Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan - Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 kwietnia 2021 r. w W.

sprawy M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o emeryturę

na skutek odwołania M. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 1 sierpnia 2019 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 16 września 2019 r. M. G. , zastępowana przez pełnomocnika, wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.
z dnia 1 sierpnia 2019 r. znak: (...). Pełnomocnik odwołującej zarzucił skarżonej decyzji, iż pozostaje w sprzeczność z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. sygn. P 20/19, w którym stwierdzono niezgodność z Konstytucją art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazując, że powyższe orzeczenie per analogiam winno być zastosowane w sytuacji odwołującej. Odwołująca urodziła się w dniu (...), przez kilka lat pobierała wcześniejszą emeryturę, a następnie w dniu 25 kwietnia 2013 r. złożyła wniosek o przyznanie emerytury powszechnej. Nie miała przy tym wiedzy,
że należy zrobić to do końca 2012 roku. Decyzją z 26 czerwca 2013 r. organ rentowy przyznał jej emeryturę pomniejszoną o sumę kwot pobranych z tytułu wcześniejszej emerytury, a w konsekwencji otrzymała świadczenie emerytalne w znacznie niższej wysokości. Pełnomocnik powołał się przy tym na podobieństwo sytuacji odwołującej
z sytuacją kobiet z rocznika (...), których dotyczy ww. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego, wskazując, że skarżąca jako osoba urodzona w (...) roku nabyła uprawnienia emerytalne do emerytury powszechnej już w (...) roku, tj. przed wejściem
w życie art. 25 ust. 1b ww. ustawy. Gdyby zatem przeszła na emeryturę w2012 roku,
to pobierałaby świadczenie w znacznie wyższej wysokości. W ocenie odwołujące nie można wobec niej stosować przepisów mniej korzystnych tylko dlatego, że pozostawała dłużej na rynku pracy, a ponadto decydując się na przejście na wcześniejszą emeryturę nie mogła mieć świadomości co do skutków prawnych, jakie decyzja ta może wywołać w sferze jej przyszłych uprawnień tytułu emerytury powszechnej (odwołanie k. 3-7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 16 października 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie. Organ rentowy wyjaśnił,
że na podstawie skarżonej decyzji odmówił przyznania odwołującej emerytury. Wniosek odwołującej w tym przedmiocie nie mógł zostać uwzględniony, gdyż odwołująca miała już przyznaną emeryturę decyzją z dnia 26 czerwca 2013 r. Z kolei przywołane w odwołaniu orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczy odwołującej, jako o osoby urodzonej
w (...) roku (odpowiedź na odwołanie k. 10-11 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca się M. G., urodzona w dniu (...), ma przyznane prawo do wcześniejszej emerytury w związku z osiągnięciem wieku (...) lat, obliczonej na podstawie art. 46 w zw. z art. 29 ustawy emerytalnej. Wcześniejsza emerytura przysługuje odwołującej od dnia 1 kwietnia 2007 r. na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 2 maja 2007 r. znak: E (...) (decyzja ZUS z 02.05.2007 r. k. 57 a.r. tom II).

W dniu 25 kwietnia 2013 r. M. G. zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z wnioskiem o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy decyzją z dnia 26 czerwca 2013 r. znak: (...) przyznał odwołującej emeryturę od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek, tj. od 1 kwietnia 2013 r. Wysokość emerytury, obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej, wyniosła
1.494,12 zł. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że emerytura wyliczona zgodnie
z art. 26 jest niższa od dotychczas wypłacanej jej emerytury wcześniejszej, wobec czego
od 1 kwietnia 2013 r. nadal wypłacana będzie emerytura ustalona na podstawie art. 46
w zw. z art. 29 ustawy emerytalnej (wniosek o emeryturę z 25.04.2013 r. k. 1-2 a.r., decyzja ZUS z 26.06.2013 r. k. 27-29 a.r. tom IV).

Na wnioski odwołującej, ZUS (...) Oddział w W. kilkukrotnie przeliczał przysługującą jej emeryturę powszechną, przy czym każdorazowo zawieszał jej wypłatę wskazując, że jest świadczeniem mniej korzystnym niż emerytura o symbolu E. Wysokość wcześniejszej emerytury na dzień 23 czerwca 017 r. wynosiła 1.952,06 zł brutto
(decyzje ZUS: z 21.08.2015 r. k. 97 a.r. i k. 101 a.r., z 30.08.2016 r. k. 105 a.r., z 23.06.2017 r. k. 117 a.r., z 23.06.2017 r. k. 121 a.r.; z 16.03.2014 r., z 30.08.2016 r., z

W dniu 6 marca 2019 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie
o sygn. P 20/16, na podstawie którego orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) r. kobiet, które przed dniem
1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy (okoliczność bezsporna).

Powołując się na powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego, w dniu 22 lipca 2019 r. M. G. złożyła w ZUS (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę (wniosek
o emeryturę k. 1-4 a.r. tom V).

W odpowiedzi na powyższe ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 1 sierpnia 2019 r., wydał decyzję znak: (...), na podstawie której odmówił przyznania odwołującej emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że decyzją
z dnia 26 czerwca 2013 r. przyznał odwołującej emeryturę w wieku powszechnym
od 1 kwietnia 2013 r., a jej wysokość została wyliczona zgodnie z obowiązującymi zasadami (skarżona decyzja ZUS z 01.08.2019 r. k. 8 a.r. tom V).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny, na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy oraz aktach rentowych odwołującej. Zdaniem Sądu, powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy,
a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne
i mające wysoki walor dowodowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało oddaleniu.

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148 ¹ § 1 k.p.c. Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu
od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych –
że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analizując treść złożonych przez strony
i zgromadzonych w aktach rentowych dokumentów, Sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów lecz prawa. Ponadto strony nie wnosiły
o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c. uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło
na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

W niniejszej sprawie odwołująca M. G., posiadająca prawo do wcześniejszej emerytury obliczonej na zasadach określonych w art. 46 w zw. z art. 29 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.
z 2019 r. poz. 39 ze zm.), domagała się przyznania jej emerytury powszechnej obliczonej bez zastosowania art. 25 ust. 1b ww. ustawy.

W tym zakresie powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca
2019 r. zapadły w sprawie P 20/16, na mocy którego Trybunał orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2017 roku, w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) roku kobiet, które przed 1 stycznia 2013 roku nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP.

W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia Trybunał Konstytucyjny wskazał, że wprowadzony ustawą emerytalną nowy system świadczeń emerytalnych przewiduje jedynie przejściowe utrzymanie preferencyjnych rozwiązań, dotyczących możliwości nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Zasadniczo regulacja ta dotyczy tylko tych ubezpieczonych, którzy w dniu wejścia w życie tej ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli,
bez względu na płeć, wiek co najmniej 50 lat, a więc urodzili się nie później niż w dniu 31 grudnia (...) r. Odstępstwo od tej zasady dotyczy osób, które urodziły się latach (...) Jest ono obwarowane kolejnymi warunkami, w tym w szczególności uzależnione jest
od spełnienia przesłanki nabycia prawa do emerytury do dnia 31 grudnia 2008 r. Możliwość nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 46 w związku z art. 29 ustawy emerytalnej przez kobiety także nie dotyczy wszystkich kobiet urodzonych w latach (...), lecz tylko tych, które urodziły się nie później niż do dnia 31 grudnia (...) r. ze względu na wymóg nabycia prawa do emerytury do dnia 31 grudnia (...) r. Zakwestionowane regulacje prawne dotyczą zatem jednolitej grupy kobiet, które zachowały prawo do uzyskania emerytury powszechnej po uprzednim pobieraniu emerytury wcześniejszej przysługującej po ukończeniu 55 lat. Do grupy tej należą kobiety urodzone w latach (...). Jednak po wejściu w życie z dniem 1 maja 2013 r. dodanego art. 25 ust. 1b tylko część z nich, a mianowicie kobiety urodzone w (...) r., zostały pozbawione możliwości zrealizowania prawa do powszechnej emerytury na dotychczasowych zasadach, bez pomniejszania podstawy obliczenia emerytury o kwoty pobranych emerytur wcześniejszych. W konsekwencji z jednolitej kategorii podmiotów podobnych wyodrębniona została grupa kobiet z rocznika (...), która podobnie jak pozostałe kobiety należące do tej kategorii nabyła co prawda prawo zarówno do emerytury wcześniejszej, jak i powszechnej, lecz przy obliczaniu tego ostatniego świadczenia znajdą zastosowanie wobec nich odmienne, mniej korzystne zasady od tych, które obowiązywały przy obliczaniu emerytury powszechnej kobietom urodzonym w latach (...). Tymczasem świadczenia te mają cechę wspólną, relewantną ze względu na treść zaskarżonej regulacji, a mianowicie miały one umożliwić osobom w wieku starszym, ze stosunkowo długim stażem ubezpieczenia, zachowanie przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę i możliwość uzyskania kolejnej emerytury po osiągnięciu powszechnie obowiązującego wieku emerytalnego. Ich celem było więc łagodzenie skutków likwidacji uprawnień emerytalnych obniżających wiek emerytalny, co było jednym z głównych założeń reformy emerytalnej. Z tego też względu rozwiązania te miały charakter przejściowy i były adresowane do określonej kategorii podmiotów.

Trybunał Konstytucyjny zbadał kwestię dopuszczalności posłużenia się przez ustawodawcę mechanizmem obliczania podstawy emerytury powszechnej z potrąceniem kwot wcześniejszej emerytury pobieranej przez ubezpieczonych wobec kobiet urodzonych w (...) roku i jego zgodności z art. 2 Konstytucji. Wskazał, że uprawnienie do wcześniejszego przejścia na emeryturę wynikające z art. 46 w związku z art. 29 ustawy emerytalnej było – w warunkach reformy z 1999 roku – jednym ze szczególnych rozwiązań ustawowych. Stanowiło element łagodzący przechodzenie do nowego systemu emerytalnego dla osób, które ukończyły wiek co najmniej 50 lat, a przy tym legitymowały się wieloletnim stażem zawodowym. Badając zgodność art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej z art. 2 Konstytucji i z wyrażoną w tym przepisie zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, Trybunał uwzględnił, że kobiety, które zdecydowały się skorzystać z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę nie wiedziały – w chwili podejmowania tej decyzji – o konsekwencjach, jakie ta decyzja będzie miała w odniesieniu do ich przyszłego świadczenia, czyli emerytury uzyskiwanej po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Osoby te decydowały się na wcześniejszą emeryturę ufając, że państwo nie zmieni reguł jej postrzegania w odniesieniu do powszechnego świadczenia emerytalnego. Tymczasem reguły te zostały zmodyfikowane, nie dając ich adresatom możliwości stosownej reakcji. Z mocy wyraźnego postanowienia ustawodawcy modyfikacja systemu emerytalnego nie objęła tej grupy kobiet, jeżeli spełniały warunki przejścia na wcześniejszą emeryturę i z możliwości takiej skorzystały. Tym samym stworzył on dodatkowe gwarancje realizacji uprawnień emerytalnych według zasad starego systemu. Z uwagi na to, że uprawnienia te z założenia miały charakter przejściowy – obowiązujący do czasu ich wygaśnięcia – nastąpiło niejako wzmocnienie usprawiedliwionego przekonania tych kobiet, że ustawodawca nie wycofa się
z ich realizacji oraz, że nie będą miały do nich zastosowania nowe uregulowania.

Trybunał podkreślił, że podejmowanie przez ubezpieczonych decyzji o przejściu na wcześniejszą emeryturę nie może wiązać się z pozostawaniem w niepewności co do ukształtowania ich sytuacji prawnej w przyszłości, jeżeli jest konsekwencją decyzji podjętych w oparciu o obowiązujący stan prawny. Rozpoczęcie realizacji prawa do wcześniejszej emerytury, która bezpośrednio wpływa na wysokość emerytury powszechnej – w oparciu o zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa – stanowi podstawę uzasadnionego oczekiwania, że ustawodawca nie zmieni w sposób niekorzystny „reguł gry” w stosunku do osób korzystających ze swoich uprawnień na zasadach wskazanych w ustawie. Nie będzie tym samym pułapką dla tych, którzy w zaufaniu do obowiązującego prawa, określającego w dodatku horyzont czasowy wypłacanych świadczeń i zasad ich realizacji, skorzystali ze swoich uprawnień. Trybunał zaznaczył również, że racjonalnie działający ustawodawca powinien uwzględnić łączące się z tym skutki w sferze finansów publicznych, których planowanie w systemie świadczeń emerytalnych musi obejmować statystyczny okres długości życia tych osób po przejściu na emeryturę. Zasada zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa wyklucza możliwość formułowania obietnic bez pokrycia bądź nagłego wycofywania się przez państwo ze złożonych obietnic lub ustalonych reguł postępowania. Stanowi to bowiem niedopuszczalne nadużywanie pozycji przez organy władzy względem obywateli. Dotyczy to w szczególności sytuacji, w której obywatel, układając swoje interesy, podejmuje decyzje dotyczące długiej perspektywy czasu i przewiduje jej konsekwencje na podstawie obowiązującego stanu prawnego. Zmiana tego stanu oznacza wówczas zaskoczenie, którego w danych okolicznościach nie mógł przewidzieć, a tym samym dostosować się do nowej sytuacji, w sposób, który nie wywrze negatywnych konsekwencji w sferze jego uprawnień.

W związku z powyższym, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że zastosowanie art. 25 ust. 1b wobec kobiet urodzonych w (...) r., pobierających emeryturę na podstawie przepisów art. 46 ustawy emerytalnej, które nie mogły nabyć prawa do emerytury przysługującej z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego przed 1 stycznia 2013 r., kiedy wprowadzono nowe, mniej korzystne zasady w zakresie obliczania jej wysokości nieobowiązujące pozostałe roczniki kobiet należące do kategorii ubezpieczonych uprawnionych do ustalenia emerytury po emeryturze, narusza zasady równości w prawie do zabezpieczenia społecznego i jest przez to niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z przepisem art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.

W niniejszej sprawie pozostaje bezspornym, że odwołująca M. G. urodziła się w roku (...). W okolicznościach niniejszej sprawy należy przyjąć, że podobnie jak kobiety z rocznika (...), ubezpieczona przechodząc na emeryturę wcześniejszą roku 2008 , nie miała świadomości co do skutków prawnych, jakie może wywołać w sferze jej przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej pobieranie świadczeń emerytalnych. W chwili nabycia przez ubezpieczoną prawa do emerytury w powszechnym wieku art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej nie obowiązywał, a zatem nie wywoływał jeszcze skutku prawnego.

W kontekście powyższego należy zwróci uwagę, że kwestia potencjalnego zastosowania rozwiązań wynikających z przytoczonego wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. sygn. P 20/16 per analogiam do kobiet urodzonych w (...) roku, na co słusznie zwrócił uwagę pełnomocnik odwołującej, była przedmiotem pytania prawnego skierowanego do Sądu Najwyższego oraz jego rozpoznania w składzie powiększonym w sprawie analogicznej do niniejszej. W uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2019 r. III UZP 5/19 stwierdzono, iż przepis art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ma zastosowanie do urodzonej w (...) r. ubezpieczonej, która od 2008 r. pobierała wcześniejszą emeryturę, warunki uprawniające do przyznania emerytury
z powszechnego wieku emerytalnego spełniła w 2012 r., a wniosek o przyznanie jej prawa
do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego złożyła w 2016 r. W uzasadnieniu powyższego rozstrzygnięcia wskazano, że kobiety urodzone w (...) r. (choćby nawet urodziły się (...)) – przy sześciomiesięcznej vacatio legis – miały, po pierwsze, czas na podjęcie decyzji zapobiegającej niekorzystnym skutkom nowelizacji oraz, po drugie, możliwość zrealizowania prawa na starych zasadach (bez potrąceń). Z tego powodu nie można twierdzić, że przyrzeczenia złożone tym osobom przed zmianą przepisów pozostały bez pokrycia albo że wycofanie się państwa z dotychczasowych uregulowań miało nagły charakter. Należy zatem podsumować, że ustawodawca, umożliwiając kobietom z roczników (...) realizację świadczenia na dotychczasowych zasadach, uczynił zadość zasadzie lojalności, a wobec nieuzasadnionego aksjologicznie dynamicznego przyrostu emerytury powszechnej mógł ex nunc dokonać dezaktywacji owego emerytalnego „ perpetuum mobile”. Niekonstytucyjność rozstrzygnięć względem rocznika (...) w wyroku P 20/16 skonkludowano stwierdzeniem, że kobiety te nie miały możliwości, by zmienić konsekwencje decyzji podjętych w 2008 r. Fundamentalna różnica między nimi a osobami urodzonymi do końca (...) polegała zatem na tym, że członkinie tej drugiej grupy miały możliwość zmiany konsekwencji podjętych decyzji. Respektując zatem stanowisko zawarte w wyroku P 20/16, wypada stwierdzić, że kobiety z rocznika (...) nie znalazły się „w pułapce” decyzji podjętych przed wejściem w życie art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2019 r., III UZP 5/19).

W realiach niniejszej sprawy odwołująca warunki uprawniające do przyznania emerytury z powszechnego wieku emerytalnego spełniła w 2012 roku (dokładnie 22 luty 2012 r.), a zatem w czasie, kiedy niekonstytucyjna regulacja jeszcze nie obowiązywała. Ubezpieczona miała zatem możliwość zadecydowania o tym, na jakich zasadach będzie jej wypłacane świadczenie. Mogła wpłynąć na swoją sytuację poprzez złożenie odpowiedniego wniosku i domaganie się wypłaty świadczenia na tzw. starych zasadach, a zatem bez pomniejszania od podstawy wyliczenia kwot już pobranych emerytur. Ostatecznie jednak złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego
w 2013 roku. Wniosek ten został rozpatrzony i przyznano odwołującej prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 2013 r. Tym samym kolejny wniosek odwołującej o przyznanie emerytury powszechnej nie mógł zostać uwzględniony. W tym stanie rzeczy organ rentowy prawidłowo odmówił ubezpieczonej prawa do przyznania kolejnej emerytury zaskarżoną decyzją z dnia
1 sierpnia 2019 r.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie
art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekając zgodnie z sentencją wyroku.