Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lutego 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 lutego 2021 r. w Warszawie

sprawy E. K.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek odwołania E. K.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 czerwca 2017 r. Nr: (...) (...) ( (...))

1. zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 24 czerwca 2017 r. Nr: ZER-SW1- (...) ( (...)) w ten sposób, że zobowiązuje Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. do przeliczenia emerytury E. K. poczynając od dnia 1 października 2017 roku z pominięciem art. 15c i 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt. 1 Ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708) w brzmieniu nadanym w ustawie z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2016 roku),

2. zasądza od Dyrektora Zakładu Emerytalno - Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. na rzecz E. K. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

SSO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 8 sierpnia 2017 r. E. K. , zastępowana przez pełnomocnika, złożyła w Sądzie Okręgowym w Warszawie odwołanie
od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 czerwca 2017 r. nr ewid.
(...) w przedmiocie ponownego ustalenia jej emerytury policyjnej, zarzucając jej naruszenie:

1.

• 1.  art. 2, art. 32 i art. 64 Konstytucji RP polegające na wydanie skarżonej decyzji na postawie ustawy sprzecznej z zasadami praworządności, równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji oraz zasady proporcjonalności przy ochronie prawa własności;

  2.  art. 1 do Protokołu (...) Europejskiej Konwencji praw Człowieka
  i Podstawowych Wolności poprzez wydanie decyzji na podstawie ustawy sprzecznej z zasadą proporcjonalności przy ochronie mienia;

  3.  art. 33 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…) poprzez wydanie decyzji zmieniającej wysokość świadczeń z urzędu wbrew przepisowi – brak przesłanek
  do zmiany decyzji z urzędu

Mając na uwadze powyższe odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji przez przyznanie jej świadczenia emerytalnego w dotychczasowej wysokości w kwocie 3.854,72 złotych brutto oraz o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Uzasadniając odwołanie ubezpieczona podkreśliła, że podczas przebiegu służby nigdy nie pracowała na rzecz „państwa totalitarnego” i sumiennie wykonywała swoje obowiązki. W znowelizowanym art. 13b ustawy wymienia się Wydział Paszportów jako wypełniający zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze,
co w przypadku odwołującej nie jest zgodne ze stanem faktycznym, gdyż nie wykonywała takich zadań – nie wykonywała żadnych czynności związanych choćby pośrednio z jakimikolwiek represjami wobec obywateli czy innych zadań operacyjnych czy dochodzeniowo śledczych, które mogłyby zostać uznane za służbę w bezpośrednim zwalczaniu ruchów demokratycznych. Pełnomocnik odwołującej podkreślił również, że sytuacja, w której państw zmienia przyznane i zagwarantowane świadczenia w taki sposób, jak na mocy wskazanej ustawy, jest sprzeczne z prawem. Wskazał również na zastrzeżenia dotyczące nowelizacji ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy policji i innych służb mundurowych z 16 grudnia 2016 r. na tle zgodności tych przepisów z Konstytucją RP oraz Konwencją o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności oraz ustosunkował się do sprecyzowanych
w odwołaniu zarzutów (odwołanie k. 3-29 a.s.).

W odpowiedzi na powyższe odwołanie z 26 kwietnia 2018 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
i Administracji wniósł o jego oddalenie. Uzasadniając swoje stanowisko
w prawie organ rentowy wyjaśnił, że skarżona decyzja została wydana zgodnie
z zasadami obliczania wysokości emerytury określonymi w art. 15c w zw.
z art. 32 ust. 1 pkt ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
w oparciu o informację o przebiegu służby ubezpieczonej sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej, która była dla niego wiążąca przy wydaniu decyzji. W odniesieniu do zarzutów naruszenia określonych przepisów Konstytucji RP organ rentowy wskazał, iż nie jest właściwy do rozrzynania w tym przedmiocie. Zasadą jest, iż przepisy ustawy do czasu stwierdzenia niekonstytucyjności korzystają z domniemania zgodności z Konstytucją i mogą być jedynie obalone wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, a związane sędziego ustawą obowiązuje dopóty, dopóki ustawie tej przysługuje moc obowiązująca. Organ rentowy zaznaczył również, że przepis art. 15c jest przepisem szczególnym, co oznacza, że wyłącza on stosowanie przepisu art. 33 ustawy (odpowiedź na odwołanie
k. 30-33 a.s.).

Na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie, postanowieniem
z dnia 13 maja 2019 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy
i (...) przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 44 k.p.c. (k. 49 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona E. K. została przyjęta do służby w Milicji Obywatelskiej (Komenda S. MO) z dniem 23 czerwca 1978 r., gdzie pracowała na stanowisku referendarza w Wydziale Paszportów, Sekcji Ewidencji i Archiwum. W okresie od 25 września 1978 r. do 18 października 1978 r. odbyła przeszkolenie na kursie ogólno-operacyjnym dla funkcjonariuszy służby bezpieczeństwa, składając w dniu 17 października 1978 r. egzamin końcowy z wynikiem bardzo dobrym. W związku z powyższym w dniu
7 listopada 1978 r. została zgłoszona do awansu na stopień kaprala.
Ponadto w 1981 r. ukończyła szkolenie z zakresu operatora komputera
w systemie (...).

Pracując w Wydziale Paszportów odwołująca zajmowała się rejestracją osób wyjeżdżających za granicę oraz czynnościami związanymi
z zastrzeżeniami obywateli polskich. W 1983 roku została przeniesiona
do Wydziału Paszportów (...) P. przy (...) W. P., gdzie pracowała na odcinku realizacji, wykonując tożsame czynności jak dotychczas i dodatkowo poznając poznała szereg podstawowych odcinków. Od 11 czerwca 1984 r. odwołująca pracowała na stanowisku starszy referent techniki operacyjne i wykonywała czynności jak dotychczas.

Praca odwołującej w opiniach służbowych i wnioskach personalnych była oceniana pozytywnie. Wielokrotnie stwierdzano, że odwołująca bardzo dobrze wywiązuje się z obowiązków służbowych, jest sumienna, zdyscyplinowana
i koleżeńska, subordynowana wobec przełożonych, a polecenia przełożonych wykonuje z dużą odpowiedzialnością i starannością. Odwołująca była zaangażowana społecznie, otrzymała odznakę „Za zasługi dla (...) Organizacji (...)” za aktywność społeczną, której to organizacji została później przewodniczącą. Tylko raz, w dniu 4 marca 1985 r. z odwołującą przeprowadzono rozmowę wychowawczą w związku z częstym, nieuzasadnionym spóźnianiem się do pracy i nieinformowaniem przełożonego
o powodach czasowej nieobecności podczas służby.

W trakcie służby odwołująca była kilkukrotnie zgłaszana do awansów,
a wnioski były rozpatrywane pozytywnie. W dniu 5 września 1979 r. odwołując została zgłoszona do awansu na stopień starszego kaprala, w dniu 30 lipca
1980 r. – na stopień plutonowego, w dniu 20 września 1982 r. – na stopień sierżanta, w dniu 17 sierpnia 1984 r. – na stopień starszego sierżanta.
W dniu 15 stycznia 1987 r. odwołująca złożyła egzamin na chorążego milicji obywatelskiej w specjalności Biura Paszportów Służby Bezpieczeństwa
z ogólnym wynikiem dobrym. Z dniem 18 sierpnia 1987 r. odwołująca została zgłoszona do awans na stopień starszego chorążego.

(podanie o przyjęcie i kwestionariusz osobowy k. 4-3; wniosek o przyjęcie
do MO k. 32-33; wnioski o nadanie stopnia MO k. 35-37, k. 41, k. 45,
k. 55 przebieg służby k. 30-31; opinie służbowe k. 43, k. 49, k. 65-67; wnioski personalne k. 39, k. 47, k. 51, k. 63, k. 69; karta przeniesienia k. 53; protokół
z rozmowy wychowawczej k. 57; świadectwo złożenia egzaminu na chorążego MO k. 61 – akta służbowe odwołującej).

Decyzją Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1 marca 2007 r. nr ewid. (...) odwołującej przyznano prawo do emerytury policyjnej. Wysokość emerytury na dzień jej przyznania wynosiła 3.434,44 zł. Na dzień 27 lutego 2017 r. wysokość emerytury ubezpieczonej wynosiła 3.854,62 (decyzje Dyrektora ZER MSWiA:
z 01.03.2007 r. k. 1 a.r., z 27.02.2017 r. k. 2 a.r.).

Pismem z dnia 15 maja 2017 r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, że na podstawie posiadanych akt osobowych E. K. w okresie od 20 czerwca 1978 r. do 31 lipca 1990 r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Służby Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (informacja o przebiegu służby z 15.05.2017 r. k. 3 a.r.).

W związku z powyższym Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał w dniu 24 czerwca 2017 r. decyzję nr ewid. (...), na mocy której, w oparciu
o art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, ustalił wysokość emerytury E. K. w kwocie 2.069,02 zł (decyzja Dyrektor ZER MSWiA z 24.06.2017 r. k. 6 a.r.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz akt służbowych odwołującej z okresu służby w Milicji Obywatelskiej z lat 1978-1990. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, zasługiwały w całości na uwzględnienie. Ich wiarygodności nie kwestionował zarówno odwołujący, jak i organ rentowy w toku postępowania sądowego. Wobec powyższego Sąd uznał ustalone fakty za wystarczające do wydania rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Istniejący stan faktyczny pomiędzy stronami procesu nie był kwestionowany w toku postępowania sądowego. Przedmiot sporu dotyczył rozważenia, czy organ rentowy zasadnie na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U.
z 2016 r., poz. 708 z późn. zm.) zwanej dalej ,,ustawą zaopatrzeniową'' dokonał obniżenia emerytury policyjnej. Pełnomocnik ubezpieczonej w treści odwołania zarzucał dokonanemu rozstrzygnięciu łamanie norm konstytucyjnych.

Organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję w oparciu o przepisy wprowadzone na mocy art. 1 ustawy z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy
o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r., poz. 2270) zwanej dalej ,,ustawą zmieniającą”. Należy zwrócić uwagę, że tym samym drugi raz zdecydowano się obniżyć emerytury osobom, które pełniły służbę na rzecz państwa totalitarnego, bowiem w ustawie z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. z 2009, Nr 24, poz. 145) obniżono po raz pierwszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990 r. z 2,6%
do 0,7%. W aktualnie zaś zmienionych regulacjach przepis art. 15c ustawy zaopatrzeniowej stanowi, że emerytura osoby pozostającej w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r. wynosi: 0% podstawy wymiaru - za każdy rok tej służby a przy tym, a jej wysokości nie podwyższa się zgodnie z art. 15 ust. 2 i 3 ustawy nowelizowanej, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa,
o której mowa w art. 13b. Wysokość zaś emerytury ustalonej zgodnie z art. 15c ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej nie może być wyższa niż miesięczna kwota
przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W uzasadnieniu do projektu ustawy zmieniającej wskazano, że ma ona na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych
i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. Zatem ustawodawca zdecydował się na ponowne obniżenie wysokości emerytur policyjnej pracownikom, którzy wówczas pełnili służbę. W uzasadnieniu projektu dotyczącego wprowadzenia ustawy zmieniającej wskazano na konieczność kolejnego ograniczenia przywilejów emerytalnych i rentowych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Stwierdzono również,
że emerytury i renty osób pełniących służbę ustalono na znacznie korzystniejszych zasadach wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do osób pobierających te świadczenia na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W kontekście zasadności pierwszego obniżenia emerytur osób pełniących służbę w okresie PRL wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny w wyroku
z 20 stycznia 2010 r. (K 6/09) oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka
w decyzji z dnia 14 maja 2013 r. ( (...) ), które stwierdziły, że nowe rozwiązania nie nałożyły na tę grupę emerytów nadmiernego obciążenia
i dotyczyły jedynie praw nabytych niesłusznie. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie dawało możliwości postawienia zarzutu niekonstytucyjności wprowadzonych wówczas przepisów przez ustawodawcę. Wymaga podkreślenia, że Sąd Okręgowy w Warszawie wystosował pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego w celu wypowiedzenia się co do zgodności z Konstytucją RP przepisów art. 15c, art. 22a oraz art. 13 ust. 1 lit. 1c w związku z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin ( Dz. U.
z 2016 r., poz. 2270). Pomimo zawiśnięcia sprawy przed Trybunałem Konstytucyjnym w dniu 27 lutego 2018 r. pod sygnaturą P 4/18, do dnia dzisiejszego nie zostało wydane orzeczenie w tej sprawie. Utrzymujący się stan prawny dał podstawę Sądowi Okręgowemu do rozpoznania zasadności wystosowanych zarzutów przez stronę odwołującą. W tej kwestii należało również kierować się wytycznymi Sądu Apelacyjnego, który nakazał prowadzić niniejsze postępowanie, a następnie wydać wyrok. Natomiast Trybunał Praw Człowieka potwierdził prawo ustawodawcy chcącego wyeliminować niesprawiedliwe lub nadmierne świadczenia z ubezpieczeń społecznych, dążącego do likwidacji przywilejów byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych do tego rodzaju działań. Równocześnie Trybunał zwrócił uwagę, że podjęte środki nie mogą być jednak nieproporcjonalne.

Zdaniem Sądu Okręgowego ustawa zaopatrzeniowa, jak też wydana na jej podstawie decyzja, uzasadnia wątpliwości, co do jej zgodności z zasadą godności jednostki, zasadą rządów prawa, zasadą równości, zasadą proporcjonalności z uwagi na jej wydanie po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej oraz z zasadą sądowego wymiaru sprawiedliwości. Ustawa zaopatrzeniowa wprowadza w art. 13b oraz art. 15c i art. 22a odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym obejmuje, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności, czy zajmowanego stanowiska. Tego rodzaju regulacje zaprzeczają istocie zasady rządów prawa. Zasada ta oznacza obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień. Niedopuszczalne zatem jest zastosowanie jakichkolwiek represji w stosunku
do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne
i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione były przestępcami. W tym też kontekście, zdaniem Sądu, działania ustawodawcy polegające na arbitralnym obniżeniu wysokość emerytury ubezpieczonej trudno uzasadnić dążeniem do jakiegokolwiek słusznego celu leżącego w interesie publicznym. Zastosowanie nowego wskaźnika emerytury miało zastosowanie automatycznie, bez uwzględnienia charakteru faktycznie wykonywanych obowiązków oraz pełnionej funkcji przez odwołującą.
Sąd Okręgowy zważył, że ustawa zmieniająca w gruncie rzeczy działała bez rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych oraz tymi, którzy jedynie należeli do personelu technicznego.

Ponadto nie należy pominąć faktu, że zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej prawo do emerytury policyjnej nie przysługuje funkcjonariuszowi skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone
w art. 258 kodeksu karnego lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby. Jednakże
w takim przypadku prawomocnie skazanemu przestępcy przysługuje świadczenie na zasadach obowiązujących w powszechnym systemie emerytalnym. Przytoczony powyżej przepis wskazuje, że ustawa zaopatrzeniowej wprowadziła pozasądową zbiorową odpowiedzialność za nieokreślony czyn z naruszeniem prawa jednostki do sądu i sprawiedliwego procesu. Obniżono określonym podmiotom emerytury i renty w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa. Ci ostatni funkcjonariusze mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących służbom mundurowym przez obniżenie ich do poziomu przysługującego w ramach powszechnego systemu emerytalnego.

W ustalonym stanie faktycznym Zakład Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał zaskarżoną decyzję jedynie na podstawie informacji o przebiegu służby ubezpieczonej sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej z 15 maja 2017 r. Ten dokument stanowił podstawę obniżenia emerytury policyjnej. Wymaga przy tym podkreślenia, że powyższy dokument treściowo ogranicza się jedynie do stwierdzenia, że ubezpieczona pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej od 20 czerwca 1978 r. do 31 lipca 1990 r. Treść dokumentu nie precyzuje natomiast na jakiej dokładnie podstawie służba ubezpieczonej została zakwalifikowana jako służba na rzecz państwa totalitarnego. W tym kontekście Sąd Okręgowy zwraca uwagę pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r., sygn. akt II UZP 10/11 – który też w całości podziela – zgodnie z którym Sąd Najwyższy nie jest związany treścią informacji IPN zarówno co do faktów, w tym zaświadczeniu
o przebiegu służby, jak i co do oceny, czy służba była realizowana na rzecz organów bezpieczeństwa państwa. Z tego wynika, że ustalenia faktyczne
i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać również Sądu rozpoznającego niniejszą sprawę.

W obowiązującym stanie prawnym należało powołać się na aktualne orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. akt III UZP 1/20.
Sąd Najwyższy podjął uchwałę w składzie 7-osobowym, w której stwierdził,
że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.
W ślad za uzasadnieniem powyższego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie
od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r.). W tym kontekście Sąd Najwyższy w ustnych motywach zwrócił również uwagę, że pozbawienie sądu ubezpieczeń społecznych prawa do przeprowadzenia interpretacji przepisu art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej naruszałoby wprost art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy uznał, że rolą sądu powszechnego jest w szczególności ustalenie długości okresu i miejsca pełnienia służby oraz stanowiska i stopnia służbowego odwołującego. Przy tym istotne jest ustalenie indywidualnych czynów ubezpieczonego pod kątem zweryfikowania,
czy naruszały one podstawowe prawa i wolności człowieka.

W konsekwencji powyższego w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe w wyniku którego ustalił,
że w przypadku ubezpieczonej E. K. nie zachodziły okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie jej służby w okresie od 20 czerwca 1978 r.
do 31 lipca 1990 r. za służę na rzecz państwa totalitarnego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy zdaniem Sądu nie daje podstaw do stanowczego
i jednoznacznego ustalenia, że ubezpieczona swoimi działaniami w jakikolwiek sposób naruszyła prawa człowieka podczas służby na rzecz państwa totalitarnego, bądź też popełniła jakiekolwiek przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego czy prywatnego. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że zgodnie z art. 13b ust. 1 pkt 5 lit. b ustawy zaopatrzeniowej – co prawdopodobnie stanowiło podstawę negatywnej kwalifikacji spornego okresu służby ubezpieczonej przez IPN, czego jednak, jak wskazano wyżej, nie sprecyzowano – za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. m. in. w służbach i jednostkach organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i ich poprzedniczki, oraz ich odpowiednikach terenowe wypełniających zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze, w tym Biuro Paszportów (od dnia 1 kwietnia 1964 r.) oraz wydziały paszportów (od dnia 15 lipca 1964 r.). Wprawdzie z załączonych do akt sprawy dowodów w postaci dokumentacji z przebiegu służby ubezpieczonej wynika, że w spornym okresie, przypadającym na lata 1978-1990, pracowała w Wydziale Paszportów, początkowo przy K. Stołecznej MO ( (...)), a następnie od 1983 roku przy (...) W. P. ( (...)). Z dokumentów tych nie wynika z nich, by odwołująca wykonywała jakiekolwiek czynności wywiadowcze i kontrwywiadowcze; takiego zaś wniosku zdaniem Sądu nie można wyprowadzić wyłącznie z faktu zatrudnienia w danej jednostce organizacyjnej MSWiA. Jedyne informacje dotyczące czynności jakie odwołująca miała wykonywać znajdują się w opiniach służbowych oraz wnioskach personalnych i wnioskach o nadanie stopnia MO. Zgodnie z tymi informacjami odwołująca, pracując na stanowisku referenta, a następnie starszego referenta techniki operacyjnej, zajmowała się początkowo pracą w archiwum, a następnie pracą przy rejestracją osób wyjeżdżających za granicę oraz czynnościami związanymi z zastrzeżeniami obywateli polskich. We wniosku o nadanie stopnia starszego sierżanta z 17 sierpnia 1984 r. wskazano również, że odwołująca poznała „szereg podstawowych odcinków”, jednakże brak wyjaśnień pozwalających na dokładnie ustalenie czego owe „podstawowe odcinki” miały w istocie dotyczyć. W 1983 roku została przeniesiona
do Wydziału Paszportów (...) P. przy (...) W. P., gdzie pracowała na odcinku realizacji, wykonując tożsame czynności jak dotychczas i dodatkowo poznając poznała szereg podstawowych odcinków. Od 11 czerwca 1984 r. odwołująca pracowała na stanowisku starszy referent techniki operacyjnej. W pozostałym zakresie dokumenty zawierają jedynie informacje o pozytywnej ocenie pracy odwołującej. Wynika z nich,
że ubezpieczona prezentowała cechy osoby sumiennej, zdyscyplinowanej, subordynowanej, koleżeńskiej, zaangażowanej społecznie oraz o nie budzącej wątpliwości postawie politycznej, a ponadto była nagradzana oraz typowana do awansów. Informacje te nie pozwalały jednak na ocenę przebiegu służby ubezpieczonej z perspektywy zaangażowania w służbie na rzecz państwa totalitarnego, nawet w ujęciu cytowanego wyżej przepisu.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy zważył, że w przypadku odwołującej przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2016 roku nie miały zastosowania. W ocenie Sądu biorąc pod uwagę, iż w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej działalności odwołującej, zarzut bycia współuczestnikiem bezprawia pełniącego służbę na rzecz totalitarnego państwa, bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, uzasadnia naruszenia zasady godności wobec odwołującej. Stwierdzając zatem brak podstaw do zastosowania art. 15c ustawy zaopatrzeniowej w związku z czym nakazał ponowne przeliczeni emerytury policyjnej z pominięciem ww. przepisów.
W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. rozstrzygającego o zasadzie odpowiedzialności za wynik postępowania, a ich wysokość ustalono na podstawie § 9 ust 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając od organu rentowego na rzecz odwołującej koszty procesu w kwocie 180 złotych, na które składały się koszty zastępstwa procesowego.

SSO Renata Gąsior