Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2024 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 25 stycznia 2024 roku w W.

sprawy R. Ł. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o odsetki od renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy

na skutek odwołania R. Ł. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 31 sierpnia 2023 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje R. Ł. (1) odsetki:

a)  od renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za kwiecień 2019r., maj 2019r., czerwiec 2019r. i lipiec 2019r. liczone od 25 lipca 2019r. do dnia zapłaty świadczeń;

b)  od renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od 1 sierpnia 2019r. do 29 września 2021r. liczone od dnia następnego po ustalonym terminie płatności każdego kolejnego miesięcznego świadczenia do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

R. Ł. (1) w dniu 27 września 2023r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 31 sierpnia 2023r., znak: (...)odmawiającej wypłaty odsetek od renty z tytułu niezdolności do pracy. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:



art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne uznanie, że nie przysługują mu odsetki ustawowe za opóźnienie, mimo iż zaszły przesłanki przewidziane w przywołanym przepisie, bowiem organ rentowy nie ustalił prawa do świadczenia w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego;



art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez błędne uznanie, iż dniem wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji był dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, mimo że opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność.

Mając powyższe na względzie ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie odsetek ustawowych za opóźnienie z tytułu niewypłacenia w terminie renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od 1 kwietnia 2019 roku do 29 września 2021 roku, liczonych od każdego następnego dnia po terminie wymagalności świadczenia za każdy kolejny miesiąc do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu odwołania R. Ł. (1) wskazał, że w dniu 19 sierpnia 2019r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 24 lipca 2019r., znak: (...) odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wyrokiem z 29 czerwca 2021r., sygn. akt VII U 4177/19, Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 kwietnia 2019r. na stałe. Organ rentowy złożył od powyższego wyroku apelację, która została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2022r., sygn. akt III U 1540/21. W efekcie powyższego postępowania organ rentowy wypłacił rentę za okres od 1 kwietnia 2019r. do 29 września 2021r., jednak bez należnych odsetek ustawowych z opóźnienie, liczonych od każdego następnego dnia po terminie wymagalności świadczenia za każdy kolejny miesiąc do dnia zapłaty.

W dalszej części odwołania ubezpieczony powołał się na art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych wskazując, że z przepisu tego wynika, że jedynie w wyjątkowych sytuacjach, tj. gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności, ZUS nie jest obowiązany do wypłaty odsetek. Następnie wskazał na orzecznictwo sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego dotyczące odpowiedzialności organu rentowego za błędy przy wydawaniu decyzji oraz podkreślił, że decyzją z 24 lipca 2019r. organ rentowy odmówił mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, powołując się na orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z 18 lipca 2019r., która ustaliła brak niezdolności do pracy. Wcześniej w dniu 13 czerwca 2019r. lekarz orzecznik ZUS orzekł tak samo, ale Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie zmienił decyzję ZUS, przyznając prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od kwietnia 2019r. na stałe. W toku postępowania przed Sądem Okręgowym został dopuszczony dowód z opinii biegłego sądowego pulmonologa, który potwierdził, iż z powodu zaburzeń czynności płuc ubezpieczony nie jest zdolny do pracy fizycznej wymagającej umiarkowanego, a tym bardziej znacznego wysiłku fizycznego, co oznacza, że jako pracownik fizyczny jest osobą częściowo niezdolną do pracy od czerwca 2013r. na stałe, ponieważ brak rokowania poprawy. Biegły sądowy, wydając opinię, ocenił stan zdrowia ubezpieczonego na podstawie dokumentów, które były w posiadaniu ZUS-u w chwili wydawania decyzji. Nie było zatem przeszkód, aby renta została przyznana bez konieczności przeprowadzania długotrwałego procesu. W tej sytuacji opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia zostało spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy, gdyż dowody istnienia niezdolności do pracy ubezpieczonego zostały zgromadzone już w postępowaniu przed ZUS (odwołanie z dnia 25 września 2023r., k. 3-6 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko powołał się na treść art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazując, że obowiązek wypłaty odsetek nie dotyczy przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Organ rentowy podkreślił, że w przedmiotowej sprawie, z uwagi na fakt, że dotyczy ona odsetek od nieterminowo przyznanej i wypłaconej - zdaniem odwołującego się - renty z tytułu niezdolności do pracy, to przepisami określającymi zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych będą przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy Warszawa- Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 29 czerwca 2021r., sygn. akt VII U 4177/19, zmienił decyzję z 24 lipca 2019r., znak: 1/15/045049679, w ten sposób, że przyznał R. Ł. (1) prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 kwietnia 2019r. na stałe. Natomiast wyrokiem z dnia 18 lutego 2022r., sygn. akt III AUa 1540/21, Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację organu rentowego od wskazanego wyżej wyroku Sądu Okręgowego.

Organ rentowy podkreślił, że zarówno Sąd Okręgowy, jak i Sąd Apelacyjny nie ustaliły odpowiedzialności organu rentowego, o której mowa w art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mając powyższe na względzie odwołanie powinno zostać oddalone (odpowiedź na odwołanie z dnia 16 października 2023r., k. 7-8 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. Ł. (1) w dniu 3 kwietnia 2019r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Do wniosku dołączył formularz ERP- 6, zawierający informację o okresach składkowych i nieskładkowych oraz świadectwo pracy wystawione przez Z. O. prowadzącego (...) Z. O. (wniosek z dnia 3 kwietnia 2019r. z załącznikami – k. 1-13 akt ZUS.). Ponadto ubezpieczony dostarczył organowi rentowemu obszerną dokumentację medyczną od 2012r., między innymi z (...) Centrum (...) w O. (k. 5-17 dokumentacji medycznej – akta ZUS). Wśród złożonych dokumentów znajdowały się także wyniki badań, dokumenty potwierdzające prowadzone leczenie oraz:



karta informacyjna z leczenia szpitalnego z okresu od 22 sierpnia 2012r. do 28 sierpnia 2012r., w której jako rozpoznanie przy wypisie wskazano m.in. pylicę płucną (k. 18-33 dokumentacji medycznej – akta ZUS);



opinia specjalistyczna lekarza konsultanta ZUS z dnia 22 października 2013r., w której wskazano na upośledzenie funkcji organizmu spowodowane chorobą zawodową, tj. pylica krzemową, a uszczerbek procentowy na zdrowiu określono na 30% (nienumerowane karty dokumentacji medycznej – akta ZUS);



opinia lekarska z dnia 25 października 2013r. w sprawie procentowego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego skutkami choroby zawodowej stwierdzonej decyzją nr (...) z dnia 12 sierpnia 2013r., w której ustalono 30% stałego uszczerbku na zdrowiu spowodowanego skutkami choroby zawodowej (opinia lekarska z 25 października 2013r.- nienumerowana karta dokumentacji medycznej – akta ZUS);



zaświadczenie o stanie zdrowia z 20 czerwca 2014r., w którym wskazano na postępującą u R. Ł. (1) pylicę krzemową z brakiem rokowania na poprawę (zaświadczenie o stanie zdrowia z dnia 20 czerwca 2014r. – nienumerowana karta dokumentacji medycznej – akta ZUS);



karta informacyjna z leczenia szpitalnego w okresie od 24 stycznia 2014r. do 3 lutego 2014r. z Instytutu (...), gdzie w rozpoznaniu wskazano ponownie na pylicę płucną (karta informacyjna z leczenia z dnia 3 lutego 2014r. - nienumerowana karta dokumentacji medycznej – akta ZUS);



opinia lekarska ZUS z dnia 12 września 2014r., w której wskazano na rozpoznanie u ubezpieczonego pylicy płucnej, miażdżycy tętnic, nadciśnienia tętniczego, przewlekłej choroby niedokrwiennej serca, żylaków, dyslipidemii i nikotynizmu, jednak z uwagi na konieczność przeprowadzenia dodatkowych badań odroczono wydanie opinii i skierowanie na badanie kardiologiczne oraz poddanie ubezpieczonego próbie wysiłkowej (opinia lekarska z 12 września 2014r., k. 65 dokumentacji medycznej – akta ZUS);



opinia lekarska ZUS z dnia 1 października 2014r., w której wskazano, że biorąc pod uwagę wywiad lekarski, zgłaszane dolegliwości, dostępne badania dodatkowe i dokumentację z leczenia oraz badanie przedmiotowe, brak jest podstaw do orzeczenia niezdolności do pracy i niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową (dokumentacja lekarska z przeprowadzonego badania, k. 69-90 dokumentacji medycznej – akta ZUS, opinia lekarska z dnia 1 października 2014r., k. 91 - akta ZUS);



karta informacyjna z leczenia w okresie od 21 do 25 marca 2019r. w Instytucie (...), w której wskazano na ostry zespół wieńcowy oraz wykonany u ubezpieczonego zabieg angioplastyki wieńcowej, zabieg udrażniania niedrożnej prawej tętnicy wieńcowej, stan po angioplastyce tętnic, dyslipidemię, pylicę płucną i nikotynizm (karta informacyjna z dnia 25 marca 2019r., k. 95-103 dokumentacji medycznej – akta ZUS);



zaświadczenie o stanie zdrowia z dnia 28 marca 2019r., w którym wskazano, że z uwagi na przewlekle postępujący charakter schorzeń i schorzenia współistniejące choroba występująca u ubezpieczonego nie rokuje poprawy ani wyleczenia (zaświadczenie o stanie zdrowia z dnia 28 marca 2019r. - nienumerowana karta dokumentacji medycznej – akta ZUS);



opinia lekarska ZUS z 31 maja 2019r., w której wskazano na konieczność odroczenia badania do czasu konsultacji pulmonologicznej przez Lekarza Konsultanta ZUS i uzyskania wyniku spirometrii (opinia lekarska ZUS z dnia 31 maja 2019r. – nienumerowana karta dokumentacji medycznej – akta ZUS).

W związku z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy, ubezpieczony został skierowany na badanie do lekarza orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z dnia 13 czerwca 2019r. stwierdził, że aktualne zaawansowanie schorzeń nie narusza sprawności organizmu w stopniu dającym podstawę do orzeczenia długotrwałej niezdolności do pracy (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 13 czerwca 2019r., k. 19 akt ZUS). Następnie, wobec złożenia sprzeciwu przez ubezpieczonego, sprawa została skierowana do komisji lekarskiej ZUS, która w orzeczeniu z dnia 18 lipca 2019r. również ustaliła, że R. Ł. (1) nie jest niezdolny do pracy. W uzasadnieniu orzeczenia wskazała, że wzięła pod uwagę dotychczasowy przebieg choroby oraz opinię konsultanta pulmonologa i ustaliła, że ubezpieczony wymaga co prawda dalszego systematycznego leczenia, jednak aktualny stopień upośledzenia funkcji organizmu spowodowany schorzeniami układu krążenia i oddechowego nie uzasadnia orzeczenia niezdolności do pracy. Komisja wskazała również, że ubezpieczony jest zdolny do pracy z wyłączeniem pracy w narażeniu na czynniki działające szkodliwie na układ oddechowy, a w okresach nasilenia dolegliwości mogą być leczone w ramach krótkotrwałej niezdolności do pracy (orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z dnia 18 lipca 2019r., k. 21 akt ZUS).

W oparciu o powyższe orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z dnia 18 lipca 2019r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję z dnia 24 lipca 2019r., znak: (...), w której odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja ZUS z dnia 24 lipca 2019r., k. 27 akt ZUS). R. Ł. (1) w dniu 19 sierpnia 2019r. złożył odwołanie od tej decyzji (odwołanie z dnia 19 sierpnia 2019r., k. 47 akt ZUS). Sprawa o sygnaturze akt VII U 4177/19 była prowadzona przez Sąd Okręgowy Warszawa – P. VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych. W toku postępowania sądowego ubezpieczony złożył kserokopię dokumentacji medycznej tożsamej ze znajdującą się w aktach ZUS (kserokopia dokumentacji medycznej, k. 10-31 i k. 43-80 akt o sygn. VII U 4177/19). Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych: pulmonologa, chirurga i kardiologa celem ustalenia, czy R. Ł. (1) jest zdolny czy też całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy zarobkowej, a także czy jest to niezdolność trwała, czy okresowa, a jeśli tak, to od kiedy i na jaki okres (postanowienie z dnia 31 stycznia 2020r., k. 33 akt o sygn. VII U 4177/19).

W opinii wydanej w dniu 24 marca 2020r. biegła sądowa pulmonolog B. Ż., w oparciu o badanie ubezpieczonego i zebraną dokumentację medyczną, wskazała, że R. Ł. (1) od 2012r. cierpi na pylicę krzemową płuc oraz przewlekłą obturacyjną chorobę płuc ( (...)). Obie choroby zostały zdiagnozowane w 2012r., obie mają charakter stabilny z tendencją do progresji zmian radiologicznych obrazujących pylicę i obniżania (...). Według biegłej z powodu stopnia zaburzeń czynności płuc R. Ł. (1) nie jest zdolny do pracy fizycznej wymagającej umiarkowanego, a tym bardziej znacznego wysiłku fizycznego, co oznacza, że jako pracownik fizyczny jest osobą częściowo niezdolną do pracy od czerwca 2013r. na stałe, ponieważ obie choroby nie rokują poprawy (opinia biegłej sądowej specjalisty z zakresu pulmonologii, k. 81-82 akt o sygn. VII U 4177/19).

Organ rentowy nie podzielił stanowiska wyrażonego w opinii biegłej z zakresu pulmonologii wskazując, że pomimo zdiagnozowanej od 2012r. pylicy krzemowej i (...), R. Ł. (1) jest leczony dopiero od roku F. z częściową poprawą. ZUS podkreślił również, że ubezpieczony nie był hospitalizowany w związku z zaostrzeniem choroby (pismo organu rentowego z 15 maja 2020r., k. 93 – 94 akt o sygn. VII U 4177/19).

Biegła z zakresu pulmonologii B. Ż. w opinii uzupełniającej z dnia 8 kwietnia 2021r. podtrzymała opinię z dnia 24 marca 2020r., wskazując ponownie, że R. Ł. (1), jako pracownik fizyczny, jest osobą częściowo niezdolną do pracy od czerwca 2013r. na stałe. Równocześnie biegła odniosła się do zarzutów stawianych przez organ rentowy wobec opinii głównej (opinia uzupełniająca biegłej z zakresu pulmonologii z dnia 8 kwietnia 2021r., k. 150-151 akt o sygn. VII U 4177/19). Organ rentowy pismem z dnia 11 maja 2021r. ponownie nie zgodził się ze stanowiskiem biegłej wyrażonym w opinii uzupełniającej i wniósł o powołanie innego biegłego z zakresu pulmonologii (pismo organu rentowego z 11 maja 2021r. k. 157 – 158 akt o sygn. VII U 4177/19). Postanowieniem z dnia 29 czerwca 2021r. Sąd Okręgowy, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c., pominął wnioski dowodowe organu rentowego (postanowienie z dnia 29 czerwca 2021r., k. 163 akt o sygn. VII U 4177/19). Natomiast wyrokiem wydanym w dniu 29 czerwca 2021r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 kwietnia 2019r. na stałe.

W uzasadnieniu wskazanego wyroku Sąd wskazał, że opinię specjalisty z zakresu pulmonologii ocenił jako rzetelną, gdyż została wydana w oparciu o obiektywne badanie ubezpieczonego, przy uwzględnieniu dokumentacji medycznej. Nie oparł się natomiast na opiniach pozostałych biegłych sądowych - specjalistów z zakresu chirurgii i kardiologii, gdyż wskazali, że z powodu schorzeń z każdej z ww. dziedzin osobno, R. Ł. (1) nie jest niezdolny do pracy. W związku z powyższym kluczową opinię dla rozstrzygnięcia stanowiła opinia biegłego z zakresu pulmonologii, co wynika z całokształtu okoliczności związanych z głównymi schorzeniami odwołującego. Chodzi o pylicę krzemową płuc oraz przewlekłą obturacyjną chorobę płuc ( (...)), zdiagnozowane w 2012r., mające przebieg o charakterze stabilnym z tendencją do progresji zmian radiologicznych obrazujących pylicę i obniżania (...) (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 29 czerwca 2021r. wraz z uzasadnieniem, k. 164 i 177-183 akt o sygn. VII U 4177/19).

Organ rentowy złożył od powyższego wyroku apelację, która została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2022r., sygn. akt III AUa 1540/21. Doręczenie pełnomocnikowi ZUS wyroku tego Sądu wraz z uzasadnieniem i aktami rentowymi nastąpiło w dniu 29 kwietnia 2022r. (apelacja organu rentowego z dnia 16 września 2021r., k. 188-192 akt o sygn. VII U 4177/19, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2022r., k. 223 akt o sygn. VII U 4177/19; zwrotne potwierdzenie odbioru, k. 252 akt o sygn. VII U 4177/19).

Decyzją z dnia 26 lipca 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W., wykonując wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 18 lutego 2022r., przyznał R. Ł. (1) rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 kwietnia 2019r., tj. od daty określonej w wyroku, do 29 września 2021r., tj. do dnia nabycia uprawnień do emerytury (decyzja ZUS z dnia 26 lipca 2022r., k. 245 akt ZUS).

Ubezpieczony w dniu 4 sierpnia 2022r. wniósł odwołanie od wskazanej decyzji, które zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 28 lutego 2023r., sygn. akt VII U 925/22 (odwołanie z dnia 4 sierpnia 2022r., k. 269 akt ZUS, wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - P. z dnia 28 lutego 2023r., k. 363 akt ZUS).

W dniu 26 maja 2023r. R. Ł. (1) złożył wniosek o uzupełnienie decyzji z 26 lipca 2022r. poprzez orzeczenie o wysokości należnych mu odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie zaległych świadczeń za okres od 1 kwietnia 2019r. do 29 września 2021r., liczonych od każdego następnego dnia po terminie wymagalności za każdy kolejny miesiąc do dnia zapłaty (pismo z dnia 26 maja 2023r., k. 365 akt ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. decyzją z dnia 31 sierpnia 2023r. odmówił ubezpieczonemu prawa do wypłaty odsetek, wskazując w uzasadnieniu decyzji, że zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS organ rentowy wydaje decyzje w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W myśl art. 118 ust. 1a, w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia sądowego. W przypadku, gdy organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, organ odwoławczy stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Dalej ZUS wskazał, że - wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego Warszawa- Praga w Warszawie z dnia 29 czerwca 2021r. oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2022r. - decyzją z dnia 26 lipca 2022r. przyznał R. Ł. (1) prawo do renty od 1 kwietnia 2019r. do 29 września 2021r. Jednak wyrok nie zawierał informacji odnośnie odsetek (decyzja z dnia 31 sierpnia 2023r., k. 367 akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o powołane dokumenty zgromadzone w aktach ZUS, a także w aktach Sądu Okręgowego Warszawa – P. o sygn. VII U 4177/19. Zdaniem Sądu są one wiarygodne, nie były zresztą kwestionowane przez strony, dlatego stały się podstawą ustaleń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w analizowanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1550), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie żadna ze stron nie wnioskowała o przeprowadzenie rozprawy, jak również o przesłuchanie świadków i stron. Wobec tego Sąd, mając na uwadze ww. okoliczność, jak również brak potrzeby przeprowadzenia przez Sąd z urzędu dowodów wymagających wyznaczenia rozprawy, ocenił, że jej przeprowadzenie nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym. O takim sposobie załatwienia sprawy Sąd wcześniej uprzedził strony , udzielając dwutygodniowego terminu na złożenie pism procesowych prezentujących ich stanowiska w sprawie (k. 23 a.s.).

Przechodząc do rozważań dotyczących zasadności odwołania, na wstępie przypomnieć należy, że prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych reguluje art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1230 ze zm.), zgodnie z którym jeśli Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W przypadku świadczeń rentowych terminy ich przyznania określa art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251). Zgodnie z treścią tego przepisu organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma 30 dni na wydanie prawidłowej decyzji licząc od chwili wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności, rozumianej jako ostatni fakt konieczny, z punktu widzenia przesłanek nabycia prawa, do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. W przypadku, gdy prawo zostaje przyznane orzeczeniem Sądu, ów 30 dniowy termin jest liczony od momentu doręczenia wyroku, ale jedynie wówczas, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy, termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, to powinien ustalić prawo do świadczenia.

W judykaturze ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym przez nieustalenie prawa do świadczenia, o którym mowa w art. 85 ustawy systemowej, należy rozumieć zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania. W tym drugim przypadku zachodzi sytuacja, gdy do wydania przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia doszło, mimo że było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem. Jednocześnie użyty w przepisach zwrot „okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności” jako wyłączający obowiązek wypłaty odsetek należy rozumieć w ten sposób, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn, niezależnych od ZUS (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2012r., III UK 110/11; wyrok Sądu Najwyższego z 7 października 2004r., II UK 485/03).

W judykaturze dokonuje się kwalifikacji błędów organu rentowego na błędy
w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa ma miejsce wówczas, gdy organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, z uwagi na błędną interpretację relewantnych przepisów prawa w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym. Bardziej złożona jest prawna kwalifikacja błędu w ustaleniach faktycznych, jako przesłanka uzasadniająca odpowiedzialność organu rentowego z tytułu wypłaty odsetek za opóźnienie. Możliwa jest bowiem sytuacja, iż przyznanie prawa do świadczenia nastąpi na skutek ustaleń faktycznych sądu. Aby stwierdzić w takiej sytuacji, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za to opóźnienie, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie organ rentowy nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 maja 2014r., III AUa 2071/13, LEX nr 1483723).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, uzasadniając odmowę wypłaty odsetek od świadczenia rentowego przyznanego R. Ł. (1), powołał się na brak orzeczenia organu odwoławczego orzekającego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Odnosząc się do tej argumentacji podkreślić należy, że brak orzeczenia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego – tak jak miało to miejsce w rozpoznawanej sprawie - nie przesądza o braku prawa strony do odsetek (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 czerwca 2014r., III AUa 1548/13, Lex nr 1493754, . uchwała Sądu Najwyższego z 24 marca 2011r., I UZP 2/11, także; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 23 sierpnia 2018r., III AUa 306/18). W razie wystąpienia strony o odsetki po wykonaniu wyroku przyznającego świadczenia, konieczne jest ustalenie, z jakich przyczyn doszło do opóźnienia w wypłacie. Ocena tego, która ze stron postępowania odpowiada za opóźnienie wypłaty świadczenia winna być wyprowadzona z całokształtu okoliczności sprawy, gdyż obowiązki stron zależą od przedmiotu sporu w danej sprawie oraz od tego, na której ze stron spoczywa ciężar wykazania okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy. W sytuacji gdy przedmiotem sporu jest prawo do renty i jedyną sporną okolicznością jest ocena stanu zdrowia, zaś ubezpieczony przedstawia pełną dokumentację medyczną, to ewentualny błąd w ocenie medycznej obciąża organ rentowy, a nie ubezpieczonego. W odniesieniu do spraw związanych z orzekaniem medycznym utrwalone jest orzecznictwo, iż organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieprawidłowe orzeczenie wydane przez lekarza orzecznika ZUS lub komisję lekarską ZUS (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 listopada 2013r., III AUa 295/13, Lex nr 1402872). Na podstawie art. 85 ust. 1 ustawy systemowej jest wówczas obowiązany do wypłaty odsetek od świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Odsetki te należne są od daty wymagalności świadczenia do dnia wypłaty zasądzonego wyrównania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10 czerwca 2014r., III AUa 1023/13).

W świetle powyższego, aby stwierdzić, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za zaistniałe opóźnienie, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (Komentarze Becka, Emerytury i Renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (…) Komentarz pod redakcją B. Gudowskiej i K. Ślebzaka Wydawnictwo C.H. Beck Warszawa 2013, str. 749).

W rozpatrywanej sprawie, w ocenie organu rentowego, za moment wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji przyznającej rentę, należało przyjąć datę wpływu do organu rentowego prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego, przy czym należy zwrócić uwagę, że nastąpiło to w dniu 29 kwietnia 2022r., natomiast decyzja ZUS wydana została dopiero w dniu 26 lipca 2022r. Wobec tego, nawet gdyby przyjąć stanowisko Zakładu, to wydanie decyzji nastąpiło po upływie 30 dni licząc od daty, w której prawomocny wyrok wydany przez Sąd Apelacyjny wpłynął do ZUS. Niezależnie od tego okoliczności przedmiotowej sprawy wskazują, że możliwe było wydanie przez Zakład decyzji zgodnej z prawem, a więc przyznającej ubezpieczonemu świadczenie, w terminie 30 dni licząc od dnia, w którym komisja lekarska orzekała o zdolności do pracy R. Ł. (2), tj. już w dniu 24 lipca 2019r., kiedy wydano decyzję odmowną. Wprawdzie w postępowaniu sądowym (sygn. akt VII U 4177/19), zainicjowanym odwołaniem od decyzji odmawiającej przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, zostały wydane opinie biegłych sądowych, w tym kluczowa dla rozstrzygnięcia opinia pulmonologiczna, jednak istotne jest to, że organ rentowy miał możliwość wydania orzeczenia przyznającego ubezpieczonemu świadczenie rentowe już w momencie wydawania decyzji z dnia 24 lipca 2019r. Wówczas dysponował pełną dokumentacją medyczną, która pozwalała na prawidłowe ustalenie niezdolności do pracy i w efekcie przyznanie ubezpieczonemu świadczenia. Komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 18 lipca 2019r. ustaliła, iż dysfunkcje naruszają sprawność organizmu ubezpieczonego w stopniu niewielkim, naruszenie sprawności organizmu ma charakter przewlekły, okresowo zaostrzający się. Komisja wydała swoje orzeczenie przede wszystkim opierając się na opinii konsultanta pulmonologa, który wskazał, że stopień naruszenia sprawności organizmu nie daje podstaw do orzeczenia niezdolności do pracy z powodów pulmonologicznych, nie poddając szerszej analizie dokumentacji medycznej. W postępowaniu sądowym Sąd dysponował tożsamą dokumentacją medyczną, na podstawie której ZUS wydał swoją decyzję. W oparciu o tą dokumentację biegła sądowa z zakresu pulmonologii B. Ż. stwierdziła zarówno w opinii głównej, jak i w opinii uzupełniającej, że z powodu zaburzeń czynności płuc R. Ł. (1) nie jest zdolny do pracy fizycznej wymagającej umiarkowanego, a tym bardziej znacznego wysiłku fizycznego. To z kolei oznacza, że jako pracownik fizyczny jest osobą częściowo niezdolną do pracy od czerwca 2013r. na stałe. Co przy tym istotne, biegła B. Ż., wydając opinię, opierała się na wynikach badania, jakie sama przeprowadzała oraz na dokumentacji medycznej dołączonej do akt organu rentowego, gdyż innych, nowych dokumentów, ubezpieczony w toku postępowania w sprawie o sygn. VII U 4177/19, nie przedstawił. Co prawda dwukrotnie podczas toczącego się postępowania, składał kopię różnych dokumentów medycznych, ale taki same przedstawił również w postępowaniu administracyjnym. Poza tym w analizowanym przypadku kluczowe są schorzenia układu oddechowego, które oceniała biegła B. Ż.. W opiniach, prezentujących inną ocenę stanu zdrowia ubezpieczonego niż lekarze orzekający dla ZUS, specjalistka z dziedziny pulmonologii odwołała się do danych z dokumentacji medycznej z poradni pulmonologicznej oraz wyników badania spirometrycznego, które ubezpieczony złożył do ZUS. Tym samym to, na podstawie czego sformułowała swe wnioski, zaaprobowane przez Sąd Okręgowy, było tożsame z tym, na czym podczas orzekania oparł się ZUS i jego organy orzecznicze – lekarz orzecznik i komisja lekarska.

Ostatecznie orzeczenie komisji lekarskiej okazało się wadliwe, a odpowiedzialność za jego wadliwość ponosi organ rentowy, który miał wszelkie narzędzia, w tym niezbędną dokumentację medyczną, potrzebną do tego, aby już w dacie wydawania decyzji z dnia 24 lipca 2019r. ustalić u ubezpieczonego niezdolność do pracy i przyznać mu rentę.

Z uwagi na omówione okoliczności Sąd nie miał podstaw do uznania, że przyczyną uzyskania przez ubezpieczonego prawa do żądanego świadczenia dopiero w następstwie prawomocnego wyroku sądowego były nowe dowody bądź okoliczności, którymi organ rentowy nie dysponował, lecz jedynie odmienna ocena stanu zdrowia R. Ł. (1) dokonana przez organy orzecznicze ZUS i biegłego sądowego. Ostatnią okolicznością niezbędną do ponownego przyznania ubezpieczonemu dochodzonego przez niego świadczenia rentowego było więc ustalenie, że ubezpieczony jest osobą niezdolną do pracy od 1 kwietnia 2019r., co też organ rentowy w oparciu o dostępną dokumentację medyczną mógł uczynić. W takiej sytuacji zobowiązany jest do wypłaty odsetek.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999r., Nr 12, poz. 104) odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń – do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. Kolejne ustępy tego przepisu stanowią z kolei, że okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji. Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności. Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń emerytalnych lub rentowych, zleconych Zakładowi do wypłaty na mocy odrębnych przepisów, liczy się od dnia następującego po najbliższym terminie płatności tych świadczeń, przypadającym po upływie 30 dni od wpływu do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych decyzji zlecającej wypłatę świadczenia.

Biorąc pod uwagę wskazane przepisy Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał R. Ł. (2) odsetki od renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za kwiecień 2019r., maj 2019r., czerwiec 2019r. i lipiec 2019r. liczone od 25 lipca 2019r., a więc od dnia następnego po dniu, w którym wydana została błędna decyzja z 24 lipca 2019r., odmawiająca prawa do świadczenia rentowego, do dnia zapłaty świadczeń. Natomiast od renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy za okres od 1 sierpnia 2019r. do 29 września 2021r. odsetki powinny być liczone od dnia następnego po ustalonym terminie płatności każdego kolejnego miesięcznego świadczenia do dnia zapłaty.