Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

26 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

po rozpoznaniu 26 czerwca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Warszawie

sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 10 sierpnia 2023 r., znak (...)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że W. P. (1) jako pracownik płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 grudnia 2022 r.;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. na rzecz W. P. (1) 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) z odsetkami wysokości ustawowej za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddziału w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) z odsetkami wysokości ustawowej za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 1480/23

UZASADNIENIE

W. P. (1) oraz płatnik składek (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. złożyli odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 10 sierpnia 2023 r., nr (...), stwierdzającej, że W. P. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od 1 grudnia 2022 r. Ubezpieczona oraz płatnik składek wnieśli o skorzystanie przez ZUS z autokontroli wydanej decyzji w trybie art. 83 ust. 6 usus i uchylenie decyzji. Zaś przypadku nieuwzględnienia przez organ tego wniosku, wnieśli o zmianę w całości przez sąd zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że odwołująca się podlega od 1 grudnia 2022 r. obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu. Ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia przez Sąd powyższego wniosku wniosła o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy organowi do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od ZUS na rzecz odwołującej się kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami za opóźnienie według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji odwołujący się zarzucili:

I. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1. naruszenie art. 7 w zw. z art. 77 § 1, art. 107 §1 pkt 6) i art. 107 § 3 ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (dalej zwanej: (...)) w zw. z art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. l lit. a, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. l, art. 12 ust. l, art. 13 ust. l ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej zwanej: (...)) w zw. z art. 22 § 1 i art. 300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej zwanej: (...)), poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów i niepodjęcie wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i do załatwienia sprawy, zwłaszcza poprzez niewyczerpujące zebranie i rozpatrzenie całego materiału dowodowego, w sprawie, w szczególności poprzez:

a) wybiórcze i jednostronne zebranie materiału dowodowego przez organ, w szczególności bez uwzględnienia okoliczności przemawiających na korzyść odwołującej się i bez umożliwienia stronie realizacji prawa do wypowiedzenia się co do zebranego materiału dowodowego;

b) bezpodstawną i nie mającą oparcia w zebranym materiale dowodowym ocenę, że w rzeczywistości nie spełnione zostały przesłanki nawiązania stosunku pracy pomiędzy odwołującą się, a jej pracodawcą, co skutkowało błędnym uznaniem, że odwołująca się nie była objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami i w konsekwencji wydaniem wadliwej decyzji o niepodleganiu przez odwołującą się obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1.12.2022 r.;

c) brak rzetelnego ustosunkowania się w uzasadnieniu decyzji do poszczególnych dowodów zgromadzonych w sprawie;

d) zaniechanie przez organ zebrania wyczerpującego materiału dowodowego w przedmiocie wykonywania przez odwołującą się obowiązków pracowniczych na rzecz pracodawcy, co skutkowało bezpodstawnym, niemającym oparcia w zebranym materiale dowodowym i przedwczesnym uznaniem przez organ, iż odwołująca się w rzeczywistości nie wykonywała obowiązków pracowniczych na rzecz pracodawcy, co z kolei miało przełożenie na wadliwą decyzję o niepodleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom przez moją Odwołującą się,

e) pozorne jedynie zawarcie uzasadnienia faktycznego i prawnego decyzji, podczas gdy w rzeczywistości treści zawarte w piśmie z decyzją nie spełniają wymogów uzasadnienia prawnego i faktycznego, w szczególności poprzez brak wskazania w uzasadnieniu faktycznym decyzji faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś w uzasadnieniu prawnym, brak wyjaśnienia podstawy prawnej decyzji, z lakonicznym ograniczeniem się organu do przytoczenia przepisów prawa, co skutkowało wydaniem decyzji o niepodleganiu obowiązkowym ubezpieczeniom przez odwołującą się, niemożliwej do zweryfikowania i poddania kontroli instancyjnej;

2. naruszenie art. 8 § 1 KPA - poprzez jego niezastosowanie i w konsekwencji prowadzenie przez organ postępowania w sprawie objętej decyzją w sposób niebudzący zaufania jego uczestników do władzy publicznej, z uwagi na brak przestrzegania bezstronności i równego traktowania w sferze aktywności dowodowej stron;

3. naruszenie art. 9 KPA - poprzez jego niezastosowanie, tj. brak należytego i wyczerpującego poinformowania strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogły mieć wpływ na ustalenie jej praw, będących przedmiotem postępowania administracyjnego objętego decyzją;

II. naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

1. naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1), art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 i art. 13 ust. 1 w zw. z art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust.l lit. a Uosus, poprzez dokonanie ich błędnej wykładni i przyjęcie, że nie zaistniały przesłanki wskazujące na obowiązkowe podleganie odwołującej się ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu, pomimo że zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, jako pracownik (w rozumieniu Kodeksu Pracy) powinna ona podlegać takowym ubezpieczeniom, co miało istotny wpływ na wynik sprawy i wydanie zaskarżonej decyzji;

2. naruszenie art. 8 ust. l w zw. z art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. l lit. a Uosus poprzez dokonanie jego błędnej wykładni i przyjęcie, że nie zaistniały przesłanki uznania odwołującej się za osobę pozostającą w stosunku pracy, pomimo iż zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w zaistniałym stanie faktycznym, w pełni spełnione zostały przesłanki wynikające z art. 22 KP, warunkujące nawiązanie stosunku pracy, co miało istotny wpływ na wynik sprawy i wydanie zaskarżonej decyzji;

3. naruszenie art. 8 ust. l Uosus, w zw. z art. 22 § 1 KP poprzez jego błędną interpretację polegającą na uznaniu, że osoba, która nawiązuje stosunek pracy celem uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie może zawrzeć ważnej umowy o pracę, a przez to nie może zostać uznana za pracownika w rozumieniu kodeksu pracy i ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, bowiem zachowanie takie stanowi czynność pozorną, mającą na celu jedynie obejście ustawy;

4. naruszenie art. 22 KP w zw. z art. 8 ust. 1, art. 83 ust. 1 pkt 1 oraz art. 68 ust.l lit. a, U., poprzez dokonanie jego błędnej wykładni i przyjęcie, że nie zaistniały przesłanki wystąpienia stosunku pracy w rozumieniu Kodeksu Pracy, w kontekście pracy wykonywanej przez Odwołującą się na rzecz (...) sp. z o. o., NIP: (...), Regon: (...) w sytuacji, gdy Odwołująca się faktycznie wykonywała za wynagrodzeniem pracę określonego rodzaju na rzecz ww. pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, co znajduje swoje odzwierciedlenie w zgromadzonym materiale dowodowym, czym wypełniła przesłanki nawiązania stosunku pracy, o których stanowi art. 22 KP - co miało istotny wpływ na wynik sprawy i wydanie zaskarżonej decyzji;

5. naruszenie art. 58 ust. 1 KC w zw. z art. 22 § 1 KP poprzez jego błędne zastosowanie, polegające na uznaniu umowy o pracę zawartej między Odwołującą się i (...) sp. z o. o., za czynność mającą na celu obejście ustawy, mimo, że umowa została zawarta zgodnie z przepisami prawa i praca była rzeczywiście wykonywana przez Odwołującą się;

co doprowadziło do:

a) uznania przez organ, że w rzeczywistości nie spełnione zostały przesłanki nawiązania stosunku pracy pomiędzy odwołującą się, a jej pracodawcą, w sytuacji, gdy odwołująca się:

- faktycznie pracę wykonywała;

- za wynagrodzeniem,

- pracę określonego rodzaju,

- na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem,

- w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, co znajduje swoje odzwierciedlenie w zgromadzonym i załączonym do niniejszego odwołania materiale dowodowym, czym wypełniła przesłanki nawiązania stosunku pracy, o których stanowi art. 22 KP;

b) uznania przez organ, iż umowa o pracę została zawarta dla pozoru i w związku z tym jest nieważna, w sytuacji, gdy nie spełnione zostały przesłanki uznania czynności za pozorną, tj. Organ nie wykazał, aby działania odwołującej się były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a także, iż oświadczenia pracownika i pracodawcy, złożone w związku z nawiązaniem stosunku pracy, złożone zostały jedynie dla pozoru, zwłaszcza w świetle zaprezentowanych dowodów na i rzeczywiste wykonywanie obowiązków pracowniczych przez odwołującą się (odwołanie z 20 grudnia 2023 r. – k. 3-13 a.s.; k. 49-58 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w odpowiedzi na odwołania wniósł o ich oddalenie oraz zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy wskazał, że spółka (...) powstała 2 września 2022 r. Zgodnie z KRS - Ubezpieczona W. P. (1) jest jednym ze wspólników spółki. Drugim wspólnikiem jest mąż ubezpieczonej R. P.. Ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych od 1 grudnia 2022 r. z tytułu zatrudnienia u płatnika na podstawie umowy o pracę. Z uwagi na okoliczność, że ww. stała się niezdolna do pracy 1.04.2023 r., organ rentowy wszczął postępowanie wyjaśniające, wzywając do udziału w postępowaniu płatnika i ubezpieczoną. Strony przekazały dokumenty kadrowo-płacowe oraz złożyły wyjaśnienia w sprawie. W toku postępowania ustalono, że ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń przez płatnika od 1 grudnia 2022r. z tytułu zatrudnienia u płatnika na podstawie umowy na czas nieokreślony, na specjalnie dla niej stworzonym stanowisku do spraw zarządzania i organizacji dokumentacji technicznej. W krótkim czasie od zatrudnienia, tj. od 1 kwietnia 2023 r. ubezpieczona rozpoczęła korzystanie ze zwolnienia lekarskiego w związku z ciążą. Strony przedstawiły zakres obowiązków. W ocenie organu rentowego nie zostały jednak przedstawione wiarygodne dowody na wykonywanie pracy na stanowisku, wynikającym z zawartej umowy o pracę. W toku postępowania nie zostali przesłuchani żadni świadkowie, bowiem odwołujący mimo wezwania nie wskazali osób, mogących potwierdzić wykonywanie pracy przez odwołującą. Organ rentowy nadmienił, iż płatnik nie zatrudnił nowej osoby na miejsce odwołującej, po rozpoczęciu korzystania przez ww. z długotrwałego zwolnienia lekarskiego. W ocenie organu rentowego, przedstawione wyżej okoliczności dają podstawy do stwierdzenia, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru w rozumieniu art. 83 k.c. i z naruszeniem zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c. ) - jedynie w celu uzyskania świadczeń z FUS (odpowiedź na odwołanie z 20 października 2023 r. – k. 93-95 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. P. (1), ur. (...), 24 czerwca 2013 r. ukończyła studia na Uniwersytecie (...) na kierunku filologia polska w specjalności literaturoznawco-językoznawczej, uzyskując tytuł magistra. Uzyskała świadectwo przygotowania zawodowego w zakresie redakcji i adiustacji tekstu (dyplom z 30 sierpnia 2013 r. – k. 15 a.s.; świadectwo przygotowania zawodowego z 11 stycznia 2012 r. – k. 16 a.s.). Po ukończeniu studiów założyła własną działalność gospodarczą, pracowała w firmie zajmującej się ubezpieczeniami firm prywatnych (zeznania W. P. (1) – k. 160 a.s.).

R. P. jest mężem ubezpieczonej (bezsporne). Od 1 lutego 2012 r. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo techniczne. Zajmuje się projektowaniem dróg. Od 2012 r. zatrudniał kilku pracowników na umowę o pracę oraz umowę o dzieło. R. P. rozpoczął współpracę z ubezpieczoną od 2019 r., bowiem w jednym z przetargów wystąpił wymóg zatrudnienia kogoś z uprawnieniami polonistycznymi, redaktorskimi (wydruk z (...) a.r.; zeznania R. P. – k. 158 a.s.). Ubezpieczona od 8 listopada 2019 r. zatrudniona była w Biurze (...) na stanowisku korektora redaktora dokumentacji projektowych, asystenta biurowego w wymiarze ½ etatu, za wynagrodzeniem w wysokości 3500 zł (umowa o pracę z 8 listopada 2019 r. – k. 38 a.s.; zakres obowiązków- k 39 a.s.). Organ rentowy wszczął postępowanie w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia ubezpieczonej do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia W. P. (1) z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 8 listopada 2019 r. u płatnika składek R. P., które decyzją z 17 sierpnia 2020 r. nr (...) zostało umorzone (decyzja ZUS z 17 sierpnia 2020 r. – a.r.). .

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. została wpisana do KRS pod nr (...) z datą rejestracji 6 września 2022 r. Przedmiot działalności spółki to działalność w zakresie inżynierii i związane z nią doradztwo techniczne ( (...) 71.12.Z.). Siedziba spółki mieści się pod adresem ul. (...)-Jeziorańskiego 44/92, (...)-(...) W.. Prezesem zarządu spółki jest R. P., natomiast wspólnikami spółki są R. P. i W. P. (1) (wydruk z KRS spółki – a.r.). Księgowością w spółce zajmuje się R. M., która zajmuje się zgłoszeniem do ZUS nowych ubezpieczonych (zeznania R. M. - k. 155 a.s.).

1 grudnia 2022 r. W. P. (1) podpisała z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. umowę o pracę na czas nieokreślny od 1 grudnia 2022 r. Zgodnie z warunkami tej umowy ubezpieczona została zatrudniona na stanowisku specjalisty ds. zarządzania i organizacji dokumentacji technicznej – redaktor techniczny w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem 6000 zł brutto + premie uznaniowe. Termin rozpoczęcia pracy ustalono na 1 grudnia 2022 r., zaś jako miejsce wykonywania pracy wskazano adres, ul. (...)-Jeziorańskiego 44/92 w W. (umowa o pracę z 1 grudnia 2022 r. – k. 17 a.s.). 1 grudnia 2022 r. W. P. (1) odbyła instruktaż stanowiskowy i instruktaż ogólny, natomiast 6 grudnia 2022 r. uzyskała orzeczenie lekarskie potwierdzające jej zdolność do pracy na stanowisku specjalisty ds. zarządzania i organizacji dokumentacji technicznej – redaktor techniczny (karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP – k. 23 a.s.; orzeczenie lekarskie z 6 grudnia 2022 r. – k. 22 a.s.).

Do obowiązków ubezpieczonej na zajmowanym stanowisku należało:

1.  zarządzanie i organizacja dokumentacji technicznej;

2.  korekta i redakcja dokumentacji projektowych;

3.  tworzenie pism, wniosków oraz dokumentacji zgodnie z wytycznymi projektanta;

4.  skanowanie dokumentacji przychodzącej i wychodzącej;

5.  tworzenie odpisów w oparci o przepisy i normy budowlane związane z wykonywaniem projektów architektoniczno-budowlanych;

6.  drukowanie i składanie dokumentacji;

7.  przygotowanie protokołów;

8.  archiwizacja dokumentacji;

9.  przygotowanie ofert przetargowych (zakres obowiązków pracownika z 1 grudnia 2022 r. – k. 18 a.s.).

Ubezpieczona zajmowała się głównie sferą pisania, obrotu dokumentów, rejestrowania pism przychodzących, wychodzących, adresowaniem kopert, kartami informacyjnymi przedsięwzięcia, operatami wodnoprawnymi. Odwołująca się pracowała przy rozbudowie drogi w R. – z 2 obiektami mostowymi. Wykonywała kartę informacyjną przedsięwzięcia – liczyła około 30 stron i była wysyłana do Urzędu Gminy. Ubezpieczona zajmowała się częścią opisową, dokumentacją, wydrukiem i składaniem dokumentacji technicznej, redakcją wszystkich pism w tamtym czasie wykonanych. R. P. sprawdzał przygotowaną dokumentację i podpisywał. Wynagrodzenie za pracę było przekazywane ubezpieczonej na rachunek bankowy. Ubezpieczona pracę wykonywała w godzinach 08:00-16:00. Podpisywała się na liście obecności. Nadzór nad pracą ubezpieczonej sprawował R. P., wydawał jej polecenia, co należy wykonać w dany dzień. Matka oraz teściowa odwołującej się zajmowały się opieką nad wnukiem I. podczas, gdy odwołująca się z mężem szli do biura (potwierdzenie wykonania przelewu – k. 19-21 a.s.; lista obecności – k. 32-33 a.s.; zdjęcie biurka, w którym odwołująca świadczyła pracę – k. 34-35 a.s.; zeznania R. P. – k. 158-160 a.s.; zeznania W. P. (1) – k. 160 a.s.; zeznania I. P. – k 158 a.s. zeznania M. P. – k. 157-158 a.s.; zeznania A. J. – k. 156-157 a.s.; zeznania R. M. – k 155 a.s.; zeznania A. P. – k. 155 a.s.; zeznania T. K. – k. 156 a.s.)

Od 1 kwietnia 2023 r. odwołująca była niezdolna do pracy w związku z ciążą. 30 czerwca 2023 r. urodziła dziecko (bezsporne). Podczas nieobecności ubezpieczonej w pracy część prac R. P. przekazał do wykonania innym osobom i firmom: (...) Ogłoszenia, pisma przejęła r.pr. M. K., nadto część prac płatnik składek zlecił P. B. (zeznania R. P. – k. 158-159 a.s.; zeznania P. B. – k. 157 a.s.).

Pismem z 12 czerwca 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił ubezpieczoną i płatnika składek o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego odnośnie zasadności zgłoszenia W. P. (1) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z (...) sp. z o.o. (zawiadomienia o wszczęciu postępowania z 12 czerwca 2023 r. – a.r.).

Po zakończeniu postępowania Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wydał 10 sierpnia 2023 r. decyzję nr (...), w której stwierdził, że W. P. (1), jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o., nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 grudnia 2022 r. (decyzja z 1 sierpnia 2023 r. – a.r.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił, uwzględniając wymienione dowody z dokumentów, których wiarygodność nie budzi wątpliwości. Dokumenty te, tak w zakresie ich autentyczności, jak i treści, nie zostały zakwestionowane przez strony, sąd zatem na ich podstawie dokonał części ustaleń faktycznych.

Sąd dał wiarę ubezpieczonej, która przekonująco i spójnie przedstawiła okoliczności, które doprowadziły do zawarcia z płatnikiem składek umowy o pracę, okoliczności świadczenia pracy na rzecz spółki oraz zakres obowiązków.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków: R. M., A. J. T. K., P. B., M. P., I. P., A. P., którzy zgodnie potwierdzili, że W. P. (1) świadczyła pracę na rzecz płatnika składek, a także przedstawili okoliczności podjęcia zatrudnienia przez ubezpieczoną oraz zakres wykonywanych przez nią czynności. Oceniając zeznania ww. świadków, sąd miał na względzie, że widywali oni ubezpieczoną podczas pracy. Poza tym zeznania świadków są spójne, także z dokumentami, dlatego sąd nie miał podstaw, aby kwestionować ich wiarygodność w jakiejkolwiek części.

Zeznania prezesa zarządu płatnika składek R. P. także zostały ocenione jako wiarygodne, bowiem ich treść jest zgodna z tym na co wskazywali świadkowie oraz co wynika z dokumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie W. P. (1) podlegało uwzględnieniu.

Przed przystąpieniem do analizy okoliczności, jakie zaistniały w rozpatrywanej sprawie, tytułem wstępu wskazać należy, że zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1230 – dalej u.s.u.s. lub ustawa systemowa). Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Na podstawie ww. ustawy, tj. w myśl art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, pracownicy podlegają również ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu. Objęcie ubezpieczeniem z tytułu zatrudnienia, zgodnie z art. 13 pkt 1 u.s.u.s., następuje od dnia nawiązania stosunku pracy do jego ustania. Sam stosunek pracy i definicję pracownika określa natomiast ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1465 – dalej k.p.). Zgodnie z art. 2 k.p. pracownikiem jest osoba zatrudniona między innymi na podstawie umowy o pracę. Użyty w powyższym przepisie zwrot „zatrudniona” oznacza istnienie między pracownikiem a pracodawcą szczególnej więzi prawnej o charakterze zobowiązaniowym, tj. stosunku pracy. Istotą tego stosunku jest – w świetle art. 22 § 1 k.p. – uzewnętrznienie woli umawiających się stron, z których jedna deklaruje chęć wykonywania pracy określonego rodzaju w warunkach podporządkowania pracodawcy, natomiast druga – stworzenia stanowiska pracy i zapewnienia świadczenia pracy za wynagrodzeniem. Celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być każdorazowo faktyczna realizacja treści stosunku pracy, przy czym oba te elementy wyznaczają: ze strony pracodawcy – realna potrzeba ekonomiczna i umiejętności pracownika, zaś ze strony pracownika – ekwiwalentność wynagrodzenia uzyskanego za pracę.

Dla stwierdzenia, czy zaistniały podstawy do objęcia pracownika ubezpieczeniem społecznym, w świetle powołanych przepisów, wymagane jest ustalenie, czy zatrudnienie miało charakter rzeczywisty i polegało na wykonywaniu pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, czyli w warunkach określonych w art. 22 § 1 k.p.

W rozpoznawanej sprawie organ rentowy wskazywał, że brak jest dowodów potwierdzających faktyczne świadczenie pracy przez W. P. (1). Wydając decyzję powołał się na treść art. 83 k.c., a także art. 58 § 2 k.c., i podkreślał, że zawarta między stronami umowa o pracę z 1 grudnia 2022 r. jest nieważna, jako czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Według organu rentowego jedynym celem zgłoszenia W. P. (1) do ubezpieczeń była chęć uzyskania świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wedle przepisów Kodeksu cywilnego o nieważności oświadczeń woli można mówić w trzech przypadkach. Z art. 83 § 1 k.c. wynika, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność umowy wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych przy jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Przy czym należy odróżnić nieważność spowodowaną pozornością czynności prawnej od nieważności czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, które z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez ustawę zakazane. Pojęcia obejścia prawa i pozorności są sobie znaczeniowo bliskie i niejednokrotnie pokrywają się. Ustalenie, czy umowa zmierza do obejścia prawa, czy jest pozorna wymaga poczynienia konkretnych ustaleń faktycznych dotyczących okoliczności jej zawarcia, celu jaki strony zamierzały osiągnąć, charakteru wykonywanej pracy i zachowania koniecznego elementu stosunku pracy, jakim jest wykonywanie pracy podporządkowanej (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 1995r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 18/95, poz. 227, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1997r., I PKN 276/97, OSNAPiUS13/98, poz. 397). Czynność prawna może być również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, przez które rozumie się na ogół obowiązujące w stosunkach między ludźmi reguły postępowania, które za podstawę mają uzasadnienie ocenne, a nie prawne. Odwołują się one do powszechnie uznawanych w całym społeczeństwie lub w danej grupie społecznej wartości i ocen właściwego, przyzwoitego, rzetelnego, lojalnego czy uczciwego zachowania. Zasady te obejmują nie tylko reguły moralne, lecz także obyczajowe (por. np. Z. Radwański (w:) System prawa prywatnego, t. 2, 2002, s. 240 i n.; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2008, s. 327). Podkreślić należy jednak, iż powołanie się na przepis art. 58 § 2 k.c., z uwagi na wystąpienie celu obliczonego na naruszenie zasad współżycia społecznego, możliwe jest wyjątkowo. Tylko w przypadku uznania, że zawarta umowa o pracę nie była faktycznie wykonywana przez strony, istnieje możliwość oceny w płaszczyźnie zgodności jej celu z zasadami współżycia społecznego. Nie można natomiast przyjąć, że jeżeli stronom umowy o pracę przyświeca cel w postaci chęci uzyskania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym, to czynność prawna jest nieważna z mocy art. 58 § 2 k.c. Sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy również o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak i inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak chociażby chęć uzyskania środków utrzymania (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 maja 2018r., III AUa 858/17).

Zdaniem sądu okręgowego, wobec dokonanych w sprawie ustaleń nie można stwierdzić, że zgłoszenie W. P. (1) do ubezpieczeń społecznych nosiło znamiona świadomego i zamierzonego działania, którego celem był uzyskanie w sposób nieuprawniony świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W uzasadnieniu skarżonej decyzji nie ma argumentów, które można byłoby uznać za wystarczające do sformułowania takiego twierdzenia, tym bardziej, że umowa o pracę faktycznie była realizowana, co potwierdził zgromadzony materiał dowodowy. To oznacza, że o pozorności oświadczeń stron stosunku pracy nie może być mowy, tym bardziej, że zaistniały te elementy, na które wskazuje art. 22 § 1 k.p., a mianowicie praca była wykonywana odpłatnie, a także w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę oraz pod jego kierownictwem.

Dowodem potwierdzającym fakt wykonywania pracy przez ubezpieczoną są dokumenty, zeznania świadków, prezesa zarządu spółki oraz zeznania odwołującej się, które wskazują, że ubezpieczona wykonywała zadania, jakie zostały przypisane do powierzonego jej stanowiska pracy. Ubezpieczona zajmowała się głównie sferą pisania, obrotu dokumentów, rejestrowania pism przychodzących, wychodzących, adresowaniem kopert, kartami informacyjnymi przedsięwzięcia, operatami wodnoprawnymi. Odwołująca się pracowała przy rozbudowie drogi w R. – z 2 obiektami mostowymi. Wykonywała kartę informacyjną przedsięwzięcia – liczyła około 30 stron i była wysyłana do Urzędu Gminy. Ubezpieczona zajmowała się częścią opisową, dokumentacją, wydrukiem i składaniem dokumentacji technicznej, redakcją wszystkich pism w tamtym czasie wykonanych. R. P. sprawdzał przygotowaną dokumentację i podpisywał.

Sąd oceniając, że umowa nie była pozorna, wiązł pod uwagę, że za taką nie można uznać umowy, która w rzeczywistości była wykonywana, tj. takiej, w ramach której pracownik faktycznie świadczy na rzecz pracodawcy pracę podporządkowaną. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 lutego 2001 r. (sygn. akt UK 244/00) wskazując, że o fikcyjności umowy o pracę świadczy zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego bez rzeczywistego wykonywania tej umowy. Dodatkowo, jak wynika z poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w innym wyroku z dnia 13 czerwca 2006 r. (sygn. akt II UK 202/05), nie jest istotne, czy strony zawierające umowę o pracę miały realny zamiar wzajemnego zobowiązania się przez pracownika do świadczenia pracy, a przez pracodawcę do zapewnienia pracy i wynagrodzenia za nią, lecz to, czy taki zamiar stron został w rzeczywistości zrealizowany.

Zaakcentować przy tym należy, że przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uzależniają także skuteczności nawiązania stosunku pracowniczego od czasookresu trwania konkretnej umowy, od długości wcześniej przysługującej ochrony ubezpieczeniowej, czy też od stanu zdrowia pracownika. Z tego wynika, że nagłe przerwanie relacji z pracodawcą bądź nieprzystąpienie do realizacji umowy o pracę w ustalonym czasie z powodu pogorszenia stanu zdrowia pracownika, nie może wpływać negatywnie na powstały stosunek ubezpieczenia społecznego i skutki z niego wynikające. Dla powstania wskazanych skutków konieczne jest bowiem skuteczne nawiązanie umowy o pracę. Skutku takiego nie rodzi zawarcie przez strony umowy o pracę bez woli jej realizacji, nawet jeżeli strony podejmują jakieś czynności, które mają na zewnątrz pozorować realizację umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 15 maja 2014r., III AUa 826/13). W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że W. P. (1) była podporządkowana swojemu pracodawcy. Wykonywała pracę w miejscu przez niego wskazanym, w godzinach 08:00-16:00. Podpisywała się na liście obecności. Nadzór nad pracą ubezpieczonej sprawował R. P.,

Z tego też względu w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy uznać należy, że ziściły się przesłanki przewidziane w treści art. 22 § 1 k.p. Mimo okoliczności, że odwołująca w dniu podpisania umowy o pracę była w ciąży, należy wskazać, że nawet w przypadku, kiedy kobieta będąca w ciąży poszukuje ochrony ubezpieczeniowej, może dojść do nawiązania ważnego stosunku pracy. Na przeszkodzie temu nie stoi nawet zaawansowana ciąża, jeśli stosunek pracy faktycznie jest realizowany. Wynika to z tego, że fakt ciąży nie przekreśla aktywności zawodowej. Również przepisy prawa nie zawierają żadnych ograniczeń w tym względzie i nie wskazują, w jakim czasie może dojść do nawiązania stosunku pracy, ani przez jaki okres powinny być opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, by późniejsza wypłata świadczeń związanych z chorobą i macierzyństwem nie naruszała zasad solidaryzmu, równego traktowania ubezpieczonych, ochrony interesów i nie pokrzywdzenia innych ubezpieczonych oraz nieuszczuplania środków zgromadzonych w ramach ubezpieczenia. Sama chęć uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jako motywacja do podjęcia zatrudnienia, nie świadczy więc o zamiarze obejścia prawa, podobnie jak i inne cele stawiane sobie przez osoby zawierające umowy o pracę, takie jak chociażby chęć uzyskania środków utrzymania (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 lutego 2013r., I UK 472/12; z dnia 11 września 2013 r., II UK 36/13; także: wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 16 marca 2017 r., III AUa 1003/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 10 lutego 2017r., III AUa 1270/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 lipca 2018r., III AUa 297/18; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 maja 2018r., III AUa 858/17). Nawet zawarcie umowy o pracę wyłącznie w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie powoduje samo w sobie nieważności takiej czynności prawnej, jako mającej na celu obejście ustawy, czy też jej pozorności, o ile na jej podstawie praca w reżimie określonym w przepisie art. 22 § 1 k.p. faktycznie jest wykonywana. Innymi słowy, motywacja skłaniająca do zawarcia umowy o pracę nie ma znaczenia dla jej ważności przy założeniu rzeczywistego świadczenia pracy zgodnie z warunkami określonymi w w/w przepisie (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 10 kwietnia 2018r., III AUa 141/18).

Powyższe przeczy zatem ustaleniom organu rentowego, że umowa o pracę z 1 grudnia 2022 r. została zawarta wyłącznie w celu obejścia ustawy i uzyskania korzyści z ubezpieczenia społecznego.

W związku z powyższym, nawet gdyby W. P. (2) celowo zawarła umowę o pracę, aby uzyskać świadczenia w związku z chorobą i macierzyństwem, to nie czyni to tej umowy pozorną, gdyż była realizowana. W takiej sytuacji nie ma podstaw, by z uwagi na stan, w jakim ubezpieczona się znajdowała, czynić zarzuty nawiązania nieważnego, bo pozornego stosunku pracy. Jednocześnie płatnik składek nie zdecydował się zatrudnić nikogo na miejsce ubezpieczonej, bowiem jej obowiązki na czas nieobecności R. P. przekazał do wykonania innym osobom i firmom: (...) Ogłoszenia, pisma przejęła r.pr. M. K., nadto część prac płatnik składek zlecił P. B.

Konkludując, w rozpatrywanej sprawie ustalone przez sąd okoliczności, które zostały omówione, nie wskazują, by działania stron były naganne oraz by stanowisko organu rentowego prowadzące do wydania zaskarżonej decyzji było zasadne. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż strony realizowały podpisaną umowę. W związku z powyższym, nie może być mowy o nieważności umowy o pracę.

Mając na względzie poczynione ustalenia faktyczne i zaprezentowaną argumentację, sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że W. P. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. w W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 1 grudnia 2022 r., o czym orzekł w punkcie 1. sentencji wyroku.

Zgodnie z odpowiedzialnością stron za wynik procesu zawartą w art. 98 k.p.c., sąd obciążył kosztami zastępstwa procesowego organ rentowy w punkcie 2. i 3. wydanego orzeczenia. W. P. (1) oraz (...) sp. z o.o. zostali uznani za stronę wygrywającą proces, a co za tym idzie należało na ich rzecz zasądzić po 180 zł w oparciu o § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1935).