Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

24 października 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie: Przewodnicząca: sędzia (del.) Magdalena Pytel

Protokolant: sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu 24 października 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o wznowienie postępowania

na skutek odwołania A. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z 18 października 2024 r. nr (...)

1)  oddala odwołanie,

2)  przekazuje Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. celem rozpoznania wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury.

VII U 1733/24

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 października 2024 r., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. odmówił A. G. wznowienia postępowania w sprawie emerytury. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw (k. 13 tomu II akt rentowych).

Pismem z 8 listopada 2024 r. A. G. odwołała się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i ponowne przeliczenie emerytury oraz wypłatę wyrównania wraz z odsetkami za okres wypłaty zaniżonej emerytury (k. 3).

W odpowiedzi na odwołanie z 22 listopada 2024 r., pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zajęte w zaskarżonej decyzji.

W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem
z dnia 4 czerwca 2024 r., sygn. akt SK 140/20 orzekł, że artykuł 25 ust. 1b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012 r., jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej polskiej. Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił wznowienia postępowania. W przypadku, gdy Trybunał orzekł o niezgodności z Konstytucją ustawy, na podstawie której została wydana decyzja, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od wejścia w życie orzeczenia Trybunału. Orzeczenie Trybunału wchodzi w życie z dniem ogłoszenia. Ogłoszenie Trybunału dotyczące ustawy ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczpospolitej Polskiej. Wskazany wyżej wyrok nie został jednak ogłoszony w Dzienniku Ustaw (k. 4).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. G. urodziła się (...) Decyzją z 25 lipca 2006 r. ZUS przyznał jej prawo do tzw. wcześniejszej emerytury od 21 maja 2006 r. (k. 149 tomu I akt rentowych).

Decyzją z 19 listopada 2015 r. organ rentowy przyznał odwołującej emeryturę od 1 września 2015 r. Wysokość emerytury ustalono na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej - od podstawy obliczenia emerytury, stanowiącej sumę zewidencjonowanych i zwaloryzowanych składek na koncie i zwaloryzowanego kapitału początkowego, od której odjęto sumę pobranych emerytur i podzielono przez wskaźnik średniego dalszego trwania życia (k. 9 tomu II akt rentowych).

10 października 2024 r. A. G. złożyła do organu rentowego wniosek o wznowienie postępowania w związku z wyrokiem TK z 4 czerwca 2024 r. (SK 140/20), i ponowne przeliczenie emerytury (k. 11 tomu II akt rentowych).

Powyższy stan faktyczny nie był sporny pomiędzy stronami i Sąd ustalił go w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach organu rentowego, których strony również nie kwestionowały.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności jak i merytorycznej zasadności (tak Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 18 marca 2015 r., III AUa 15/15). Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia społecznego wszczynane jest w rezultacie odwołania wniesionego od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma więc ono charakter odwoławczy. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu. Z ukształtowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego i poglądów doktryny wynika jednoznacznie, że odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu i wszczyna postępowanie sądowe (tak postanowienie Sądu Najwyższego z 19 czerwca 1998 r., II UK 105/98 oraz z 26 września 2005 r., II UZ 52/05). Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji, a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem ubezpieczony może żądać jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Z powyższego wynika, że kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji administracyjnej, bowiem zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2010 r., II UK 309/09).

A. G. 10 października 2024 r. złożyła wniosek o wznowienie postępowania oraz o ponowne ustalenie wysokości emerytury. Organ rentowy rozpoznał wniosek na podstawie art. 145a KPA wypowiadając się jedynie w zakresie wznowienia postępowania - przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie była zatem jedynie decyzja organu rentowego, która odmawiała wznowienia postępowania w trybie art. 145a KPA.

Sąd nie mógł zaś merytorycznie ocenić zasadności roszczenia o ponowne ustalenie wysokości emerytury z uwagi na czasową niedopuszczalność drogi sądowej - organ rentowy nie wydał bowiem decyzji w przedmiocie tego wniosku.

Wobec powyższego Sąd w punkcie drugim wyroku, na podstawie art. 477 ¹⁰ § 2 KPC przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. celem rozpoznania wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury.

Oceniając zasadność odwołania w zakresie żądania wznowienia postępowania, Sąd zastosował przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego. Zgodnie z art. 145a § 1 KPA, można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Art. 145a § 2 KPA wskazuje, że w sytuacji określonej w § 1 skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Zgodnie z art. 190 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

Zgodnie zaś z art. 9 ust. 1 pkt 6 ustawy z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1461) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Natomiast zgodnie z art. 21 powyższej ustawy, Dziennik Ustaw wydaje Prezes Rady Ministrów przy pomocy Rządowego Centrum Legislacji, przy czym Rządowe Centrum Legislacji może zlecić wyspecjalizowanym podmiotom niektóre czynności związane z wydawaniem tych dzienników w sposób, o którym mowa w art. 2a ust. 2

Tymczasem na dzień wydania decyzji przez organ rentowy, a nawet na dzień zamknięcia rozprawy przez niniejszy Sąd, wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie został ogłoszony w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Przy czym, mając na względzie powyższe przepisy ustawy ogłaszaniu aktów normatywnych, trzeba zaznaczyć, że sporny wyrok Trybunału Konstytucyjnego został wydany na posiedzeniu niejawnym, a publikacja wyroku na stronie internetowej Trybunału czy w publikatorze "Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego Zbiór (...)", nie jest ogłoszeniem w rozumieniu art. 190 Konstytucji.

W tym miejscu wskazać należy, że zasada praworządności, wyrażona w art. 7 Konstytucji RP, nakłada na wszystkie organy władzy publicznej, w tym sądy, obowiązek działania na podstawie i w granicach prawa. Sądy, jako niezależny organ władzy sądowniczej, są zobowiązane do działania w granicach prawa i zgodnie z zasadami konstytucyjnymi. Zwłaszcza nie mają kompetencji do eliminowania skutków zaniechania ustawodawcy. Przyjęcie innego stanowiska prowadziłoby do destabilizacji porządku prawnego i podważenia podstawowych zasad konstytucyjnych, takich jak zasada legalizmu, równości wobec prawa oraz rozdziału i równowagi władzy. Sądy muszą pozostać wierne zasadom praworządności. Ochrona praw jednostki powinna być realizowana w ramach obowiązującego systemu prawnego, z wykorzystaniem przewidzianych środków, takich jak interwencje Rzecznika Praw Obywatelskich, skargi konstytucyjne, czy postępowania przed sądami międzynarodowymi, a nie poprzez samodzielne działania organów władzy sądowniczej lub administracyjnej.

Zgodnie z art. 145a § 1 i 2 KPA samo orzeczenie Trybunału o niezgodności nie stanowi podstawy do skutecznego żądania wznowienia. Muszą tutaj wystąpić dwie przesłanki: zarówno wydanie takiego orzeczenia przez Trybunał, jak i utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego. Orzeczenia Trybunału wchodzą w życie z dniem ogłoszenia w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, Trybunał może określić inny termin utraty mocy obowiązującej. Dopiero utrata mocy obowiązującej przez przepisy, które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia we wcześniejszym postępowaniu administracyjnym, rodzi sytuację, w której prawa i obowiązki jednostki mogą zostać określone w sposób jednoznacznie zgodny z wymogami Konstytucji RP. Stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów, na podstawie których została wydana decyzja administracyjna, może stanowić podstawę wznowienia postępowania administracyjnego zgodnie z art. 145a (por. w tym zakresie: M. Jaśkowska, M. Wilbrandt - Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do KPA, opubl. W LEX).

Skoro zatem wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw, nie może stanowić podstawy do wznowienia postępowania administracyjnego.

Wobec powyższego Sąd w punkcie pierwszym wyroku, oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 KPC.