Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 4 lutego 2025 roku w Warszawie

sprawy B. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania B. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 17 października 2023 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżona decyzję w ten sposób, że do obliczenia emerytury B. D. uwzględnia okresy od 1 stycznia 1985r. do 31 sierpnia 1985r., od 1 czerwca 1990r. do 30 czerwca 1991r. i od 15 września 1993r. do 1 września 1995r.

UZASADNIENIE

B. D. w dniu 6 listopada 2023r. do protokołu złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 17 października 2023r., znak: (...), przyznającej emeryturę. Wskazała, że nie zgadza się z nieuwzględnieniem okresów zatrudnienia od 1 stycznia 1985r. do 31 sierpnia 1985r., od 1 czerwca 1990r. do 30 czerwca 1991r. oraz od 15 września 1993r. do 1 września 1995r. Zakłady, w których wówczas pracowała już nie istnieją i nie może odnaleźć dokumentacji archiwalnej. Natomiast pracodawca PHU (...). M., który wystawił świadectwo pracy, ale nie dokonał zgłoszenia do ZUS, prowadzi działalność, która według odwołującej się wciąż jest aktywna (protokół zawierający odwołanie, k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania, wskazując że zaskarżoną decyzję przyznał ubezpieczonej emeryturę, a ponadto decyzją z dnia 17 października 2023r. ustalił kapitał początkowy. Do ustalenia kapitału początkowego nie uwzględnił okresów zatrudnienia: od 1 stycznia 1985r. do 31 sierpnia 1985r. w (...) Ośrodkach (...) oraz od 1 czerwca 1990r. do 30 czerwca 1991r. w (...) Ośrodkach (...) w Zespole (...), ponieważ świadectwa pracy nie zawierają pieczątek imiennych osób dokonujących wpisów. Ponadto z potwierdzeń dokonanych przez Zakład we własnym zakresie wynika, że płatnik (...) przed 1 stycznia 1999r. rozliczał się na podstawie deklaracji bezimiennych.

Dodatkowo organ rentowy wskazał, że do ustalenia kapitału początkowego nie uwzględnił ubezpieczonej okresu od 15 września 1993r. do 1 września 1995r. z tytułu zatrudnienia w P.H.U. (...), gdyż płatnik składek we wskazanym okresie nie zgłaszał pracowników do ubezpieczenia (odpowiedź na odwołanie z 29 listopada 2023r., k. 4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. D. była zatrudniona:

- od 20 września 1982r. do 16 lipca 1983r. w (...) (...)/(...) jako młodszy sprzedawca bez odpowiedzialności materialnej, gdzie w okresie od 7 lipca 1983r. do 11 lipca 1983r. miała miejsce nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy (świadectwo pracy z 12 sierpnia 1983r., umowa o pracę z 4 października 1982r. - nienumerowane karty akt ZUS);

- od 1 stycznia 1985r. do 31 sierpnia 1985r. w (...) Ośrodkach (...) na stanowisku bufetowej ( świadectwo pracy z 2 września 1985r. – nienumerowane karty akt ZUS);

- od 2 września 1985r. do 31 marca 1990r. w (...) Zakładach (...) w Z. jako nawijacz cewek i uzwojeń (świadectwo pracy z 30 marca 1990r., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 3 sierpnia 2023r., kopia legitymacji ubezpieczeniowej – nienumerowane karty akt ZUS);

- od 1 czerwca 1990r. do 30 czerwca 1991r. w (...) (...) (...) w Z. na stanowisku recepcjonistki (świadectwo pracy z 1 lipca 1991r. – nienumerowane karty akt ZUS);

- od 8 lipca 1991r. do 30 czerwca 1993r. w (...) (...) na stanowisku młodszego sprzedawcy, w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z 30 czerwca 1993r., kopia legitymacji ubezpieczeniowej - nienumerowane karty akt ZUS);

- od 15 września 1993r. do 1 września 1995r. w P.H.U. (...) jako sprzedawca (świadectwo pracy z 26 lutego 1996r. – nienumerowana karta akt ZUS);

- od 6 lutego 1997r. do 31 sierpnia 1997r. w kwiaciarni (...) w Z., w wymiarze ½ etatu, na stanowisku sprzedawcy (świadectwo pracy z 1 września 1997r., potwierdzenie ubezpieczenia z 25 września 2023r., kopia legitymacji ubezpieczeniowej – nienumerowane karty akt ZUS);

- od 6 października 1997r. do 30 lipca 1998r. w (...) w L. w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku sprzedawcy ( świadectwo pracy z 30 lipca 1998r., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 26 czerwca 2023r., kopia legitymacji ubezpieczeniowej – nienumerowane karty akt ZUS);

- od 3 sierpnia 1998r. do 15 sierpnia 1999r. w (...) Sklep (...) w Z. jako sprzedawca, w pełnym wymiarze czasu pracy (świadectwo pracy z 27 listopada 2000r., potwierdzenie ubezpieczenia z 26 września 2023r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Ubezpieczona w okresie od 27 lutego 1996r. do 31 stycznia 1997r. była zarejestrowana w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna i od 28 lutego 1996r. do 27 stycznia 1997r. pobierała zasiłek dla bezrobotnych (zaświadczenie Urzędu Pracy z 27 czerwca 2023r. – nienumerowana karta akt ZUS).

W dniu 29 sierpnia 2023r. B. D. złożyła wniosek o emeryturę. Do wniosku dołączyła świadectwa pracy, kopię legitymacji ubezpieczeniowej i zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, prowadząc postępowanie wyjaśniające, na podstawie danych zaewidencjonowanych w ZUS oraz w oparciu o składane przez płatników dokumenty uzyskał informację, że okresów ubezpieczenia B. D. w okresach od 1 stycznia 1985r. do 31 sierpnia 1985r. oraz od 1 czerwca 1990r. do 30 czerwca 1991r. nie można potwierdzić, ponieważ (...) Ośrodki (...) przed 1 stycznia 1999r. rozliczały się na podstawie deklaracji rozliczeniowych bezimiennych (skrócone potwierdzenie ubezpieczenia pracowników z 26 września 2023r. – nienumerowana karta akt ZUS). Natomiast w okresie od 15 września 1993r. do 1 września 1995r. płatnik składek G. M. P.H.U. (...) nie zgłaszał do ubezpieczenia pracowników. Wobec tego wskazany okres zatrudnienia ubezpieczonej u tego pracodawcy nie został potwierdzony (pismo z 29 września 2023r. – nienumerowana karta akt ZUS).

W dniu 17 października 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał dwie decyzje:

- ustalającą kapitał początkowy (znak: (...) (...)), w której do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto okresy składkowe w łącznym wymiarze 10 lat, 1 miesiąca i 5 dni. Do obliczenia podstawy kapitału początkowego oraz wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1985r. do 31 grudnia 1994r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 43,59%, natomiast kapitał początkowy B. D. ustalony na dzień 1 stycznia 1999r. wyniósł 42.261,89 zł (decyzja znak: (...) (...) – nienumerowane karty akt ZUS);

- przyznającą emeryturę (znak: (...)) od 24 września 2023r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego, której podstawę obliczenia stanowiła kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji – 238.765,08 zł oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 266.795,56 zł, które podzielone przez średnie dalsze trwanie życia – 254,30 m-cy, dały wyliczoną kwotę emerytury – 1.988,05 zł (decyzja znak: (...) – nienumerowane karty akt ZUS).

W decyzji ustalającej kapitał początkowy organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił okresów:

- od 7 lipca 1983r. do 7 lipca 1983r. oraz od 11 lipca 1983r. do 11 lipca 1983r., gdyż w tych dniach nieobecność w pracy była nieusprawiedliwiona;

- od 1 stycznia 1985r. do 31 sierpnia 1985r. oraz od 1 czerwca 1990r. do 30 czerwca 1991r., gdyż w świadectwach pracy brak jest pieczątki imiennej osoby dokonującej wpisu;

- od 15 września 1993r. do 1 września 1995r., ponieważ w podanym okresie płatnik nie zgłaszał do ubezpieczenia pracowników.

Jednocześnie ubezpieczona została poinformowana o możliwości złożenia dodatkowych dokumentów, dzięki czemu kapitał początkowy będzie mógł podlegać ponownemu ustaleniu (decyzja znak: (...) (...) – nienumerowane karty akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów. Dokumenty, które stały się podstawą ustalenia kapitału początkowego oraz wyliczenia emerytury ubezpieczonej, złożone przez ubezpieczoną, zostały ocenione jako wiarygodne i potwierdzające okresy zatrudnienia oraz tam, gdzie obejmowały informacje o osiąganych dochodach, również zarobki w poszczególnych latach. Taka ocena dotyczy również świadectw pracy z 2 września 1985r. oraz z 1 lipca 1991r. Z powodów, które zostaną przedstawione w dalszej części, Sąd – mimo, że dokumenty te zostały zakwestionowane przez ZUS – ustalił na ich podstawie zatrudnienie ubezpieczonej w (...) Ośrodkach (...), i w (...) (...) (...) w Z..

Podstawą ustaleń faktycznych w sprawie były również dokumenty ZUS, w tym wydane decyzje oraz poświadczenia okresów ubezpieczona, uzyskane w toku prowadzonego przez Zakład postępowania wyjaśniającego. Z racji tego, że dokumenty te stanowią odzwierciedlenie danych zaewidencjonowanych przez organ rentowy w oparciu o dokumenty składane przez płatników składek i ubezpieczonych, a poza tym są opatrzone elektronicznym podpisem osoby je wystawiającej, to nie było podstaw, aby je kwestionować, szczególnie, że zgodnie z art. 34 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. 2024r., poz. 497) informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek prowadzonych w formie elektronicznej, które przekazane zostały w postaci dokumentu pisemnego albo elektronicznego, są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w analizowanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1550), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie żadna ze stron nie wnioskowała o przeprowadzenie rozprawy, jak również o przesłuchanie świadków i stron. Wobec tego Sąd, mając na uwadze ww. okoliczność, jak również brak potrzeby przeprowadzenia z urzędu dowodów wymagających wyznaczenia rozprawy, ocenił, że jej przeprowadzenie nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Przechodząc do rozważań dotyczących zasadności odwołania, na wstępie - w związku z odwołaniem B. D. od decyzji dotyczącej przyznania emerytury, ale w zakresie obejmującym wadliwe ustalenie wysokości kapitału początkowego, a tym samym wysokości emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1672), zwanej dalej ustawą emerytalną - przypomnieć należy, że emerytura przyznana zgodnie z ww. przepisem, jak przewiduje art. 26 ww. ustawy, stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Natomiast kapitał początkowy, stanowiący jeden ze składników decydujących o wysokości podstawy obliczenia emerytury z art. 26 ustawy emerytalnej, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 tejże ustawy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3).

Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (art. 15 ust. 6).

Z uwagi na okoliczność, że w przedmiotowej sprawie ubezpieczona zakwestionowała nieuwzględnienie przez organ rentowy trzech okresów jej zatrudnienia, to przypomnieć należy, że regulacje określające postępowanie przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i dowody, które mogą być uwzględnione, zawiera rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011r. Nr 237, poz. 1412). Zgodnie z § 21 ww. rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Z kolei zgodnie z § 22 ust. 1 rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1)  legitymacja ubezpieczeniowa;

2)  legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę,
wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika
w czasie trwania zatrudnienia.

W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe katalog środków dowodowych jest jednak szerszy niż w postępowaniu przed organem rentowym. Prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom, co wynika z art. 473 § 1 k.p.c. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007r., I UK 111/07). Oznacza to, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być więc udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, jednakże każdorazowo fakty sporne wymagają dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 stycznia 1998r., II UKN 440/97
i z dnia 4 lipca 2007r., I UK 36/07, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 października 2013r., III AUa 269/13).

B. D. nie wnioskowała o przeprowadzenie jakichkolwiek dowodów na okoliczności jej zatrudnienia w okresach, których nie uwzględnił ZUS. Powoływała się jedynie na okoliczność, że zakłady pracy, w których była zatrudniona już nie istnieją, zaś w odniesieniu do pracodawcy G. M. wskazywała, że jego działalność jest wciąż aktywna, ale nie podała adresu, gdzie jest prowadzona, by sąd mógł pozyskać informacje, których nie posiadał ZUS. W tej sytuacji, wobec braku innych możliwości dowodowych, zaoferowanych przez ubezpieczoną, którą obciążał obowiązek przedstawienia dowodów, Sąd ocenił te dowody, które zostały dołączone do wniosku o emeryturę. Jeśli chodzi o okres zatrudnienia od 15 września 1993r. do 1 września 1995r. w P.H.U. (...) G. M., to świadectwo pracy z dnia 26 lutego 1996r. spełnia wymogi formalne, a zarazem ubezpieczona przedstawiła legitymację ubezpieczeniową, w której w części obejmującej wpisy o uprawnieniach dotyczących korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej, znajdują się wpisy tego właśnie pracodawcy. Natomiast powołany przez organ rentowy fakt niezgłoszenia B. D. do ubezpieczeń społecznych oraz okoliczność, że w czasie, kiedy była zatrudniona ubezpieczona wskazany płatnik nie zgłaszał jakichkolwiek pracowników do ZUS, zdaniem Sądu, nie ma przesądzającego znaczenia. Według art. 4 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, okresami ubezpieczenia sensu stricto od dnia 1 stycznia 1999r. wymienionymi w art. 6 ust. 1 pkt 1 są okresy opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz okresy nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, o której mowa w art. 19 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Innymi słowy, okresami ubezpieczenia są przede wszystkim okresy opłacania składek w trakcie ubezpieczenia obowiązkowego (art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) lub dobrowolnego (art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W szczególności chodzi tu o okresy, za które jest należna lub została faktycznie wpłacona składka emerytalna.

Z kolei okresami składkowymi z opłaconą składką przed dniem 1 stycznia 1999r. w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS są okresy, za które składka została faktycznie zapłacona, a więc: okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od dnia 15 listopada 1991r. do dnia 31 grudnia 1998r. określone w przepisach ustaw wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przed dniem 15 listopada 1991r. określone w art. 6 ust. 2 pkt tej ustawy.

Powstaje pytanie, czy mimo nieopłacenia należnych składek okres taki można uznać za okres składkowy, czy też nie można zakwalifikować go do żadnego z okresów ubezpieczenia mających wpływ na prawo do świadczeń emerytalno-rentowych i ich wysokość. Innymi słowy - czy za okres ubezpieczenia w powyższym rozumieniu można uznać okres pozostawania w ubezpieczeniu (to jest trwania tytułu ubezpieczeń społecznych), za który składka nie została zapłacona z przyczyn leżących po stronie płatnika?

W odniesieniu do okresu ubezpieczenia sensu stricto od dnia 1 stycznia 1999r. w doktrynie zauważa się, że kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia tego zagadnienia jest ustalenie pojęcia "składka należna" użytego w art. 40 ust. 1 pkt 1 i art. 40a ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Termin ten - w opozycji do pojęcia "składka wpłacona" (art. 40 ust. 1 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) - oznacza należność do zapłaty dochodzoną przez organy rentowe przy użyciu dostępnych środków administracyjno-egzekucyjnych, która w efekcie dokonania przez ZUS z urzędu wymiaru składek (art. 48 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), sporządzenia odpowiednich dokumentów (art. 48b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) czy też korekty danych w toku postępowania wyjaśniającego (art. 50 ust. 2k ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) zostaje zewidencjonowana na koncie/subkoncie ubezpieczonego, stanowiąc wartość księgową uwzględnianą w podstawie obliczenia emerytury z art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS niezależnie od tego, czy ostatecznie udało się ściągnąć dług składkowy ciążący na płatniku. Nie do zaakceptowania byłoby bowiem przyjęcie stanowiska, że nie jest okresem ubezpieczenia w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 4 pkt 5 okres obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym z uwagi na fakt nieopłacenia składek przez płatnika z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Oznaczałoby to bowiem nieuzasadnione przeniesienie na ubezpieczonych ryzyka nierzetelnych lub niezgodnych z prawem działań płatników oraz stałoby w sprzeczności z zasadą automatyzmu ubezpieczeniowego, której istota sprowadza się do powstawania stosunków prawnych ubezpieczeń społecznych od chwili wystąpienia tytułu ubezpieczenia (por. K. Antonow (w:) Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, LEX 2014, komentarz do art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz D. Wajda (w:) B. Gudowska, J. Strusińska-Żukowska (red.), Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych. Komentarz, Warszawa 2011, s. 582 - 583). Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 kwietnia 2007r., II UK 185/06 (OSNP 2008 nr 9-10, poz. 143) co do okresu pracowniczego zatrudnienia przed dniem 1 stycznia 1999r., stwierdzając, że dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 tej ustawy, nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę opłacania przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że przepis art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS został przeniesiony z ustawy z dnia 17 października 1991r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), która w miejsce dotychczasowych okresów zatrudnienia, równorzędnych i zaliczalnych wprowadziła okresy składkowe i nieskładkowe i okres wymieniony w tym przepisie jest okresem obowiązywania tej ustawy (od 15 listopada 1991r. do 31 grudnia 1998r.). Wcześniejsze okresy zatrudnienia objęte są regulacją art. 6 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę związany jest obowiązek ubezpieczenia społecznego oraz obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, co wynika z art. 6 ust. 1 pkt ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Obowiązek taki istniał również przed wejściem w życie tej ustawy na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 25 listopada 1986r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989r. Nr 25, poz. 137 ze zm.), a na podstawie art. 33 ust. 1 tej ustawy składki na ubezpieczenie społeczne opłacał pracodawca z własnych środków. Pracownik nie miał (podobnie jak nie ma obecnie) wpływu na wywiązywanie się pracodawcy z tego obowiązku.

W obecnym stanie prawnym obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne zarówno w części obciążającej pracodawcę jak i pracownika spoczywa na pracodawcy - płatniku (art. 17 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Wykonywanie przez pracodawcę tego obowiązku jest niezależne od pracownika, zatem zaleganie pracodawcy ze składkami lub uchylanie się od ich opłacania powodowałoby brak środków na indywidualnym koncie pracownika, co miałoby wpływ na wysokość przyszłych świadczeń. W związku z tym został wprowadzony mechanizm chroniący pracownika przed skutkami niezależnego od niego zaniechania. W trybie określonym przepisem art. 40 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje na koncie ubezpieczonego uzupełnienia kwoty składek nieuregulowanych przez płatnika. Jeżeli tryb ten zostanie wyczerpany, okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, w którym pracownik otrzymuje wynagrodzenie, jest okresem ubezpieczenia, czyli okresem składkowym w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od tego, czy pracodawca opłacił składki na ubezpieczenie. Również Sąd Najwyższy w wyroku z 8 sierpnia 2017r., I UK 310/16, wskazał, że uzależnienie uznania okresu zatrudnienia wykonywanego w poprzednim stanie prawnym za okres składkowy od opłacenia przez pracodawcę składek, kłóciłoby się z zasadą równego traktowania wszystkich ubezpieczonych sformułowaną w art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wprowadzałoby także zróżnicowanie pracowników pozostających w zatrudnieniu przed wejściem w życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez nałożenie obowiązku wykazania faktu opłacenia składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne tylko na niektórych, a nie wszystkich pracowników. Na gruncie wydanego na podstawie art. 33 ust. 2 ustawy o organizacji i finansowania ubezpieczeń społecznych rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.) obowiązek imiennego zgłaszania do ubezpieczenia społecznego miały zakłady pracy zatrudniające nie więcej niż 20 pracowników, a zakłady zatrudniające większą liczbę pracowników zgłaszały ich do ubezpieczenia przez podanie łącznej liczby pracowników zatrudnionych w okresie rozliczeniowym (§ 12 ust. 3 i 4). W przypadku nieuregulowania przez pracodawcę zatrudniającego więcej niż 20 pracowników składek na ubezpieczenie społeczne w należnej wysokości, nie było możliwości stwierdzenia faktu opłacenia składek na ubezpieczenie konkretnego pracownika. Skoro wykazanie faktu opłacenia składek przez pracodawcę nie było wymagane do uznania większości pracowników za ubezpieczonych i w konsekwencji uznania ich okresu zatrudnienia za okres składkowy, nie można przyjąć, że dla wąskiej grupy pracowników wprowadzono dodatkowy warunek, jakim jest opłacenie składki przez pracodawcę. Warunki uzyskania prawa do świadczeń lub ich wysokości nie mogą być bowiem zróżnicowane w stosunku do pracowników w zależności od wielkości zatrudniającego ich zakładu pracy. W konsekwencji dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a tej ustawy nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę faktu opłacenia przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne.

Z powyższych względów okres zatrudnienia ubezpieczonej od 15 września 1993r. do 1 września 1995r. powinien został uwzględniony przy wyliczaniu kapitału początkowego, a tym samym emerytury. Mimo, że pracodawca – płatnik składek nie dokonał zgłoszenia B. D. do ZUS i nie wywiązał się z obowiązku opłacenia składek, to ubezpieczona jako osoba faktycznie zatrudniona w oparciu o umowę o pracę i mająca tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie może ponosić negatywnych konsekwencji zaniedbań jej pracodawcy.

Również jeśli chodzi o dwa pozostałe sporne okresy – od 1 stycznia 1985r. do 31 sierpnia 1995r. oraz od 1 czerwca 1990r. do 30 czerwca 1991r. - to zdaniem Sądu stanowisko organu rentowego jest niezasadne i stanowi przejaw nadmiernego rygoryzmu. Ubezpieczona przedstawiła świadectwa pracy potwierdzające jej zatrudnienie w ww. okresach, a więc dokumenty, jaki wymienia rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. Organ rentowy, nie uwzględniając wskazanych dokumentów, powołał się na braki formalne w postaci braku pieczątki imiennej osoby upoważnionej do wystawienia tego dokumentu. O ile w świadectwie pracy faktycznie takiej pieczęci imiennej nie ma, to nie można zgodzić się z tym, iż tego rodzaju brak dyskwalifikuje świadectwo pracy. Po pierwsze, należy zwrócić uwagę na to, że w czasie, kiedy zakłady pracy wystawiły zakwestionowane przez ZUS świadectwa pracy, nie istniał w przepisach wymóg opatrzenia tego dokumentu pieczęcią imienną, a zatem ubezpieczona nie mogła o takim wymogu wiedzieć. Tym samym nie miała możliwości, aby żądać od pracodawców wydania jej świadectw pracy zawierających pieczęcie, na których brak obecnie powołał się organ rentowy. Po drugie, z uwagi na okoliczność, że sytuacja ubezpieczonej nie jest odosobniona, w orzecznictwie na tle podobnych przypadków akcentuje się, że brak pieczątki imiennej nie pozbawia per se dokumentu waloru wiarygodności. Dokument taki podlega ocenie sądu, jak każdy inny środek dowodowy, stosownie do dyspozycji art. 233 k.p.c. Brak pieczątki imiennej nie oznacza, iż osoba dokonująca wpisu nie była upoważniona do podejmowania czynności w imieniu zakładu pracy; nie jest to też brak formalny dyskwalifikujący ważność dokumentu, tym bardziej jeśli dokument taki opatrzony jest pieczątką nagłówkową zakładu pracy, pieczątką i podpisem pracodawcy oraz/lub czytelnym podpisem upoważnionego pracownika (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 7 marca 2014r., III AUa 726/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 sierpnia 2013r., III AUa 1770/12).

Analizując treść zakwestionowanych przez ZUS świadectw pracy, Sąd miał na względzie, że dokumenty te zawierają pieczątki nagłówkowe oraz podpisy osoby upoważnionej. Ponadto w przypadku świadectwa pracy obejmującego okres od 1 czerwca 1990r. do 30 czerwca 1991r. pieczęć znajdująca się na drugiej stronie tego dokumentu oraz w nagłówku to pieczęć „(...). (...)”, a więc zawiera pierwszą literę i nazwisko osoby prowadzącej ten zakład pracy, jest zatem pieczęcią imienną. Organ rentowy nie uznał jej za spełniającą takie wymogi, zarazem jednak nie wyjaśnił, czym jest pieczęć imienna i jakim wymogom powinna odpowiadać. Obecnie obowiązujące przepisy, jak i te, które obowiązywały w analizowanych okresach zatrudnienia ubezpieczonej, kwestii tych nie regulowały, dlatego pieczęć użyta przez Z. K. i złożony na tej pieczęci podpis, spełniają wymogi formalne, pozwalające na uwzględnienie ww. dokumentu. Dotyczy to też świadectwa pracy dotyczącego okresu zatrudnienia od 1 stycznia 1985r. do 31 sierpnia 1985r. Choć na dokumencie tym brak jest pieczęci, którą organ rentowy określa jako pieczęć imienną, to jednak dokument ten, jako zaopatrzony w pieczęcie zakładu pracy i podpis osoby upoważnionej, nie budzi wątpliwości.

Uwzględniając powołane argumenty, Sąd Okręgowy ocenił, iż zaskarżona decyzja, jako wadliwa, powinna podlegać zmianie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Zmiana polega na uwzględnieniu B. D. do obliczenia emerytury okresów od 1 stycznia 1985r. do 31 sierpnia 1985r., od 1 czerwca 1990r. do 30 czerwca 1991r. oraz od 15 września 1993r. do 1 września 1995r.