Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2021r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: Anna Kapanowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 czerwca 2021 roku w Warszawie

sprawy G. P.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek odwołania G. P.

od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

z dnia 1 sierpnia 2017r., nr ewid. (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że wysokość policyjnej emerytury G. P. od dnia 1 października 2017 roku ustala w wysokości obowiązującej do dnia 30 września 2017 roku, tj. z pominięciem art. 15c i art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 roku poz. 708) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Granicznej, Biura (...) Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 roku poz. 2270);

2.  zasądza od Dyrektora Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. na rzecz G. P. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

G. P. w dniu 16 sierpnia 2017r. złożyła odwołanie od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 1 sierpnia 2017r., nr ewid. (...), w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego od dnia 1 października 2017r.

Ubezpieczona zarzuciła zaskarżonej decyzji naruszenie:

- art. 2 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego jej świadczenia emerytalnego, co narusza zasadę ochrony praw nabytych, zasadę sprawiedliwości społecznej, zasadę zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa oraz zasadę niedziałania prawa wstecz, wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego;

- art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego jej świadczenia emerytalnego, co stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione naruszenie przysługującego jej prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego;

- art. 30 oraz art. 47 Konstytucji RP w zw. z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na naruszeniu jej godności, prawa do ochrony czci, dobrego imienia, prawa do prywatności i prawa do poszanowania życia rodzinnego poprzez przyjęcie, że jej służba w okresie przed dniem 31 lipca 1990r. stanowiła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, a tym samym arbitralne przypisanie jej - w akcie prawnym rangi ustawy — winy za działania związane z naruszeniami praw człowieka, których dopuszczali się niektórzy przedstawiciele władzy publicznej PRL oraz niektórzy funkcjonariusze organów bezpieczeństwa PRL, a do których ona w żaden sposób się nie przyczyniła;

- art. 32 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na nieuzasadnionym, dyskryminującym zróżnicowaniu przysługujących jej uprawnień o charakterze majątkowym wynikających ze służby po 1990r. i obniżeniu świadczeń emerytalnych należnych jej z tytułu tej służby w stosunku do osób, które nie pełniły służby w okresie PRL, w sposób naruszający zasadę równości wobec prawa;

- art. 45 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na zastosowaniu represji bez wykazania winy indywidualnej, zastąpienie w tym zakresie władzy sądowniczej władzą ustawodawczą i odwróceniu w ten sposób zasady domniemania niewinności poprzez uznanie wszystkich funkcjonariuszy, będących w służbie przed 31 lipca 1990 r. za winnych działań zasługujących na penalizację.

Powołując się na powyższe zarzuty, ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie jej świadczenia emerytalnego w dotychczasowej wysokości, tj. w kwocie 5.656,53 zł brutto oraz o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że jest emerytką policyjną. Pracę w resorcie spraw wewnętrznych rozpoczęła w dniu 1 października 1985r. na stanowisku maszynistki w Wydziale (...) Biura (...), w stopniu szeregowy. Począwszy od dnia 1 maja 1986r. wykonywała pracę maszynistki w Wydziale (...) Biura (...) . Funkcjonariuszem w służbie stałej została 1 października 1988r. Pracę na stanowisku sekretarza – maszynistki wykonywała do dnia 1 sierpnia 1990r., a następnie po przejściu pozytywnej weryfikacji, została przyjęta do Urzędu Ochrony Państwa na stanowisko referenta w Wydziale (...) Biura (...). Po przejściu kolejnej pozytywnej weryfikacji, w dniu 4 lipca 2002r., rozpoczęła pracę na nowym stanowisku starszego technika w Samodzielnej Sekcji (...) Departamentu (...) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Na tym stanowisku była zatrudniona nieprzerwanie do dnia 31 stycznia 2012r. , a więc do czasu zwolnienia ze służby w związku z przejściem na emeryturę. Ubezpieczona wskazała także, że ostatnim zajmowanym przez nią stanowiskiem był etat inspektora w Kancelarii (...), w stopniu chorążego sztabowego Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W dniu 3 września 2010r. wystąpiła z podaniem do Biura (...) Instytutu Pamięci Narodowej, w celu uzyskania zaświadczenia potwierdzającego, że podczas służby w MSW w okresie od 1 października 1985r. do 31 lipca 1990r. nie była funkcjonariuszem Służby

Bezpieczeństwa w rozumieniu art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944 — 1990 oraz treści tych dokumentów. W wyniku uzyskania odmownej odpowiedzi, ponownie wystąpiła do Instytutu Pamięci Narodowej o wydanie kserokopii dokumentów osobowych dotyczących jej osoby oraz okresu przebiegu służby przed 1990r.

Ubezpieczona podkreśliła, że w okresie służby nigdy nie pracowała na rzecz „państwa totalitarnego”. Wskazała również, że nie wykonywała żadnych czynności związanych choćby pośrednio z jakimikolwiek represjami wobec obywateli. Nie przejawiała inicjatywy w prowadzeniu pracy operacyjnej, nie wykonywała też żadnych zadań operacyjnych, czy dochodzeniowo-śledczych, które mogłyby być uznane za służbę w bezpośrednim zwalczaniu ruchów demokratycznych. Jej praca była pozytywnie oceniana przez przełożonych, a ona sama w trakcie zatrudnienia uzupełniła swoje wykształcenie, zdając maturę. Nie była przy tym zatrudniona na stanowiskach kierowniczych, a do jej obowiązków należało wyłącznie przepisywanie na maszynie mniej znaczących dokumentów. Praca w Służbie Bezpieczeństwa przed 1990r. była jej pierwszą pracą w życiu, był to także okres służby przygotowawczej, w trakcie którego piastowała niskie, niedecyzyjne stanowiska służbowe. Przemawia to za tym, że nie zasługuje na tak rygorystyczne potraktowanie, które skutkuje pozbawieniem jej części emerytury za ten okres czasu i wyłączeniem tych lat z całego stażu pracy w resorcie spraw wewnętrznych. Ubezpieczona sformułowała też zastrzeżenia dotyczące nowelizacji ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy policji i innych służb mundurowych z dnia 16 grudnia 2016r. na tle zgodności tych przepisów z Konstytucją RP i Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz dodała, że sytuacja, w której państwo zmienia przyznane i zagwarantowane świadczenia w taki sposób, jak na mocy wskazanej ustawy, jest sprzeczne z prawem. W jej ocenie, wprowadzony przez ustawodawcę podział funkcjonariuszy służb mundurowych na lepszych i gorszych wypacza w istotnym stopniu zasadę równości. Funkcjonariusze w taki sam sposób narażali zdrowie i życie oraz rezygnowali z wielu uprawnień przewidzianych prawem pracy świadomi tego, że służą ojczyźnie. Nie można w tym miejscu zapominać o dyspozycyjności, odmiennościach w czasie pracy, czy szczególnym podporządkowaniu dyscyplinie służbowej. Praca w służbach mundurowych jest bowiem szczególnie trudna, co miało zostać niejako wynagrodzone przez państwo preferencyjnym systemem emerytalnym. Natomiast na podstawie ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. dochodzi nie tylko do naruszenia uprawnień nabytych w związku ze służbą w PRL, lecz także do niejednokrotnie drastycznego obniżenia świadczeń należnych za okres służby w III RP, co ma miejsce w jej sytuacji. Nowelizację tę należy zatem uznać za rażąco sprzeczną z zasadą demokratycznego państwa prawnego. Ubezpieczona zwróciła też uwagę, że przysługujące jej świadczenie jest prawem nabytym, a skoro żyjemy w demokratycznym państwie prawnym, to prawo nie może działać wstecz oraz że doszło do zastosowania represji bez wykazania winy osoby, przy wrzuceniu „wszystkich do jednego worka”. W związku z powyższym, obniżenie świadczenia emerytalnego przy jednoczesnym uznaniu, że pełniła ona służbę na rzecz totalitarnego państwa, prowadzi do naruszenia prawa do zabezpieczenia społecznego, jak również ma charakter nieproporcjonalny i nie jest uzasadnione ochroną żadnych wartości, jakie mogą uzasadniać ograniczenie konstytucyjnych praw i wolności jednostki, wskazanych w treści art. 31 ust. 3 Konstytucji RP (odwołanie z dnia 16 sierpnia 2017r., k. 3-15 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wniósł o oddalenie odwołania i o zasądzenie od odwołującej się na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że zgodnie z brzmieniem art. 15c ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016r., poz. 2270), w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi:

1)  0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2)  2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Powołany przepis zawiera także obostrzenie zawarte w ust. 3, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z FUS, ogłoszonej przez Prezesa ZUS. W dalszej części organ rentowy wyjaśnił, że zaskarżona decyzja została wydana zgodnie z zasadami obliczania wysokości emerytury w art. 15c powyższej ustawy, w oparciu o informację o przebiegu służby ubezpieczonej nr (...), sporządzoną przez Instytut Pamięci Narodowej w dniu 11 maja 2017r., która była wiążąca przy wydaniu decyzji. Zakład wskazał, że wydaje decyzje w przedmiocie przyznania prawa do świadczenia i jego wysokości na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. W myśl § 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2004, Nr 239, poz. 240 ze zm.), środkiem dowodowym potwierdzającym datę i podstawę zwolnienia ze służby oraz okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby, sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu lub Państwowej Straży Pożarnej. Natomiast zgodnie z art. 13a ust. 5 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura (...) Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy. Informacja o przebiegu służby była tym samym wiążąca dla organu emerytalno-rentowego przy wydaniu przedmiotowej decyzji. Na tej podstawie została ustalona wysokość emerytury odwołującej, a odwołanie od decyzji nie wstrzymuje wykonania decyzji (odpowiedź na odwołanie z dnia 16 lipca 2018r., k. 66-67 a.s.).

Na wniosek Sądu Okręgowego w Warszawie, postanowieniem z dnia 6 sierpnia 2019r. Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu Warszawa-Praga w Warszawie na podstawie art. 44 k.p.c. (postanowienie z dnia 6 sierpnia 2019r., k. 92 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. P., urodzona (...), w dniu 8 lipca 1985r. złożyła do Dyrektora Departamentu (...) MSW podanie o przyjęcie do służby w charakterze maszynistki. W jego treści wskazała, że w dniu 14 czerwca 1985r. ukończyła (...) Szkołę (...) przy (...) Zakładach (...) w W. oraz kurs z zakresu maszynopisania. W dniu 1 października 1985r. ubezpieczona została przyjęta do służby i mianowana funkcjonariuszem. W okresie od dnia 1 października 1985r. do dnia 30 kwietnia 1986r. pracowała na stanowisku maszynistki w Wydziale (...) Biura (...), za wynagrodzeniem ustalonym według 30 grupy zaszeregowania, tj. w kwocie 78.000,00 zł plus dodatek specjalny 8.000,00 zł oraz dodatek służbowy ustalony według kategorii II. Następnie od dnia 1 maja 1986r. wykonywała pracę maszynistki w Wydziale (...) Biura (...). Funkcjonariuszem w służbie stałej została 1 października 1988r. W dniu 7 października 1988r. uzyskała stopień starszego szeregowego. W związku z tym została awansowana na nowe stanowisko pracy sekretarza-maszynistki za wynagrodzeniem ustalonym według 27 grupy zaszeregowania, tj. kwocie 90.000,00 zł plus dodatek specjalny 10.000,00 zł oraz dodatek służbowy ustalony według kategorii III. W 1989r. ubezpieczona zdała egzamin maturalny i uzyskała średnie wykształcenie. Do dnia 1 sierpnia 1990r. wykonywała pracę na stanowisku sekretarza – maszynistki, a następnie po przejściu pozytywnej weryfikacji, została przyjęta do Urzędu Ochrony Państwa na stanowisko referenta w Wydziale (...) Biura (...). Pracę w Biurze (...) (...) wykonywała do dnia 21 września 1998r. na stanowiskach: referenta, starszego referenta i młodszego technika, kolejno w Wydziałach: (...), (...) i (...) Następnie w dniu 22 września 1998r. została przeniesiona do Zarządu Zabezpieczenia (...), w którym pracowała do dnia 3 lipca 2002r. na stanowiskach młodszego i starszego technika w Wydziale (...) i w Sekcji (...). Po przejściu pozytywnej weryfikacji, w dniu 4 lipca 2002r. rozpoczęła pracę na stanowisku starszego technika w Samodzielnej Sekcji (...) Departamentu (...) Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. W powyższym Departamencie była zatrudniona do dnia 30 stycznia 2012r., początkowo na stanowisku starszego technika, a następnie inspektora. W dniu 31 stycznia 2012r. odeszła ze służby i przeszła na emeryturę (zaświadczenie z dnia 6 kwietnia 2017r., k. 19-20; opinie służbowe; k. 21-22, k. 25-26; wnioski personalne; k. 23-24 - dokumentacja osobowa z przebiegu służby tom I; zeznania odwołującej, k. 151-151v a.s.; podanie z dnia 8 lipca 1985r., k. 3; ankieta osobowa, k. 4-7; świadectwo ukończenia szkoły, k. 8; ślubowanie, k. 13; przebieg służby, k. 25-26; wniosek personalny, k. 27, k. 32-33 - dokumentacja osobowa z przebiegu służby tom I).

W okresie od dnia 1 października 1985r. do dnia 1 sierpnia 1990r. G. P., będąc zatrudnioną na stanowisku maszynistki i sekretarza-maszynistki w Wydziałach (...) i (...) Biura (...) MSW, zajmowała się pisaniem dokumentów takich jak komunikaty, zarządzenia i pisma okólne. Ubezpieczona nie tworzyła dokumentów, a wyłącznie je przepisywała. Nie wykonywała przy tym żadnych czynności operacyjnych. Nie otrzymywała także rozkazów wykonania czynności polegających na zwalczaniu opozycji i Kościoła. Praca odwołującej, w opiniach służbowych i wnioskach personalnych, każdorazowo była oceniana pozytywnie. Wielokrotnie stwierdzano, że bardzo dobrze wywiązuje się z powierzonych obowiązków służbowych, jest sumienna, zdyscyplinowana, koleżeńska oraz subordynowana wobec swoich przełożonych, a wydawane przez nich polecenia wykonuje z dużą odpowiedzialnością i starannością. W trakcie służby odwołująca była zgłaszana do awansów, natomiast wnioski były rozpatrywane pozytywnie. Przeciwko niej nie toczyło się nigdy żadne postępowanie sądowe ani postępowanie dyscyplinarne. W dniu 28 kwietnia 2011r. ubezpieczona została odznaczona srebrnym medalem za długoletnią służbę (zaświadczenie z dnia 6 kwietnia 2017r., k. 19; opinie służbowe, k. 21-22, k. 25-26; wnioski personalne, k. 23-24; notatka służbowa, k. 28; opinia służbowa, k. 30-31, k. 34-35; wniosek personalny, k. 32-33 - dokumentacja osobowa z przebiegu służby tom I; zeznania odwołującej, k. 151-151v a.s.,).

W dniu 7 lutego 2012r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał decyzję nr ewid. (...), w której przyznał odwołującej prawo do emerytury policyjnej. Jej wysokość według stanu na dzień przyznania wynosiła 3.181,32 zł. Na podstawie decyzji z dnia 27 lutego 2017r., nr ewid. (...), kwota emerytury wyniosła 4.242,40 zł (decyzje Dyrektora ZER MSWiA: z dnia 7 lutego 2012r. i z dnia 27 lutego 2017r. – nienumerowane karty akt organu rentowego).

Pismem z dnia 11 maja 2017r. Instytut Pamięci Narodowej poinformował Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA, że jak wynika z akt osobowych, G. P. w okresie od dnia 1 października 1985r. do dnia 31 lipca 1990r. pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Służby Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (informacja o przebiegu służby z dnia 11 maja 2017r. – nienumerowana karta akt organu rentowego).

Po uzyskaniu informacji o przebiegu służby, organ rentowy wydał w dniu 1 sierpnia 2017r. decyzję o nr ewid. (...) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej G. P.. Wyjaśniając sposób ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego, organ rentowy wskazał, że wynosi ono 63,27% podstawy wymiaru, tj. 3.578,89 zł i wobec tego, że ustalona kwota jest wyższa od kwoty 2.069,02 zł, tj. przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS, podlega ograniczeniu do kwoty 2.069,02 zł. W zestawieniu dołączonym do decyzji wskazano, że ustalona na dzień 1 października 2017r. wysługa obejmuje, obok okresów służby, okres składkowy przed służbą liczony wskaźnikiem 2,6% od dnia 1 września 1982r. do dnia 30 czerwca 1985r. w wymiarze 2 lat i 10 miesięcy oraz okres określony w art. 13b ustawy od dnia 1 października 1985r. do dnia 31 lipca 1990r. liczony po 0,0%, w wymiarze 4 lat i 10 miesięcy. Jako podstawa wydania decyzji zostały wskazane przepisy art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020r., poz. 723 ze zm.) oraz otrzymana z IPN informacja z dnia 11 maja 2017r., nr (...) (wysługa, decyzja Dyrektora ZER MSWiA z dnia 1 sierpnia 2017r. – nienumerowane karty akt organu rentowego). Od ww. decyzji G. P. złożyła odwołanie (odwołanie z dnia 16 sierpnia 2017r. k. 3-15 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w tym w aktach organu rentowego oraz aktach służbowych odwołującej z okresu służby w latach 1985-1990. Dokumenty, na których Sąd oparł swoje ustalenia, zasługiwały w całości na uwzględnienie. Ich wiarygodności nie kwestionowała zarówno odwołująca, jak i organ rentowy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów, należało uznać za udowodnione.

Dodatkowo podstawę ustaleń faktycznych stanowiły zeznania G. P.. Zostały one ocenione jako spójne i logiczne, a nadto jako korespondujące z treścią dokumentów, wobec czego nie budziły wątpliwości i zostały ocenione jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie G. P. od decyzji z dnia 1 sierpnia 2017r., nr ewid. (...), podlegało uwzględnieniu.

Na wstępie podkreślić należy, że ubezpieczona kwestionowała możliwość uznania, by służba, jaką pełniła w okresie od dnia 1 października 1985r. do dnia 31 lipca 1990r., była wykonywana na rzecz państwa totalitarnego. Podnosiła przy tym szereg zarzutów sprzeczności zastosowanego przepisu art. 15c ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020r., poz. 723 ze zm.) - dalej jako ustawa zaopatrzeniowa - z normami Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej oraz przepisami Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Powołane, zastosowane wobec ubezpieczonej, przepisy wprowadzono na mocy art. 1 ustawy nowelizującej z 16 grudnia 2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. 2016r., poz. 2270), zwanej dalej ustawą zmieniającą i jest to już druga regulacja powodująca obniżenie emerytur, a teraz także rent inwalidzkich osobom, które pełniły „służbę w organach bezpieczeństwa PRL”. Obecnie pojęcie to zastąpiono pojęciem „służby na rzecz państwa totalitarnego”, art. 15c wskazuje bowiem, że w przypadku osoby, która pełniła „służbę na rzecz totalitarnego państwa” i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999r., emerytura wynosi: 0% podstawy wymiaru - za każdy rok tej służby, a poza tym, emerytury nie podwyższa się zgodnie z treścią art. 15 ust. 2 i 3 ustawy nowelizowanej, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b. Jednocześnie ustawodawca wprowadził ograniczenie, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 15c ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Należy wspomnieć, że w rozwiązaniach, poprzedzających ustawę nowelizującą z 16 grudnia 2016r., przyjętych wcześniej w ustawie z dnia 23 stycznia 2009r. (Dz. U. z 2009r., Nr 24, poz. 245) obniżono po raz pierwszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa do 1990r. z 2,6% do 0,7%.

Zarówno Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 20 stycznia 2010r. (sygn. Kp 6/09), jak i Europejski Trybunał Praw Człowieka w decyzji z dnia 14 maja 2013r. (15189/10, Lex nr 1324219) uznały wówczas, że nowe rozwiązania nie nałożyły na tę grupę emerytów nadmiernego obciążenia i dotyczyły jedynie praw nabytych niesłusznie, a więc nie można skuteczne kwestionować ich konstytucyjności. W przywołanym orzeczeniu Trybunał Praw Człowieka podkreślił również, że rozpatrywał już sprawy, w których pojawiał się problem uprzywilejowanej pozycji w sferze praw emerytalnych członków elity komunistycznej i policji politycznej w krajach postkomunistycznych oraz potwierdził prawo ustawodawcy chcącego wyeliminować niesprawiedliwe lub nadmierne świadczenia z ubezpieczeń społecznych, dążącego do likwidacji przywilejów byłych funkcjonariuszy reżimów totalitarnych do tego rodzaju działań. Równocześnie Trybunał zwrócił uwagę, że podjęte środki nie mogą być nieproporcjonalne. Rozważania jakie zostały poczynione przez Trybunał Konstytucyjny oraz Europejski Trybunał Praw Człowieka na gruncie poprzedniej „ustawy dekomunizacyjnej" będą pomocne także i przy ocenie niniejszej sprawy, właśnie z uwzględnieniem faktu, że mamy do czynienia z kolejnym swoistym rozliczaniem się z osobami arbitralnie uznanymi za służące państwu totalitarnemu.

Organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję w oparciu o przepisy wprowadzone na mocy wspomnianego art. 1 ustawy zmieniającej. W uzasadnieniu do projektu tej ustawy wskazano, że ma ona na celu wprowadzenie rozwiązań zapewniających w pełniejszym zakresie zniesienie przywilejów emerytalnych związanych z pracą w aparacie bezpieczeństwa PRL przez ustalenie na nowo świadczeń emerytalnych i rentowych osobom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. Stwierdzono również, że emerytury i renty osób pełniących służbę ustalono na znacznie korzystniejszych zasadach wynikających z ustawy zaopatrzeniowej, w stosunku do osób pobierających te świadczenia na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, ustawa zaopatrzeniowa, jak też wydane na jej podstawie decyzje, zasadnie budzą wątpliwości odnośnie ich zgodności z zasadą godności jednostki, zasadą rządów prawa, zasadą równości, czy zasadą proporcjonalności, z uwagi na ich wydanie po niemal 27 latach od transformacji ustrojowej oraz z zasadą sądowego wymiaru sprawiedliwości. Ustawa zaopatrzeniowa wprowadza w art. 13b oraz art. 15c i art. 22a odpowiedzialność zbiorową i swoim zakresem podmiotowym obejmuje, bez wyjątków, wszystkich byłych funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa państwa, niezależnie od ich postawy patriotycznej, etycznej i moralnej, rodzaju wykonywanych czynności, czy zajmowanego stanowiska. Tego rodzaju regulacje zaprzeczają istocie zasady rządów prawa. Zasada ta oznacza obowiązek władz publicznych traktowania osób w sposób adekwatny i proporcjonalny do ich postawy, zasług i przewinień. Niedopuszczalne zatem jest zastosowanie jakichkolwiek represji w stosunku do osób tylko za to, że pracowały lub służyły w okresie poprzedzającym zmianę ustroju państwa polskiego. Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed tą zmianą działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne i moralne, nie uprawnia prawodawcy do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione były przestępcami. W tym też kontekście, zdaniem Sądu, działania ustawodawcy polegające na arbitralnym obniżeniu wysokości emerytury ubezpieczonej trudno jest uzasadnić dążeniem do jakiegokolwiek słusznego celu leżącego w interesie publicznym. Zastosowanie nowego wskaźnika emerytury miało charakter automatyczny, bez uwzględnienia faktycznie wykonywanych obowiązków, jak również pełnionej funkcji przez odwołującą. Ustawa zmieniająca w gruncie rzeczy zadziałała bez rozróżnienia pomiędzy funkcjonariuszami, którzy w rzeczywistości dopuścili się czynów przestępczych oraz tymi, którzy jedynie należeli do personelu technicznego.

Ponadto nie należy pomijać faktu, że zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy zaopatrzeniowej prawo do emerytury policyjnej nie przysługuje funkcjonariuszowi skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone w art. 258 kodeksu karnego lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby. Jednakże w takim przypadku prawomocnie skazanemu przestępcy przysługuje świadczenie na ogólnych zasadach obowiązujących w powszechnym systemie emerytalnym. Przytoczony wyżej przepis wskazuje, że ustawa zmieniająca wprowadziła pozasądową zbiorową odpowiedzialność za nieokreślony czyn z naruszeniem prawa jednostki do sądu i sprawiedliwego procesu. Obniżono określonym podmiotom emerytury i renty w sposób bardziej niekorzystny, niż jest to obecnie dopuszczalne nawet wobec funkcjonariuszy prawomocnie skazanych przez sąd za popełnione przestępstwa. Ci ostatni funkcjonariusze mogą zostać pozbawieni świadczeń emerytalnych przysługujących funkcjonariuszom służb mundurowych przez obniżenie ich do poziomu przysługującego w ramach powszechnego systemu emerytalnego.

W przedmiotowej sprawie Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał zaskarżoną decyzję jedynie na podstawie informacji o przebiegu służby ubezpieczonej sporządzonej przez Instytut Pamięci Narodowej w dniu 11 maja 2017r. Ten dokument stanowił podstawę obniżenia emerytury policyjnej. Wymaga przy tym podkreślenia, że ogranicza się on jedynie do stwierdzenia, że ubezpieczona pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której jest mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej od dnia 1 października 1985r. do dnia 31 lipca 1990r. Treść dokumentu nie precyzuje natomiast, na jakiej dokładnie podstawie służba ubezpieczonej została zakwalifikowana jako służba na rzecz państwa totalitarnego. W tym kontekście Sąd Okręgowy zwraca uwagę na pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011r. (II UZP 10/11) – który też w całości podziela – zgodnie z którym sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Z tego wynika, że ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą wiązać również sądu rozpoznającego przedmiotową sprawę.

W aktualnym stanie prawnym Sąd Najwyższy również wyraził swój pogląd. W sprawie o sygn. akt III UZP 1/20 podjął w składzie 7-osobowym uchwałę z dnia 16 września 2020r., w której stwierdził, że kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa” określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.

Wprawdzie powołana uchwała zapadła w sprawie jednostkowej, ale pogląd prawny, jaki wyraził w niej Sąd Najwyższy, Sąd Okręgowy podziela. To z kolei oznacza, że w analizowanym przypadku stwierdzenie o pełnieniu przez G. P. służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od dnia 1 października 1985r. do dnia 31 lipca 1990r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r.). W tym kontekście Sąd Najwyższy w motywach powołanej uchwały zwrócił również uwagę, że pozbawienie sądu ubezpieczeń społecznych prawa do przeprowadzenia interpretacji przepisu art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej naruszałoby wprost art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Sąd Najwyższy uznał, że rolą sądu powszechnego jest w szczególności ustalenie długości okresu i miejsca pełnienia służby oraz stanowiska i stopnia służbowego strony odwołującej. Przy tym istotne jest ustalenie indywidualnych czynów konkretnej osoby pod kątem zweryfikowania, czy naruszały one podstawowe prawa i wolności człowieka.

Uwzględniając powołane poglądy, Sąd Okręgowy przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe, w wyniku którego ustalił, że w przypadku G. P. nie zachodziły okoliczności pozwalające na zakwalifikowanie jej służby w okresie od dnia 1 października 1985r. do dnia 31 lipca 1990r. jako służby na rzecz państwa totalitarnego. Zebrany w sprawie materiał dowodowy, zdaniem Sądu, nie daje podstaw do ustalenia, że ubezpieczona swoimi działaniami w jakikolwiek sposób naruszyła prawa człowieka podczas służby w ww. okresie, bądź też że popełniła jakiekolwiek przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, czy prywatnego. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że zgodnie z treścią art. 13b ust. 1 pkt 4 i ust. 5 lit. d ustawy zaopatrzeniowej – co prawdopodobnie stanowiło podstawę negatywnej kwalifikacji służby odwołującej przez IPN – za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944r. do dnia 31 lipca 1990r. m.in. w jednostkach Milicji Obywatelskiej, a także w służbach i jednostkach organizacyjnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, ich poprzedniczkach i odpowiednikach terenowych, jak również w komórkach wypełniających czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, w tym Biurze (...). W przypadku G. P., z jej dokumentacji osobowej potwierdzającej przebieg służby, wynika że w okresie od dnia 1 października 1985r. do dnia 30 kwietnia 1986r. pracowała na stanowisku maszynistki w Wydziale (...) Biura (...), a następnie od 1 maja 1986r. wykonywała pracę maszynistki w Wydziale (...)Biura (...). Funkcjonariuszem w służbie stałej została 1 października 1988r. W dniu 7 października 1988r. uzyskała stopień starszego szeregowego. W związku z tym została awansowana na nowe stanowisko pracy sekretarza-maszynistki, które zajmowała do dnia 1 sierpnia 1990r. Zgromadzone dokumenty nie potwierdzają, aby G. P. wykonywała jakiekolwiek czynności wywiadowcze i kontrwywiadowcze. Takiego wniosku, zdaniem Sądu, nie można wyprowadzić wyłącznie z faktu zatrudnienia w danej jednostce organizacyjnej MSWiA. Jedyne informacje dotyczące czynności, jakie odwołująca wykonywała, wynikają z jej zeznań oraz z opinii służbowych oraz wniosków personalnych i wniosków o nadanie stopnia MO. Zgodnie z tymi informacjami odwołująca, będąc zatrudniona na stanowisku maszynistki oraz sekretarza-maszynistki w Biurze (...) przez cały czas wykonywała w zasadzie te same czynności, tj. przepisywała na maszynie dokumenty, takie jak komunikaty, zarządzenia i pisma okólne. Nie tworzyła przy tym żadnych dokumentów, a wyłącznie je przepisywała. Nie wykonywała również żadnych czynności operacyjnych, nie prowadziła też rozmów operacyjnych, nie dostawała od swoich przełożonych rozkazów wykonania czynności polegających na zwalczaniu opozycji i Kościoła. Dokumenty z przebiegu jej służby zawierają wyłącznie opinie pozytywne. Wynika z nich, że G. P. prezentowała cechy osoby sumiennej, zdyscyplinowanej, subordynowanej, koleżeńskiej, zaangażowanej społecznie oraz o nie budzącej wątpliwości postawie politycznej, a ponadto była nagradzana i typowana do awansów. W dniu 28 kwietnia 2011r. ubezpieczona została odznaczona srebrnym medalem za długoletnią służbę. Informacje uzyskane na podstawie powyższych dokumentów nie pozwalają zatem na ustalenie, że odwołująca w latach 1985-1990 dopuściła się jakichkolwiek naruszeń prawa m.in. poprzez uczestnictwo w praktykach bezprawia. Poza tym przed podjęciem pracy w UOP została poddana weryfikacji, którą przeszła pozytywnie. Z taką weryfikacją miała do czynienia również i potem, na potrzeby uzyskania dostępu do dokumentów niejawnych i na żadnym etapie oceny jej wcześniejszego dorobku zawodowego, służby dokonujące weryfikacji po transformacji ustrojowej, nie kwestionowały postawy moralnej odwołującej i nie wskazywały na jakiekolwiek jej czyny czy działania, które czyniłyby ją nieprzydatną do pracy po zmianach ustrojowych. Innym aspektem, na który należy też zwrócić uwagę jest to, że odwołująca wykonując pracę w latach 1985 – 1990 była bardzo młodą osobą, która dopiero ukończyła szkołę. Z tego wynika, że nie mogła piastować wysokich, decyzyjnych stanowisk. Raczej – jak wskazuje logika i zgromadzony materiał dowodowy – wykonywała najprostsze czynności, do których zresztą dopiero się przyuczała i nie była dopuszczana do ważnych informacji. Tym bardziej nie podejmowała decyzji, a tylko była wykonawcą zadań, które jej zlecano w ramach prac sekretarskich oraz prac maszynistki.

Jednocześnie wskazać należy, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności obowiązującą w procesie cywilnym, to na stronach postępowania ciąży obowiązek udowodnienia swoich twierdzeń poprzez prezentowanie materiału dowodowego na ich poparcie. W myśl art. 232 k.p.c. to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń obowiązuje również w odrębnym postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2008r., I UK 151/08). Zaskarżenie decyzji organu rentowego nie powoduje zmiany w rozkładzie ciężaru dowodu. Jednocześnie wskazać trzeba, że w sytuacji, gdy zmiana decyzji organu rentowego następuje niejako z inicjatywy organu, to na organie spoczywa powinność udowodnienia faktów, z których wywodzi skutki prawne w postaci zmiany decyzji. Tymczasem w przedmiotowej sprawie organ rentowy nie wykazał się inicjatywą dowodową i nie zakwestionował argumentów przedstawionych przez stronę odwołującą się, a dotyczących zadań wykonywanych w latach 1985-1990. Swoje stanowisko w zakresie oceny przebiegu służby odwołującej oparł wyłącznie na informacji Instytutu Pamięci Narodowej, nie czyniąc zadość obowiązkowi dowodzenia, o którym była mowa.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy zważył, że w przypadku odwołującej przepisy ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2016r. nie mogły mieć zastosowania. W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę, że w toku procesu nie ujawniono żadnych dowodów przestępczej działalności G. P., zarzut współudziału w bezprawiu w okresie pełnienia służby w latach 1985-1990, bez badania indywidualnej winy i popełnionych czynów, jest bezpodstawny. Stwierdzając zatem brak podstaw do zastosowania art. 15c ustawy zaopatrzeniowej, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 1 sierpnia 2017r., nr ewid. (...), w sposób określony w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 180 zł, której wysokość została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2018r., poz. 265).