Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 kwietnia 2022r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 kwietnia 2022r. w Warszawie

sprawy S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego

na skutek odwołania S. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 22 lipca 2021 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

S. K. w dniu 20 sierpnia 2021r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 22 lipca 2021 roku, znak: (...), zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego w kwocie 1.000 zł, a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że organ rentowy przyznał mu prawo do ww. świadczenia ze względu na stan zdrowia na okres do 31 sierpnia 2022r. Okoliczność, że później osiągnął wiek emerytalny i wybrał świadczenie emerytalne, korzystniejsze niż pobierana dotychczas renta z tytułu niezdolności do pracy, nie oznacza, że wyzdrowiał. Ponadto ubezpieczony podniósł, że stan jego zdrowia z roku na rok pogarsza się, wobec tego nie rozumie, dlaczego organ rentowy stwierdził, że pobrał nienależne świadczenie (odwołanie, k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie wyjaśnił, że S. K. pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy w kwocie 1.250,88 zł brutto oraz 500 zł świadczenia uzupełniającego. W związku z przyznaniem od 3 maja 2021r. emerytury powszechnej, decyzją z 5 lipca 2021r. wstrzymano ubezpieczonemu prawo do świadczenia uzupełniającego. Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz.U. z 2020r. poz. 1936 ze zm.) świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2018r., poz. 1270 i 2245 oraz z 2019r. poz. 39, 730 i 752), zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 1.600 zł miesięcznie. Po nowelizacji art. 2 ust. 2 ustawy wartość ta nie może przekraczać kwoty 1.772,08 zł miesięcznie. Organ rentowy podniósł, że emerytura S. K. wynosi 1.863,71 zł brutto, wobec czego ubezpieczony jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego za okres od 1 maja 2020r. do 30 czerwca 2020r. w kwocie 1.000 zł. Organ rentowy podkreślił, że wobec brzmienia art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 8 ust. 1-7 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, wydana decyzja jest zasadna (odpowiedź na odwołanie z 17 września 2021r., k. 10-11 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. K. od dnia 6 września 1994r. pobierał rentę inwalidzką, a następnie rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną od 1 października 2015r. na stałe (decyzja ZUS z 25 listopada 1994r., k. 28 tom I a.r.; decyzja ZUS z 21 września 2015r., k. 237 tom I a.r.).

W dniu 16 września 2019r. ubezpieczony złożył w ZUS wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (wniosek z 16 września 2019r., k. 1 – 3 tom II a.r.). Decyzją z dnia 3 października 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał ubezpieczonemu od 1 października 2019r. do 31 sierpnia 2022r. prawo do świadczenia uzupełniającego w kwocie 483,59 zł miesięcznie. Organ rentowy wskazał, że wysokość ww. świadczenia jest ustalana jako różnica między kwotą 1.600 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniające nie może być wyższe niż 500 zł. W dniu 1 października 2019r. ubezpieczonemu przysługiwała renta w kwocie 1.116,41 zł, a więc świadczenie zostało przyznane w wysokości 483,59 zł. W pouczeniu do decyzji poinformowano ubezpieczonego o konieczności powiadamiania o okolicznościach mających wpływ na prawo i wypłatę świadczenia, m.in. o uzyskaniu uprawnień do świadczeń finansowanych ze środków publicznych oraz pobieraniu takiego świadczenia lub jego podwyższeniu. Jednocześnie organ rentowy zamieścił w pouczeniu informację, co należy rozumieć przez świadczenie nienależnie pobrane, w jakich przypadkach wysokość świadczenia ulega zmianie oraz, że w razie zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia wysokości świadczenia uzupełniającego, a więc w przypadku gdy: ubezpieczony uzyska świadczenie finansowane ze środków publicznych lub świadczenie z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych lub przysługujące świadczenie finansowane ze środków publicznych lub świadczenie z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych zostanie podwyższone i będzie to miało wpływ na wysokość świadczenia uzupełniającego, to – za okres, w którym było wypłacone w zawyżonej wysokości – jest świadczeniem nienależnie pobranym, które ubezpieczony będzie musiał zwrócić w części, w jakiej przekroczyło świadczenie należne (decyzja ZUS z 3 października 2019r., k. 4-5 tom II a.r.).

W trakcie pobierania przez ubezpieczonego świadczenia uzupełniającego, nastąpiła zmiana przepisów, wobec czego za miesiące maj i czerwiec 2021r. ubezpieczony pobrał świadczenie uzupełniające w kwocie po 500 zł miesięcznie. Renta z tytułu niezdolności do pracy wynosiła wówczas 1.250,88 zł brutto miesięcznie (okoliczności bezsporne).

S. K. w dniu 16 czerwca 2021r. złożył w ZUS wniosek o emeryturę (wniosek o emeryturę z 16 czerwca 2021r., nienumerowane karty tom III a.r.). Decyzją z dnia 5 lipca 2021r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od 3 maja 2021r., tj. od daty osiągnięcia 65 lat. Świadczenie zostało przyznane w wysokości 1.863,71 zł brutto miesięcznie wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym w kwocie 239,66 zł (decyzja ZUS z 5 lipca 2021r., nienumerowane karty tom III a.r.). W tej samej dacie, a więc 5 lipca 2021r.,w Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał również decyzję o wstrzymaniu wypłaty świadczenia uzupełniającego od dnia 3 maja 2021r., ponieważ ubezpieczonemu została przyznana emerytura w wysokości 1.863,71 zł. Decyzja została wydana na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (decyzja ZUS z 5 lipca 2021r., nienumerowane karty tom III a.r.).

W związku ze wskazanymi okolicznościami, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził nadpłatę ubezpieczonemu świadczenia uzupełniającego za okres od 1 maja 2021r. do 30 czerwca 2021r. w kwocie 1.000 zł (notatka z dnia 22 lipca 2021r.w sprawie ujawnienia nadpłaty, nienumerowane karty tom III a.r.). Następnie decyzją z dnia 22 lipca 2021r., znak: ENP/25/05254631, stwierdził, że S. K. pobrał nienależne świadczenie za ww. okres w łącznej kwocie 1.000 zł z tytułu świadczenia uzupełniającego i zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu tej kwoty (decyzja ZUS z 22 lipca 2021r., nienumerowane karty tom III a.r.).

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny pomiędzy stronami, Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego oceniając, że ich wiarygodność nie budzi wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w rozpatrywanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2021r., poz. 1805 ze zm.), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczył jedynie prawa. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Świadczenie uzupełniające w myśl art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tekst jedn. Dz. U. z 2021r. poz. 1842 ze zm.), zwanej dalej ustawą o świadczeniu uzupełniającym, przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021r. poz. 291, 353, 794 i 1621), zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 1.750 zł miesięcznie (kwota obowiązująca w okresie maj – czerwiec 2021r.).

Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, osoba uprawniona jest obowiązana do informowania organu właściwego o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo do świadczenia uzupełniającego oraz jego wysokość. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, jeżeli ustaną okoliczności będące podstawą przyznania świadczenia uzupełniającego, prawo do tego świadczenia ustaje od miesiąca, w którym nastąpiło zdarzenie będące podstawą utraty prawa do świadczenia uzupełniającego. Organ właściwy stwierdza decyzją ustanie prawa do świadczenia i wstrzymuje jego wypłatę. Z kolei w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym osoba, która pobrała nienależnie świadczenie uzupełniające, jest obowiązana do jego zwrotu. Zgodnie z art. 8 ust. 2, za nienależnie pobrane świadczenie uważa się świadczenie:

1) wypłacone mimo ustania okoliczności będących podstawą jego przyznania, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania;

2) wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia;

3) przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie;

4) przyznane na podstawie decyzji, której nieważność następnie stwierdzono, albo przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania, i osobie odmówiono prawa do świadczenia;

5) wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenie, z przyczyn niezależnych od organu właściwego.

Z zebranego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego wynika, że za miesiące maj i czerwiec 2021r. ubezpieczony pobrał nienależne świadczenie. Wobec przyznania ubezpieczonemu emerytury, której kwota przewyższyła wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy oraz kwotę, na jaką wskazuje art. 2 ust. 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, ubezpieczony nie mógł otrzymywać w ww. miesiącach świadczenia uzupełniającego. Wprawdzie świadczenie to, jak wskazał w odwołaniu, zostało mu przyznane na okres od 31 sierpnia 2022r., a ponadto stan jego zdrowia w związku z przyznaniem emerytury nie uległ poprawie, jednak ubezpieczony zapomina, że stan zdrowia to tylko jeden z elementów, który warunkuje wypłatę świadczenia uzupełniającego. By to świadczenie otrzymywać, wnioskodawca musi być osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, zarazem jednak warunkiem wypłaty tego świadczenia jest określony kwotowo próg przychodów. Jeśli ich wysokość, zgodnie z brzmieniem zacytowanego art. 2 ust. 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, jest równa bądź wyższa niż kwota, na jaką wskazuje przepis (w maju i czerwcu 2021r. było to 1.750 zł), to pomimo niezdolności do samodzielnej egzystencji wnioskodawca nie ma prawa do świadczenia uzupełniającego. Z tego wynika zatem, że jeśli wysokość przychodów wnioskodawcy zwiększa się, to może zaistnieć sytuacja, w której świadczenie dotychczas pobierane będzie przysługiwało w niższej wysokości bądź nie będzie przysługiwało wcale. W takim przypadku wnioskodawca – choć nadal jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji – jest zobowiązany zwrócić organowi rentowemu świadczenie wypłacone w kwocie zawyżonej. Jest ono świadczeniem nienależnie pobranym, na co wskazuje art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym. Zdaniem Sądu to właśnie ten przepis należy stosować w takim przypadku, o jakim była mowa, nie zaś art. 8 ust. 2 pkt 1 tej ustawy, na jaki powołał się ZUS. Z art. 8 ust. 2 pkt 2 wynika, że świadczeniem nienależnie pobranym jest świadczenie wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia.

W przedmiotowej sprawie, ze względu na przyznanie ubezpieczonemu emerytury w kwocie 1.863,71 zł (przewyższającej kwotę 1.750 zł, o jakiej mowa w art. 2 ust. 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym), a więc zmianę okoliczności będących podstawą do ustalenia wysokości świadczenia uzupełniającego, ubezpieczony nie miał prawa do tego, by takie świadczenie pobrać za miesiące maj i czerwiec 2021r. Warunkiem, by świadczenie wypłacone w takich okolicznościach uznać za nienależnie pobrane jest pouczenie osoby uprawnionej o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia. S. K. takie pouczenie otrzymał w decyzji z dnia 3 października 2019r. Organ rentowy wskazał w tym pouczeniu o konieczności powiadamiania o okolicznościach mających wpływ na prawo i wypłatę świadczenia, m.in. o uzyskaniu uprawnień do świadczeń finansowanych ze środków publicznych oraz pobieraniu takiego świadczenia lub jego podwyższeniu. Wyjaśnił również w jakich przypadkach wysokość świadczenia uzupełniającego ulega zmianie, co należy rozumieć przez świadczenie nienależnie pobrane oraz, że w razie zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia wysokości świadczenia uzupełniającego, a więc w przypadku gdy: ubezpieczony uzyska świadczenie finansowane ze środków publicznych lub świadczenie z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych lub przysługujące świadczenie finansowane ze środków publicznych lub świadczenie z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych zostanie podwyższone i będzie to miało wpływ na wysokość świadczenia uzupełniającego, to – za okres, w którym było wypłacone w zawyżonej wysokości – jest świadczeniem nienależnie pobranym, które ubezpieczony będzie musiał zwrócić w części, w jakiej przekroczyło świadczenie należne.

W związku z powyższym ubezpieczony wiedział, co powoduje zmianę wysokości świadczenia. Pouczenie, którego w decyzji z 3 października 2021r. udzielił mu ZUS, jest takim pouczeniem, na jakie wskazuje art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, co z kolei powoduje, że S. K. jest zobowiązany zwrócić organowi rentowemu kwotę 1.000 zł. Pobrał ją tytułem świadczenia uzupełniającego za miesiące maj i czerwiec 2021r., mimo że nie było podstaw do jego wypłaty. Zarazem pamiętać trzeba, że organ rentowy nie mógł wstrzymać wcześniej wypłaty tych świadczeń, bo decyzję o przyznaniu emerytury wydał w dniu 5 lipca 2021r., a wraz z nią również decyzję o wstrzymaniu wypłaty świadczenia uzupełniającego począwszy od 3 maja 2021r. Wówczas świadczenia uzupełniające za miesiące maj i czerwiec 2021r. były już zrealizowane, a z racji tego, że były nienależnie pobrane, to ubezpieczony musi je zwrócić.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie S. K. od decyzji organu rentowego z dnia 22 lipca 2021r., jako bezzasadne, podlegało oddaleniu.

sędzia Agnieszka Stachurska