Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Michalska

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Kapanowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 kwietnia 2025 r. w Warszawie

sprawy B. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o umorzenie należności z tytułu składek

na skutek odwołania B. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 4 października 2024 r., numer: (...)

uchyla zaskarżoną decyzję i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Sygn. akt VII U 1892/24

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 18 listopada 2024 r. B. M. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 4 października 2024 r., numer (...) i wniósł o jej uchylenie oraz o rozliczenie jego zaległości w płatnościach składek ZUS poprzez ich umorzenie zgodnie z umową Nr (...) z dnia 18 grudnia 2015 r. zmienioną aneksami nr (...). W uzasadnieniu odwołania B. M. podniósł, że spłaty zadłużenia dokonywał zgodnie z umową, a jedynie rata 33 i 34 zostały opłacone po terminie. Zaległość w spłacie wskazanych rat związana była z doznaniem ostrego stanu psychotycznego po śmierci matki, która zmarła 27 września 2022 r., a rata nr 33 miała być zapłacona do 5 października 2022 r. zaś rata nr 34 do 7 listopada 2022 r. Odwołujący się wskazał, że był w bardzo trudnej sytuacji finansowej, obciążał go kredyt we frankach szwajcarskich, brakowało mu pieniędzy na podstawowe potrzeby, a pogrzeb matki pochłonął wszystkie środki finansowe. B. M. wskazał, że w okresie, kiedy ww. raty miały być zapłacone zmagał się z silnymi zaburzeniami psychicznymi, a spłat należności dokonywał częściami, co było uwarunkowane tym, ile pieniędzy udało się mu pożyczyć. Najpierw w dniu 5 października 2022 r. przelał 400 zł, 6 października 2022 r. – 190 zł, następnie 12 października 2022 r. – 210 zł, 17 października 2022 r. – 80 zł, 7 listopada 2022 r. – 79 zł i 605 zł., a osiemnastego listopada 2024 r. – 75 zł.

Odwołujący się wskazał, że przez 8 lat i 2 miesiące starał się spłacać składki sumiennie bez opóźnień i ostatecznie spłacił ponad 87 000 zł i podkreślił, że niezgodne z zasadą współżycia społecznego byłoby odmawiać mu możliwości umorzenia należności na ubezpieczenia społeczne w kwocie 21.907,87, na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 8.942,88 zł, na Fundusz Pracy w kwocie 1.855,56 zł z tego tylko powodu, że z uwagi na stan psychiczny nie uregulował kwoty 23,85 zł, 85,80 zł i 3,34 zł.

B. M. powołał się na przepis art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 3 ust. 1 i ust. 3 rozporządzenia MGPiPS z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, wskazując, że ZUS może umorzyć należności z tytułu składek w szczególności, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na przewlekłą chorobę lub stan majątkowy nie jest w stanie ich opłacić, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny.

W ocenie odwołującego się zaszły w stosunku do niego okoliczności, które uzasadnionym czynić powinny umorzenie należności, a czego ZUS w zaskarżonej decyzji mu odmówił (odwołanie – k. 3 – 5 a.s.).

W odpowiedzi organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu stanowiska wskazał, że na koncie płatnika występują kwoty niepodlegające umorzeniu na podstawie ustawy z 9 listopada 2012 r. Organ rentowy zaznaczył, że w myśl art. 1 ust. 10 powołanej ustawy, warunkiem umorzenia należności, objętych ww. decyzją, jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji o umorzeniu należności, niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, za okres od dnia 1 stycznia 1999r., do opłacenia których zobowiązana jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub płatnik składek oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Z kolei w myśl art. 1 ust. 12 ww. ustawy w przypadku, gdy w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, o której mowa w ust. 8, niepodlegające umorzeniu należności, zostaną rozłożone na raty albo zostanie odroczony termin ich płatności, warunek, o którym mowa w ust. 10 uważa się za spełniony po ich opłaceniu. Zaś, zgodnie z art. 1 ust. 13 pkt. 2 ww. ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję o odmowie umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6 w przypadku niespełnienia warunku, o którym mowa w ust. 10, z uwzględnieniem ust. 7,11 i 12.

Wskazując na powyższej przywołane przepisy organ rentowy podniósł, że weryfikacja sprawy wykazała, iż wnioskodawca nie uregulował należności niepodlegających umorzeniu w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji z 14 listopada 2014r r. nr (...), jak również w terminach określonych ww. umową układu ratalnego.

Odnosząc się do wniosku B. M., zawartego w odwołaniu, którym wniósł o umorzenie należności z tytułu składek na podstawie art. 28 ust. 3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, organ rentowy wskazał, że ustawa z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r. poz. 1551) nie uwzględnia żadnych warunków szczególnych. Jedynymi warunkami umożliwiającymi umorzenie na podstawie ww. ustawy, są spłata zadłużenia w terminie 12-miesięcznym od uprawomocnienia się decyzji o warunkach lub w terminie określonym zawartą przed upływem tego terminu umową. W ocenie organu rentowego w analizowanej sprawie nie zostały spełnione warunki do umorzenia należności na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r., poz. 1551), zatem organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję o odmowie umorzenia (odpowiedź organu rentowego – k. 21 – 22 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 14 sierpnia 2013 r. B. M. wystąpił z wnioskiem o umorzenie nieopłaconych należności z tytułu składek, na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za okres objęty ustawą, do opłacenia których ww. był zobowiązany z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

W dniu 14 listopada 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na podstawie art. 1 ust. 8 ww. ustawy, z dnia 9 listopada 2012 r. wydał decyzję nr (...) określając w punkcie I, że według stanu na dzień jej wydania umorzeniu będą podlegały należności z tytułu składek na:

1.  ubezpieczenia społeczne - za okres:12/2006-02/2009 w łącznej kwocie 21.907,87 zł,
w tym z tytułu: składek w kwocie 13.054,84 zł i odsetek w kwocie 8.853 zł;

2.  ubezpieczenie zdrowotne - za okres: 12/2006-02/2009 w łącznej kwocie 8.942,88 zł,
w tym z tytułu składek w kwocie 5.338,88 zł i odsetek w kwocie 3.604 zł;

3.  Fundusz Pracy za okres: 12/2006-02/2009 w łącznej kwocie 1.855,56 zł, w tym
z tytułu składek w kwocie 1.108,56 zł i odsetek 747 zł.

W punkcie (...) decyzji wskazano, że warunkiem umorzenia należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu. Ponadto wskazano, że należności z tytułu składek za okres od 1 stycznia 1999 r. nieobjęte postępowaniem o umorzenie należy uregulować w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej. Zaznaczono, że w przypadku, gdy w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji, niepodlegające umorzeniu należności z wyłączeniem składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, zostaną rozłożone na raty albo zostanie odroczony terminizm ich płatności, warunek uważa się za spełniony po ich opłaceniu.

Wskazana decyzja, wobec niewniesienia od niej odwołania, stała się prawomocna w dniu 19 grudnia 2014 r.

W dniu 19 listopada 2015 r. B. M. złożył do organu rentowego wniosek o rozłożenie na raty należności z tytułu składek.

W dniu 18 grudnia 2015 r. została zawarta umowa nr (...) o rozłożeniu na raty należności tytułu składek niepodlegających umorzeniu.

W dniu 10 sierpnia 2018 r. B. M. złożył kolejny wniosek o rozłożenie na raty należności z tytułu składek. Organ rentowy dokonał analizy możliwości płatniczych wnioskodawcy i pismem z dnia 15 października 2018 r. poinformował o wyrażeniu zgody na zmianę warunków umowy ratalnej nr (...) (...) (...) poprzez zmniejszenie dotychczasowych rat oraz rozłożenie pozostałego zadłużenia na 12 rat na ubezpieczone społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i FGŚP.

W związku z wyrażeniem zgody na zmianę warunków umowy ratalnej w dniu 15 października 2018 r. B. M. i Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawarli aneks nr (...) do umowy z dnia 18 grudnia 2015 r.

W dniu 13 września 2019 r. B. M. ponownie wniosek o rozłożenia na raty należności z tytułu składek.

Pismem z dnia 4 grudnia 2019 r. organ rentowy poinformował wnioskodawcę
o wyrażeniu zgody na zmianę warunków podpisanej umowy. W dniu 18 lutego 2020 r. pomiędzy ZUS (...) Oddział w W. a B. M. doszło do zawarcia aneksu nr (...) do umowy nr (...)

Pismem z dnia 30 marca 2023 r. organ rentowy stwierdził, że rata nr 34 i 34 zostały opłacone po terminie, ze wskazaniem, że zadłużenie na dzień wystosowania pisma wynosi 23,85 zł z tytułu FUS za kwiecień 2015 r. z tytułu FUZ 85,80 zł, odsetki 41 zł i z FPG za maj 3,34 zł (bezsporne).

W dniu 4 października 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., po rozpatrzeniu wniosku B. M. z dnia 14 sierpnia 2013 r. na podstawie art. 1 ust. 13 pkt 2 ustawy z dnia 9 listopada 2012 r. o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność (Dz. U. z 2012 r., poz. 1551) odmówił umorzenia należności z tytułu składek na:

1.  ubezpieczenia społeczne - za okres:12/2006-02/2009 w łącznej kwocie 21.907,87 zł,
w tym z tytułu: składek w kwocie 13.054,84 zł i odsetek w kwocie 8.853 zł;

2.  ubezpieczenie zdrowotne - za okres: 12/2006-02/2009 w łącznej kwocie 8.942,88 zł,
w tym z tytułu składek w kwocie 5.338,88 zł i odsetek w kwocie 3.604 zł;

3.  Fundusz Pracy za okres: 12/2006-02/2009 w łącznej kwocie 1.855,56 zł, w tym
z tytułu składek w kwocie 1.108,56 zł i odsetek w kwocie 747 zł. (decyzja nr (...) – nienumerowana karta akt ZUS).

B. M. nie otrzymał od organu rentowego żadnego pisma stanowiącego wezwanie do zapłaty zaległości składkowych za wrzesień i październik 2015 r. Po otrzymaniu tego pisma cały czas spłacał raty zgodnie z harmonogramem ( bezsporne, a ponadto zeznania B. M. – k. 42 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił opierając się w dokumentach zawartych w aktach rentowych, w zakresie, w jakim dokumenty te pozwoliły na odtworzenie przebiegu postępowania w organie rentowym, podejmowane w jego toku czynności i wydane decyzje. Nadmienić należy, że dokumentacja jaką przedłożył organ rentowy była uboga i mało przydatna, zważywszy na bardzo długi czas prowadzenia postępowania przez organ.

Czyniąc ustalenia faktyczne Sąd w całości dał wiarę zeznaniom B. M.. Relacja ubezpieczonego była logiczna i konsekwentna, nadto nie zawierała tego rodzaju niespójności, które poddawać w wątpliwość mogłyby całokształt jego twierdzeń. Z tego powodu Sąd we wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy aspektach, uznał twierdzenia ubezpieczonego za szczere, nadto korespondowały one z dowodami dokumentarnymi.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie w zakresie w jakim prowadziło do uchylenia zaskarżonej decyzji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Jako podstawę prawną takiego rozstrzygnięcia wskazać należy przepis art. 477 ¹⁴ § 2 ¹ k.p.c., zgodnie z którym, jeżeli decyzja nakładająca na ubezpieczonego zobowiązanie, ustalająca wymiar tego zobowiązania lub obniżająca świadczenie, została wydana z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym, sąd uchyla tę decyzję
i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

W ocenie Sądu w realiach sprawy doszło do wskazanego w ww. przepisie naruszenia przepisów o postępowaniu przed organem rentowym. Organ rentowy zaniechał bowiem dopełnienia ciążącego na nim obowiązku wynikającego z § 7 pkt 1 aneksu nr (...) z dnia 18 lutego 2020 r. do umowy nr (...) o rozłożeniu na raty należności tytułu składek niepodlegających umorzeniu z dnia 18 grudnia 2015 r. Wskazany przepis aneksu do umowy zawartej pomiędzy Zakładem Ubezpieczeń Społecznych a dłużnikiem B. M. stanowi, że rozwiązanie umowy o rozłożenie na raty należności z tytułu składek następuje w przypadku, gdy:

a)  dłużnik nie opłacił rat wynikających z harmonogramu spłaty lub opłacił raty po terminie lub w częściowej wysokości;

b)  nie wywiązał się z obowiązku zapłaty składek bieżących, których termin płatności przypadał w dniu albo po dniu, w którym umowa została zawarta lub opłacił te składki w częściowej wysokości;

i w terminie wyznaczonym przez Zakład nie uregulował tej różnicy wraz z odsetkami za zwłokę, naliczonymi na zasadach określonych w Ordynacji podatkowej do dania wpłaty włącznie.

Mając na uwadze powołaną regulację należy skonstatować, że po ustaleniu przez organ rentowy, że zachodzą okoliczności określone w pkt a) albo b) cytowanego przepisu, na organie rentowym ciążyła powinność wyznaczenia dłużnikowi (niezależnie od upływu terminów spłaty określonych w układzie ratalnym) terminu na uregulowanie należności wobec Zakładu.

W realiach przedmiotowej sprawy – tak w aktach rentowych, jak i w korespondencji składanej do Sądu w toku postępowania – brak jest dowodu, który wskazywałby, że organ rentowy wyznaczył dłużnikowi B. M. dodatkowy termin na uregulowanie należności, po ustaleniu, że zaniechał on spłaty rat zgodnie z harmonogramem. Z kolei, pismu z dnia 30 marca 2023 r., okazanemu w toku rozprawy przez odwołującego się, z uwagi na jego treść nie można nadać przymiotu wezwania, o jakim mowa w § 7 aneksu nr (...), ponieważ pismo to zawiera jedynie stwierdzenie, iż rata 34 i 34 zostały opłacone po terminie oraz informację o zadłużeniu na dzień wystosowania pisma.

Brak wystąpienia przez Zakład wobec B. M. z wezwaniem do zapłaty należy kwalifikować jako działanie wbrew wiążącej organ rentowy umowie. Zważyć należy, że świetle cytowanego § 7, dopiero dopełnienie formalności w postaci wyznaczenie dłużnikowi terminu, dawałoby Zakładowi uprawnienie do rozwiązania umowy o układzie ratalnym, co skutkowałoby brakiem abolicji pozostałych zaległych składek. Natomiast, w przeciwnym wypadku, tj. w sytuacji jaka zachodzi w realiach sprawy, gdy organ rentowy zaniechał tego obowiązku, nie mógł przy wydawaniu zaskarżonej decyzji powoływać się na okoliczność niemożności umorzenia zaległych składek.

Co zaś się tyczy kwestii należności stanowiących ratę nr 33 i 34 - za miesiące: wrzesień i październik 2015 r., wskazać należy, że są to należności, których termin płatności przypadał przed datą zawarcia umowy o układzie ratalnym, tj. 18 grudnia 2018 r. Mając na uwadze treść § 7 wskazanego wyżej aneksu, należy skonstatować, że zaległość w opłaceniu należności z stanowiących ratę za wrzesień i październik 2015 r. nie mogła rodzić skutku w postaci rozwiązania umowy, skoro skutek ten – zgodnie z pkt b) – powstaje, jeżeli dłużnik nie wywiązał się z obowiązku zapłaty składek bieżących, których termin płatności przypadał w dniu albo po dniu, w którym umowa została zawarta lub opłacił te składki w częściowej wysokości.

Mając na uwadze wskazane wyżej uchybienia, które zaszły po stronie organu rentowego, przy jednoczesnym uwzględnieniu okoliczności, że zaległości z tytułu płatności rat za wrzesień i października 2015 r. nie były objęte układem ratalnym, zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. z dnia 4 października 2024 r., numer: (...) (...) (...) należało uchylić i sprawę przekazać organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.