Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

17 lipca 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie

VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie: Przewodnicząca: sędzia (del.) Magdalena Pytel

po rozpoznaniu 17 lipca 2025 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym

sprawy H. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z udziałem zainteresowanego (...) sp. z o. o. z siedzibą w W.

o wysokość zasiłku opiekuńczego i zasiłku macierzyńskiego

na skutek apelacji H. B.

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie

z 1 sierpnia 2024 r. w sprawie VI U 252/23

oddala apelację.

VII Ua 53/24

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 1 sierpnia 2024 r. w sprawie VI U 252/23 Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi - Północ w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie H. B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z udziałem zainteresowanego (...) sp. z o. o. w W. o zasiłek opiekuńczy i o ustalenie podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego oddalił odwołania powoda od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 9 czerwca 2023 r. znak (...) (...) (...) (...) - (...) (...) i od decyzji z 6 września 2023 r. znak (...) (...) (...) (...) - (...) (...).

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

H. B. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w (...) z siedzibą w W. (bezsporne, a nadto: porozumienie z 4 sierpnia 2022 r. - k. 4 - 5).

4 sierpnia 2022 r. H. B. zawarł z pracodawcą porozumienie, stosownie do którego 12 sierpnia 2022 r. została mu wypłacona zaliczkowo nagroda w kwocie 120 000 zł brutto, jednak prawo do tej nagrody H. B. nabywał pod warunkiem zawieszającym polegającym na pozostawaniu w nieprzerwanym stosunku pracy z (...) w okresie od 1 sierpnia 2022 r. do 31 lipca 2024 r. (pkt. 1 i 3 porozumienia), w ten sposób, że nabywał on prawo do każdej 1/24 części nagrody po upływie każdego miesiąca kalendarzowego we wskazanym wyżej okresie (pkt 2 porozumienia). Strony zaznaczyły, że od kwoty brutto nagrody zostaną potrącone wymagane obciążenia publicznoprawne (pkt 4 porozumienia). Motywem (...) do zawarcia porozumienia i zaliczkowej wypłaty nagrody było dążenie do tego, by H. B. pozostał pracownikiem tej spółki (lit. B porozumienia), (porozumienie z 4 sierpnia 2022 r. - k. 4 - 5, 42 - 43; potwierdzenie przelewu nagrody przewidzianej porozumieniem z 4 sierpnia 2022 r. - k. 41).

Płatnik (...), przy ustalaniu podstawy wymiaru zarówno zasiłku opiekuńczego, jak i zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego, uwzględnił wynagrodzenie zasadnicze za odpowiednie miesiące 2022 r. i 2023 r. oraz premię roczną za 2022 rok, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i ubezpieczenie chorobowe. Płatnik nie uwzględnił natomiast nagrody pieniężnej w wysokości 120 000 zł, która była należna za okres od 1 sierpnia 2022 r. do 31 lipca 2024 r., a została wypłacona zaliczkowo w sierpniu 2022 r. (bezsporne, a nadto: decyzja z 9 czerwca 2022 r. - w aktach ZUS, decyzja z 6 września 2023 r. - w aktach ZUS przy aktach sprawy VI U 338/23).

Decyzją z 9 czerwca 2023 r. ZUS uznał, że podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego H. B. od 30 marca 2023 r. do 7 kwietnia 2023 r. i od 11 kwietnia 2023 r. do 14 kwietnia 2023 r. stanowi kwota 34 329,14 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że nagroda w kwocie 120 000 zł, należna za okres od 1 sierpnia 2022 r. do 31 lipca 2024 r., wypłacona Ubezpieczonemu zaliczkowo w sierpniu 2022 r., nie została uwzględniona przez płatnika (...) w podstawie wymiaru zasiłku opiekuńczego. ZUS ocenił to stanowisko jako prawidłowe, argumentując, że prawo do tej nagrody i jej wysokość nie były uzależnione od ewentualnej absencji pracownika, a jedynie od pozostawania w okresie od 1 sierpnia 2022 r. do 31 lipca 2024 r. w stosunku pracy w (...), przy czym Ubezpieczony nabywał po upływie każdego miesiąca prawo do 1/24 nagrody. Organ rentowy podkreślił, że z wyjaśnień płatnika wynika, że H. B. nie jest ani nie będzie zobligowany do zwrotu nagrody za okres pobierania zasiłku opiekuńczego, którego dotyczy niniejsze postępowanie, a zatem należało uznać, że nagroda ta została mu za ten okres wypłacona. Nadto ZUS wskazał, że w podstawie wymiaru zasiłku nie uwzględnił również równowartości kosztów obiadów (...), użytkowania samochodu służbowego do celów prywatnych oraz dodatku ubruttowienie Z, P - świadczenia otrzymywanego w naturze, gdyż nie są to składniki wynagrodzenia przyznawane za pracę, ich wysokość nie jest uzależniona od obecności w pracy - nie są pomniejszane za okres nieobecności w pracy, (decyzja z 9 czerwca 2023 r. - w aktach ZUS).

Z kolei decyzją z 6 września 2023 r. ZUS uznał, że podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego H. B. za okres urlopu ojcowskiego od 12 do 18 lipca 2023 r. i od 7 do 13 sierpnia 2023 r. stanowi kwota 34 175,39 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że nagroda w kwocie 120 000 zł, należna za okres od 1 sierpnia 2022 r. do 31 lipca 2024 r., wypłacona Ubezpieczonemu zaliczkowo w sierpniu 2022 r., nie została uwzględniona przez płatnika (...) w podstawie wymiaru zasiłku macierzyńskiego. ZUS ocenił to stanowisko jako prawidłowe, argumentując, że prawo do tej nagrody i jej wysokość nie były uzależnione od ewentualnej absencji pracownika, a jedynie od pozostawania w okresie od 1 sierpnia 2022 r. do 31 lipca 2024 r. w stosunku pracy w (...), przy czym Ubezpieczony nabywał po upływie każdego miesiąca prawo do 1/24 nagrody. Organ rentowy podkreślił, że z wyjaśnień płatnika wynika, że H. B. nie jest ani nie będzie zobligowany do zwrotu nagrody za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, którego dotyczy niniejsze postępowanie, a zatem należało uznać, że nagroda ta została mu za ten okres wypłacona. Nadto ZUS wskazał, że w podstawie wymiaru zasiłku nie uwzględnił również równowartości kosztów obiadów (...), użytkowania samochodu służbowego do celów prywatnych oraz dodatku ubruttowienie Z, P - świadczenia otrzymywanego w naturze, gdyż nie są to składniki wynagrodzenia przyznawane za pracę, ich wysokość nie jest uzależniona od obecności w pracy - nie są pomniejszane za okres nieobecności w pracy (decyzja z 6 września 2023 r. - w aktach ZUS przy aktach sprawy VI U 338/23).

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił, biorąc pod uwagę całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w granicach podniesionych przez strony twierdzeń i faktów istotnych dla rozstrzygnięcia - art. 227 KPC. Sąd zaakcentował, że w istocie stan faktyczny nie był sporny między stronami, dlatego poczynił ustalenia również na podstawie art. 229 i 230 KPC. Poza tym Sąd dokonał ustaleń również na podstawie dokumentów prywatnych złożonych do akt sprawy. Dokumenty te w części stanowiły kserokopie dokumentów prywatnych w rozumieniu art. 245 KPC. Sąd włączył je do materiału dowodowego, traktując na podstawie art. 308 KPC. jako dowód z wizerunku odwzorowującego oryginał i podkreślił, że autentyczność i prawdziwość tych dokumentów nie była kwestionowana przez strony postępowania.

Sąd Rejonowy zaakcentował, że spór w niniejszym postępowaniu sprowadzał się nie do kwestii faktów, lecz ich oceny prawnej i ostatecznie uznał, że oba odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie.

Ubezpieczony podnosił bezpodstawność zastosowania przy naliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Stosownie do tego przepisu przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. H. B. kwestionował dopuszczalność pominięcia - na podstawie cytowanego wyżej przepisu - wypłaconej mu zaliczkowo na podstawie porozumienia z 4 sierpnia 2022 r. nagrody.

Aby rozstrzygnąć sprawę, Sąd Rejonowy przeanalizował czy rzeczona nagroda spełniała wszystkie przewidziane w art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej przesłanki uzasadniające jej nieuwzględnianie w podstawie wymiaru zasiłku.

W pierwszej kolejności Sąd rozważył czy w okresie pobierania ww. zasiłków Ubezpieczony zachowywał prawo do tej nagrody. W ocenie Sądu, gdyby prawa do tej nagrody za czas pobierania zasiłków (i tym samym nieobecności w pracy) nie zachowywał, to - wobec wypłacenia mu jej zaliczkowo w sierpniu 2022 r. - przy absencji w pracy musiałby proporcjonalną część tej nagrody zwrócić. Jak zostało ustalone w ramach postępowania dowodowego i co było niesporne między stronami, H. B. nie był zobowiązany do zwrotu żadnej części nagrody w związku z nieobecnościami (za czas których pobierał zasiłki). Oznacza to, że zachował za okres zasiłkowy prawo do nagrody.

Następnie Sąd Rejonowy analizował czy zachowanie prawa do tej nagrody nastąpiło zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagrodzeniu i ustalił, że odpowiedź na to pytanie jest twierdząca, ponieważ porozumienie z 4 sierpnia 2022 r., które stało się podstawą wypłaty nagrody, nie przewidywało żadnej redukcji jej wysokości ze względu na ewentualną nieobecność Ubezpieczonego w pracy. W konsekwencji jako niedopuszczalne należałoby ocenić ewentualne redukcje z tego tytułu. Podkreślenia jednocześnie w tym miejscu wymaga, że dla stwierdzenia zgodności wypłaty (czy w realiach niniejszej sprawy: braku redukcji) składnika wynagrodzenia z przepisami o wynagrodzeniu nie jest konieczne istnienie pozytywnych przepisów, które wprost przesądzałyby zachowanie prawa do tego składnika. W pełni wystarczające może okazać się to, że nie zostało przewidziane potrącenie (czy zwrot) danego składnika, jeżeli z wiążących strony przepisów o wynagrodzeniu nie wynika, by strony przewidziały potrącenie (lub zwrot) składnika wynagrodzenia i jednocześnie takie potrącenie (lub zwrot) nie wynikają z innych przepisów (np. prawa powszechnie obowiązującego). Tak jest w niniejszej sprawie. Uwzględniając bowiem fakt, że nagroda, której dotyczy sprawa, została wypłacona zaliczkowo, a Ubezpieczony nabywał prawo do każdej 1/24 jej części po każdym miesiącu zatrudnienia i, co więcej, strony w porozumieniu z 4 sierpnia 2022 r. przewidziały możliwość jej częściowego zwrotu, ale tylko w sytuacji wcześniejszego zakończenia stosunku pracy H. B. z (...), a nie w sytuacji jego nieobecności w pracy, to należy stwierdzić, że właśnie zgodnie z przepisami o wynagrodzeniu, które w kontekście przedmiotowej nagrody zostały zawarte w porozumieniu z 4 sierpnia 2022 r., Ubezpieczony zachował do niej prawa również w okresie zasiłkowym.

Trzecia przesłanka zastosowania art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej to wypłacanie danego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku. Okresy zasiłkowe H. B., których dotyczy sprawa, są następujące: od 30 marca do 7 kwietnia 2023 r. i od 11 do 14 kwietnia 2023 r. (zasiłek opiekuńczy) oraz od 12 do 18 lipca i od 7 do 13 sierpnia 2023 r. (zasiłek macierzyński). Wszystkie te okresy przypadają między 1 sierpnia 2022 r. a 31 lipca 2024 r., za który to okres Ubezpieczony otrzymał zaliczkowo przedmiotową nagrodę. Jak również wspomniano wyżej, nie został on zobowiązany do jej zwrotu w żadnej części ze względu na nieobecności w pracy, a zatem zachował prawo do niej również co do tych okresów.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd uznał, że wystąpiły wszystkie przewidziane w art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej przesłanki do nieuwzględnienia nagrody wypłaconej zaliczkowo w sierpniu 2022 r. przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków wypłacanych H. B..

Sąd Rejonowy za konieczne uznał także odniesienie się do poszczególnych zarzutów podnoszonych przez Ubezpieczonego w odwołaniach i dalszych pismach procesowych.

W tym zakresie w pierwszej kolejności Sąd ustosunkował się do podniesionego w odwołaniu od decyzji z 9 czerwca 2023 r. zarzutu naruszenia przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (dalej określanego także jako: „rozporządzenie z 1998 r.”), przez jego niezastosowanie, polegające na błędnym przyjęciu, że wypłacona nagroda nie stanowi składnika podstawy wymiaru zasiłku (czyli do zarzutu 1 z odwołania 1). Ubezpieczony wskazał, że zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 24 wspomnianego rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku. H. B. z faktu, że od nagrody wypłaconej mu zaliczkowo w sierpniu 2022 r. zostały potrącone składki, wyprowadza wniosek, że nagroda ta powinna stać się również podstawą ustalenia wymiaru zasiłków. Ubezpieczony pominął jednak, że zarzut ten nie może odnieść zamierzonego skutku już z tej przyczyny, że wskazany § 2 ust. 1 pkt 24 ww. rozporządzenia w ogóle nie określa podstawy wymiaru zasiłku. Przepis ten wskazuje tylko, od jakich składników wynagrodzenia nie odprowadza się składek. Z kolei fakt, że od danego składnika wynagrodzenia faktycznie odprowadzono składkę, nie oznacza jeszcze, że pracownik nie zachowuje prawa do tego składnika wynagrodzenia w przypadku nieobecności w pracy. Kwestia zachowania prawa do wynagrodzenia musi zostać realnie zbadana (jak to uczynił ZUS w prowadzonych postępowaniach i Sąd w niniejszej sprawie). Nie jest dopuszczalne ograniczenie się do stwierdzenia, jak chciałby Ubezpieczony, że skoro od danego składnika wynagrodzenia odprowadzono składkę, to nie zachowuje on prawa do niego w przypadku otrzymywania zasiłku. Oczywiście stwierdzenie niespójności w tym zakresie (odprowadzenie składki od składnika wynagrodzenia, do którego pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku) podważa sens odprowadzenia składek od takiego składnika, ale postępowanie niniejsze nie ma na celu ustalenia prawidłowej podstawy wymiaru składek, lecz zasiłków, w konsekwencji czego wymaga dokonania ustaleń istotnych dla oceny, czy dany składnik wynagrodzenia winien wejść w skład podstawy wymiaru właśnie zasiłków, a żaden przepis prawa nie przewiduje automatyzmu między uiszczeniem składki od danego składnika wynagrodzenia a uwzględnieniem danego składnika wynagrodzenia w podstawie wymiaru zasiłku.

Kolejno Sąd odniósł się do zarzutów Ubezpieczonego, opierających się na twierdzeniu, że rozumienie i stosowanie przepisów art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej jest niezgodne z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP i sprzeczne z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego (wyrok z 24 czerwca 2008 r., sygn. akt SK 16/06) oraz Sądu Najwyższego (wyrok z 20 listopada 2008 r., sygn. akt III UO 6/08 i wyrok z 20 listopada 2008 r., sygn. akt III UO 12/08), a także na twierdzeniu, że miało miejsce naruszenie art. 67 Konstytucji RP poprzez niezastosowanie zasady równego traktowania ubezpieczonych cechujących się jednakową cechą wspólną (czyli do zarzutu 2 z odwołania 1, do zarzutu 1 z pisma z 12 września 2023 r., do zarzutu 4 z pisma z 12 września 2023 r., do zarzutu 1 z odwołania 2 do zarzutu 4 z odwołania 2 i do zarzutu 3 z pisma z 12 grudnia 2023 r. - analizowane łącznie ze względu na ich tożsamą lub co najmniej ściśle ze sobą powiązaną argumentację). Ubezpieczony podnosił, że stosownie do wspomnianego wyroku TK art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, rozumiany w taki sposób, że w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się wypłaconych pracownikowi - w okresie przyjętym do jej ustalenia - składników wynagrodzenia, od których pracownik ten uiścił składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są mu wypłacane w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby albo zasiłku chorobowego, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Podkreślenia jednak wymaga, że Trybunał Konstytucyjny orzekał o art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej w ówczesnym brzmieniu, które było następujące: przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, jeżeli postanowienia układów zbiorowych pracy lub przepisy o wynagradzaniu nie przewidują zmniejszania ich za okres pobierania zasiłku. W świetle tamtego brzmienia tego przepisu możliwa była interpretacja, zgodnie z którą pracownik odprowadził składkę od danego składnika wynagrodzenia, nie zachował prawa do danego składnika wynagrodzenia w okresie zasiłkowym i jednocześnie dany składnik wynagrodzenia nie został uwzględniony przy określaniu podstawy zasiłku. Taka sytuacja mogła nastąpić choćby wtedy, gdy ani układ zbiorowy pracy ani przepisy o wynagrodzeniu nie zawierały jasnych przepisów w tym zakresie. Już to bowiem wystarczało dla przyjęcia, że nie zostało przewidziane zmniejszenie danego składnika wynagrodzenia (innymi słowy: nie zostało przewidziane, że pracodawca nie wypłaci danego składnika wynagrodzenia). W stanie prawnym, odnośnie do którego orzekał Trybunał, mogło w ogóle nie być analizowane, czy pracownik rzeczywiście otrzyma dany składnik wynagrodzenia, a jedynie, czy zostało wprost przewidziane, że go nie otrzyma. W tamtym stanie prawnym mogło zatem dojść do sytuacji, w której pracownikowi dany składnik wynagrodzenia ani nie został wypłacony, ani nie został uwzględniony przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku - a to tylko ze względu na niejasności układu zbiorowego pracy czy przepisów o wynagrodzeniu lub ich brak. Właśnie taki stan prawny został uznany przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku w sprawie SK 16/06 za niekonstytucyjny. Dlatego w sentencji rzeczonego wyroku TK wyraźnie zaznaczył, że niekonstytucyjne jest nieuwzględnienie składników wynagrodzenia, od których pracownik uiszczał składkę, a które nie są mu wypłacane za okres pobierania zasiłku. Jednak, jak zostało już wyżej uargumentowane, H. B. otrzymał nagrodę wypłaconą zaliczkowo w sierpniu 2022 r. za okres od 1 sierpnia 2022 r. do 31 lipca 2024 r., a w tym okresie w sposób oczywisty mieściły się jego okresy zasiłkowe, przypadające od 30 marca 2023 r. do 7 kwietnia 2023 r. i od 11 kwietnia 2023 r. do 14 kwietnia 2023 r. (zasiłek opiekuńczy) oraz od 12 do 18 lipca 2023 r. i od 7 do 13 sierpnia 2023 r. (zasiłek macierzyński). Trybunał nie stwierdził natomiast niekonstytucyjności takiej normy, stosownie do której zasiłek jest ustalany bez uwzględnienia takiego składnika wynagrodzenia, do którego pracownik zachowuje prawo w czasie pobierania zasiłku, pomimo że (wbrew § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia z 1998 r.) uiszcza od niego składkę. Taka sytuacja rzecz jasna nie powinna wystąpić (bo wiąże się z naruszeniem wspomnianego przepisu rozporządzenia z 1998 r.), ale nie zmienia stanu rzeczy: Ubezpieczony zachowywał prawo do nagrody wypłaconej mu w sierpniu 2022 r. w pełnej wysokości niezależnie od absencji w pracy. Kwota zasiłku otrzymanego przez Ubezpieczonego wraz z nagrodą, do której odpowiedniej części uzyskał on prawo również w ww. okresach zasiłkowych, odpowiada - w odpowiedniej proporcji - kwotom otrzymywanym poza okresami zasiłkowymi, składającym się z wynagrodzenia i z nagrody, do której innych części nabywał on prawo w okresach niepobierania zasiłku.

Osobno Sąd Rejonowy za konieczne uznał, by odnieść się do twierdzeń Ubezpieczonego opartych na fragmencie uzasadnienia wyroku TK, zgodnie z którym:,jeśli układ albo regulamin wynagradzania stanowią, że w okresie pobierania zasiłku chorobowego pracownik nie zachowuje prawa do określonego składnika wynagrodzenia, albo - co bardzo istotne - nie regulują tej kwestii (również wtedy, gdy regulamin nie istnieje, bo pracodawca nie miał obowiązku go tworzyć - art. 77 ² § 1 KP), to oznacza to, iż składnik taki nie jest wypłacany w okresie pobierania zasiłku chorobowego, jest natomiast wliczany do podstawy wymiaru składek”. Ubezpieczony akcentuje, że taki stan rzeczy został uznany za niezgodny z Konstytucją. Jednak odnosił się on do stanu prawnego sprzed nowelizacji spowodowanej wyrokiem TK (inne brzmienie art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, przytoczone wyżej). Wówczas rzeczywiście brak regulacji w przedmiocie zachowania składnika wynagrodzenia w okresie zasiłkowym skutkował nieuwzględnieniem go przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego pomimo wliczenia do podstawy wymiaru składek. Ten stan prawny uległ zmianie. TK bowiem w wyroku akcentował konieczność ustalenia faktów - między innymi tego, czy dany składnik wynagrodzenia jest faktycznie wypłacany przez pracodawcę w okresie zasiłkowym (obok zasiłku) czy też nie, które zostały uwzględnione przez ustawodawcę przy nowelizacji art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Z kolei ZUS w toku prowadzonego postępowania dokonał stosownych do obecnego brzmienia tego przepisu ustaleń, które zresztą nie są kwestionowane (wynikają bowiem wprost z treści porozumienia z 4 sierpnia 2022 r.).

Sąd Rejonowy podkreślił, za równoważną z sytuacją wypłacenia danego składnika wynagrodzenia obok zasiłku (w czasie jego pobierania) należy uznać sytuację wypłacenia danego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku (choć w innym czasie). Twierdzenie Ubezpieczonego, jakoby „nagroda nie została wypłacona za okres pobierania zasiłku” (k. 16) nie znajduje żadnego potwierdzenia w materiale postępowania, w szczególności w treści podpisanego również przez Ubezpieczonego porozumienia z 4 sierpnia 2022 r., w którym wprost przewidziano nabywanie przez niego praw do kolejnych 1/24 nagrody co miesiąc w okresie od 1 sierpnia 2022 r. do 31 lipca 2024 r., a w którym to okresie mieszczą się dni objęte zaskarżonymi decyzjami.

Co zaś się tyczy powoływanych przez Ubezpieczonego w odwołaniu wyroków Sądu Najwyższego: z 20 listopada 2008 r. o sygn. akt: III UO 6/08 i z 20 listopada 2008 r. o sygn. akt III UO 12/08, to w istocie - analizując z punktu widzenia niniejszego postępowania - Sąd Rejonowy wskazał, że przywołują one jedynie argumentację Trybunału z omówionego wyżej wyroku, nie wnosząc nowej argumentacji istotnej dla niniejszej sprawy.

Odnosząc się z kolei do prowadzonych przez Ubezpieczonego rozważań co do hipotetycznych konsekwencji bezwarunkowego wypłacenia nagrody przez (...), zwolnienia go przez tego pracodawcę z obowiązku zwrotu nagrody czy też nieodzyskania przez Ubezpieczonego składek w razie zwrotu nagrody, Sąd podkreślił, że żadna z takich sytuacji nie nastąpiła w niniejszej sprawie, w konsekwencji czego analiza ich konsekwencji prawnych byłaby bezprzedmiotowa. Sąd jednak zauważył, że decyzje odnośnie do poszczególnych okresów zasiłkowych były wydawane już po nabyciu przez H. B. prawa do nagrody za okres odpowiadający danemu okresowi zasiłkowemu, w konsekwencji już w chwili wydawania poszczególnych decyzji przez ZUS wiadomym było, że Ubezpieczony nie zostanie zobowiązany do zwrotu nagrody w części, co do której nabył on prawa w okresie zasiłkowym (a zatem (...) nie zwolni go również z obowiązku zwrotu w tym zakresie, bo ten obowiązek nie mógł już w chwili wydawania decyzji co do odnośnej części nagrody powstać).

Kolejno Sąd Rejonowy odniósł się do zarzutu, jakoby ZUS dopuścił się naruszenia zasady równości poprzez różne traktowanie świadczeniobiorców charakteryzujących się jednakową cechą istotną (do zarzutu 3 z odwołania 1). Uzasadniając rzeczony zarzut, Ubezpieczony twierdzi, że organ rentowy powinien był uwzględnić w podstawie wymiaru zasiłków całość wypłaconej mu zaliczkowo w sierpniu 2022 r. nagrody, a nie jej część. Twierdzenie to pozostaje w sprzeczności z pozostałą treścią odwołania, w której H. B. zarzuca, że ZUS nie uwzględnił tej nagrody w podstawie wymiaru składek w żadnej części. Istotne jest jednak to, że w realiach sprawy ZUS nie potraktował Ubezpieczonego inaczej niż osoby, która otrzymywałaby nagrodę nie zaliczkowo, lecz co miesiąc po 5000 zł (120 000 zł / 24 = 5000 zł). Nie ulega bowiem - w świetle argumentacji ZUS - wątpliwości, że gdyby hipotetycznie Ubezpieczonemu wypłacano nagrodę właśnie co miesiąc po 5000 zł i otrzymywałby ją również w okresach zasiłkowych, to organ rentowy nie wziąłby również w takiej sytuacji tej nagrody przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku. Również bowiem w tej sytuacji zastosowanie znalazłby art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, ponieważ nagroda także wówczas byłaby wypłacana także „za okres pobierania zasiłku”. Wydaje się, że właśnie w takiej sytuacji fakt wypłacania nagrody także „za okres pobierania zasiłku” byłby wyraźniej widoczny, co jednak nie zmienia faktu, że również w sytuacji faktycznie w przypadku Ubezpieczonego zaistniałej (zaliczkowej wypłaty), otrzymał on nagrodę także „za okres pobierania zasiłku”.

Następnie Sąd odniósł się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 KPC. poprzez ustalenie wbrew zasadom logicznego rozumowania, że nagroda pieniężna nie stanowi składowej podstawy wymiaru świadczenia, przy jednoczesnym włączeniu do podstawy wymiaru zasiłku premii rocznej cechującej się tą samą cechą wspólną, co nagroda pieniężna (a zatem do zarzutu 2 z pisma z 12 września 2023 r. i do zarzutu 2 z odwołania 2 - łącznie ze względu na zbieżność argumentacji). W pierwszej kolejności Sąd podkreślił, że ZUS nie mógł naruszyć wskazanego przepisu (który przewiduje obowiązek sądu w postępowaniu cywilnym do dokonywania swobodnej oceny dowodów), ponieważ w prowadzonym postępowaniu nie stosował on kodeksu postępowania cywilnego. Jednak sam zarzut w istocie nie dotyczył w ogóle oceny dowodów dokonanej przez ZUS. Ubezpieczony wskazywał natomiast na niespójność działania organu rentowego, który uwzględnił przy ustalaniu wymiaru zasiłków premię roczną, pomimo że tą premię roczną - tak samo jak nagrodę wypłaconą zaliczkowo w sierpniu 2022 r. - Ubezpieczony uzyskał w pełnej wysokości, w szczególności nie została ona obniżona proporcjonalnie do okresu przebywania na zasiłkach. H. B. wyjaśnił, że pracodawca (stosownie do wewnętrznych regulacji) dokonałby pomniejszenia premii rocznej tylko w przypadku nieprzerwanej nieobecności pracownika dłuższej niż 30 dni kalendarzowych (co w jego przypadku nie miało miejsca).

Powyższy zarzut nie ma jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. To, w jaki sposób ZUS kwalifikuje z punktu widzenia możliwości uwzględnienia w podstawie wymiaru zasiłków jeden składnik wynagrodzenia (np. premię roczną), nie stanowi wystarczającej podstawy, by uznać, że inny składnik wynagrodzenia (np. nagroda wypłacana zaliczkowo za 24 miesiące) winna być traktowana w ten sam sposób. Nadto przedmiotem niniejszego postępowania nie jest analiza prawidłowości uwzględnienia premii rocznej w podstawie wymiaru zasiłku, w konsekwencji czego Sąd nie wypowiada się, czy w przypadku premii rocznej ZUS postąpił prawidłowo. Co więcej, kwestia uwzględniania nagród czy premii jest uregulowana w art. 42 ustawy zasiłkowej i nie uchyla zastosowania art. 41 ust. 1 tej ustawy, a zatem nawet dopuszczalność uwzględnienia danego składnika wynagrodzenia w podstawie wymiaru w myśl art. 42 nie zwalnia od zbadania, czy nie występuje wyjątek z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 marca 2021 r., sygn. akt II USKP 25/21). Taki właśnie wyjątek (wypłacenie składnika wynagrodzenia za okresy pobierania zasiłków) w przypadku nagrody wypłaconej zaliczkowo wystąpił, co wyłączyło możliwość jej uwzględnienia przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku (stosownie właśnie do art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia zasady wzajemności świadczeń oraz zasady proporcjonalności poprzez wykluczenie z podstawy wymiaru zasiłku składników wynagrodzenia, od których pobrano składkę na ubezpieczenie chorobowe i które nie zostały wypłacone w okresie pobierania zasiłku (zarzut 3 z pisma z 12 września 2023 r. i zarzut 3 z odwołania 2 - omówione łącznie ze względu na zbieżność argumentacji), Sąd Rejonowy powtórzył, że nagroda wypłacona zaliczkowo w sierpniu 2022 r. przypadała również za okres, w którym Ubezpieczony pobierał zasiłki. Do tych części nagrody, które były należne za okresy zasiłkowe, nabył on prawo właśnie po upływie miesięcy, w których okresy zasiłkowe przypadały. Jest to sytuacja równoważna z taką, w której otrzymałby on rzeczone środki dopiero w czasie pobierania zasiłku. Znajduje to potwierdzenie w literalnym brzmieniu art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, który - jak wynika wprost z jego brzmienia - dotyczy składników wynagrodzenia wypłacanych „za okres pobierania zasiłku”, a nie „w okresie pobierania zasiłku”. Skoro zatem jednocześnie ustawodawca nie przewidział, by samo uiszczenie składki od danego składnika wynagrodzenia implikowało konieczność uwzględnienia danego składnika wynagrodzenia w podstawie wymiaru zasiłku, a wręcz przeciwnie - art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej w ogóle do kwestii pobrania składki się nie odnosi, uwzględnia natomiast kwestię rzeczywistego wypłacenia danego składnika za okres pobierania zasiłku, to również ten zarzut Ubezpieczonego musiał zostać oceniony jako niezasadny.

Kolejno Sąd odniósł się do zarzutu naruszenia art. 80 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego poprzez ustalenie wbrew zasadom logicznego rozumowania, że przyznanie nagrody rocznej nie jest uzależnione od oceny pracy ubezpieczonego, a tym samym uznanie, że nagroda pieniężna nie może być wliczona do podstawy wymiaru zasiłku (zarzut 1 z pisma z 12 grudnia 2023 r.). W pierwszej kolejności zauważył Sąd, że Ubezpieczony nietrafnie wskazał podstawę prawną zarzutu, ponieważ art. 80 § 1 KPa. dotyczy swobodnej oceny dowodów w postępowaniu administracyjnym, a treść zarzutu w istocie nie dotyczy oceny dowodów, lecz zakwalifikowania poszczególnych składników wynagrodzenia Ubezpieczonego jako uwzględnianych lub nieuwzględnianych w podstawie wymiaru zasiłków. Nadto Sąd wskazał, że Ubezpieczony argumentował, iż zarówno nagroda pieniężna wypłacona zaliczkowo w sierpniu 2022 r., jak i premia roczna, miały charakter uznaniowy, co stanowi cechę istotną, a pomimo tego jedynie premia roczna została uwzględniona jako podstawa wymiaru zasiłku. Ubezpieczony konsekwentnie pomija jednak istotną dla rozstrzygnięcia sprawy kwestię, że mianowicie nie ulega wątpliwości, iż - co było już kilkukrotnie wyżej wskazywane - otrzymał nagrodę (wypłaconą w sierpniu 2022 r.) również za okresy zasiłkowe. Nadto przedmiotem niniejszego postępowania nie jest analiza prawidłowości uwzględnienia premii rocznej w podstawie wymiaru zasiłku, w konsekwencji czego Sąd nie wypowiada się, czy w przypadku premii rocznej ZUS postąpił prawidłowo. Co więcej, kwestia uwzględniania nagród czy premii jest uregulowana w art. 42 ustawy zasiłkowej i nie uchyla zastosowania art. 41 ust. 1 tej ustawy zasiłkowej, a zatem nawet dopuszczalność uwzględnienia danego składnika wynagrodzenia w podstawie wymiaru zasiłku w myśl art. 42 ustawy zasiłkowej nie zwalnia od zbadania, czy nie występuje wyjątek z art. 41 ust. 1 tej ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 marca 2021 r., sygn. akt II USKP 25/21). Taki właśnie wyjątek (wypłacenie składnika wynagrodzenia za okresy pobierania zasiłków) w przypadku nagrody wypłaconej zaliczkowo wystąpił, co wyłączyło możliwość jej uwzględnienia przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku (stosownie właśnie do art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Sąd Rejonowy wspomniał także, że Ubezpieczony wskazywał również na naruszenie art. 36 ust. 1 w zw. z art. 3 pkt 3 ustawy zasiłkowej poprzez jego niezastosowanie przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego (zarzut 2 z pisma z 12 grudnia 2023 r.), podnosząc nieprawidłowe ustalenie podstawy wymiaru zasiłku poprzez pominięcie w tym zakresie nagrody wypłaconej zaliczkowo w sierpniu 2022 r. pomimo odprowadzenia od niej składek. Sąd skonstatował, że kwestia ta była już omawiana wyżej, a w tym miejscu jedynie przypomniał, że żaden przepis prawa nie przewiduje, by fakt odprowadzenia składek od danego składnika wynagrodzenia zwalniał z analizy, czy został pracownik zachował do niego prawo w okresie zasiłkowym (a zatem - czy wystąpił wyjątek z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Sąd Rejonowy w sposób szczególny odniósł się do przywołanego przez Ubezpieczonego fragmentu uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z 6 października 2021 r., sygn. akt I USKP 71/21, w którym SN wskazał, że w wyroku SK 16/06 Trybunał Konstytucyjny „uznał, że pominięcie w wymiarze świadczenia komponentów przychodu uwzględnionych w wymiarze składki jest konstytucyjnie niedopuszczalne”. Po pierwsze, to lapidarne streszczenie orzeczenia TK pomija, że Trybunał w sentencji wyraźnie wskazał również na kwestię zachowania przez pracownika prawa do danego składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku. Pominięcie tej kwestii przez SN przy streszczaniu orzeczenia TK jednak nie dziwi, ponieważ w sprawie I USKP 71/21 w ogóle nie chodziło o stosowanie art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej (lecz o to, że wyrok sądu ustalający podstawę wymiaru składki wiąże - co do wysokości tej podstawy - w sprawie dotyczącej ustalenia podstawy wymiaru zasiłku; SN prowadził również rozważania co do relacji między „wynagrodzeniem za pracę” a podstawą wymiaru składki). Co więcej, SN w powołanym przez Ubezpieczonego orzeczeniu wprost wskazał na możliwość wystąpienia nadpłaty składek (wyrok Sądu Rejonowego - k. 49, uzasadnienie - k. 58).

4 października 2024 r. powód wniósł apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie art. 41 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub poprzez jego zastosowanie i błędne przyjęcie, że w okresie pobierania zasiłku opiekuńczego i zasiłku macierzyńskiego zachowywał prawo do nagrody pieniężnej wypłaconej przez pracodawcę w sierpniu 2022 r.,

2.  naruszenie art. 42 ust. 1 oraz art. 42 ust. 4 ww. ustawy poprzez jego niezastosowanie i nieuwzględnienie nagrody pieniężnej w wysokości jednej dwunastej kwoty po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w podstawie wymiaru zasiłków, mimo że stanowi ona składnik wynagrodzenia przysługujący za inne okresy podlegające włączeniu do podstawy wymiaru świadczeń,

3.  naruszenie art, 36 ust. 1 w związku z art. 3 pkt. 3 ww. ustawy poprzez jego niezastosowanie i pominięcie nagrody pieniężnej w wysokości jednej dwunastej kwoty po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w podstawie wymiaru zasiłków, mimo że była ona opodatkowana i stanowiła wynagrodzenie w rozumieniu przepisów ustawy.

Wskazując na powyższe zarzuty H. B. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez:

1)  ustalenie podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego pobieranego przeze mnie od 30 marca 2023 r. do 7 kwietnia 2023 r. i od 11 kwietnia 2023 r. do 14 kwietnia 2023 r. na kwotę 44.084,22 zł brutto (słownie: czterdzieści cztery tysiące osiemdziesiąt cztery złote dwadzieścia dwa grosze) uwzględniając w podstawie wymiaru zasiłku, nagrodę pieniężną wypłaconą przez pracodawcę w sierpniu 2022 r. w wymiarze jednej dwunastej kwoty po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne,

2)  zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na moją rzecz odsetek za każdy dzień zwłoki w wypłacie zasiłku opiekuńczego liczonego od podstawy wymiaru świadczenia w kwocie 9.755,08 zł brutto (słownie dziewięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt pięć złotych osiem groszy) tj, kwocie, o którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaniżył podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego, począwszy od 12 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty,

3)  ustalenie podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego pobieranego od 12 lipca 2023 r. do 18 lipca 2023 r. i od 1 sierpnia 2023 r. do 13 sierpnia 2023 r. na kwotę 43.930,42 zł brutto (słownie: czterdzieści trzy tysiące dziewięćset trzydzieści złotych czterdzieści dwa grosze), tj. uwzględnienie w podstawie wymiaru zasiłku nagrody pieniężnej wypłaconej przez pracodawcę w sierpniu 2022 r. w wymiarze jednej dwunastej kwoty po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne,

4)  zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na moją rzecz odsetek za każdy dzień zwłoki w wypłacie zasiłku macierzyńskiego liczonego od podstawy wymiaru zasiłku w kwocie 9.755,08 zł brutto (słownie dziewięć tysięcy siedemset pięćdziesiąt pięć złotych osiem groszy) tj. kwocie, o którą Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaniżył podstawę wymiaru zasiłku;

a)  począwszy od 24 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty, dla zasiłku macierzyńskiego wypłaconego z tytułu przebywania na urlopie ojcowskim w rozumieniu art. 183 [3] par. 2 Kodeksu Pracy, w okresie od 12 lipca 2023 r. do 18 lipca 2023 r.

b)  począwszy od 13 września 2023 r. do dnia zapłaty dla zasiłku macierzyńskiego wypłaconego za urlop ojcowski przypadający na okres od 07 sierpnia 2023 r. do 13 sierpnia 2023 r.

Ewentualnie powód wniósł o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji, a ponadto o przeprowadzenie rozprawy także pod nieobecność wnioskodawcy.

W uzasadnieniu apelacji Powód nie zgodził się z przyjęciem Sądu Rejonowego, co do tego, że w sprawie zaistniał stan faktyczny, który wyczerpał wszystkie przesłanki wynikające z art. 41 ust. 1 zasiłkowej uzasadniające nieuwzględnienie nagrody w podstawie wymiaru zasiłku. Powód w szczególności zanegował, że zachowywał prawo do nagrody za czas pobierania zasiłków, ponieważ gdyby takiego prawa nie zachowywał to przy absencji w pracy, musiałby proporcjonalną część nagrody zwrócić. Następnie zanegował to, że zachował prawo do nagrody za czas pobierania zasiłków, ponieważ porozumienie, na podstawie którego wypłacono nagrodę nie przewidywało żadnej redukcji wysokości nagrody ze względu na potencjalną nieobecność. Powód nie zgodził się także co do tego, że nagroda została mu wypłacona za okres pobierania zasiłków.

W dalszej kolejności Powód powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego i podsumował, że sytuacja będąca przedmiotem rozpoznania przez Sąd Rejonowy wpisuje się stan, który Trybunał uznał za konstytucyjnie niedopuszczalny. Powód wskazał, że od pełnej wysokości nagrody zostały potrącone składki na ubezpieczenia społeczne, treść porozumienia, na podstawie którego została wypłacona nagroda nie rozstrzyga wyraźnie czy zachował prawo do nagrody w trakcie absencji, brak jest bowiem zapisów przewidujących redukcję wysokości nagrody za czas nieobecności w pracy lub jednoznacznie stwierdzających zachowywanie prawa do pełnej wysokości nagrody za czas absencji w pracy. Nagroda pieniężna nie została uwzględniona w podstawie wymiaru zasiłków. Zdaniem Powoda ocena Sądu Rejonowego jest powierzchowna i nie uwzględnia stanowiska wyrażonego przez Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku dotyczącego sposobu interpretacji przepisu art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, który należy wykładać w taki sposób, że za niekonstytucyjne uznawać nieuwzględnienie składników wynagrodzenia, od których pracownik uiszczał składkę, a które nie są mu wypłacane w okresie pobierania zasiłku.

Za nietrafiony uznał Powód wniosek Sądu I instancji co do tego, że zachowywał prawo do nagrody za czas pobierania zasiłków, co Sąd argumentował tym, że gdyby takiego prawa nie zachowywał to przy absencji w pracy, musiałby proporcjonalną część nagrody zwrócić. Powód podniósł, że jego absencja w związku z pobieraniem zasiłków nie miała wpływu ani na przyznanie prawa do nagrody ani na jej wysokość, stąd składnik wynagrodzenia nie został wypłacony za okres pobierania zasiłków. Powód wskazał, że nagroda pieniężna, w przeciwieństwie do oceny ZUS, ma charakter składnika przyznawanego w sposób uznaniowy. Wynika to wprost z treści pkt. 7 ppkt. B porozumienia, które wskazuje, że motywem do wypłaty nagrody była wola pracodawcy, aby pozostawał z nim w nieprzerwanym stosunku pracy przez 2 lata od wypłaty składnika. Ponadto, Powód wskazał, że regulaminy wynagradzania (część IV Nagrody uznaniowe oraz część VI. Dodatkowe świadczenia związane z pracą) przyznają pracodawcy pełną dowolność w przyznawaniu nagród i określania ich wysokości. Powód podsumował, że jako iż przedmiotowy składnik wynagrodzenia ma uznaniowy charakter i potrącono od niego składki na ubezpieczenia społeczne, oznacza to, że art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie znajduje zastosowania, gdyż nagroda nie została wypłacona za okresy zasiłkowe.

Powód odnosząc się do drugiego z zarzutów wskazał, że jest on uzasadniony, ponieważ wykazał w pierwszej kolejności, że nie zachowywał prawa do nagrody w okresie pobierania zasiłków, co oznaczać powinno następnie, że składnik ten na mocy art. 42 ust. 1 w związku z art. 42 ust. 4 powinien zostać włączony do podstawy wymiaru zasiłków. Z kolei dokonanie niewłączenie nagrody do podstawy wymiaru zasiłków jest sprzeczne z treścią art. 42 ust. 1 oraz art. 42 ust. 4 ustawy zasiłkowej.

Powód zaakcentował także okoliczność, że przy wypłacaniu nagrody pieniężnej w sierpniu 2022 r., pracodawca, a zarazem płatnik składek potrącił składki na ubezpieczenia społeczne, przez co uznał nagrodę pieniężną za wynagrodzenie zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt. 3 ustawy zasiłkowej. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w toku prowadzonych czynności przy wydawaniu zaskarżonych decyzji, a także w pismach kierowanych do Sądu, nigdy nie podważył zasadności potrącenia od wypłaconej nagrody składek na ubezpieczenia społeczne, a co za tym idzie, uznał, że nagroda pieniężna stanowi wynagrodzenie w rozumieniu ustawy zasiłkowej. Zważając na bezsporne ustalenie, że nagroda pieniężna stanowi wynagrodzenie, na podstawie art. 36 ust. 1 w związku z art. 42 ustawy zasiłkowej powinna być ona włączona do podstawy wymiaru zasiłków w wysokości jednej dwunastej wypłaconej kwoty po potrąceniu składek na ubezpieczenia społeczne. Wyżej wymienione wnioskowanie zostało również wywiedzione przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 6 października 2021 r. (sygn. akt I USKP 71/21) w którym to Sąd ferował wyrok dot. podstawy wymiaru składki (apelacja Powoda - k. 79).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest nieuzasadniona.

Na wstępie należy podnieść, że w niniejszym postępowaniu Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 374 KPC, zgodnie z którym Sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, jeżeli przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym jest niedopuszczalne, jeżeli strona w apelacji lub odpowiedzi na apelację złożyła wniosek o przeprowadzenie rozprawy, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie powód nie złożył wniosku o przeprowadzenie rozprawy, a jedynie wniósł o rozpoznanie sprawy także pod jego nieobecność.

Przechodząc do rozważań w zakresie niezasadności apelacji wskazać należy, że analiza podniesionych w niej zarzutów prowadzi do wniosku, że stan faktyczny nie był przedmiotem kontrowersji między stronami, a spór w sprawie sprowadzał się do odmiennego zapatrywania prawnego co do sposobu ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego.

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie w sprawie. Sąd Okręgowy podziela dokonane w tym postępowaniu ustalenia faktyczne i aprobuje argumentację prawną przedstawioną w motywach zaskarżonego wyroku. Nie zachodzi jednak więc ich szczegółowego powtarzania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 r., II UKN 61/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 12 stycznia 1999 r., I PKN 521/98). Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z 15 maja 2007 r. w sprawie o sygnaturze V CSK 37/07, surowsze wymagania odnośnie do oceny zgromadzonego materiału i czynienia ustaleń na potrzeby wydania orzeczenia ciążą na sądzie odwoławczym wówczas, gdy odmiennie ustala stan faktyczny w sprawie, niż to uczynił Sąd I instancji. Inaczej jest natomiast wtedy, gdy orzeczenie wydane na skutek apelacji zmierza do jej oddalenia, a tym samym utrzymuje w mocy ustalenia poczynione przez Sąd I instancji. W takim bowiem przypadku, jakkolwiek wyrok sądu odwoławczego powinien opierać się na jego własnych i samoistnych ustaleniach, to za wystarczające można uznać stwierdzenie, że przyjmuje on ustalenia faktyczne i prawne Sądu I instancji jako własne.

Odnosząc się do szeroko prezentowanego w apelacji wywodu, co do niekonstytucyjności wykładni i zastosowania przez Sąd Rejonowy art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, na którą to niekonstytucyjność wskazywał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 24 czerwca 2008 r. w sprawie o sygn. SK 16/06, zaznaczyć należy, że przywołany w apelacji wyrok TK zdezaktualizował się w świetle obecnie obowiązującego brzmienia art. 41 ust. 1.

Zgodnie z tym przepisem w brzmieniu obowiązującym przed dniem 12 listopada 2009 r. - a do tego stanu prawnego odnosi się cytowany przez powoda wyrok Trybunału - przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględniało się składników wynagrodzenia, jeżeli postanowienia układów zbiorowych pracy lub przepisy o wynagradzaniu nie przewidywały zmniejszania ich za okres pobierania zasiłku.

Wyrokiem z 24 czerwca 2008 r., SK 16/06 Trybunał Konstytucyjny uznał, że przepis ten, rozumiany w ten sposób, że w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się wypłaconych pracownikowi - w okresie przyjętym do jej ustalenia - składników wynagrodzenia, od których pracownik ten uiścił składkę na ubezpieczenie chorobowe, a które nie są mu wypłacane w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby albo zasiłku chorobowego, jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. W uzasadnieniu wyroku Trybunał Konstytucyjny podkreślił słuszność dążenia ustawodawcy do wyeliminowania zarówno sytuacji, w której pracownik w razie choroby otrzymywałyby podwójne świadczenia (zarówno z tytułu faktycznie wypłacanych składników wynagrodzenia jak i tytułem wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego), jak i sytuacji, w której świadczenia ze stosunku pracy, wyłącznie deklarowane, a w praktyce niewypłacalne, miałyby rzutować na wysokość tych świadczeń. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że sądy rozstrzygające w przedmiocie należnego pracownikowi wynagrodzenia chorobowego i zasiłku winny ustalać, które składniki wynagrodzenia były faktycznie wypłacane w okresie przyjętym do obliczenia przeciętnego wynagrodzenia i zasiłku (art. 92 § 1 i 2 KP i art. 36 ust. 1 w związku z art. 38 ust. 1 ustawy zasiłkowej), które składniki wynagrodzenia zostały faktycznie obciążone składką na ubezpieczenie chorobowe (§ 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w związku z art. 20 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obecnie tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 423) i do których składników wynagrodzenia pracownik zachował w rzeczywistości prawo w okresie pobierania wymienionych wyżej świadczeń (art. 41 ustawy zasiłkowej). W ocenie Trybunału Konstytucyjnego oznacza to z jednej strony, że wypłacenie w okresie poprzedzającym niezdolność pracownika do pracy danego składnika wynagrodzenia i uiszczenie od niego składki na ubezpieczenie chorobowe powoduje, iż pracownik nie ma do niego prawa w okresie pobierania świadczeń przysługujących z tytułu niezdolności do pracy, a zatem składnik taki wchodzi do podstawy wymiaru wymienionych świadczeń, a z drugiej strony - że faktyczne wypłacenie tego składnika wynagrodzenia za okres pobierania wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego wyłącza go z podstawy ich wymiaru.

Powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego było powoływane szeroko w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. np. wyrok z 3 marca 2011 r., II UK 133/10, LEX nr 852556, czy z 3 sierpnia 2016 r., I UK 178/16, LEX nr 2089623).

Uwzględniając powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca ustawą z 28 sierpnia 2009 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 179, poz. 1383) nadał art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej nowe brzmienie. Przepis ten aktualnie stanowi, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego zasiłku. Nadal nie uzależnia więc wliczenia danego składnika wynagrodzenia do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego od tego, czy składnik ten został uwzględniony w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, jednak nastąpiła istotna zmiana treści normatywnej komentowanego przepisu. O wliczeniu poszczególnych składników wynagrodzenia do podstawy wymiaru zasiłku decyduje bowiem nie tylko regulacja zawarta w przepisach płacowych, ale także ukształtowana na tle tych przepisów praktyka, czyli to, jak pracodawca interpretuje i stosuje owe przepisy. Dla wyłączenia spornego składnika wynagrodzenia z podstawy wymiaru zasiłku nie wystarczy zatem sam zapis o jego niezmniejszeniu za okres niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, ale istotne jest to, czy do takiego zmniejszenia rzeczywiści dochodzi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2016 r., I UK 178/16, LEX nr 2089623).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego - zapadłym po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 24 czerwca 2008 r. i na gruncie obecnego brzmienia art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej - jednolicie przyjmuje się, że także w odniesieniu do premii i nagród dla ustalenia, czy ten składnik wynagrodzenia podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru zasiłku, należy badać zarówno treść przepisów płacowych, jak i praktykę w ich stosowaniu przez pracodawcę (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2016 r., I UK 178/16).

Na gruncie obecnego brzmienia art. 41 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - jednolicie przyjmuje się, że także w odniesieniu do premii i nagród dla ustalenia, czy ten składnik wynagrodzenia podlega wyłączeniu z podstawy wymiaru zasiłku, należy badać zarówno treść przepisów płacowych, jak i praktykę w ich stosowaniu przez pracodawcę. Dla wyłączenia spornego składnika wynagrodzenia z podstawy wymiaru zasiłku nie wystarczy zatem sam zapis o jego niezmniejszeniu za okres niezdolności do pracy spowodowanej chorobą, ale istotne jest to, czy do takiego zmniejszenia rzeczywiści dochodzi. (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 4 marca 2021 r.).

Skoro podstawę zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie wypłacone pracownikowi w okresie przyjmowanym do ustalenia tejże podstawy (czyli w okresie poprzedzającym zachorowanie), to trzeba badać sposób realizacji przez pracodawcę zobowiązań do wypłaty danego składnika wynagrodzenia za czas choroby pracownika również w okresie poprzedzającym obecną niezdolność do pracy uprawnionego. (Wyrok Sądu Najwyższego z 3 sierpnia 2016 r., I UK 178/16).

Celem zasiłku chorobowego jest „wyrównanie” świadczeniem ubezpieczeniowym tych składników wynagrodzenia za pracę, których pracownik nie otrzyma w okresie nieświadczenia pracy wskutek niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. Tak więc, jeśli pracownik otrzymuje pewne świadczenia także pobierając zasiłek chorobowy, to nie mogą one zostać jednocześnie uwzględnione w podstawie wymiaru takiego zasiłku, gdyż ze względu na chorobę pracownik nie utracił do nich prawa. Gdyby natomiast zaliczyć je w takim przypadku do podstawy wymiaru pracownik skorzystałby w ten sposób, uzyskując „podwójnie” świadczenie (Postanowienie Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 2008 r., II UK 375/07).

Mając powyższe na uwadze, jak słusznie wskazał Sąd I instancji - co ponownie należy powtórzyć - o wliczeniu lub niewliczeniu nagrody do podstawy wymiaru zasiłków nie decyduje ani częstotliwość wypłaty tej nagrody, ani jej wysokość, ani to czy jest ona zmniejszana za okres pobierania zasiłków, lecz decyduje fakt, czy w myśl przepisów płacowych pracownik zachowuje prawo do tej nagrody w okresie przysługiwania zasiłków i czy jest ona faktycznie wypłacana za okres pobierania zasiłków. Sąd Rejonowy dokładnie zbadał wystąpienie tych dwóch przesłanek, co obszernie i wyczerpująco uzasadnił Ubezpieczony w okolicznościach sprawy zachował prawo do nagrody w okresie przysługiwania mu zasiłków, ponieważ w przeciwnym wypadku - wobec wypłacenia mu jej zaliczkowo w sierpniu 2022 r. przy nieobecności w pracy musiałby proporcjonalną część tej nagrody zwrócić, a takiego zobowiązania do zwrotu za czas, w którym pobierał zasiłki - nie otrzymał w związku z nieobecnościami, co należy interpretować jako spełnienie przesłanki, że zachował prawo do nagrody za okres zasiłkowy. Sąd Rejonowy słusznie - zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej - analizował czy zachowanie prawa do tej nagrody nastąpiło zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagrodzeniu i ustalił, że odpowiedź na to pytanie jest twierdząca, ponieważ porozumienie z 4 sierpnia 2022 r., które stało się podstawą wypłaty nagrody, nie przewidywało żadnej redukcji jej wysokości ze względu na ewentualną nieobecność Ubezpieczonego w pracy. Ponadto, co również prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, badając realizację przesłanek wynikających z ww. przepisu, nagroda była faktycznie wypłacana ubezpieczonemu za okres pobierania zasiłków. Okresy zasiłkowe H. B. obejmują czas pobierania zasiłku opiekuńczego od 30 marca do 7 kwietnia 2023 r. i od 11 do 14 kwietnia 2023 r. oraz zasiłku macierzyńskiego od 12 do 18 lipca 2023 r. i od 7 do 13 sierpnia 2023 r. Wszystkie te okresy przypadają między 1 sierpnia 2022 r. a 31 lipca 2024 r., za który to okres Ubezpieczony otrzymał zaliczkowo przedmiotową nagrodę. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że Ubezpieczony nie został on zobowiązany do zwrotu nagrody w żadnej części ze względu na nieobecności w pracy, a zatem zachował prawo do niej również co do tych okresów.

W tym stanie rzeczy zarzut naruszenia art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej poprzez jego zastosowanie i błędne przyjęcie, że w okresie pobierania zasiłku opiekuńczego i zasiłku macierzyńskiego ubezpieczony zachował prawo do nagrody pieniężnej wypłaconej przez pracodawcę w sierpniu 2022 r. jest chybiony. Brak regulacji w przedmiocie zachowania składnika wynagrodzenia w okresie zasiłkowym skutkował nieuwzględnieniem go przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego pomimo wliczenia do podstawy wymiaru składek, ale w poprzednim stanie prawnym, który w 2009 r. uległ zmianie. TK bowiem w wyroku akcentował konieczność ustalenia faktów - między innymi tego, czy dany składnik wynagrodzenia jest faktycznie wypłacany przez pracodawcę w okresie zasiłkowym (obok zasiłku) czy też nie. W toku prowadzonego postępowania stan faktyczny odpowiadał dyspozycji przepisu a jego obecnym brzmieniu, co również jest oczywiste w świetle treści porozumienia z 4 sierpnia 2022 r. Zatem, prawidłowo Sąd Rejonowy ustalił, że wystąpiły wszystkie przewidziane w art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej przesłanki do jego zastosowania - ubezpieczony zachował prawo do nagrody w okresie pobierania zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu i została ona mu wypłacony za okres jego pobierania - i w konsekwencji nieuwzględnienia nagrody wypłaconej zaliczkowo w sierpniu 2022 r. przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków wypłacanych Ubezpieczonemu. W tym zakresie rozstrzygniecie Sądu Rejonowego odpowiada zatem prawu.

W świetle dotychczas poczynionych wywodów o zasadności zastosowania art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej za chybiony należało uznać zarzut naruszenia art. 42 ust. 2 tej ustawy poprzez jego niezastosowanie skutkujące nieuwzględnieniem nagrody pieniężnej w wysokości jednej dwunastej kwoty po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w podstawie wymiaru zasiłków, mimo że stanowi ona składnik wynagrodzenia przysługujący za inne okresy podlegający włączeniu do podstawy wymiaru świadczeń. Kwestia uwzględniania nagród czy premii w podstawie wymiaru zasiłku jest uregulowana w art. 42 ustawy zasiłkowej, który stanowi, że podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Treść tego przepisu nie uchyla zastosowania art. 41 ust. 1 tej ustawy. Ogólna, wynikająca z art. 42, dopuszczalność uwzględnienia danego składnika wynagrodzenia w podstawie wymiaru zasiłku nie zwalnia od zbadania, czy nie występuje wyjątek z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, który co należy raz jeszcze przypomnieć stanowi, że jeśli pracownik otrzymuje jakieś składniki wynagrodzenia (np. dodatek funkcyjny, premię uznaniową) w okresie pobierania zasiłku chorobowego i te składniki są wypłacane zgodnie z przepisami, to nie są one wliczane do podstawy wymiaru zasiłku. Przepis ten ma zastosowanie także w odniesieniu do składników wynagrodzenia, które zgodnie z art. 42 ustawy zasiłkowej wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, co akcentował Sąd Najwyższy w wyroku z 4 marca 2021 r. w sprawie o sygn. akt II USKP 25/21 i ma na celu ochronę pracodawcy przed podwójnym obciążeniem - z jednej strony wypłaca zasiłek, a z drugiej strony nie musi wliczać do jego podstawy tych składników, które i tak są wypłacane w okresie pobierania zasiłku. To od ustalenia konkretnych przymiotów nagrody w skonkretyzowanym już stanie faktycznym - zgodnie z art. 41 ust. 1, tj. zachowania prawa do niej w okresie pobierania zasiłku zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu i wypłacania jej za okres pobierania zasiłku - zależy ostatecznie możliwość uwzględnienia jej w podstawie wymiaru zasiłku. Słusznie Sąd Rejonowy ustalił, że zaszły okoliczności stanowiące taki właśnie wyjątek, tj. nastąpiło wypłacenie składnika wynagrodzenia za okresy pobierania zasiłków w przypadku nagrody wypłaconej zaliczkowo, co wyłączyło możliwość jej uwzględnienia przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku, a tym samym możliwość zastosowania przepisu art. 42 ust. 1 ustawy zasiłkowej.

W kontekście trzeciego z podniesionych w apelacji zarzutu naruszenia art, 36 ust. 1 w związku z art. 3 pkt. 3 ustawy zasiłkowej poprzez jego niezastosowanie i pominięcie nagrody pieniężnej w wysokości jednej dwunastej kwoty po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne w podstawie wymiaru zasiłków, mimo, że była ona opodatkowana i stanowiła wynagrodzenie w rozumieniu przepisów ustawy Sąd Okręgowy podzielił jako słuszne konstatacje Sądu Rejonowego w tym zakresie, a mianowicie że żaden przepis prawa nie przewiduje, by fakt odprowadzenia składek od danego składnika wynagrodzenia zwalniał z analizy, czy został pracownik zachował do niego prawo w okresie zasiłkowym (a zatem - czy wystąpił wyjątek z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej). Fakt odprowadzania składek na ubezpieczenie od danego składnika wynagrodzenia nie zwalnia z obowiązku analizy czy pracownik zachował do niego prawo w okresie zasiłkowym. Innymi słowy, samo opłacanie składek nie jest równoznaczne z automatycznym uwzględnieniem danego składnika w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego, jeśli nie przysługuje on w okresie niezdolności do pracy. Trzeba każdorazowo zbadać, czy występuje wyjątek przewidziany w art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej, który mówi o składnikach wynagrodzenia, do których pracownik zachował prawo w okresie pobierania zasiłku - i taką powinność Sąd Rejonowy prawidłowo zrealizował, ustalając, że skoro zachodzi wyjątek z art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej nie ma zastosowania jej art. 36 ust. 1 w zw. z art. 3.

Mając na uwadze całokształt powyższych rozważań prowadzących do akceptacji ustaleń faktycznych i prawnych oraz opartego na nich rozstrzygnięcia Sądu I instancji, należało oddalić apelację Powoda jako bezzasadną na podstawie art. 385 KPC.

SSR (del.) Magdalena Pytel