00 zł;

- za 1980 rok – 107 237,00 zł;

- za 1981 rok – 125 488,00 zł.

Wyliczony z tego okresu wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 145,65 % (k. 52 - 54 tom I a/r).

W późniejszym okresie, z uwagi na stwierdzenie nieprawidłowości w ustalaniu
kapitału początkowego została wydana nowa w decyzja z dnia 30 sierpnia 2012r., gdzie z urzędu ZUS ustalił na nowo wysokość kapitału początkowego (k. 91 tom I a/r), która wyniosła 222 796,09 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. z okresu 1 stycznia 1972 r. do 31 grudnia 1981 r. Organ rentowy uznał, że zarobki-dochód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w kolejnych latach wyniósł:

- za 1972 rok – 37 400,00 zł;

- za 1973 rok – 64 000,00 zł;

- za 1974 rok – 49 175,00 zł;

- za 1975 rok - 72 936,00 zł;

- za 1976 rok – 73 234,00 zł;

- za 1977 rok - 87 325,00 zł;

- za 1978 rok - 91 008,00 zł;

- za 1979 rok – 94 423,00 zł;

- za 1980 rok – 107 237,00 zł;

- za 1981 rok – 125 488,00 zł.

Wyliczony z tego okresu wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 148,66% (k. 92 tom I a/r).

Wyliczając kapitał początkowy w decyzji z 30 sierpnia 2012r. organ rentowy na podstawie przedłożonych angaży, w podstawie wymiaru za lata 1974-1979 uwzględnił kwoty dodatku stażowego oraz dodatku funkcyjnego (k. 83 - 88 tom I a/r). Natomiast w podstawie wymiaru nie uwzględniono premii, bowiem organ rentowy uznał,
że z przedłożonych angaży nie wynika, w jakiej wysokości była wypłacana. Dodatkowo, okres zatrudnienia odwołującego w firmie (...) od 15 maja 1990r.
do 31 stycznia 1991r. został uwzględniony w decyzji z dnia 30 sierpnia 2012r., zgodnie z wnioskiem (k. 74 i 81 tom I a/r).

Na skutek wydania nowej decyzji o ponownym ustalaniu wartości kapitału początkowego oraz z uwagi na fakt, iż wysokość emerytury ubezpieczonego ustalona jest
na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 – tekst jednolity ze zm.), organ rentowy w dniu 31 sierpnia 2012r. (k. 313 tom II a/r) wydał decyzję, którą zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 8 czerwca 2012r. (k. 285 tom II a/r).

Powyższych ustaleń stanu faktycznego Sąd dokonał w oparciu o akta emerytalne wnioskodawcy i dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, których strony postępowania nie kwestionowały. Dodatkowo podstawę dokonanych ustaleń stanowiły częściowo zeznania świadków W. B., J. P., J. R., A. M. i zeznania odwołującego T. W..

Zeznaniom przesłuchanych świadków Sąd dał wiarę w części, w której świadkowie wskazywali na fakt wypłaty premii, w tym odwołującemu T. W.. Zdaniem Sądu niewiarygodne były jednak zeznania świadków wskazujące wysokość tego składnika wynagrodzenia, w tym bowiem zakresie treść tego, na co świadkowie wskazywali, była odmienna. W. B. wskazywał, że premia była w wysokości około 20%, J. P. podał zaś, iż wydaje mu się, że otrzymywał 15% premii, z kolei A. M. zeznała, że premia była do 15%. Świadek J. R. nie podawał zaś wysokości premii.

W związku z powyższym, na podstawie odmiennych w tej części zeznań świadków, być może z uwagi na długi czas, jaki upłynął od daty zatrudnienia, nie można było ustalić w sposób jednoznaczny, jak kształtowała się wysokość premii – czy była ona przyznana w granicach od – do, czy też została ustalona w stałej procentowej wysokości. Na weryfikację treści zeznań świadków nie pozwala też regulamin premiowania, który złożył T. W.. Istotne jest bowiem to, że obowiązywał on od 1 października 1979r., a zatem w ostatnim okresie zatrudnienia odwołującego. Wcześniejsze akty regulujące prawo do premii, jak regulamin premiowania z poprzedniego okresu, czy Układ Zbiorowy Pracy, do którego odwołują się umowy o pracę, nie został złożony. W związku z tym w oparciu o niepewne i rozbieżne zeznania świadków nie można było ustalić, w jakiej wysokości premia była pracownikom przyznawana oraz, w jakiej wysokości otrzymywał ją T. W.. Świadkowie, co należy podkreślić, nie pamiętali, w jakiej wysokości była ona wypłacana odwołującemu. J. P. podawał premię, którą sam otrzymywał i nie znał wysokości premii T. W.. Podobnie było w przypadku pozostałych świadków. Wobec tego Sąd w oparciu o ich zeznania dokonał tylko części ustaleń stanu faktycznego, zgodnie z wnioskiem odwołującego.

Opinia biegłej sądowej sporządzona w formie pisemnej i ustanej stanowiła podstawę ustaleń faktycznych w części, w jakiej biegła dokonała stosowanych wyliczeń, weryfikując tym samym wyliczenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Wypowiedzi biegłej, zarówno ustne jak i na piśmie, dotyczące rozstrzygnięcia kwestii związanych z uwzględnieniem pewnych składników wynagrodzenia, nie były zaś dla Sądu wiążące, ponieważ są to okoliczności, o których winien rozstrzygnąć Sąd i nie powinny być one przedmiotem opinii biegłego z zakresu rachunkowości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie T. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zasługuje na częściowe uwzględnienie, przy czym na wstępie wskazać należy, że choć T. W. w odwołaniu z dnia 20 lipca 2012r. wskazał wyraźnie, iż odwołuje się od decyzji z dnia 8 czerwca 2012r. dotyczącej przyznania emerytury, to w treści swojego pisma zawarł stwierdzenia, które wedle Sądu świadczą o tym, iż kwestionuje również decyzję z dnia 1 czerwca 2012r. o ustaleniu kapitału początkowego. Z tego względu, ponieważ istotny jest nie sam tytuł pisma, lecz jego treść, Sąd rozpoznał odwołania od obu w/w decyzji.

Zgodnie z dyspozycją art. 477 ¹³ k.p.c. zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji uwzględniającej
w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości
lub w części. Poza tym zmiana lub wykonanie decyzji nie ma wpływu na bieg sprawy.
W ocenie Sądu decyzja z dnia 30 sierpnia 2012r., znak: (...)-2012,
jak i decyzja z dnia 31 sierpnia 2012r., znak: ENK/6/(...), częściowo zaspokajają roszczenie odwołującego, albowiem zarówno przy ustaleniu wysokości emerytury,
jak i kapitału początkowego przyjęto wyższe podstawy wymiaru składek z uwagi na uwzględnienie kwot dodatku funkcyjnego i dodatku stażowego. Ponadto, organ rentowy uwzględnił zatrudnienie T. W. w firmie (...) w okresie od 15 maja 1990r. do 31 stycznia 1991r.

Wobec powyższego, wydane w toku niniejszego postępowania dwie nowe decyzje organu rentowego, prowadzą do częściowego osiągnięcia celu postępowania i uwzględnienia zarzutów odwołującego, czyniąc zbędnym jego dalsze prowadzenie w tym zakresie. W związku z powyższym Sąd na podstawie art. 477 ¹³ k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

W związku z częściowym uwzględnieniem argumentacji T. W. i wydaniem nowych decyzji z dnia 30 sierpnia 2012r. i 31 sierpnia 2012r., zasadniczy spór, który musiał podlegać rozstrzygnięciu przez Sąd, dotyczył tego, czy do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego i emerytury powinny być uwzględnione premie, do jakich był uprawniony T. W. w latach 1972 - 1979.

Stosownie do treści art. 174 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013r., poz. 1440) kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Ustęp 2 przepisu wskazuje z kolei, że przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6; okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1 - 3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Dokonując analizy powyższego zauważyć można, iż kapitał początkowy ma być odtworzeniem kwoty składek na ubezpieczenie społeczne, opłaconych przed dniem 1 stycznia 1999 roku, a zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury zostały określone
w art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Jego wysokość zależy zatem od udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych, podstawy wymiaru świadczenia, współczynnika określanego przez proporcję wieku ubezpieczonego i ustawowo określonego wieku emerytalnego oraz stażu.
Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury uwzględnia się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z okresu ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok zgłoszenia wniosku o emeryturę lub z dowolnych 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku (art. 15 ust. 1 w/w ustawy).

Ustalenie kapitału początkowego następuje przez obliczenie hipotetycznej emerytury, jaką ubezpieczony otrzymałby w dniu 1 stycznia 1999r. (tj. w dniu wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), a następnie pomnożenie tej kwoty przez średnie dalsze trwanie życia osób w wieku 62 lat, ustalone na dzień 1 stycznia 1999 roku, tj. 209 miesięcy (o czym załącznik do w/w ustawy).

Stosowane do przepisu art. 175 ust. 1 zd. 2 ww. ustawy, postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalenia prawa
do świadczeń przewidzianych w ustawie (w szczególności chodzi tu o katalog środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym
do wykazania zarówno stażu ubezpieczonego, jaki i wysokości przychodów).

Zgodnie z § 21 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe (Dz. U. z 2011r., Nr 237, poz. 1412), obowiązującego w dacie złożenia wniosku o emeryturę, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobków lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury dla pracowników są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie
którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Zawarta w tym przepisie reguła postępowania odnośnie ustalania przez organ rentowy wysokości podstawy wymiaru świadczeń, dotyczy samych zarobków jak i wszelkich składników pieniężnych wynagrodzeń, w tym również premii.

Możliwość dowodzenia ich wysokości przed organem rentowym jest ograniczona z uwagi na treść powołanego rozporządzenia Rady Ministrów. Jednakże w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego, obowiązują odstępstwa od ogólnych zasad dowodzenia podyktowane dążeniem do pełnego i wszechstronnego rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych. Pamiętać jednak należy, iż nie oznacza to dowolności oraz tego, iż dopuszczalne
jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ
na prawo do świadczenia. Choć Sąd nie jest związany, tak jak ZUS, rodzajem dowodów i choć przed Sądem można przeprowadzać wszystkie dowody wymienione w kodeksie postępowania cywilnego, to jednak dowody te następnie są oceniane zgodnie z zasadą wynikającą z art. 233 k.p.c. i powinny być przekonujące oraz niebudzące wątpliwości co do udowadnianych okoliczności.

Zdaniem Sądu, zeznania świadków przesłuchanych w niniejszej sprawie nie są wystarczające, żeby przyjąć, iż odwołujący wykonując pracę w latach 1972 - 1979 uzyskiwał stale premię w określonej wysokości. Wprawdzie świadkowie podali, że T. W. zarabiał dużo i że premia była stałym składnikiem wynagrodzenia, nie wskazali jednak szczegółowych danych dotyczących wysokości premii odwołującego
w poszczególnych miesiącach i latach długiego okresu spornego. Jak już zostało wskazane, świadkowie nawet nie pamiętali dokładnie wysokości premii, jak i tego w jakiej wysokości sami ją otrzymywali, zatem po ponad trzydziestu latach, nie mogli też pamiętać wysokości tego składnika wynagrodzenia, jaki był przyznawany odwołującemu. Tak jak chce odwołujący, nie można zaprzeczyć temu, iż premię otrzymywał, lecz istota sporu dotyczy nie tylko faktu otrzymywania premii, ale i jej wysokości, gdyż dopiero wysokość tego składnika wynagrodzenia ustalona w sposób pewny z całego spornego okresu, pozwoliłaby na dokonanie przeliczenia kapitału początkowego i emerytury zgodnie z wnioskiem odwołującego.

Wedle wskazań odwołującego dowodami – poza zeznaniami świadków – które miałyby pozwolić na uwzględnienie jego odwołania, są dwa zaświadczenia wydane przez pracodawcę z 9 kwietnia 1974r. i 14 listopada 1978r. oraz regulamin premiowania. Analizując treść owego regulaminu nie można nie zauważyć, iż po pierwsze, dotyczy on okresu zatrudnienia T. W. tylko od 1 października 1979r. do 31 grudnia 1979r. (3 miesięcy), a po drugie, uzależnia on wypłatę premii i jej wysokość od realizacji zadań. W związku z tym na tej podstawie trudno przyjąć, by T. W. otrzymywał w całym okresie zatrudnienia premię w wysokości 15%, tym bardziej, że – co wymaga podkreślenia – premia ta w żadnym dokumencie (poza wspomnianym regulaminem i świadectwem pracy) nie została określona kwotowo czy też procentowo. Kolejne umowy o pracę z lat 1972 – 1979 oraz inne dokumenty dotyczące warunków płacy odwołującego, choć wskazują premię jako składnik wynagrodzenia, to nie precyzują jej wysokości, a odwołują się jedynie do brzmienia regulaminu premiowania, czy Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy. Co istotne, ani Zakładowy Układ Zbiorowy Pracy, ani regulamin premiowania z okresu przed 1 października 1979r., nie są znane Sądowi. Odwołujący, który poszukiwał dokumentacji kadrowo – płacowej z w/w okresu, nie był w stanie jej odnaleźć, a zatem ustalenie w sposób pewny i nie budzący wątpliwości, wysokości tego składnika wynagrodzenia, który był sporny, nie było możliwe. Wprawdzie, jak wskazywał odwołujący, zaświadczenia z 1974r. i 1978r. poza wynagrodzeniem zasadniczym oraz stałymi dodatkami, musiały zawierać jeszcze jakieś elementy, nie oznacza to jednak, że była to premia, bo zaświadczenie takiego składnika płacy nie wyszczególnia. Jak słusznie zauważyła biegła, to co pozostawało po odliczeniu kwoty płacy zasadniczej i dodatków, to mogła to być choćby tzw. „trzynastka”, do której prawo miał odwołujący. Ponadto, nie wiadomo z jakiego okresu owe wynagrodzenie podane z zaświadczeniach zostało wyliczone, czy pracodawca je uśrednił, czy też podał na podstawie ostatniego miesiąca. Można w tym zakresie jedynie domniemywać, a tymczasem nie jest możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o jakąś hipotetyczną uśrednioną wielkość premii uzyskiwanych przez ubezpieczonego,
albowiem każdy składnik wynagrodzenia musi być miarodajnie udowodniony.
Uśrednione obliczenie wysokości wynagrodzenia, np. oparte na wynagrodzeniu otrzymanym przez innych pracowników, nie może oddać indywidualnych cech właściwych
dla danego stosunku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2007r., sygn. I UK 36/07; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21 sierpnia 2013r., III AUa 459/13). Stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały ustalone między pracodawcą i konkretnym pracownikiem. W przypadku wynagrodzenia zasadniczego lub innych obligatoryjnych składników wynagrodzenia, wynikających z obowiązujących przepisów, można przyjąć najniższe wynagrodzenie obowiązujące w czasie, którego dotyczy żądanie uwzględnienia tego okresu do przeliczenia podstawy emerytury. W przypadku jednak takiego składnika wynagrodzenia, jakim jest premia, konieczne jest istnienie dowodów potwierdzających bez wątpliwości fakt wypłacenia premii oraz jej wysokość (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 lutego 2013r., III AUa 838/12, Lex nr 1286465).

Powyższe wynika z tego, iż przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Wysokość wynagrodzenia, którego pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, co do zasady nie może być wyliczana hipotetycznie, w szczególności w oparciu o wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego przez współpracowników, chyba że przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności konkretnej sprawy dopuszczalne jest uznanie, że ubezpieczony uzyskiwał wynagrodzenie co najmniej w takiej wysokości, jaka wynika z dokumentacji płacowej drugiej osoby. Jednakże takich dowodów odwołujący w toku całego postępowania w niniejszej sprawie nie przedstawił, a rzeczą sądu nie jest zarządzenie dochodzenia
w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Sąd nie jest też zobowiązany do przeprowadzenia
z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach
(art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Ustawowym wymogiem jest wykazanie przez ubezpieczonego konkretnych kwot otrzymanych przez niego zarobków jako podstawy wymiaru składek, przy czym nie może istnieć tu żaden stan niepewności co do wysokości.

Jedynym dowodem, który w przedmiotowej sprawie, mógł podlegać uwzględnieniu, było świadectwo pracy T. W., gdyż zawiera ono informację odnośnie wysokości premii. W świadectwie pracy nie zostało jednak wskazane, w jakim okresie owa premia w wysokości 750,00 zł przysługiwała odwołującemu, czy tylko w ostatnim miesiącu zatrudnienia, czy też w okresie wcześniejszym i jakim. Wobec powyższego, zdaniem Sądu można przyjąć, iż kwota 750,00 zł z całą pewnością przysługująca T. W. w ostatnim miesiącu pracy, może podlegać wliczeniu do dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składek za rok 1979. Tenże dochód – zgodnie z tym co wskazała biegła sądowa (k. 194), wyniesie 95.173,00 zł (94 423,00 zł + 750,00 zł).

Wedle biegłej sądowej nie wiadomo, czy owa premia stanowiła podstawę składek, ale ta okoliczność może i powinna być ustalona przez Sąd na podstawie przepisów, które obowiązywały w okresie, w którym wypłacono premię. Uchwała Nr 103 Rady Ministrów w sprawie zasad wynagradzania pracowników zatrudnionych w handlu wewnętrznym (M.P. 1974r., Nr 16, poz. 102), która miała zastosowanie do odwołującego jako zatrudnionego w Centrali Państwowego Handlu (...), wprost stanowi o prawie do premii, które w myśl § 7 uchwały oraz stosowanie do przepisów uchwały Nr 158 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976r. w sprawie składników funduszu płac (M.P. z 1976r., Nr 43, poz. 212) były wypłacane z osobowego funduszu płac, a w związku z tym na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy, Płaci Spraw Socjalnych z dnia 13 grudnia 1976r. w sprawie dostosowania niektórych przepisów o ubezpieczeniu społecznym i o ubezpieczeniu rodzinnym do zasad określających składniki funduszu płac (Dz. U. z 1976r., Nr 40) podlegały składkom na ubezpieczenie społeczne. § 1 ust. 1 tego rozporządzenia, w brzmieniu obowiązującym w 1979r. stanowił, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowią w uspołecznionych zakładach pracy wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze zaliczone do osobowego funduszu płac.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w punkcie 2 i 3 wyroku na podstawie
art. 477 ^{1 4} § 2 k.p.c. częściowo zmienił zaskarżone decyzje, zaś na podstawie art. 477 ^{1 4} § 1 k.p.c. oddalił odwołania w pozostałym zakresie.

Zarządzenie

(...)